Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā)

    ॥ ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ॥

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    ದೀಘನಿಕಾಯೇ

    Dīghanikāye

    ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧವಗ್ಗಟ್ಠಕಥಾ

    Sīlakkhandhavaggaṭṭhakathā

    ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ

    Ganthārambhakathā

    ಕರುಣಾಸೀತಲಹದಯಂ , ಪಞ್ಞಾಪಜ್ಜೋತವಿಹತಮೋಹತಮಂ।

    Karuṇāsītalahadayaṃ , paññāpajjotavihatamohatamaṃ;

    ಸನರಾಮರಲೋಕಗರುಂ, ವನ್ದೇ ಸುಗತಂ ಗತಿವಿಮುತ್ತಂ॥

    Sanarāmaralokagaruṃ, vande sugataṃ gativimuttaṃ.

    ಬುದ್ಧೋಪಿ ಬುದ್ಧಭಾವಂ, ಭಾವೇತ್ವಾ ಚೇವ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಚ।

    Buddhopi buddhabhāvaṃ, bhāvetvā ceva sacchikatvā ca;

    ಯಂ ಉಪಗತೋ ಗತಮಲಂ, ವನ್ದೇ ತಮನುತ್ತರಂ ಧಮ್ಮಂ॥

    Yaṃ upagato gatamalaṃ, vande tamanuttaraṃ dhammaṃ.

    ಸುಗತಸ್ಸ ಓರಸಾನಂ, ಪುತ್ತಾನಂ ಮಾರಸೇನಮಥನಾನಂ।

    Sugatassa orasānaṃ, puttānaṃ mārasenamathanānaṃ;

    ಅಟ್ಠನ್ನಮ್ಪಿ ಸಮೂಹಂ, ಸಿರಸಾ ವನ್ದೇ ಅರಿಯಸಙ್ಘಂ॥

    Aṭṭhannampi samūhaṃ, sirasā vande ariyasaṅghaṃ.

    ಇತಿ ಮೇ ಪಸನ್ನಮತಿನೋ, ರತನತ್ತಯವನ್ದನಾಮಯಂ ಪುಞ್ಞಂ।

    Iti me pasannamatino, ratanattayavandanāmayaṃ puññaṃ;

    ಯಂ ಸುವಿಹತನ್ತರಾಯೋ, ಹುತ್ವಾ ತಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ॥

    Yaṃ suvihatantarāyo, hutvā tassānubhāvena.

    ದೀಘಸ್ಸ ದೀಘಸುತ್ತಙ್ಕಿತಸ್ಸ, ನಿಪುಣಸ್ಸ ಆಗಮವರಸ್ಸ।

    Dīghassa dīghasuttaṅkitassa, nipuṇassa āgamavarassa;

    ಬುದ್ಧಾನುಬುದ್ಧಸಂವಣ್ಣಿತಸ್ಸ, ಸದ್ಧಾವಹಗುಣಸ್ಸ॥

    Buddhānubuddhasaṃvaṇṇitassa, saddhāvahaguṇassa.

    ಅತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನತ್ಥಂ, ಅಟ್ಠಕಥಾ ಆದಿತೋ ವಸಿಸತೇಹಿ।

    Atthappakāsanatthaṃ, aṭṭhakathā ādito vasisatehi;

    ಪಞ್ಚಹಿ ಯಾ ಸಙ್ಗೀತಾ, ಅನುಸಙ್ಗೀತಾ ಚ ಪಚ್ಛಾಪಿ॥

    Pañcahi yā saṅgītā, anusaṅgītā ca pacchāpi.

    ಸೀಹಳದೀಪಂ ಪನ ಆಭತಾಥ, ವಸಿನಾ ಮಹಾಮಹಿನ್ದೇನ।

    Sīhaḷadīpaṃ pana ābhatātha, vasinā mahāmahindena;

    ಠಪಿತಾ ಸೀಹಳಭಾಸಾಯ, ದೀಪವಾಸೀನಮತ್ಥಾಯ॥

    Ṭhapitā sīhaḷabhāsāya, dīpavāsīnamatthāya.

    ಅಪನೇತ್ವಾನ ತತೋಹಂ, ಸೀಹಳಭಾಸಂ ಮನೋರಮಂ ಭಾಸಂ।

    Apanetvāna tatohaṃ, sīhaḷabhāsaṃ manoramaṃ bhāsaṃ;

    ತನ್ತಿನಯಾನುಚ್ಛವಿಕಂ, ಆರೋಪೇನ್ತೋ ವಿಗತದೋಸಂ॥

    Tantinayānucchavikaṃ, āropento vigatadosaṃ.

    ಸಮಯಂ ಅವಿಲೋಮೇನ್ತೋ, ಥೇರಾನಂ ಥೇರವಂಸಪದೀಪಾನಂ।

    Samayaṃ avilomento, therānaṃ theravaṃsapadīpānaṃ;

    ಸುನಿಪುಣವಿನಿಚ್ಛಯಾನಂ, ಮಹಾವಿಹಾರೇ ನಿವಾಸೀನಂ॥

    Sunipuṇavinicchayānaṃ, mahāvihāre nivāsīnaṃ.

    ಹಿತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಾಗತಮತ್ಥಂ, ಅತ್ಥಂ ಪಕಾಸಯಿಸ್ಸಾಮಿ।

    Hitvā punappunāgatamatthaṃ, atthaṃ pakāsayissāmi;

    ಸುಜನಸ್ಸ ಚ ತುಟ್ಠತ್ಥಂ, ಚಿರಟ್ಠಿತತ್ಥಞ್ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ॥

    Sujanassa ca tuṭṭhatthaṃ, ciraṭṭhitatthañca dhammassa.

    ಸೀಲಕಥಾ ಧುತಧಮ್ಮಾ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನಿ ಚೇವ ಸಬ್ಬಾನಿ।

    Sīlakathā dhutadhammā, kammaṭṭhānāni ceva sabbāni;

    ಚರಿಯಾವಿಧಾನಸಹಿತೋ, ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿವಿತ್ಥಾರೋ॥

    Cariyāvidhānasahito, jhānasamāpattivitthāro.

    ಸಬ್ಬಾ ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ, ಪಞ್ಞಾಸಙ್ಕಲನನಿಚ್ಛಯೋ ಚೇವ।

    Sabbā ca abhiññāyo, paññāsaṅkalananicchayo ceva;

    ಖನ್ಧಧಾತಾಯತನಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ಅರಿಯಾನಿ ಚೇವ ಚತ್ತಾರಿ॥

    Khandhadhātāyatanindriyāni, ariyāni ceva cattāri.

    ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರದೇಸನಾ, ಸುಪರಿಸುದ್ಧನಿಪುಣನಯಾ।

    Saccāni paccayākāradesanā, suparisuddhanipuṇanayā;

    ಅವಿಮುತ್ತತನ್ತಿಮಗ್ಗಾ, ವಿಪಸ್ಸನಾ ಭಾವನಾ ಚೇವ॥

    Avimuttatantimaggā, vipassanā bhāvanā ceva.

    ಇತಿ ಪನ ಸಬ್ಬಂ ಯಸ್ಮಾ, ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಮಯಾ ಸುಪರಿಸುದ್ಧಂ।

    Iti pana sabbaṃ yasmā, visuddhimagge mayā suparisuddhaṃ;

    ವುತ್ತಂ ತಸ್ಮಾ ಭಿಯ್ಯೋ, ನ ತಂ ಇಧ ವಿಚಾರಯಿಸ್ಸಾಮಿ॥

    Vuttaṃ tasmā bhiyyo, na taṃ idha vicārayissāmi.

    ‘‘ಮಜ್ಝೇ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೋ, ಏಸ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಆಗಮಾನಞ್ಹಿ।

    ‘‘Majjhe visuddhimaggo, esa catunnampi āgamānañhi;

    ಠತ್ವಾ ಪಕಾಸಯಿಸ್ಸತಿ, ತತ್ಥ ಯಥಾ ಭಾಸಿತಂ ಅತ್ಥಂ’’॥

    Ṭhatvā pakāsayissati, tattha yathā bhāsitaṃ atthaṃ’’.

    ಇಚ್ಚೇವ ಕತೋ ತಸ್ಮಾ, ತಮ್ಪಿ ಗಹೇತ್ವಾನ ಸದ್ಧಿಮೇತಾಯ।

    Icceva kato tasmā, tampi gahetvāna saddhimetāya;

    ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವಿಜಾನಥ, ದೀಘಾಗಮನಿಸ್ಸಿತಂ ಅತ್ಥನ್ತಿ॥

    Aṭṭhakathāya vijānatha, dīghāgamanissitaṃ atthanti.

    ನಿದಾನಕಥಾ

    Nidānakathā

    ತತ್ಥ ದೀಘಾಗಮೋ ನಾಮ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧವಗ್ಗೋ, ಮಹಾವಗ್ಗೋ, ಪಾಥಿಕವಗ್ಗೋತಿ ವಗ್ಗತೋ ತಿವಗ್ಗೋ ಹೋತಿ; ಸುತ್ತತೋ ಚತುತ್ತಿಂಸಸುತ್ತಸಙ್ಗಹೋ। ತಸ್ಸ ವಗ್ಗೇಸು ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧವಗ್ಗೋ ಆದಿ, ಸುತ್ತೇಸು ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಂ। ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಸ್ಸಾಪಿ ‘‘ಏವಂ ಮೇ ಸುತ’’ನ್ತಿಆದಿಕಂ ಆಯಸ್ಮತಾ ಆನನ್ದೇನ ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಾಲೇ ವುತ್ತಂ ನಿದಾನಮಾದಿ।

    Tattha dīghāgamo nāma sīlakkhandhavaggo, mahāvaggo, pāthikavaggoti vaggato tivaggo hoti; suttato catuttiṃsasuttasaṅgaho. Tassa vaggesu sīlakkhandhavaggo ādi, suttesu brahmajālaṃ. Brahmajālassāpi ‘‘evaṃ me suta’’ntiādikaṃ āyasmatā ānandena paṭhamamahāsaṅgītikāle vuttaṃ nidānamādi.

    ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ

    Paṭhamamahāsaṅgītikathā

    ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿ ನಾಮ ಚೇಸಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ತನ್ತಿಮಾರೂಳ್ಹಾ, ನಿದಾನಕೋಸಲ್ಲತ್ಥಂ ಪನ ಇಧಾಪಿ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಞ್ಹಿ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಸುಭದ್ದಪರಿಬ್ಬಾಜಕವಿನಯನಾ ಕತಬುದ್ಧಕಿಚ್ಚೇ, ಕುಸಿನಾರಾಯಂ ಉಪವತ್ತನೇ ಮಲ್ಲಾನಂ ಸಾಲವನೇ ಯಮಕಸಾಲಾನಮನ್ತರೇ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮದಿವಸೇ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಭಗವತಿ ಲೋಕನಾಥೇ, ಭಗವತೋ ಧಾತುಭಾಜನದಿವಸೇ ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಸತ್ತಾಹಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಭಗವತಿ ಸುಭದ್ದೇನ ವುಡ್ಢಪಬ್ಬಜಿತೇನ – ‘‘ಅಲಂ, ಆವುಸೋ, ಮಾ ಸೋಚಿತ್ಥ, ಮಾ ಪರಿದೇವಿತ್ಥ, ಸುಮುತ್ತಾ ಮಯಂ ತೇನ ಮಹಾಸಮಣೇನ, ಉಪದ್ದುತಾ ಚ ಹೋಮ – ‘ಇದಂ ವೋ ಕಪ್ಪತಿ, ಇದಂ ವೋ ನ ಕಪ್ಪತೀ’ತಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ಮಯಂ ಯಂ ಇಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮ, ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಯಂ ನ ಇಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮ ನ ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೩೭) ವುತ್ತವಚನಮನುಸ್ಸರನ್ತೋ, ಈದಿಸಸ್ಸ ಚ ಸಙ್ಘಸನ್ನಿಪಾತಸ್ಸ ಪುನ ದುಲ್ಲಭಭಾವಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ, ‘‘ಠಾನಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ವಿಜ್ಜತಿ, ಯಂ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂ ‘ಅತೀತಸತ್ಥುಕಂ ಪಾವಚನ’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಪಕ್ಖಂ ಲಭಿತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಅನ್ತರಧಾಪೇಯ್ಯುಂ, ಯಾವ ಚ ಧಮ್ಮವಿನಯೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಾವ ಅನತೀತಸತ್ಥುಕಮೇವ ಪಾವಚನಂ ಹೋತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ –

    Paṭhamamahāsaṅgīti nāma cesā kiñcāpi vinayapiṭake tantimārūḷhā, nidānakosallatthaṃ pana idhāpi evaṃ veditabbā. Dhammacakkappavattanañhi ādiṃ katvā yāva subhaddaparibbājakavinayanā katabuddhakicce, kusinārāyaṃ upavattane mallānaṃ sālavane yamakasālānamantare visākhapuṇṇamadivase paccūsasamaye anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbute bhagavati lokanāthe, bhagavato dhātubhājanadivase sannipatitānaṃ sattannaṃ bhikkhusatasahassānaṃ saṅghatthero āyasmā mahākassapo sattāhaparinibbute bhagavati subhaddena vuḍḍhapabbajitena – ‘‘alaṃ, āvuso, mā socittha, mā paridevittha, sumuttā mayaṃ tena mahāsamaṇena, upaddutā ca homa – ‘idaṃ vo kappati, idaṃ vo na kappatī’ti, idāni pana mayaṃ yaṃ icchissāma, taṃ karissāma, yaṃ na icchissāma na taṃ karissāmā’’ti (cūḷava. 437) vuttavacanamanussaranto, īdisassa ca saṅghasannipātassa puna dullabhabhāvaṃ maññamāno, ‘‘ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ pāpabhikkhū ‘atītasatthukaṃ pāvacana’nti maññamānā pakkhaṃ labhitvā nacirasseva saddhammaṃ antaradhāpeyyuṃ, yāva ca dhammavinayo tiṭṭhati, tāva anatītasatthukameva pāvacanaṃ hoti. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘ಯೋ ವೋ, ಆನನ್ದ, ಮಯಾ ಧಮ್ಮೋ ಚ ವಿನಯೋ ಚ ದೇಸಿತೋ ಪಞ್ಞತ್ತೋ, ಸೋ ವೋ ಮಮಚ್ಚಯೇನ ಸತ್ಥಾ’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೨೧೬)।

    ‘Yo vo, ānanda, mayā dhammo ca vinayo ca desito paññatto, so vo mamaccayena satthā’ti (dī. ni. 2.216).

    ‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ವಿನಯಞ್ಚ ಸಙ್ಗಾಯೇಯ್ಯಂ, ಯಥಯಿದಂ ಸಾಸನಂ ಅದ್ಧನಿಯಂ ಅಸ್ಸ ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಂ’।

    ‘Yaṃnūnāhaṃ dhammañca vinayañca saṅgāyeyyaṃ, yathayidaṃ sāsanaṃ addhaniyaṃ assa ciraṭṭhitikaṃ’.

    ಯಞ್ಚಾಹಂ ಭಗವತಾ –

    Yañcāhaṃ bhagavatā –

    ‘ಧಾರೇಸ್ಸಸಿ ಪನ ಮೇ ತ್ವಂ, ಕಸ್ಸಪ, ಸಾಣಾನಿ ಪಂಸುಕೂಲಾನಿ ನಿಬ್ಬಸನಾನೀ’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೫೪) ವತ್ವಾ ಚೀವರೇ ಸಾಧಾರಣಪರಿಭೋಗೇನ।

    ‘Dhāressasi pana me tvaṃ, kassapa, sāṇāni paṃsukūlāni nibbasanānī’ti (saṃ. ni. 2.154) vatvā cīvare sādhāraṇaparibhogena.

    ‘ಅಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಾವದೇವ ಆಕಙ್ಖಾಮಿ ವಿವಿಚ್ಚೇವ ಕಾಮೇಹಿ ವಿವಿಚ್ಚ ಅಕುಸಲೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸವಿತಕ್ಕಂ ಸವಿಚಾರಂ ವಿವೇಕಜಂ ಪೀತಿಸುಖಂ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಾಮಿ; ಕಸ್ಸಪೋಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಾವದೇವ, ಆಕಙ್ಖತಿ ವಿವಿಚ್ಚೇವ ಕಾಮೇಹಿ ವಿವಿಚ್ಚ ಅಕುಸಲೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸವಿತಕ್ಕಂ ಸವಿಚಾರಂ ವಿವೇಕಜಂ ಪೀತಿಸುಖಂ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತೀ’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೫೨)।

    ‘Ahaṃ, bhikkhave, yāvadeva ākaṅkhāmi vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi; kassapopi, bhikkhave, yāvadeva, ākaṅkhati vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharatī’ti (saṃ. ni. 2.152).

    ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ನವಾನುಪುಬ್ಬವಿಹಾರಛಳಭಿಞ್ಞಾಪ್ಪಭೇದೇ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೇ ಅತ್ತನಾ ಸಮಸಮಟ್ಠಪನೇನ ಚ ಅನುಗ್ಗಹಿತೋ, ತಥಾ ಆಕಾಸೇ ಪಾಣಿಂ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಅಲಗ್ಗಚಿತ್ತತಾಯ ಚೇವ ಚನ್ದೋಪಮಪಟಿಪದಾಯ ಚ ಪಸಂಸಿತೋ, ತಸ್ಸ ಕಿಮಞ್ಞಂ ಆಣಣ್ಯಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ನನು ಮಂ ಭಗವಾ ರಾಜಾ ವಿಯ ಸಕಕವಚಇಸ್ಸರಿಯಾನುಪ್ಪದಾನೇನ ಅತ್ತನೋ ಕುಲವಂಸಪ್ಪತಿಟ್ಠಾಪಕಂ ಪುತ್ತಂ ‘ಸದ್ಧಮ್ಮವಂಸಪ್ಪತಿಟ್ಠಾಪಕೋ ಮೇ ಅಯಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ, ಮನ್ತ್ವಾ ಇಮಿನಾ ಅಸಾಧಾರಣೇನ ಅನುಗ್ಗಹೇನ ಅನುಗ್ಗಹೇಸಿ, ಇಮಾಯ ಚ ಉಳಾರಾಯ ಪಸಂಸಾಯ ಪಸಂಸೀತಿ ಚಿನ್ತಯನ್ತೋ ಧಮ್ಮವಿನಯಸಙ್ಗಾಯನತ್ಥಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಜನೇಸಿ। ಯಥಾಹ –

    Evamādinā nayena navānupubbavihārachaḷabhiññāppabhede uttarimanussadhamme attanā samasamaṭṭhapanena ca anuggahito, tathā ākāse pāṇiṃ cāletvā alaggacittatāya ceva candopamapaṭipadāya ca pasaṃsito, tassa kimaññaṃ āṇaṇyaṃ bhavissati. Nanu maṃ bhagavā rājā viya sakakavacaissariyānuppadānena attano kulavaṃsappatiṭṭhāpakaṃ puttaṃ ‘saddhammavaṃsappatiṭṭhāpako me ayaṃ bhavissatī’ti, mantvā iminā asādhāraṇena anuggahena anuggahesi, imāya ca uḷārāya pasaṃsāya pasaṃsīti cintayanto dhammavinayasaṅgāyanatthaṃ bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesi. Yathāha –

    ‘‘ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಏಕಮಿದಾಹಂ, ಆವುಸೋ, ಸಮಯಂ ಪಾವಾಯ ಕುಸಿನಾರಂ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಮಹತಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಚಮತ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೩೭) ಸಬ್ಬಂ ಸುಭದ್ದಕಣ್ಡಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅತ್ಥಂ ಪನಸ್ಸ ಮಹಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾವಸಾನೇ ಆಗತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಕಥಯಿಸ್ಸಾಮ।

    ‘‘Atha kho āyasmā mahākassapo bhikkhū āmantesi – ‘ekamidāhaṃ, āvuso, samayaṃ pāvāya kusināraṃ addhānamaggappaṭipanno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehī’’ti (cūḷava. 437) sabbaṃ subhaddakaṇḍaṃ vitthārato veditabbaṃ. Atthaṃ panassa mahāparinibbānāvasāne āgataṭṭhāneyeva kathayissāma.

    ತತೋ ಪರಂ ಆಹ –

    Tato paraṃ āha –

    ‘‘ಹನ್ದ ಮಯಂ, ಆವುಸೋ, ಧಮ್ಮಞ್ಚ ವಿನಯಞ್ಚ ಸಙ್ಗಾಯಾಮ, ಪುರೇ ಅಧಮ್ಮೋ ದಿಪ್ಪತಿ, ಧಮ್ಮೋ ಪಟಿಬಾಹಿಯ್ಯತಿ; ಪುರೇ ಅವಿನಯೋ ದಿಪ್ಪತಿ, ವಿನಯೋ ಪಟಿಬಾಹಿಯ್ಯತಿ; ಪುರೇ ಅಧಮ್ಮವಾದಿನೋ ಬಲವನ್ತೋ ಹೋನ್ತಿ, ಧಮ್ಮವಾದಿನೋ ದುಬ್ಬಲಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪುರೇ ಅವಿನಯವಾದಿನೋ ಬಲವನ್ತೋ ಹೋನ್ತಿ, ವಿನಯವಾದಿನೋ ದುಬ್ಬಲಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೩೭)।

    ‘‘Handa mayaṃ, āvuso, dhammañca vinayañca saṅgāyāma, pure adhammo dippati, dhammo paṭibāhiyyati; pure avinayo dippati, vinayo paṭibāhiyyati; pure adhammavādino balavanto honti, dhammavādino dubbalā honti, pure avinayavādino balavanto honti, vinayavādino dubbalā hontī’’ti (cūḷava. 437).

    ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹಂಸು – ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಥೇರೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಚ್ಚಿನತೂ’’ತಿ। ಥೇರೋ ಪನ ಸಕಲನವಙ್ಗಸತ್ಥುಸಾಸನಪರಿಯತ್ತಿಧರೇ ಪುಥುಜ್ಜನಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮಿ ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕ ಖೀಣಾಸವಭಿಕ್ಖೂ ಅನೇಕಸತೇ, ಅನೇಕಸಹಸ್ಸೇ ಚ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಿಪಿಟಕಸಬ್ಬಪರಿಯತ್ತಿಪ್ಪಭೇದಧರೇ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತೇ ಮಹಾನುಭಾವೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಭಗವತೋ ಏತದಗ್ಗಂ ಆರೋಪಿತೇ ತೇವಿಜ್ಜಾದಿಭೇದೇ ಖೀಣಾಸವಭಿಕ್ಖೂಯೇವ ಏಕೂನಪಞ್ಚಸತೇ ಪರಿಗ್ಗಹೇಸಿ। ಯೇ ಸನ್ಧಾಯ ಇದಂ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಏಕೇನೂನಾನಿ ಪಞ್ಚ ಅರಹನ್ತಸತಾನಿ ಉಚ್ಚಿನೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೩೭)।

    Bhikkhū āhaṃsu – ‘‘tena hi, bhante, thero bhikkhū uccinatū’’ti. Thero pana sakalanavaṅgasatthusāsanapariyattidhare puthujjanasotāpannasakadāgāmianāgāmi sukkhavipassaka khīṇāsavabhikkhū anekasate, anekasahasse ca vajjetvā tipiṭakasabbapariyattippabhedadhare paṭisambhidāppatte mahānubhāve yebhuyyena bhagavato etadaggaṃ āropite tevijjādibhede khīṇāsavabhikkhūyeva ekūnapañcasate pariggahesi. Ye sandhāya idaṃ vuttaṃ – ‘‘atha kho āyasmā mahākassapo ekenūnāni pañca arahantasatāni uccinī’’ti (cūḷava. 437).

    ಕಿಸ್ಸ ಪನ ಥೇರೋ ಏಕೇನೂನಮಕಾಸೀತಿ? ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಓಕಾಸಕರಣತ್ಥಂ। ತೇನಹಾಯಸ್ಮತಾ ಸಹಾಪಿ, ವಿನಾಪಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗೀತಿಂ ಕಾತುಂ। ಸೋ ಹಾಯಸ್ಮಾ ಸೇಕ್ಖೋ ಸಕರಣೀಯೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಹಾಪಿ ನ ಸಕ್ಕಾ। ಯಸ್ಮಾ ಪನಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ ದಸಬಲದೇಸಿತಂ ಸುತ್ತಗೇಯ್ಯಾದಿಕಂ ಅಪ್ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಯಥಾಹ –

    Kissa pana thero ekenūnamakāsīti? Āyasmato ānandattherassa okāsakaraṇatthaṃ. Tenahāyasmatā sahāpi, vināpi, na sakkā dhammasaṅgītiṃ kātuṃ. So hāyasmā sekkho sakaraṇīyo, tasmā sahāpi na sakkā. Yasmā panassa kiñci dasabaladesitaṃ suttageyyādikaṃ appaccakkhaṃ nāma natthi. Yathāha –

    ‘‘ದ್ವಾಸೀತಿ ಬುದ್ಧತೋ ಗಣ್ಹಿಂ, ದ್ವೇ ಸಹಸ್ಸಾನಿ ಭಿಕ್ಖುತೋ।

    ‘‘Dvāsīti buddhato gaṇhiṃ, dve sahassāni bhikkhuto;

    ಚತುರಾಸೀತಿ ಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಯೇ ಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಪವತ್ತಿನೋ’’ತಿ॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೧೦೨೭)।

    Caturāsīti sahassāni, ye me dhammā pavattino’’ti. (theragā. 1027);

    ತಸ್ಮಾ ವಿನಾಪಿ ನ ಸಕ್ಕಾ।

    Tasmā vināpi na sakkā.

    ಯದಿ ಏವಂ ಸೇಕ್ಖೋಪಿ ಸಮಾನೋ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗೀತಿಯಾ ಬಹುಕಾರತ್ತಾ ಥೇರೇನ ಉಚ್ಚಿನಿತಬ್ಬೋ ಅಸ್ಸ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ನ ಉಚ್ಚಿನಿತೋತಿ? ಪರೂಪವಾದವಿವಜ್ಜನತೋ। ಥೇರೋ ಹಿ ಆಯಸ್ಮನ್ತೇ ಆನನ್ದೇ ಅತಿವಿಯ ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ಅಹೋಸಿ, ತಥಾ ಹಿ ನಂ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತೇಸು ಜಾತೇಸುಪಿ ‘ನ ವಾಯಂ ಕುಮಾರಕೋ ಮತ್ತಮಞ್ಞಾಸೀ’ತಿ, (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೫೪) ಕುಮಾರಕವಾದೇನ ಓವದತಿ। ಸಕ್ಯಕುಲಪ್ಪಸುತೋ ಚಾಯಸ್ಮಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಭಾತಾ ಚೂಳಪಿತುಪುತ್ತೋ। ತತ್ಥ ಕೇಚಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಛನ್ದಾಗಮನಂ ವಿಯ ಮಞ್ಞಮಾನಾ – ‘‘ಬಹೂ ಅಸೇಕ್ಖಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಠಪೇತ್ವಾ ಆನನ್ದಂ ಸೇಕ್ಖಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತಂ ಥೇರೋ ಉಚ್ಚಿನೀ’’ತಿ ಉಪವದೇಯ್ಯುಂ। ತಂ ಪರೂಪವಾದಂ ಪರಿವಜ್ಜೇನ್ತೋ, ‘ಆನನ್ದಂ ವಿನಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗೀತಿಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ, ಭಿಕ್ಖೂನಂಯೇವ ನಂ ಅನುಮತಿಯಾ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನ ಉಚ್ಚಿನಿ।

    Yadi evaṃ sekkhopi samāno dhammasaṅgītiyā bahukārattā therena uccinitabbo assa, atha kasmā na uccinitoti? Parūpavādavivajjanato. Thero hi āyasmante ānande ativiya vissattho ahosi, tathā hi naṃ sirasmiṃ palitesu jātesupi ‘na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’ti, (saṃ. ni. 2.154) kumārakavādena ovadati. Sakyakulappasuto cāyasmā tathāgatassa bhātā cūḷapituputto. Tattha keci bhikkhū chandāgamanaṃ viya maññamānā – ‘‘bahū asekkhapaṭisambhidāppatte bhikkhū ṭhapetvā ānandaṃ sekkhapaṭisambhidāppattaṃ thero uccinī’’ti upavadeyyuṃ. Taṃ parūpavādaṃ parivajjento, ‘ānandaṃ vinā dhammasaṅgītiṃ na sakkā kātuṃ, bhikkhūnaṃyeva naṃ anumatiyā gahessāmī’ti na uccini.

    ಅಥ ಸಯಮೇವ ಭಿಕ್ಖೂ ಆನನ್ದಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಥೇರಂ ಯಾಚಿಂಸು। ಯಥಾಹ –

    Atha sayameva bhikkhū ānandassatthāya theraṃ yāciṃsu. Yathāha –

    ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸೇಕ್ಖೋ ಅಭಬ್ಬೋ ಛನ್ದಾ ದೋಸಾ ಮೋಹಾ ಭಯಾ ಅಗತಿಂ ಗನ್ತುಂ, ಬಹು ಚಾನೇನ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮೋ ಚ ವಿನಯೋ ಚ ಪರಿಯತ್ತೋ, ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಥೇರೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಮ್ಪಿ ಆನನ್ದಂ ಉಚ್ಚಿನತೂ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಮ್ಪಿ ಆನನ್ದಂ ಉಚ್ಚಿನೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೩೭)।

    ‘‘Bhikkhū āyasmantaṃ mahākassapaṃ etadavocuṃ – ‘ayaṃ, bhante, āyasmā ānando kiñcāpi sekkho abhabbo chandā dosā mohā bhayā agatiṃ gantuṃ, bahu cānena bhagavato santike dhammo ca vinayo ca pariyatto, tena hi, bhante, thero āyasmantampi ānandaṃ uccinatū’ti. Atha kho āyasmā mahākassapo āyasmantampi ānandaṃ uccinī’’ti (cūḷava. 437).

    ಏವಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನುಮತಿಯಾ ಉಚ್ಚಿನಿತೇನ ತೇನಾಯಸ್ಮತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಚಥೇರಸತಾನಿ ಅಹೇಸುಂ।

    Evaṃ bhikkhūnaṃ anumatiyā uccinitena tenāyasmatā saddhiṃ pañcatherasatāni ahesuṃ.

    ಅಥ ಖೋ ಥೇರಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಕತ್ಥ ನು ಖೋ ಮಯಂ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ವಿನಯಞ್ಚ ಸಙ್ಗಾಯೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ? ಅಥ ಖೋ ಥೇರಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ರಾಜಗಹಂ ಖೋ ಮಹಾಗೋಚರಂ ಪಹೂತಸೇನಾಸನಂ, ಯಂನೂನ ಮಯಂ ರಾಜಗಹೇ ವಸ್ಸಂ ವಸನ್ತಾ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ವಿನಯಞ್ಚ ಸಙ್ಗಾಯೇಯ್ಯಾಮ, ನ ಅಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ರಾಜಗಹೇ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೩೭)।

    Atha kho therānaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘kattha nu kho mayaṃ dhammañca vinayañca saṅgāyeyyāmā’’ti? Atha kho therānaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘rājagahaṃ kho mahāgocaraṃ pahūtasenāsanaṃ, yaṃnūna mayaṃ rājagahe vassaṃ vasantā dhammañca vinayañca saṅgāyeyyāma, na aññe bhikkhū rājagahe vassaṃ upagaccheyyu’’nti (cūḷava. 437).

    ಕಸ್ಮಾ ಪನ ನೇಸಂ ಏತದಹೋಸಿ? ‘‘ಇದಂ ಪನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಥಾವರಕಮ್ಮಂ, ಕೋಚಿ ವಿಸಭಾಗಪುಗ್ಗಲೋ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕೋಟೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಅಥಾಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಞತ್ತಿದುತಿಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸಾವೇಸಿ –

    Kasmā pana nesaṃ etadahosi? ‘‘Idaṃ pana amhākaṃ thāvarakammaṃ, koci visabhāgapuggalo saṅghamajjhaṃ pavisitvā ukkoṭeyyā’’ti. Athāyasmā mahākassapo ñattidutiyena kammena sāvesi –

    ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಆವುಸೋ ಸಙ್ಘೋ, ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ ಸಙ್ಘೋ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಸಮ್ಮನ್ನೇಯ್ಯ ರಾಜಗಹೇ ವಸ್ಸಂ ವಸನ್ತಾನಿ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ವಿನಯಞ್ಚ ಸಙ್ಗಾಯಿತುಂ, ನ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ರಾಜಗಹೇ ವಸ್ಸಂ ವಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಏಸಾ ಞತ್ತಿ।

    ‘‘Suṇātu me, āvuso saṅgho, yadi saṅghassa pattakallaṃ saṅgho imāni pañca bhikkhusatāni sammanneyya rājagahe vassaṃ vasantāni dhammañca vinayañca saṅgāyituṃ, na aññehi bhikkhūhi rājagahe vassaṃ vasitabba’’nti. Esā ñatti.

    ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಆವುಸೋ ಸಙ್ಘೋ, ಸಙ್ಘೋ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಸಮ್ಮನ್ನ’’ತಿ ‘ರಾಜಗಹೇ ವಸ್ಸಂ ವಸನ್ತಾನಿ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ವಿನಯಞ್ಚ ಸಙ್ಗಾಯಿತುಂ, ನ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ರಾಜಗಹೇ ವಸ್ಸಂ ವಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ। ಯಸ್ಸಾಯಸ್ಮತೋ ಖಮತಿ ಇಮೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಸಮ್ಮುತಿ’ ರಾಜಗಹೇ ವಸ್ಸಂ ವಸನ್ತಾನಂ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ವಿನಯಞ್ಚ ಸಙ್ಗಾಯಿತುಂ, ನ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ರಾಜಗಹೇ ವಸ್ಸಂ ವಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ, ಸೋ ತುಣ್ಹಸ್ಸ; ಯಸ್ಸ ನಕ್ಖಮತಿ, ಸೋ ಭಾಸೇಯ್ಯ।

    ‘‘Suṇātu me, āvuso saṅgho, saṅgho imāni pañcabhikkhusatāni sammanna’’ti ‘rājagahe vassaṃ vasantāni dhammañca vinayañca saṅgāyituṃ, na aññehi bhikkhūhi rājagahe vassaṃ vasitabbanti. Yassāyasmato khamati imesaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ sammuti’ rājagahe vassaṃ vasantānaṃ dhammañca vinayañca saṅgāyituṃ, na aññehi bhikkhūhi rājagahe vassaṃ vasitabbanti, so tuṇhassa; yassa nakkhamati, so bhāseyya.

    ‘‘ಸಮ್ಮತಾನಿ ಸಙ್ಘೇನ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ರಾಜಗಹೇ ವಸ್ಸಂ ವಸನ್ತಾನಿ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ವಿನಯಞ್ಚ ಸಙ್ಗಾಯಿತುಂ, ನ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ರಾಜಗಹೇ ವಸ್ಸಂ ವಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ, ಖಮತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ತಸ್ಮಾ ತುಣ್ಹೀ, ಏವಮೇತಂ ಧಾರಯಾಮೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೩೮)।

    ‘‘Sammatāni saṅghena imāni pañcabhikkhusatāni rājagahe vassaṃ vasantāni dhammañca vinayañca saṅgāyituṃ, na aññehi bhikkhūhi rājagahe vassaṃ vasitabbanti, khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti (cūḷava. 438).

    ಅಯಂ ಪನ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನತೋ ಏಕವೀಸತಿಮೇ ದಿವಸೇ ಕತಾ। ಭಗವಾ ಹಿ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ, ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಸರೀರಂ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜಯಿಂಸು। ಏವಂ ಸತ್ತಾಹಂ ಸಾಧುಕೀಳನದಿವಸಾ ನಾಮ ಅಹೇಸುಂ। ತತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ಚಿತಕಾಯ ಅಗ್ಗಿನಾ ಝಾಯಿ, ಸತ್ತಾಹಂ ಸತ್ತಿಪಞ್ಜರಂ ಕತ್ವಾ ಸನ್ಧಾಗಾರಸಾಲಾಯಂ ಧಾತುಪೂಜಂ ಕರಿಂಸೂತಿ, ಏಕವೀಸತಿ ದಿವಸಾ ಗತಾ। ಜೇಟ್ಠಮೂಲಸುಕ್ಕಪಕ್ಖಪಞ್ಚಮಿಯಂಯೇವ ಧಾತುಯೋ ಭಾಜಯಿಂಸು। ಏತಸ್ಮಿಂ ಧಾತುಭಾಜನದಿವಸೇ ಸನ್ನಿಪತಿತಸ್ಸ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸುಭದ್ದೇನ ವುಡ್ಢಪಬ್ಬಜಿತೇನ ಕತಂ ಅನಾಚಾರಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಚ್ಚಿನಿತ್ವಾ ಅಯಂ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಕತಾ।

    Ayaṃ pana kammavācā tathāgatassa parinibbānato ekavīsatime divase katā. Bhagavā hi visākhapuṇṇamāyaṃ paccūsasamaye parinibbuto, athassa sattāhaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ gandhamālādīhi pūjayiṃsu. Evaṃ sattāhaṃ sādhukīḷanadivasā nāma ahesuṃ. Tato sattāhaṃ citakāya agginā jhāyi, sattāhaṃ sattipañjaraṃ katvā sandhāgārasālāyaṃ dhātupūjaṃ kariṃsūti, ekavīsati divasā gatā. Jeṭṭhamūlasukkapakkhapañcamiyaṃyeva dhātuyo bhājayiṃsu. Etasmiṃ dhātubhājanadivase sannipatitassa mahābhikkhusaṅghassa subhaddena vuḍḍhapabbajitena kataṃ anācāraṃ ārocetvā vuttanayeneva ca bhikkhū uccinitvā ayaṃ kammavācā katā.

    ಇಮಞ್ಚ ಪನ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಇದಾನಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಚತ್ತಾಲೀಸ ದಿವಸಾ ಓಕಾಸೋ ಕತೋ, ತತೋ ಪರಂ ‘ಅಯಂ ನಾಮ ನೋ ಪಲಿಬೋಧೋ ಅತ್ಥೀ’ತಿ, ವತ್ತುಂ ನ ಲಬ್ಭಾ, ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಯಸ್ಸ ರೋಗಪಲಿಬೋಧೋ ವಾ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಪಲಿಬೋಧೋ ವಾ ಮಾತಾಪಿತುಪಲಿಬೋಧೋ ವಾ ಅತ್ಥಿ, ಪತ್ತಂ ವಾ ಪನ ಪಚಿತಬ್ಬಂ, ಚೀವರಂ ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಸೋ ತಂ ಪಲಿಬೋಧಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಂ ಕರಣೀಯಂ ಕರೋತೂ’’ತಿ।

    Imañca pana kammavācaṃ katvā thero bhikkhū āmantesi – ‘‘āvuso, idāni tumhākaṃ cattālīsa divasā okāso kato, tato paraṃ ‘ayaṃ nāma no palibodho atthī’ti, vattuṃ na labbhā, tasmā etthantare yassa rogapalibodho vā ācariyupajjhāyapalibodho vā mātāpitupalibodho vā atthi, pattaṃ vā pana pacitabbaṃ, cīvaraṃ vā kātabbaṃ, so taṃ palibodhaṃ chinditvā taṃ karaṇīyaṃ karotū’’ti.

    ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಚಸತಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಪರಿವುತೋ ರಾಜಗಹಂ ಗತೋ। ಅಞ್ಞೇಪಿ ಮಹಾಥೇರಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಾರೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಸೋಕಸಲ್ಲಸಮಪ್ಪಿತಂ ಮಹಾಜನಂ ಅಸ್ಸಾಸೇತುಕಾಮಾ ತಂ ತಂ ದಿಸಂ ಪಕ್ಕನ್ತಾ। ಪುಣ್ಣತ್ಥೇರೋ ಪನ ಸತ್ತಸತಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ‘ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಾಗತಂ ಮಹಾಜನಂ ಅಸ್ಸಾಸೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಕುಸಿನಾರಾಯಂಯೇವ ಅಟ್ಠಾಸಿ।

    Evañca pana vatvā thero attano pañcasatāya parisāya parivuto rājagahaṃ gato. Aññepi mahātherā attano attano parivāre gahetvā sokasallasamappitaṃ mahājanaṃ assāsetukāmā taṃ taṃ disaṃ pakkantā. Puṇṇatthero pana sattasatabhikkhuparivāro ‘tathāgatassa parinibbānaṭṭhānaṃ āgatāgataṃ mahājanaṃ assāsessāmī’ti kusinārāyaṃyeva aṭṭhāsi.

    ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಯಥಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅಪರಿನಿಬ್ಬುತಸ್ಸ, ಏವಂ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಸ್ಸಾಪಿ ಭಗವತೋ ಸಯಮೇವ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯೇನ ಸಾವತ್ಥಿ ತೇನ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಗಚ್ಛತೋ ಗಚ್ಛತೋ ಪನಸ್ಸ ಪರಿವಾರಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣನಪಥಂ ವೀತಿವತ್ತಾ। ತೇನಾಯಸ್ಮತಾ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ಮಹಾಪರಿದೇವೋ ಅಹೋಸಿ । ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪನ ಸಾವತ್ಥಿಮನುಪ್ಪತ್ತೇ ಥೇರೇ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಥೇರೋ ಕಿರ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಆನನ್ದ, ಪುಬ್ಬೇ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛಥ, ಅಜ್ಜ ಕುಹಿಂ ಭಗವನ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವದಮಾನಾ ಪರೋದಿಂಸು। ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನದಿವಸೇ ವಿಯ ಮಹಾಪರಿದೇವೋ ಅಹೋಸಿ।

    Āyasmā ānando yathā pubbe aparinibbutassa, evaṃ parinibbutassāpi bhagavato sayameva pattacīvaramādāya pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ yena sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmi. Gacchato gacchato panassa parivārā bhikkhū gaṇanapathaṃ vītivattā. Tenāyasmatā gatagataṭṭhāne mahāparidevo ahosi . Anupubbena pana sāvatthimanuppatte there sāvatthivāsino manussā ‘‘thero kira āgato’’ti sutvā gandhamālādihatthā paccuggantvā – ‘‘bhante, ānanda, pubbe bhagavatā saddhiṃ āgacchatha, ajja kuhiṃ bhagavantaṃ ṭhapetvā āgatatthā’’tiādīni vadamānā parodiṃsu. Buddhassa bhagavato parinibbānadivase viya mahāparidevo ahosi.

    ತತ್ರ ಸುದಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಅನಿಚ್ಚತಾದಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾಯ ಧಮ್ಮಿಯಾಕಥಾಯ ತಂ ಮಹಾಜನಂ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಸಬಲೇನ ವಸಿತಗನ್ಧಕುಟಿಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಮಿಲಾತಮಾಲಾಕಚವರಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ಅತಿಹರಿತ್ವಾ ಪುನ ಯಥಾಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಠಿತಕಾಲೇ ಕರಣೀಯಂ ವತ್ತಂ ಸಬ್ಬಮಕಾಸಿ। ಕುರುಮಾನೋ ಚ ನ್ಹಾನಕೋಟ್ಠಕಸಮ್ಮಜ್ಜನಉದಕುಪಟ್ಠಾಪನಾದಿಕಾಲೇಸು ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ – ‘‘ನನು ಭಗವಾ, ಅಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ನ್ಹಾನಕಾಲೋ, ಅಯಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಕಾಲೋ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಓವಾದದಾನಕಾಲೋ, ಅಯಂ ಸೀಹಸೇಯ್ಯಕಪ್ಪನಕಾಲೋ, ಅಯಂ ಮುಖಧೋವನಕಾಲೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪರಿದೇವಮಾನೋವ ಅಕಾಸಿ, ಯಥಾ ತಂ ಭಗವತೋ ಗುಣಗಣಾಮತರಸಞ್ಞುತಾಯ ಪತಿಟ್ಠಿತಪೇಮೋ ಚೇವ ಅಖೀಣಾಸವೋ ಚ ಅನೇಕೇಸು ಚ ಜಾತಿಸತಸಹಸ್ಸೇಸು ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸೂಪಕಾರಸಞ್ಜನಿತಚಿತ್ತಮದ್ದವೋ। ತಮೇನಂ ಅಞ್ಞತರಾ ದೇವತಾ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಆನನ್ದ, ತುಮ್ಹೇ ಏವಂ ಪರಿದೇವಮಾನಾ ಕಥಂ ಅಞ್ಞೇ ಅಸ್ಸಾಸೇಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಸಂವೇಜೇಸಿ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ವಚನೇನ ಸಂವಿಗ್ಗಹದಯೋ ಸನ್ಥಮ್ಭಿತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನತೋ ಪಭುತಿ ಠಾನನಿಸಜ್ಜಬಹುಲತ್ತಾ ಉಸ್ಸನ್ನಧಾತುಕಂ ಕಾಯಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತುಂ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಖೀರವಿರೇಚನಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ವಿಹಾರೇಯೇವ ನಿಸೀದಿ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಸುಭೇನ ಮಾಣವೇನ ಪಹಿತಂ ಮಾಣವಕಂ ಏತದವೋಚ –

    Tatra sudaṃ āyasmā ānando aniccatādipaṭisaṃyuttāya dhammiyākathāya taṃ mahājanaṃ saññāpetvā jetavanaṃ pavisitvā dasabalena vasitagandhakuṭiṃ vanditvā dvāraṃ vivaritvā mañcapīṭhaṃ nīharitvā papphoṭetvā gandhakuṭiṃ sammajjitvā milātamālākacavaraṃ chaḍḍetvā mañcapīṭhaṃ atiharitvā puna yathāṭhāne ṭhapetvā bhagavato ṭhitakāle karaṇīyaṃ vattaṃ sabbamakāsi. Kurumāno ca nhānakoṭṭhakasammajjanaudakupaṭṭhāpanādikālesu gandhakuṭiṃ vanditvā – ‘‘nanu bhagavā, ayaṃ tumhākaṃ nhānakālo, ayaṃ dhammadesanākālo, ayaṃ bhikkhūnaṃ ovādadānakālo, ayaṃ sīhaseyyakappanakālo, ayaṃ mukhadhovanakālo’’tiādinā nayena paridevamānova akāsi, yathā taṃ bhagavato guṇagaṇāmatarasaññutāya patiṭṭhitapemo ceva akhīṇāsavo ca anekesu ca jātisatasahassesu aññamaññassūpakārasañjanitacittamaddavo. Tamenaṃ aññatarā devatā – ‘‘bhante, ānanda, tumhe evaṃ paridevamānā kathaṃ aññe assāsessathā’’ti saṃvejesi. So tassā vacanena saṃviggahadayo santhambhitvā tathāgatassa parinibbānato pabhuti ṭhānanisajjabahulattā ussannadhātukaṃ kāyaṃ samassāsetuṃ dutiyadivase khīravirecanaṃ pivitvā vihāreyeva nisīdi. Yaṃ sandhāya subhena māṇavena pahitaṃ māṇavakaṃ etadavoca –

    ‘‘ಅಕಾಲೋ, ಖೋ ಮಾಣವಕ, ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಅಜ್ಜ ಭೇಸಜ್ಜಮತ್ತಾ ಪೀತಾ, ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ಸ್ವೇಪಿ ಉಪಸಙ್ಕಮೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೪೪೭)।

    ‘‘Akālo, kho māṇavaka, atthi me ajja bhesajjamattā pītā, appeva nāma svepi upasaṅkameyyāmā’’ti (dī. ni. 1.447).

    ದುತಿಯದಿವಸೇ ಚೇತಕತ್ಥೇರೇನ ಪಚ್ಛಾಸಮಣೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುಭೇನ ಮಾಣವೇನ ಪುಟ್ಠೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದೀಘನಿಕಾಯೇ ಸುಭಸುತ್ತಂ ನಾಮ ದಸಮಂ ಸುತ್ತಂ ಅಭಾಸಿ।

    Dutiyadivase cetakattherena pacchāsamaṇena gantvā subhena māṇavena puṭṭho imasmiṃ dīghanikāye subhasuttaṃ nāma dasamaṃ suttaṃ abhāsi.

    ಅಥ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರೇ ಖಣ್ಡಫುಲ್ಲಪ್ಪಟಿಸಙ್ಖರಣಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಉಪಕಟ್ಠಾಯ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾಯ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಓಹಾಯ ರಾಜಗಹಂ ಗತೋ ತಥಾ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕಾ ಭಿಕ್ಖೂತಿ। ಏವಞ್ಹಿ ಗತೇ, ತೇ ಸನ್ಧಾಯ ಚ ಇದಂ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಥೇರಾ ಭಿಕ್ಖೂ ರಾಜಗಹಂ ಅಗಮಂಸು, ಧಮ್ಮಞ್ಚ ವಿನಯಞ್ಚ ಸಙ್ಗಾಯಿತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೩೮)। ತೇ ಆಸಳ್ಹೀಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಉಪೋಸಥಂ ಕತ್ವಾ ಪಾಟಿಪದದಿವಸೇ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗಚ್ಛಿಂಸು।

    Atha ānandatthero jetavanamahāvihāre khaṇḍaphullappaṭisaṅkharaṇaṃ kārāpetvā upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya bhikkhusaṅghaṃ ohāya rājagahaṃ gato tathā aññepi dhammasaṅgāhakā bhikkhūti. Evañhi gate, te sandhāya ca idaṃ vuttaṃ – ‘‘atha kho therā bhikkhū rājagahaṃ agamaṃsu, dhammañca vinayañca saṅgāyitu’’nti (cūḷava. 438). Te āsaḷhīpuṇṇamāyaṃ uposathaṃ katvā pāṭipadadivase sannipatitvā vassaṃ upagacchiṃsu.

    ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ರಾಜಗಹಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸ ಮಹಾವಿಹಾರಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಛಡ್ಡಿತಪತಿತಉಕ್ಲಾಪಾ ಅಹೇಸುಂ। ಭಗವತೋ ಹಿ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ವಿಹಾರೇ ಚ ಪರಿವೇಣೇ ಚ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಗಮಂಸು। ತತ್ಥ ಕತಿಕವತ್ತಂ ಕುರುಮಾನಾ ಥೇರಾ ಭಗವತೋ ವಚನಪೂಜನತ್ಥಂ ತಿತ್ಥಿಯವಾದಪರಿಮೋಚನತ್ಥಞ್ಚ – ‘ಪಠಮಂ ಮಾಸಂ ಖಣ್ಡಫುಲ್ಲಪ್ಪಟಿಸಙ್ಖರಣಂ ಕರೋಮಾ’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸುಂ। ತಿತ್ಥಿಯಾ ಹಿ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯುಂ – ‘‘ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಕಾ ಸತ್ಥರಿ ಠಿತೇಯೇವ ವಿಹಾರೇ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಂಸು, ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಛಡ್ಡೇಸುಂ, ಕುಲಾನಂ ಮಹಾಧನಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ವಿನಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತೇಸಞ್ಚ ವಾದಪರಿಮೋಚನತ್ಥಂ ಚಿನ್ತೇಸುನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಚಿನ್ತಯಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಕತಿಕವತ್ತಂ ಕರಿಂಸು। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ –

    Tena kho pana samayena rājagahaṃ parivāretvā aṭṭhārasa mahāvihārā honti, te sabbepi chaḍḍitapatitauklāpā ahesuṃ. Bhagavato hi parinibbāne sabbepi bhikkhū attano attano pattacīvaramādāya vihāre ca pariveṇe ca chaḍḍetvā agamaṃsu. Tattha katikavattaṃ kurumānā therā bhagavato vacanapūjanatthaṃ titthiyavādaparimocanatthañca – ‘paṭhamaṃ māsaṃ khaṇḍaphullappaṭisaṅkharaṇaṃ karomā’ti cintesuṃ. Titthiyā hi evaṃ vadeyyuṃ – ‘‘samaṇassa gotamassa sāvakā satthari ṭhiteyeva vihāre paṭijaggiṃsu, parinibbute chaḍḍesuṃ, kulānaṃ mahādhanapariccāgo vinassatī’’ti. Tesañca vādaparimocanatthaṃ cintesunti vuttaṃ hoti. Evaṃ cintayitvā ca pana katikavattaṃ kariṃsu. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –

    ‘‘ಅಥ ಖೋ ಥೇರಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏತದಹೋಸಿ – ಭಗವತಾ, ಖೋ ಆವುಸೋ, ಖಣ್ಡಫುಲ್ಲಪ್ಪಟಿಸಙ್ಖರಣಂ ವಣ್ಣಿತಂ, ಹನ್ದ ಮಯಂ, ಆವುಸೋ, ಪಠಮಂ ಮಾಸಂ ಖಣ್ಡಫುಲ್ಲಪ್ಪಟಿಸಙ್ಖರಣಂ ಕರೋಮ, ಮಜ್ಝಿಮಂ ಮಾಸಂ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ವಿನಯಞ್ಚ ಸಙ್ಗಾಯಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೩೮)।

    ‘‘Atha kho therānaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – bhagavatā, kho āvuso, khaṇḍaphullappaṭisaṅkharaṇaṃ vaṇṇitaṃ, handa mayaṃ, āvuso, paṭhamaṃ māsaṃ khaṇḍaphullappaṭisaṅkharaṇaṃ karoma, majjhimaṃ māsaṃ sannipatitvā dhammañca vinayañca saṅgāyissāmā’’ti (cūḷava. 438).

    ತೇ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಂಸು। ರಾಜಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ – ‘‘ಕಿಂ ಭನ್ತೇ, ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ಅತ್ತನಾ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಥೇರಾ ಅಟ್ಠಾರಸ ಮಹಾವಿಹಾರಪಟಿಸಙ್ಖರಣತ್ಥಾಯ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಪಟಿವೇದೇಸುಂ। ರಾಜಾ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಕಾರಕೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಅದಾಸಿ। ಥೇರಾ ಪಠಮಂ ಮಾಸಂ ಸಬ್ಬವಿಹಾರೇ ಪಟಿಸಙ್ಖರಾಪೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ನಿಟ್ಠಿತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ವಿಹಾರಪಟಿಸಙ್ಖರಣಂ, ಇದಾನಿ ಧಮ್ಮವಿನಯಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಧು ಭನ್ತೇ ವಿಸಟ್ಠಾ ಕರೋಥ, ಮಯ್ಹಂ ಆಣಾಚಕ್ಕಂ , ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಹೋತು, ಆಣಾಪೇಥ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ನಿಸಜ್ಜಟ್ಠಾನಂ ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ಕತ್ಥ ಕರೋಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ವೇಭಾರಪಬ್ಬತಪಸ್ಸೇ ಸತ್ತಪಣ್ಣಿ ಗುಹಾದ್ವಾರೇ ಕಾತುಂ ಯುತ್ತಂ ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಖೋ ರಾಜಾ ಅಜಾತಸತ್ತು ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮುನಾ ನಿಮ್ಮಿತಸದಿಸಂ ಸುವಿಭತ್ತಭಿತ್ತಿಥಮ್ಭಸೋಪಾನಂ, ನಾನಾವಿಧಮಾಲಾಕಮ್ಮಲತಾಕಮ್ಮವಿಚಿತ್ತಂ, ಅಭಿಭವನ್ತಮಿವ ರಾಜಭವನವಿಭೂತಿಂ, ಅವಹಸನ್ತಮಿವ ದೇವವಿಮಾನಸಿರಿಂ, ಸಿರಿಯಾ ನಿಕೇತನಮಿವ ಏಕನಿಪಾತತಿತ್ಥಮಿವ ಚ ದೇವಮನುಸ್ಸನಯನವಿಹಂಗಾನಂ, ಲೋಕರಾಮಣೇಯ್ಯಕಮಿವ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಸಾರಮಣ್ಡಂ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ವಿವಿಧಕುಸುಮದಾಮೋಲಮ್ಬಕವಿನಿಗ್ಗಲನ್ತಚಾರುವಿತಾನಂ ನಾನಾರತನವಿಚಿತ್ತಮಣಿಕೋಟ್ಟಿಮತಲಮಿವ ಚ, ನಂ ನಾನಾಪುಪ್ಫೂಪಹಾರವಿಚಿತ್ತಸುಪರಿನಿಟ್ಠಿತಭೂಮಿಕಮ್ಮಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿಮಾನಸದಿಸಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ, ತಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಮಣ್ಡಪೇ ಪಞ್ಚಸತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನಗ್ಘಾನಿ ಪಞ್ಚ ಕಪ್ಪಿಯಪಚ್ಚತ್ಥರಣಸತಾನಿ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ, ದಕ್ಖಿಣಭಾಗಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖಂ ಥೇರಾಸನಂ, ಮಣ್ಡಪಮಜ್ಝೇ ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಆಸನಾರಹಂ ಧಮ್ಮಾಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ, ದನ್ತಖಚಿತಂ ಬೀಜನಿಞ್ಚೇತ್ಥ ಠಪೇತ್ವಾ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ – ‘‘ನಿಟ್ಠಿತಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ।

    Te dutiyadivase gantvā rājadvāre aṭṭhaṃsu. Rājā āgantvā vanditvā – ‘‘kiṃ bhante, āgatatthā’’ti attanā kattabbakiccaṃ pucchi. Therā aṭṭhārasa mahāvihārapaṭisaṅkharaṇatthāya hatthakammaṃ paṭivedesuṃ. Rājā hatthakammakārake manusse adāsi. Therā paṭhamaṃ māsaṃ sabbavihāre paṭisaṅkharāpetvā rañño ārocesuṃ – ‘‘niṭṭhitaṃ, mahārāja, vihārapaṭisaṅkharaṇaṃ, idāni dhammavinayasaṅgahaṃ karomā’’ti. ‘‘Sādhu bhante visaṭṭhā karotha, mayhaṃ āṇācakkaṃ , tumhākañca dhammacakkaṃ hotu, āṇāpetha, bhante, kiṃ karomī’’ti. ‘‘Saṅgahaṃ karontānaṃ bhikkhūnaṃ sannisajjaṭṭhānaṃ mahārājā’’ti. ‘‘Kattha karomi, bhante’’ti? ‘‘Vebhārapabbatapasse sattapaṇṇi guhādvāre kātuṃ yuttaṃ mahārājā’’ti. ‘‘Sādhu, bhante’’ti kho rājā ajātasattu vissakammunā nimmitasadisaṃ suvibhattabhittithambhasopānaṃ, nānāvidhamālākammalatākammavicittaṃ, abhibhavantamiva rājabhavanavibhūtiṃ, avahasantamiva devavimānasiriṃ, siriyā niketanamiva ekanipātatitthamiva ca devamanussanayanavihaṃgānaṃ, lokarāmaṇeyyakamiva sampiṇḍitaṃ daṭṭhabbasāramaṇḍaṃ maṇḍapaṃ kārāpetvā vividhakusumadāmolambakaviniggalantacāruvitānaṃ nānāratanavicittamaṇikoṭṭimatalamiva ca, naṃ nānāpupphūpahāravicittasupariniṭṭhitabhūmikammaṃ brahmavimānasadisaṃ alaṅkaritvā, tasmiṃ mahāmaṇḍape pañcasatānaṃ bhikkhūnaṃ anagghāni pañca kappiyapaccattharaṇasatāni paññapetvā, dakkhiṇabhāgaṃ nissāya uttarābhimukhaṃ therāsanaṃ, maṇḍapamajjhe puratthābhimukhaṃ buddhassa bhagavato āsanārahaṃ dhammāsanaṃ paññapetvā, dantakhacitaṃ bījaniñcettha ṭhapetvā, bhikkhusaṅghassa ārocāpesi – ‘‘niṭṭhitaṃ, bhante, mama kicca’’nti.

    ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಪನ ದಿವಸೇ ಏಕಚ್ಚೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಸನ್ಧಾಯ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ವಿಸ್ಸಗನ್ಧಂ ವಾಯನ್ತೋ ವಿಚರತೀ’’ತಿ। ಥೇರೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಅಞ್ಞೋ ವಿಸ್ಸಗನ್ಧಂ ವಾಯನ್ತೋ ವಿಚರಣಕಭಿಕ್ಖು ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಅದ್ಧಾ ಏತೇ ಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದನ್ತೀತಿ ಸಂವೇಗಂ ಆಪಜ್ಜಿ। ಏಕಚ್ಚೇ ನಂ ಆಹಂಸುಯೇವ – ‘‘ಸ್ವೇ ಆವುಸೋ, ಆನನ್ದ, ಸನ್ನಿಪಾತೋ, ತ್ವಞ್ಚ ಸೇಕ್ಖೋ ಸಕರಣೀಯೋ, ತೇನ ತೇ ನ ಯುತ್ತಂ ಸನ್ನಿಪಾತಂ ಗನ್ತುಂ, ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹೋಹೀ’’ತಿ।

    Tasmiñca pana divase ekacce bhikkhū āyasmantaṃ ānandaṃ sandhāya evamāhaṃsu – ‘‘imasmiṃ bhikkhusaṅghe eko bhikkhu vissagandhaṃ vāyanto vicaratī’’ti. Thero taṃ sutvā imasmiṃ bhikkhusaṅghe añño vissagandhaṃ vāyanto vicaraṇakabhikkhu nāma natthi. Addhā ete maṃ sandhāya vadantīti saṃvegaṃ āpajji. Ekacce naṃ āhaṃsuyeva – ‘‘sve āvuso, ānanda, sannipāto, tvañca sekkho sakaraṇīyo, tena te na yuttaṃ sannipātaṃ gantuṃ, appamatto hohī’’ti.

    ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ – ‘ಸ್ವೇ ಸನ್ನಿಪಾತೋ, ನ ಖೋ ಮೇತಂ ಪತಿರೂಪಂ ಯ್ವಾಹಂ ಸೇಕ್ಖೋ ಸಮಾನೋ ಸನ್ನಿಪಾತಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ, ಬಹುದೇವ ರತ್ತಿಂ ಕಾಯಗತಾಯ ಸತಿಯಾ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ರತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಚಙ್ಕಮಾ ಓರೋಹಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ನಿಪಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕಾಯಂ ಆವಜ್ಜೇಸಿ, ದ್ವೇ ಪಾದಾ ಭೂಮಿತೋ ಮುತ್ತಾ, ಅಪತ್ತಞ್ಚ ಸೀಸಂ ಬಿಮ್ಬೋಹನಂ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಅನುಪಾದಾಯ ಆಸವೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಚಙ್ಕಮೇನ ಬಹಿ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನನು ಮಂ ಭಗವಾ ಏತದವೋಚ – ‘ಕತಪುಞ್ಞೋಸಿ ತ್ವಂ, ಆನನ್ದ, ಪಧಾನಮನುಯುಞ್ಜ, ಖಿಪ್ಪಂ ಹೋಹಿಸಿ ಅನಾಸವೋ’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೨೦೭)। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ಕಥಾದೋಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಮಮ ಪನ ಅಚ್ಚಾರದ್ಧಂ ವೀರಿಯಂ, ತೇನ ಮೇ ಚಿತ್ತಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ। ಹನ್ದಾಹಂ ವೀರಿಯಸಮತಂ ಯೋಜೇಮೀ’’ತಿ, ಚಙ್ಕಮಾ ಓರೋಹಿತ್ವಾ ಪಾದಧೋವನಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ‘‘ಥೋಕಂ ವಿಸ್ಸಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕಾಯಂ ಮಞ್ಚಕೇ ಅಪನಾಮೇಸಿ। ದ್ವೇ ಪಾದಾ ಭೂಮಿತೋ ಮುತ್ತಾ, ಸೀಸಂ ಬಿಮ್ಬೋಹನಮಪ್ಪತ್ತಂ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಅನುಪಾದಾಯ ಆಸವೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುತ್ತಂ, ಚತುಇರಿಯಾಪಥವಿರಹಿತಂ ಥೇರಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಂ। ತೇನ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಅನಿಪನ್ನೋ ಅನಿಸಿನ್ನೋ ಅಟ್ಠಿತೋ ಅಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ।

    Atha kho āyasmā ānando – ‘sve sannipāto, na kho metaṃ patirūpaṃ yvāhaṃ sekkho samāno sannipātaṃ gaccheyya’nti, bahudeva rattiṃ kāyagatāya satiyā vītināmetvā rattiyā paccūsasamaye caṅkamā orohitvā vihāraṃ pavisitvā ‘‘nipajjissāmī’’ti kāyaṃ āvajjesi, dve pādā bhūmito muttā, apattañca sīsaṃ bimbohanaṃ, etasmiṃ antare anupādāya āsavehi cittaṃ vimucci. Ayañhi āyasmā caṅkamena bahi vītināmetvā visesaṃ nibbattetuṃ asakkonto cintesi – ‘‘nanu maṃ bhagavā etadavoca – ‘katapuññosi tvaṃ, ānanda, padhānamanuyuñja, khippaṃ hohisi anāsavo’ti (dī. ni. 2.207). Buddhānañca kathādoso nāma natthi, mama pana accāraddhaṃ vīriyaṃ, tena me cittaṃ uddhaccāya saṃvattati. Handāhaṃ vīriyasamataṃ yojemī’’ti, caṅkamā orohitvā pādadhovanaṭṭhāne ṭhatvā pāde dhovitvā vihāraṃ pavisitvā mañcake nisīditvā, ‘‘thokaṃ vissamissāmī’’ti kāyaṃ mañcake apanāmesi. Dve pādā bhūmito muttā, sīsaṃ bimbohanamappattaṃ, etasmiṃ antare anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, catuiriyāpathavirahitaṃ therassa arahattaṃ. Tena ‘‘imasmiṃ sāsane anipanno anisinno aṭṭhito acaṅkamanto ko bhikkhu arahattaṃ patto’’ti vutte ‘‘ānandatthero’’ti vattuṃ vaṭṭati.

    ಅಥ ಥೇರಾ ಭಿಕ್ಖೂ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಪಞ್ಚಮಿಯಂ ಕಾಳಪಕ್ಖಸ್ಸ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಅರಹಾ ಸಮಾನೋ ಸನ್ನಿಪಾತಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಕಥಂ ಅಗಮಾಸಿ? ‘‘ಇದಾನಿಮ್ಹಿ ಸನ್ನಿಪಾತಮಜ್ಝಂ ಪವಿಸನಾರಹೋ’’ತಿ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಏಕಂಸಂ ಚೀವರಂ ಕತ್ವಾ ಬನ್ಧನಾ ಮುತ್ತತಾಲಪಕ್ಕಂ ವಿಯ, ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಜಾತಿಮಣಿ ವಿಯ, ವಿಗತವಲಾಹಕೇ ನಭೇ ಸಮುಗ್ಗತಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ ವಿಯ, ಬಾಲಾತಪಸಮ್ಫಸ್ಸವಿಕಸಿತರೇಣುಪಿಞ್ಜರಗಬ್ಭಂ ಪದುಮಂ ವಿಯ ಚ, ಪರಿಸುದ್ಧೇನ ಪರಿಯೋದಾತೇನ ಸಪ್ಪಭೇನ ಸಸ್ಸಿರೀಕೇನ ಚ ಮುಖವರೇನ ಅತ್ತನೋ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಂ ಆರೋಚಯಮಾನೋ ವಿಯ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸೋಭತಿ ವತ ಭೋ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತೋ ಆನನ್ದೋ, ಸಚೇ ಸತ್ಥಾ ಧರೇಯ್ಯ, ಅದ್ಧಾ ಅಜ್ಜಾನನ್ದಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಂ ದದೇಯ್ಯ, ಹನ್ದ , ದಾನಿಸ್ಸಾಹಂ ಸತ್ಥಾರಾ ದಾತಬ್ಬಂ ಸಾಧುಕಾರಂ ದದಾಮೀ’’ತಿ, ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಾಧುಕಾರಮದಾಸಿ।

    Atha therā bhikkhū dutiyadivase pañcamiyaṃ kāḷapakkhassa katabhattakiccā pattacīvaraṃ paṭisāmetvā dhammasabhāyaṃ sannipatiṃsu. Atha kho āyasmā ānando arahā samāno sannipātaṃ agamāsi. Kathaṃ agamāsi? ‘‘Idānimhi sannipātamajjhaṃ pavisanāraho’’ti haṭṭhatuṭṭhacitto ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā bandhanā muttatālapakkaṃ viya, paṇḍukambale nikkhittajātimaṇi viya, vigatavalāhake nabhe samuggatapuṇṇacando viya, bālātapasamphassavikasitareṇupiñjaragabbhaṃ padumaṃ viya ca, parisuddhena pariyodātena sappabhena sassirīkena ca mukhavarena attano arahattappattiṃ ārocayamāno viya agamāsi. Atha naṃ disvā āyasmato mahākassapassa etadahosi – ‘‘sobhati vata bho arahattappatto ānando, sace satthā dhareyya, addhā ajjānandassa sādhukāraṃ dadeyya, handa , dānissāhaṃ satthārā dātabbaṃ sādhukāraṃ dadāmī’’ti, tikkhattuṃ sādhukāramadāsi.

    ಮಜ್ಝಿಮಭಾಣಕಾ ಪನ ವದನ್ತಿ – ‘‘ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಂ ಞಾಪೇತುಕಾಮೋ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಾಗತೋ, ಭಿಕ್ಖೂ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದನ್ತಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಆಸನಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ। ತತ್ಥ ಕೇಚಿ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘ಏತಂ ಆಸನಂ ಕಸ್ಸಾ’ತಿ? ‘ಆನನ್ದಸ್ಸಾ’ತಿ। ‘ಆನನ್ದೋ ಪನ ಕುಹಿಂ ಗತೋ’ತಿ? ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಥೇರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘ಇದಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಗಮನಕಾಲೋ’ತಿ। ತತೋ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಪಥವಿಯಂ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆಸನೇಯೇವ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸೀ’’ತಿ, ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದೀತಿಪಿ ಏಕೇ। ಯಥಾ ವಾ ತಥಾ ವಾ ಹೋತು। ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರದಾನಂ ಯುತ್ತಮೇವ।

    Majjhimabhāṇakā pana vadanti – ‘‘ānandatthero attano arahattappattiṃ ñāpetukāmo bhikkhūhi saddhiṃ nāgato, bhikkhū yathāvuḍḍhaṃ attano attano pattāsane nisīdantā ānandattherassa āsanaṃ ṭhapetvā nisinnā. Tattha keci evamāhaṃsu – ‘etaṃ āsanaṃ kassā’ti? ‘Ānandassā’ti. ‘Ānando pana kuhiṃ gato’ti? Tasmiṃ samaye thero cintesi – ‘idāni mayhaṃ gamanakālo’ti. Tato attano ānubhāvaṃ dassento pathaviyaṃ nimujjitvā attano āsaneyeva attānaṃ dassesī’’ti, ākāsena gantvā nisīdītipi eke. Yathā vā tathā vā hotu. Sabbathāpi taṃ disvā āyasmato mahākassapassa sādhukāradānaṃ yuttameva.

    ಏವಂ ಆಗತೇ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತೇ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಕಿಂ ಪಠಮಂ ಸಙ್ಗಾಯಾಮ, ಧಮ್ಮಂ ವಾ ವಿನಯಂ ವಾ’’ತಿ? ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಹಾಕಸ್ಸಪ, ವಿನಯೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧಸಾಸನಸ್ಸ ಆಯು। ವಿನಯೇ ಠಿತೇ ಸಾಸನಂ ಠಿತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಪಠಮಂ ವಿನಯಂ ಸಙ್ಗಾಯಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಉಪಾಲಿ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಆನನ್ದೋ ನಪ್ಪಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ನೋ ನಪ್ಪಹೋತಿ’’। ಅಪಿ ಚ ಖೋ ಪನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಧರಮಾನೋಯೇವ ವಿನಯಪರಿಯತ್ತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಉಪಾಲಿಂ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇಸಿ – ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿನಯಧರಾನಂ ಯದಿದಂ ಉಪಾಲೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೨೨೮)। ‘ತಸ್ಮಾ ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವಿನಯಂ ಸಙ್ಗಾಯಾಮಾ’ತಿ।

    Evaṃ āgate pana tasmiṃ āyasmante mahākassapatthero bhikkhū āmantesi – ‘‘āvuso, kiṃ paṭhamaṃ saṅgāyāma, dhammaṃ vā vinayaṃ vā’’ti? Bhikkhū āhaṃsu – ‘‘bhante, mahākassapa, vinayo nāma buddhasāsanassa āyu. Vinaye ṭhite sāsanaṃ ṭhitaṃ nāma hoti. Tasmā paṭhamaṃ vinayaṃ saṅgāyāmā’’ti. ‘‘Kaṃ dhuraṃ katvā’’ti? ‘‘Āyasmantaṃ upāli’’nti. ‘‘Kiṃ ānando nappahotī’’ti? ‘‘No nappahoti’’. Api ca kho pana sammāsambuddho dharamānoyeva vinayapariyattiṃ nissāya āyasmantaṃ upāliṃ etadagge ṭhapesi – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ vinayadharānaṃ yadidaṃ upālī’’ti (a. ni. 1.228). ‘Tasmā upālittheraṃ pucchitvā vinayaṃ saṅgāyāmā’ti.

    ತತೋ ಥೇರೋ ವಿನಯಂ ಪುಚ್ಛನತ್ಥಾಯ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿ। ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರೋಪಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನತ್ಥಾಯ ಸಮ್ಮನ್ನಿ। ತತ್ರಾಯಂ ಪಾಳಿ – ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಸಙ್ಘಂ ಞಾಪೇಸಿ –

    Tato thero vinayaṃ pucchanatthāya attanāva attānaṃ sammanni. Upālittheropi vissajjanatthāya sammanni. Tatrāyaṃ pāḷi – atha kho āyasmā mahākassapo saṅghaṃ ñāpesi –

    ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಆವುಸೋ, ಸಙ್ಘೋ, ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ,

    ‘‘Suṇātu me, āvuso, saṅgho, yadi saṅghassa pattakallaṃ,

    ಅಹಂ ಉಪಾಲಿಂ ವಿನಯಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ॥

    Ahaṃ upāliṃ vinayaṃ puccheyya’’nti.

    ಆಯಸ್ಮಾಪಿ ಉಪಾಲಿ ಸಙ್ಘಂ ಞಾಪೇಸಿ –

    Āyasmāpi upāli saṅghaṃ ñāpesi –

    ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ,

    ‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, yadi saṅghassa pattakallaṃ,

    ಅಹಂ ಆಯಸ್ಮತಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೇನ ವಿನಯಂ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ॥ (ಚೂಳವ॰ ೪೩೯)।

    Ahaṃ āyasmatā mahākassapena vinayaṃ puṭṭho vissajjeyya’’nti. (cūḷava. 439);

    ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮಾ ಉಪಾಲಿ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಏಕಂಸಂ ಚೀವರಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ ದನ್ತಖಚಿತಂ ಬೀಜನಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ತತೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋ ಥೇರಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಉಪಾಲಿಂ ವಿನಯಂ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಪಠಮಂ ಆವುಸೋ, ಉಪಾಲಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ಕತ್ಥ ಪಞ್ಞತ್ತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ವೇಸಾಲಿಯಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಕಂ ಆರಬ್ಭಾ’’ತಿ? ‘‘ಸುದಿನ್ನಂ ಕಲನ್ದಪುತ್ತಂ ಆರಬ್ಭಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಮೇಥುನಧಮ್ಮೇ’’ತಿ।

    Evaṃ attānaṃ sammannitvā āyasmā upāli uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā there bhikkhū vanditvā dhammāsane nisīdi dantakhacitaṃ bījaniṃ gahetvā, tato mahākassapatthero therāsane nisīditvā āyasmantaṃ upāliṃ vinayaṃ pucchi. ‘‘Paṭhamaṃ āvuso, upāli, pārājikaṃ kattha paññatta’’nti? ‘‘Vesāliyaṃ, bhante’’ti. ‘‘Kaṃ ārabbhā’’ti? ‘‘Sudinnaṃ kalandaputtaṃ ārabbhā’’ti. ‘‘Kismiṃ vatthusmi’’nti? ‘‘Methunadhamme’’ti.

    ‘‘ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಉಪಾಲಿಂ ಪಠಮಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ವತ್ಥುಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛಿ, ನಿದಾನಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛಿ, ಪುಗ್ಗಲಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛಿ, ಪಞ್ಞತ್ತಿಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛಿ, ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛಿ, ಆಪತ್ತಿಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛಿ, ಅನಾಪತ್ತಿಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛಿ’’ (ಚೂಳವ॰ ೪೩೯)। ಪುಟ್ಠೋ ಪುಟ್ಠೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಉಪಾಲಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ।

    ‘‘Atha kho āyasmā mahākassapo āyasmantaṃ upāliṃ paṭhamassa pārājikassa vatthumpi pucchi, nidānampi pucchi, puggalampi pucchi, paññattimpi pucchi, anupaññattimpi pucchi, āpattimpi pucchi, anāpattimpi pucchi’’ (cūḷava. 439). Puṭṭho puṭṭho āyasmā upāli vissajjesi.

    ಕಿಂ ಪನೇತ್ಥ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಪನೇತಬ್ಬಂ ವಾ ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ ವಾ ಅತ್ಥಿ ನತ್ಥೀತಿ? ಅಪನೇತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ। ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಹಿ ಭಗವತೋ ಭಾಸಿತೇ ಅಪನೇತಬ್ಬಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ನ ಹಿ ತಥಾಗತಾ ಏಕಬ್ಯಞ್ಜನಮ್ಪಿ ನಿರತ್ಥಕಂ ವದನ್ತಿ। ಸಾವಕಾನಂ ಪನ ದೇವತಾನಂ ವಾ ಭಾಸಿತೇ ಅಪನೇತಬ್ಬಮ್ಪಿ ಹೋತಿ, ತಂ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕತ್ಥೇರಾ ಅಪನಯಿಂಸು। ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಯತ್ಥ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಯುತ್ತಂ, ತಂ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸುಯೇವ। ಕಿಂ ಪನ ತನ್ತಿ? ‘ತೇನ ಸಮಯೇನಾ’ತಿ ವಾ, ‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನಾ’ತಿ ವಾ, ‘ಅಥ ಖೋತಿ ವಾ’, ‘ಏವಂ ವುತ್ತೇತಿ’ ವಾ, ‘ಏತದವೋಚಾ’ತಿ ವಾ, ಏವಮಾದಿಕಂ ಸಮ್ಬನ್ಧವಚನಮತ್ತಂ। ಏವಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಯುತ್ತಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪನ – ‘‘ಇದಂ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ ಠಪೇಸುಂ। ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕೇ ಸಙ್ಗಹಮಾರೂಳ್ಹೇ ಪಞ್ಚ ಅರಹನ್ತಸತಾನಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಆರೋಪಿತನಯೇನೇವ ಗಣಸಜ್ಝಾಯಮಕಂಸು – ‘‘ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ ವೇರಞ್ಜಾಯಂ ವಿಹರತೀ’’ತಿ। ತೇಸಂ ಸಜ್ಝಾಯಾರದ್ಧಕಾಲೇಯೇವ ಸಾಧುಕಾರಂ ದದಮಾನಾ ವಿಯ ಮಹಾಪಥವೀ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥ।

    Kiṃ panettha paṭhamapārājike kiñci apanetabbaṃ vā pakkhipitabbaṃ vā atthi natthīti? Apanetabbaṃ natthi. Buddhassa hi bhagavato bhāsite apanetabbaṃ nāma natthi. Na hi tathāgatā ekabyañjanampi niratthakaṃ vadanti. Sāvakānaṃ pana devatānaṃ vā bhāsite apanetabbampi hoti, taṃ dhammasaṅgāhakattherā apanayiṃsu. Pakkhipitabbaṃ pana sabbatthāpi atthi, tasmā yaṃ yattha pakkhipituṃ yuttaṃ, taṃ pakkhipiṃsuyeva. Kiṃ pana tanti? ‘Tena samayenā’ti vā, ‘tena kho pana samayenā’ti vā, ‘atha khoti vā’, ‘evaṃ vutteti’ vā, ‘etadavocā’ti vā, evamādikaṃ sambandhavacanamattaṃ. Evaṃ pakkhipitabbayuttaṃ pakkhipitvā pana – ‘‘idaṃ paṭhamapārājika’’nti ṭhapesuṃ. Paṭhamapārājike saṅgahamārūḷhe pañca arahantasatāni saṅgahaṃ āropitanayeneva gaṇasajjhāyamakaṃsu – ‘‘tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharatī’’ti. Tesaṃ sajjhāyāraddhakāleyeva sādhukāraṃ dadamānā viya mahāpathavī udakapariyantaṃ katvā akampittha.

    ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ಸೇಸಾನಿ ತೀಣಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ಠಪೇಸುಂ। ತೇರಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾನಿ ‘‘ತೇರಸಕ’’ನ್ತಿ ಠಪೇಸುಂ। ದ್ವೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ‘‘ಅನಿಯತಾನೀ’’ತಿ ಠಪೇಸುಂ। ತಿಂಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾನಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀ’’ತಿ ಠಪೇಸುಂ । ದ್ವೇನವುತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ‘‘ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀ’’ತಿ ಠಪೇಸುಂ। ಚತ್ತಾರಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ‘‘ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಾನೀ’’ತಿ ಠಪೇಸುಂ। ಪಞ್ಚಸತ್ತತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ‘‘ಸೇಖಿಯಾನೀ’’ತಿ ಠಪೇಸುಂ। ಸತ್ತ ಧಮ್ಮೇ ‘‘ಅಧಿಕರಣಸಮಥಾ’’ತಿ ಠಪೇಸುಂ। ಏವಂ ಸತ್ತವೀಸಾಧಿಕಾನಿ ದ್ವೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸತಾನಿ ‘‘ಮಹಾವಿಭಙ್ಗೋ’’ತಿ ಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ಠಪೇಸುಂ। ಮಹಾವಿಭಙ್ಗಾವಸಾನೇಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಮಹಾಪಥವೀ ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥ।

    Eteneva nayena sesāni tīṇi pārājikāni saṅgahaṃ āropetvā ‘‘idaṃ pārājikakaṇḍa’’nti ṭhapesuṃ. Terasa saṅghādisesāni ‘‘terasaka’’nti ṭhapesuṃ. Dve sikkhāpadāni ‘‘aniyatānī’’ti ṭhapesuṃ. Tiṃsa sikkhāpadāni ‘‘nissaggiyāni pācittiyānī’’ti ṭhapesuṃ . Dvenavuti sikkhāpadāni ‘‘pācittiyānī’’ti ṭhapesuṃ. Cattāri sikkhāpadāni ‘‘pāṭidesanīyānī’’ti ṭhapesuṃ. Pañcasattati sikkhāpadāni ‘‘sekhiyānī’’ti ṭhapesuṃ. Satta dhamme ‘‘adhikaraṇasamathā’’ti ṭhapesuṃ. Evaṃ sattavīsādhikāni dve sikkhāpadasatāni ‘‘mahāvibhaṅgo’’ti kittetvā ṭhapesuṃ. Mahāvibhaṅgāvasānepi purimanayeneva mahāpathavī akampittha.

    ತತೋ ಭಿಕ್ಖುನೀವಿಭಙ್ಗೇ ಅಟ್ಠ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡಂ ನಾಮ ಇದ’’ನ್ತಿ ಠಪೇಸುಂ। ಸತ್ತರಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ‘‘ಸತ್ತರಸಕ’’ನ್ತಿ ಠಪೇಸುಂ। ತಿಂಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾನಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀ’’ತಿ ಠಪೇಸುಂ। ಛಸಟ್ಠಿಸತಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ‘‘ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀ’’ತಿ ಠಪೇಸುಂ। ಅಟ್ಠ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ‘‘ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಾನೀ’’ತಿ ಠಪೇಸುಂ। ಪಞ್ಚಸತ್ತತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ‘‘ಸೇಖಿಯಾನೀ’’ತಿ ಠಪೇಸುಂ। ಸತ್ತ ಧಮ್ಮೇ ‘‘ಅಧಿಕರಣಸಮಥಾ’’ತಿ ಠಪೇಸುಂ। ಏವಂ ತೀಣಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೀವಿಭಙ್ಗೋ’’ತಿ ಕಿತ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ಅಯಂ ಉಭತೋ ವಿಭಙ್ಗೋ ನಾಮ ಚತುಸಟ್ಠಿಭಾಣವಾರೋ’’ತಿ ಠಪೇಸುಂ। ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗಾವಸಾನೇಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಮಹಾಪಥವಿಕಮ್ಪೋ ಅಹೋಸಿ।

    Tato bhikkhunīvibhaṅge aṭṭha sikkhāpadāni ‘‘pārājikakaṇḍaṃ nāma ida’’nti ṭhapesuṃ. Sattarasa sikkhāpadāni ‘‘sattarasaka’’nti ṭhapesuṃ. Tiṃsa sikkhāpadāni ‘‘nissaggiyāni pācittiyānī’’ti ṭhapesuṃ. Chasaṭṭhisatasikkhāpadāni ‘‘pācittiyānī’’ti ṭhapesuṃ. Aṭṭha sikkhāpadāni ‘‘pāṭidesanīyānī’’ti ṭhapesuṃ. Pañcasattati sikkhāpadāni ‘‘sekhiyānī’’ti ṭhapesuṃ. Satta dhamme ‘‘adhikaraṇasamathā’’ti ṭhapesuṃ. Evaṃ tīṇi sikkhāpadasatāni cattāri ca sikkhāpadāni ‘‘bhikkhunīvibhaṅgo’’ti kittetvā – ‘‘ayaṃ ubhato vibhaṅgo nāma catusaṭṭhibhāṇavāro’’ti ṭhapesuṃ. Ubhatovibhaṅgāvasānepi vuttanayeneva mahāpathavikampo ahosi.

    ಏತೇನೇವುಪಾಯೇನ ಅಸೀತಿಭಾಣವಾರಪರಿಮಾಣಂ ಖನ್ಧಕಂ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿಭಾಣವಾರಪರಿಮಾಣಂ ಪರಿವಾರಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ವಿನಯಪಿಟಕಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ಠಪೇಸುಂ । ವಿನಯಪಿಟಕಾವಸಾನೇಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಮಹಾಪಥವಿಕಮ್ಪೋ ಅಹೋಸಿ। ತಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಉಪಾಲಿಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಇಮಂ ತುಯ್ಹಂ ನಿಸ್ಸಿತಕೇ ವಾಚೇಹೀ’’ತಿ। ವಿನಯಪಿಟಕಸಙ್ಗಹಾವಸಾನೇ ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರೋ ದನ್ತಖಚಿತಂ ಬೀಜನಿಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾಸನಾ ಓರೋಹಿತ್ವಾ ಥೇರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ।

    Etenevupāyena asītibhāṇavāraparimāṇaṃ khandhakaṃ, pañcavīsatibhāṇavāraparimāṇaṃ parivārañca saṅgahaṃ āropetvā ‘‘idaṃ vinayapiṭakaṃ nāmā’’ti ṭhapesuṃ . Vinayapiṭakāvasānepi vuttanayeneva mahāpathavikampo ahosi. Taṃ āyasmantaṃ upāliṃ paṭicchāpesuṃ – ‘‘āvuso, imaṃ tuyhaṃ nissitake vācehī’’ti. Vinayapiṭakasaṅgahāvasāne upālitthero dantakhacitaṃ bījaniṃ nikkhipitvā dhammāsanā orohitvā there bhikkhū vanditvā attano pattāsane nisīdi.

    ವಿನಯಂ ಸಙ್ಗಾಯಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸಙ್ಗಾಯಿತುಕಾಮೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಧಮ್ಮಂ ಸಙ್ಗಾಯನ್ತೇ ಹಿ ಕಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮೋ ಸಙ್ಗಾಯಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ? ಭಿಕ್ಖೂ – ‘‘ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು।

    Vinayaṃ saṅgāyitvā dhammaṃ saṅgāyitukāmo āyasmā mahākassapo bhikkhū pucchi – ‘‘dhammaṃ saṅgāyante hi kaṃ puggalaṃ dhuraṃ katvā dhammo saṅgāyitabbo’’ti? Bhikkhū – ‘‘ānandattheraṃ dhuraṃ katvā’’ti āhaṃsu.

    ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಸಙ್ಘಂ ಞಾಪೇಸಿ –

    Atha kho āyasmā mahākassapo saṅghaṃ ñāpesi –

    ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಆವುಸೋ, ಸಙ್ಘೋ, ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ,

    ‘‘Suṇātu me, āvuso, saṅgho, yadi saṅghassa pattakallaṃ,

    ಅಹಂ ಆನನ್ದಂ ಧಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ।

    Ahaṃ ānandaṃ dhammaṃ puccheyya’’nti;

    ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಸಙ್ಘಂ ಞಾಪೇಸಿ –

    Atha kho āyasmā ānando saṅghaṃ ñāpesi –

    ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ,

    ‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, yadi saṅghassa pattakallaṃ,

    ಅಹಂ ಆಯಸ್ಮತಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೇನ ಧಮ್ಮಂ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ।

    Ahaṃ āyasmatā mahākassapena dhammaṃ puṭṭho vissajjeyya’’nti;

    ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಏಕಂಸಂ ಚೀವರಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ ದನ್ತಖಚಿತಂ ಬೀಜನಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕತರಂ, ಆವುಸೋ, ಪಿಟಕಂ ಪಠಮಂ ಸಙ್ಗಾಯಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕೇ ಚತಸ್ಸೋ ಸಙ್ಗೀತಿಯೋ, ತಾಸು ಪಠಮಂ ಕತರಂ ಸಙ್ಗೀತಿ’’ನ್ತಿ? ‘‘ದೀಘಸಙ್ಗೀತಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ದೀಘಸಙ್ಗೀತಿಯಂ ಚತುತಿಂಸ ಸುತ್ತಾನಿ, ತಯೋ ವಗ್ಗಾ, ತೇಸು ಪಠಮಂ ಕತರಂ ವಗ್ಗ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧವಗ್ಗಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧವಗ್ಗೇ ತೇರಸ ಸುತ್ತನ್ತಾ, ತೇಸು ಪಠಮಂ ಕತರಂ ಸುತ್ತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಸುತ್ತಂ ನಾಮ ಭನ್ತೇ, ತಿವಿಧಸೀಲಾಲಙ್ಕತಂ, ನಾನಾವಿಧಮಿಚ್ಛಾಜೀವಕುಹ ಲಪನಾದಿವಿದ್ಧಂಸನಂ, ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಜಾಲವಿನಿವೇಠನಂ, ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಕಮ್ಪನಂ, ತಂ ಪಠಮಂ ಸಙ್ಗಾಯಾಮಾ’’ತಿ।

    Atha kho āyasmā ānando uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā there bhikkhū vanditvā dhammāsane nisīdi dantakhacitaṃ bījaniṃ gahetvā. Atha kho āyasmā mahākassapo bhikkhū pucchi – ‘‘kataraṃ, āvuso, piṭakaṃ paṭhamaṃ saṅgāyāmā’’ti? ‘‘Suttantapiṭakaṃ, bhante’’ti. ‘‘Suttantapiṭake catasso saṅgītiyo, tāsu paṭhamaṃ kataraṃ saṅgīti’’nti? ‘‘Dīghasaṅgītiṃ, bhante’’ti. ‘‘Dīghasaṅgītiyaṃ catutiṃsa suttāni, tayo vaggā, tesu paṭhamaṃ kataraṃ vagga’’nti? ‘‘Sīlakkhandhavaggaṃ, bhante’’ti. ‘‘Sīlakkhandhavagge terasa suttantā, tesu paṭhamaṃ kataraṃ sutta’’nti? ‘‘Brahmajālasuttaṃ nāma bhante, tividhasīlālaṅkataṃ, nānāvidhamicchājīvakuha lapanādividdhaṃsanaṃ, dvāsaṭṭhidiṭṭhijālaviniveṭhanaṃ, dasasahassilokadhātukampanaṃ, taṃ paṭhamaṃ saṅgāyāmā’’ti.

    ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಏತದವೋಚ, ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಂ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಕತ್ಥ ಭಾಸಿತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅನ್ತರಾ ಚ, ಭನ್ತೇ, ರಾಜಗಹಂ ಅನ್ತರಾ ಚ ನಾಳನ್ದಂ ರಾಜಾಗಾರಕೇ ಅಮ್ಬಲಟ್ಠಿಕಾಯ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಕಂ ಆರಬ್ಭಾ’’ತಿ ? ‘‘ಸುಪ್ಪಿಯಞ್ಚ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಂ, ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಞ್ಚ ಮಾಣವ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಕಿಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ? ‘‘ವಣ್ಣಾವಣ್ಣೇ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಸ್ಸ ನಿದಾನಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛಿ, ಪುಗ್ಗಲಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛಿ, ವತ್ಥುಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೪೦)। ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾವಸಾನೇ ಪಞ್ಚ ಅರಹನ್ತಸತಾನಿ ಗಣಸಜ್ಝಾಯಮಕಂಸು। ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಚ ಪಥವಿಕಮ್ಪೋ ಅಹೋಸಿ।

    Atha kho āyasmā mahākassapo āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca, ‘‘brahmajālaṃ, āvuso ānanda, kattha bhāsita’’nti? ‘‘Antarā ca, bhante, rājagahaṃ antarā ca nāḷandaṃ rājāgārake ambalaṭṭhikāya’’nti. ‘‘Kaṃ ārabbhā’’ti ? ‘‘Suppiyañca paribbājakaṃ, brahmadattañca māṇava’’nti. ‘‘Kismiṃ vatthusmi’’nti? ‘‘Vaṇṇāvaṇṇe’’ti. Atha kho āyasmā mahākassapo āyasmantaṃ ānandaṃ brahmajālassa nidānampi pucchi, puggalampi pucchi, vatthumpi pucchi (cūḷava. 440). Āyasmā ānando vissajjesi. Vissajjanāvasāne pañca arahantasatāni gaṇasajjhāyamakaṃsu. Vuttanayeneva ca pathavikampo ahosi.

    ಏವಂ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಂ ಸಙ್ಗಾಯಿತ್ವಾ ತತೋ ಪರಂ ‘‘ಸಾಮಞ್ಞಫಲಂ, ಪನಾವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಕತ್ಥ ಭಾಸಿತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನುಕ್ಕಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇರಸ ಸುತ್ತನ್ತೇ ಸಙ್ಗಾಯಿತ್ವಾ – ‘‘ಅಯಂ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧವಗ್ಗೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ಠಪೇಸುಂ।

    Evaṃ brahmajālaṃ saṅgāyitvā tato paraṃ ‘‘sāmaññaphalaṃ, panāvuso ānanda, kattha bhāsita’’ntiādinā nayena pucchāvissajjanānukkamena saddhiṃ brahmajālena sabbepi terasa suttante saṅgāyitvā – ‘‘ayaṃ sīlakkhandhavaggo nāmā’’ti kittetvā ṭhapesuṃ.

    ತದನನ್ತರಂ ಮಹಾವಗ್ಗಂ, ತದನನ್ತರಂ ಪಾಥಿಕವಗ್ಗನ್ತಿ, ಏವಂ ತಿವಗ್ಗಸಙ್ಗಹಂ ಚತುತಿಂಸಸುತ್ತಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಚತುಸಟ್ಠಿಭಾಣವಾರಪರಿಮಾಣಂ ತನ್ತಿಂ ಸಙ್ಗಾಯಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ದೀಘನಿಕಾಯೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಇಮಂ ತುಯ್ಹಂ ನಿಸ್ಸಿತಕೇ ವಾಚೇಹೀ’’ತಿ।

    Tadanantaraṃ mahāvaggaṃ, tadanantaraṃ pāthikavagganti, evaṃ tivaggasaṅgahaṃ catutiṃsasuttapaṭimaṇḍitaṃ catusaṭṭhibhāṇavāraparimāṇaṃ tantiṃ saṅgāyitvā ‘‘ayaṃ dīghanikāyo nāmā’’ti vatvā āyasmantaṃ ānandaṃ paṭicchāpesuṃ – ‘‘āvuso, imaṃ tuyhaṃ nissitake vācehī’’ti.

    ತತೋ ಅನನ್ತರಂ ಅಸೀತಿಭಾಣವಾರಪರಿಮಾಣಂ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಂ ಸಙ್ಗಾಯಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಿತಕೇ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಇಮಂ ತುಮ್ಹೇ ಪರಿಹರಥಾ’’ತಿ।

    Tato anantaraṃ asītibhāṇavāraparimāṇaṃ majjhimanikāyaṃ saṅgāyitvā dhammasenāpatisāriputtattherassa nissitake paṭicchāpesuṃ – ‘‘imaṃ tumhe pariharathā’’ti.

    ತತೋ ಅನನ್ತರಂ ಸತಭಾಣವಾರಪರಿಮಾಣಂ ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯಂ ಸಙ್ಗಾಯಿತ್ವಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ನಿಸ್ಸಿತಕೇ ವಾಚೇಥಾ’’ತಿ।

    Tato anantaraṃ satabhāṇavāraparimāṇaṃ saṃyuttanikāyaṃ saṅgāyitvā mahākassapattheraṃ paṭicchāpesuṃ – ‘‘bhante, imaṃ tumhākaṃ nissitake vācethā’’ti.

    ತತೋ ಅನನ್ತರಂ ವೀಸತಿಭಾಣವಾರಸತಪರಿಮಾಣಂ ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯಂ ಸಙ್ಗಾಯಿತ್ವಾ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಇಮಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ನಿಸ್ಸಿತಕೇ ವಾಚೇಥಾ’’ತಿ।

    Tato anantaraṃ vīsatibhāṇavārasataparimāṇaṃ aṅguttaranikāyaṃ saṅgāyitvā anuruddhattheraṃ paṭicchāpesuṃ – ‘‘imaṃ tumhākaṃ nissitake vācethā’’ti.

    ತತೋ ಅನನ್ತರಂ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹವಿಭಙ್ಗಧಾತುಕಥಾಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿಕಥಾವತ್ಥುಯಮಕಪಟ್ಠಾನಂ ಅಭಿಧಮ್ಮೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏವಂ ಸಂವಣ್ಣಿತಂ ಸುಖುಮಞಾಣಗೋಚರಂ ತನ್ತಿಂ ಸಙ್ಗಾಯಿತ್ವಾ – ‘‘ಇದಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಅರಹನ್ತಸತಾನಿ ಸಜ್ಝಾಯಮಕಂಸು। ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಥವಿಕಮ್ಪೋ ಅಹೋಸೀತಿ।

    Tato anantaraṃ dhammasaṅgahavibhaṅgadhātukathāpuggalapaññattikathāvatthuyamakapaṭṭhānaṃ abhidhammoti vuccati. Evaṃ saṃvaṇṇitaṃ sukhumañāṇagocaraṃ tantiṃ saṅgāyitvā – ‘‘idaṃ abhidhammapiṭakaṃ nāmā’’ti vatvā pañca arahantasatāni sajjhāyamakaṃsu. Vuttanayeneva pathavikampo ahosīti.

    ತತೋ ಪರಂ ಜಾತಕಂ, ನಿದ್ದೇಸೋ, ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗೋ, ಅಪದಾನಂ, ಸುತ್ತನಿಪಾತೋ, ಖುದ್ದಕಪಾಠೋ, ಧಮ್ಮಪದಂ, ಉದಾನಂ, ಇತಿವುತ್ತಕಂ, ವಿಮಾನವತ್ಥು, ಪೇತವತ್ಥು, ಥೇರಗಾಥಾ , ಥೇರೀಗಾಥಾತಿ ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಸಙ್ಗಾಯಿತ್ವಾ ‘‘ಖುದ್ದಕಗನ್ಥೋ ನಾಮಾಯ’’ನ್ತಿ ಚ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸಙ್ಗಹಂ ಆರೋಪಯಿಂಸೂ’’ತಿ ದೀಘಭಾಣಕಾ ವದನ್ತಿ। ಮಜ್ಝಿಮಭಾಣಕಾ ಪನ ‘‘ಚರಿಯಾಪಿಟಕಬುದ್ಧವಂಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ಖುದ್ದಕಗನ್ಥಂ ನಾಮ ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕೇ ಪರಿಯಾಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ।

    Tato paraṃ jātakaṃ, niddeso, paṭisambhidāmaggo, apadānaṃ, suttanipāto, khuddakapāṭho, dhammapadaṃ, udānaṃ, itivuttakaṃ, vimānavatthu, petavatthu, theragāthā , therīgāthāti imaṃ tantiṃ saṅgāyitvā ‘‘khuddakagantho nāmāya’’nti ca vatvā ‘‘abhidhammapiṭakasmiṃyeva saṅgahaṃ āropayiṃsū’’ti dīghabhāṇakā vadanti. Majjhimabhāṇakā pana ‘‘cariyāpiṭakabuddhavaṃsehi saddhiṃ sabbampetaṃ khuddakaganthaṃ nāma suttantapiṭake pariyāpanna’’nti vadanti.

    ಏವಮೇತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧವಚನಂ ರಸವಸೇನ ಏಕವಿಧಂ, ಧಮ್ಮವಿನಯವಸೇನ ದುವಿಧಂ, ಪಠಮಮಜ್ಝಿಮಪಚ್ಛಿಮವಸೇನ ತಿವಿಧಂ। ತಥಾ ಪಿಟಕವಸೇನ। ನಿಕಾಯವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧಂ, ಅಙ್ಗವಸೇನ ನವವಿಧಂ, ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧವಸೇನ ಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸವಿಧನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Evametaṃ sabbampi buddhavacanaṃ rasavasena ekavidhaṃ, dhammavinayavasena duvidhaṃ, paṭhamamajjhimapacchimavasena tividhaṃ. Tathā piṭakavasena. Nikāyavasena pañcavidhaṃ, aṅgavasena navavidhaṃ, dhammakkhandhavasena caturāsītisahassavidhanti veditabbaṃ.

    ಕಥಂ ರಸವಸೇನ ಏಕವಿಧಂ? ಯಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಯಾವ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸವಸ್ಸಾನಿ ದೇವಮನುಸ್ಸನಾಗಯಕ್ಖಾದಯೋ ಅನುಸಾಸನ್ತೇನ ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೇನ ವಾ ವುತ್ತಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಏಕರಸಂ ವಿಮುತ್ತಿರಸಮೇವ ಹೋತಿ। ಏವಂ ರಸವಸೇನ ಏಕವಿಧಂ।

    Kathaṃ rasavasena ekavidhaṃ? Yañhi bhagavatā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhitvā yāva anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati, etthantare pañcacattālīsavassāni devamanussanāgayakkhādayo anusāsantena vā paccavekkhantena vā vuttaṃ, sabbaṃ taṃ ekarasaṃ vimuttirasameva hoti. Evaṃ rasavasena ekavidhaṃ.

    ಕಥಂ ಧಮ್ಮವಿನಯವಸೇನ ದುವಿಧಂ? ಸಬ್ಬಮೇವ ಚೇತಂ ಧಮ್ಮೋ ಚೇವ ವಿನಯೋ ಚಾತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತತ್ಥ ವಿನಯಪಿಟಕಂ ವಿನಯೋ, ಅವಸೇಸಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಧಮ್ಮೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಯನ್ನೂನ ಮಯಂ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ವಿನಯಞ್ಚ ಸಙ್ಗಾಯೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೩೭)। ‘‘ಅಹಂ ಉಪಾಲಿಂ ವಿನಯಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಂ, ಆನನ್ದಂ ಧಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚ। ಏವಂ ಧಮ್ಮವಿನಯವಸೇನ ದುವಿಧಂ।

    Kathaṃ dhammavinayavasena duvidhaṃ? Sabbameva cetaṃ dhammo ceva vinayo cāti saṅkhyaṃ gacchati. Tattha vinayapiṭakaṃ vinayo, avasesaṃ buddhavacanaṃ dhammo. Tenevāha ‘‘yannūna mayaṃ dhammañca vinayañca saṅgāyeyyāmā’’ti (cūḷava. 437). ‘‘Ahaṃ upāliṃ vinayaṃ puccheyyaṃ, ānandaṃ dhammaṃ puccheyya’’nti ca. Evaṃ dhammavinayavasena duvidhaṃ.

    ಕಥಂ ಪಠಮಮಜ್ಝಿಮಪಚ್ಛಿಮವಸೇನ ತಿವಿಧಂ? ಸಬ್ಬಮೇವ ಹಿದಂ ಪಠಮಬುದ್ಧವಚನಂ, ಮಜ್ಝಿಮಬುದ್ಧವಚನಂ, ಪಚ್ಛಿಮಬುದ್ಧವಚನನ್ತಿ ತಿಪ್ಪಭೇದಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ –

    Kathaṃ paṭhamamajjhimapacchimavasena tividhaṃ? Sabbameva hidaṃ paṭhamabuddhavacanaṃ, majjhimabuddhavacanaṃ, pacchimabuddhavacananti tippabhedaṃ hoti. Tattha –

    ‘‘ಅನೇಕಜಾತಿಸಂಸಾರಂ, ಸನ್ಧಾವಿಸ್ಸಂ ಅನಿಬ್ಬಿಸಂ।

    ‘‘Anekajātisaṃsāraṃ, sandhāvissaṃ anibbisaṃ;

    ಗಹಕಾರಂ ಗವೇಸನ್ತೋ, ದುಕ್ಖಾ ಜಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ॥

    Gahakāraṃ gavesanto, dukkhā jāti punappunaṃ.

    ಗಹಕಾರಕ ದಿಟ್ಠೋಸಿ, ಪುನ ಗೇಹಂ ನ ಕಾಹಸಿ।

    Gahakāraka diṭṭhosi, puna gehaṃ na kāhasi;

    ಸಬ್ಬಾ ತೇ ಫಾಸುಕಾ ಭಗ್ಗಾ, ಗಹಕೂಟಂ ವಿಸಙ್ಖತಂ।

    Sabbā te phāsukā bhaggā, gahakūṭaṃ visaṅkhataṃ;

    ವಿಸಙ್ಖಾರಗತಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಣ್ಹಾನಂ ಖಯಮಜ್ಝಗಾ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೫೩-೫೪)।

    Visaṅkhāragataṃ cittaṃ, taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti. (dha. pa. 153-54);

    ಇದಂ ಪಠಮಬುದ್ಧವಚನಂ। ಕೇಚಿ ‘‘ಯದಾ ಹವೇ ಪಾತುಭವನ್ತಿ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೧) ಖನ್ಧಕೇ ಉದಾನಗಾಥಂ ವದನ್ತಿ। ಏಸಾ ಪನ ಪಾಟಿಪದದಿವಸೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾವಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಸೋಮನಸ್ಸಮಯಞಾಣೇನ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಉದಾನಗಾಥಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Idaṃ paṭhamabuddhavacanaṃ. Keci ‘‘yadā have pātubhavanti dhammā’’ti (mahāva. 1) khandhake udānagāthaṃ vadanti. Esā pana pāṭipadadivase sabbaññubhāvappattassa somanassamayañāṇena paccayākāraṃ paccavekkhantassa uppannā udānagāthāti veditabbā.

    ಯಂ ಪನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಕಾಲೇ ಅಭಾಸಿ – ‘‘ಹನ್ದ ದಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಮನ್ತಯಾಮಿ ವೋ, ವಯಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಅಪ್ಪಮಾದೇನ ಸಮ್ಪಾದೇಥಾ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೨೧೮) ಇದಂ ಪಚ್ಛಿಮಬುದ್ಧವಚನಂ। ಉಭಿನ್ನಮನ್ತರೇ ಯಂ ವುತ್ತಂ, ಏತಂ ಮಜ್ಝಿಮಬುದ್ಧವಚನಂ ನಾಮ। ಏವಂ ಪಠಮಮಜ್ಝಿಮಪಚ್ಛಿಮಬುದ್ಧವಚನವಸೇನ ತಿವಿಧಂ।

    Yaṃ pana parinibbānakāle abhāsi – ‘‘handa dāni, bhikkhave, āmantayāmi vo, vayadhammā saṅkhārā, appamādena sampādethā’’ti (dī. ni. 2.218) idaṃ pacchimabuddhavacanaṃ. Ubhinnamantare yaṃ vuttaṃ, etaṃ majjhimabuddhavacanaṃ nāma. Evaṃ paṭhamamajjhimapacchimabuddhavacanavasena tividhaṃ.

    ಕಥಂ ಪಿಟಕವಸೇನ ತಿವಿಧಂ? ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ವಿನಯಪಿಟಕಂ ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕನ್ತಿ ತಿಪ್ಪಭೇದಮೇವ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಯಂ ಸಙ್ಗೀತಞ್ಚ ಅಸಙ್ಗೀತಞ್ಚ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಉಭಯಾನಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಾನಿ, ದ್ವೇ ವಿಭಙ್ಗಾ, ದ್ವಾವೀಸತಿ ಖನ್ಧಕಾ, ಸೋಳಸಪರಿವಾರಾತಿ – ಇದಂ ವಿನಯಪಿಟಕಂ ನಾಮ। ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಾದಿಚತುತ್ತಿಂಸಸುತ್ತಸಙ್ಗಹೋ ದೀಘನಿಕಾಯೋ, ಮೂಲಪರಿಯಾಯಸುತ್ತಾದಿದಿಯಡ್ಢಸತದ್ವೇಸುತ್ತಸಙ್ಗಹೋ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೋ, ಓಘತರಣಸುತ್ತಾದಿಸತ್ತಸುತ್ತಸಹಸ್ಸಸತ್ತಸತದ್ವಾಸಟ್ಠಿಸುತ್ತಸಙ್ಗಹೋ ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯೋ, ಚಿತ್ತಪರಿಯಾದಾನಸುತ್ತಾದಿನವಸುತ್ತಸಹಸ್ಸಪಞ್ಚಸತಸತ್ತಪಞ್ಞಾಸಸುತ್ತಸಙ್ಗಹೋ ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯೋ, ಖುದ್ದಕಪಾಠ-ಧಮ್ಮಪದ-ಉದಾನ-ಇತಿವುತ್ತಕ-ಸುತ್ತನಿಪಾತ-ವಿಮಾನವತ್ಥು-ಪೇತವತ್ಥು-ಥೇರಗಾಥಾ-ಥೇರೀಗಾಥಾ-ಜಾತಕ-ನಿದ್ದೇಸ-ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಪದಾನ-ಬುದ್ಧವಂಸ-ಚರಿಯಾಪಿಟಕವಸೇನ ಪನ್ನರಸಪ್ಪಭೇದೋ ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯೋತಿ ಇದಂ ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕಂ ನಾಮ। ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹೋ, ವಿಭಙ್ಗೋ, ಧಾತುಕಥಾ, ಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಕಥಾವತ್ಥು, ಯಮಕಂ, ಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ – ಇದಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ನಾಮ। ತತ್ಥ –

    Kathaṃ piṭakavasena tividhaṃ? Sabbampi cetaṃ vinayapiṭakaṃ suttantapiṭakaṃ abhidhammapiṭakanti tippabhedameva hoti. Tattha paṭhamasaṅgītiyaṃ saṅgītañca asaṅgītañca sabbampi samodhānetvā ubhayāni pātimokkhāni, dve vibhaṅgā, dvāvīsati khandhakā, soḷasaparivārāti – idaṃ vinayapiṭakaṃ nāma. Brahmajālādicatuttiṃsasuttasaṅgaho dīghanikāyo, mūlapariyāyasuttādidiyaḍḍhasatadvesuttasaṅgaho majjhimanikāyo, oghataraṇasuttādisattasuttasahassasattasatadvāsaṭṭhisuttasaṅgaho saṃyuttanikāyo, cittapariyādānasuttādinavasuttasahassapañcasatasattapaññāsasuttasaṅgaho aṅguttaranikāyo, khuddakapāṭha-dhammapada-udāna-itivuttaka-suttanipāta-vimānavatthu-petavatthu-theragāthā-therīgāthā-jātaka-niddesa-paṭisambhidāmagga-apadāna-buddhavaṃsa-cariyāpiṭakavasena pannarasappabhedo khuddakanikāyoti idaṃ suttantapiṭakaṃ nāma. Dhammasaṅgaho, vibhaṅgo, dhātukathā, puggalapaññatti, kathāvatthu, yamakaṃ, paṭṭhānanti – idaṃ abhidhammapiṭakaṃ nāma. Tattha –

    ‘‘ವಿವಿಧವಿಸೇಸನಯತ್ತಾ, ವಿನಯನತೋ ಚೇವ ಕಾಯವಾಚಾನಂ।

    ‘‘Vividhavisesanayattā, vinayanato ceva kāyavācānaṃ;

    ವಿನಯತ್ಥವಿದೂಹಿ ಅಯಂ, ವಿನಯೋ ವಿನಯೋತಿ ಅಕ್ಖಾತೋ’’॥

    Vinayatthavidūhi ayaṃ, vinayo vinayoti akkhāto’’.

    ವಿವಿಧಾ ಹಿ ಏತ್ಥ ಪಞ್ಚವಿಧಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಪಾರಾಜಿಕಾದಿ ಸತ್ತ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಮಾತಿಕಾ ವಿಭಙ್ಗಾದಿಪ್ಪಭೇದಾ ನಯಾ। ವಿಸೇಸಭೂತಾ ಚ ದಳ್ಹೀಕಮ್ಮಸಿಥಿಲಕರಣಪ್ಪಯೋಜನಾ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿನಯಾ। ಕಾಯಿಕವಾಚಸಿಕಅಜ್ಝಾಚಾರನಿಸೇಧನತೋ ಚೇಸ ಕಾಯಂ ವಾಚಞ್ಚ ವಿನೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿವಿಧನಯತ್ತಾ ವಿಸೇಸನಯತ್ತಾ ಕಾಯವಾಚಾನಂ ವಿನಯನತೋ ಚೇವ ವಿನಯೋತಿ ಅಕ್ಖಾತೋ। ತೇನೇತಮೇತಸ್ಸ ವಚನತ್ಥಕೋಸಲ್ಲತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ –

    Vividhā hi ettha pañcavidhapātimokkhuddesapārājikādi satta āpattikkhandhamātikā vibhaṅgādippabhedā nayā. Visesabhūtā ca daḷhīkammasithilakaraṇappayojanā anupaññattinayā. Kāyikavācasikaajjhācāranisedhanato cesa kāyaṃ vācañca vineti, tasmā vividhanayattā visesanayattā kāyavācānaṃ vinayanato ceva vinayoti akkhāto. Tenetametassa vacanatthakosallatthaṃ vuttaṃ –

    ‘‘ವಿವಿಧವಿಸೇಸನಯತ್ತಾ, ವಿನಯನತೋ ಚೇವ ಕಾಯವಾಚಾನಂ।

    ‘‘Vividhavisesanayattā, vinayanato ceva kāyavācānaṃ;

    ವಿನಯತ್ಥವಿದೂಹಿ ಅಯಂ, ವಿನಯೋ ವಿನಯೋತಿ ಅಕ್ಖಾತೋ’’ತಿ॥

    Vinayatthavidūhi ayaṃ, vinayo vinayoti akkhāto’’ti.

    ಇತರಂ ಪನ –

    Itaraṃ pana –

    ‘‘ಅತ್ಥಾನಂ ಸೂಚನತೋ ಸುವುತ್ತತೋ, ಸವನತೋಥ ಸೂದನತೋ।

    ‘‘Atthānaṃ sūcanato suvuttato, savanatotha sūdanato;

    ಸುತ್ತಾಣಾ ಸುತ್ತಸಭಾಗತೋ ಚ, ಸುತ್ತನ್ತಿ ಅಕ್ಖಾತಂ॥

    Suttāṇā suttasabhāgato ca, suttanti akkhātaṃ.

    ತಞ್ಹಿ ಅತ್ತತ್ಥಪರತ್ಥಾದಿಭೇದೇ ಅತ್ಥೇ ಸೂಚೇತಿ। ಸುವುತ್ತಾ ಚೇತ್ಥ ಅತ್ಥಾ, ವೇನೇಯ್ಯಜ್ಝಾಸಯಾನುಲೋಮೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ। ಸವತಿ ಚೇತಂ ಅತ್ಥೇ ಸಸ್ಸಮಿವ ಫಲಂ, ಪಸವತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸೂದತಿ ಚೇತಂ ಧೇನು ವಿಯ ಖೀರಂ, ಪಗ್ಘರಾಪೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸುಟ್ಠು ಚ ನೇ ತಾಯತಿ, ರಕ್ಖತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸುತ್ತಸಭಾಗಞ್ಚೇತಂ, ಯಥಾ ಹಿ ತಚ್ಛಕಾನಂ ಸುತ್ತಂ ಪಮಾಣಂ ಹೋತಿ, ಏವಮೇತಮ್ಪಿ ವಿಞ್ಞೂನಂ। ಯಥಾ ಚ ಸುತ್ತೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ನ ವಿಕಿರೀಯನ್ತಿ, ನ ವಿದ್ಧಂಸೀಯನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ತೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಅತ್ಥಾ। ತೇನೇತಮೇತಸ್ಸ ವಚನತ್ಥಕೋಸಲ್ಲತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ –

    Tañhi attatthaparatthādibhede atthe sūceti. Suvuttā cettha atthā, veneyyajjhāsayānulomena vuttattā. Savati cetaṃ atthe sassamiva phalaṃ, pasavatīti vuttaṃ hoti. Sūdati cetaṃ dhenu viya khīraṃ, paggharāpetīti vuttaṃ hoti. Suṭṭhu ca ne tāyati, rakkhatīti vuttaṃ hoti. Suttasabhāgañcetaṃ, yathā hi tacchakānaṃ suttaṃ pamāṇaṃ hoti, evametampi viññūnaṃ. Yathā ca suttena saṅgahitāni pupphāni na vikirīyanti, na viddhaṃsīyanti, evameva tena saṅgahitā atthā. Tenetametassa vacanatthakosallatthaṃ vuttaṃ –

    ‘‘ಅತ್ಥಾನಂ ಸೂಚನತೋ, ಸುವುತ್ತತೋ ಸವನತೋಥ ಸೂದನತೋ।

    ‘‘Atthānaṃ sūcanato, suvuttato savanatotha sūdanato;

    ಸುತ್ತಾಣಾ ಸುತ್ತಸಭಾಗತೋ ಚ, ಸುತ್ತನ್ತಿ ಅಕ್ಖಾತ’’ನ್ತಿ॥

    Suttāṇā suttasabhāgato ca, suttanti akkhāta’’nti.

    ಇತರೋ ಪನ –

    Itaro pana –

    ‘‘ಯಂ ಏತ್ಥ ವುಡ್ಢಿಮನ್ತೋ, ಸಲಕ್ಖಣಾ ಪೂಜಿತಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ।

    ‘‘Yaṃ ettha vuḍḍhimanto, salakkhaṇā pūjitā paricchinnā;

    ವುತ್ತಾಧಿಕಾ ಚ ಧಮ್ಮಾ, ಅಭಿಧಮ್ಮೋ ತೇನ ಅಕ್ಖಾತೋ’’॥

    Vuttādhikā ca dhammā, abhidhammo tena akkhāto’’.

    ಅಯಞ್ಹಿ ಅಭಿಸದ್ದೋ ವುಡ್ಢಿಲಕ್ಖಣಪೂಜಿತಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾಧಿಕೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ। ತಥಾ ಹೇಸ ‘‘ಬಾಳ್ಹಾ ಮೇ ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾ ಅಭಿಕ್ಕಮನ್ತಿ, ನೋ ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೮೯) ವುಡ್ಢಿಯಂ ಆಗತೋ। ‘‘ಯಾ ತಾ ರತ್ತಿಯೋ ಅಭಿಞ್ಞಾತಾ ಅಭಿಲಕ್ಖಿತಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೯) ಸಲಕ್ಖಣೇ। ‘‘ರಾಜಾಭಿರಾಜಾ ಮನುಜಿನ್ದೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೯೯) ಪೂಜಿತೇ। ‘‘ಪಟಿಬಲೋ ವಿನೇತುಂ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಅಭಿವಿನಯೇ’’ತಿಆದೀಸು (ಮಹಾವ॰ ೮೫) ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಙ್ಕರವಿರಹಿತೇ ಧಮ್ಮೇ ಚ ವಿನಯೇ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನಾ’’ತಿಆದೀಸು (ವಿ॰ ವ॰ ೮೧೯) ಅಧಿಕೇ।

    Ayañhi abhisaddo vuḍḍhilakkhaṇapūjitaparicchinnādhikesu dissati. Tathā hesa ‘‘bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamantī’’tiādīsu (ma. ni. 3.389) vuḍḍhiyaṃ āgato. ‘‘Yā tā rattiyo abhiññātā abhilakkhitā’’tiādīsu (ma. ni. 1.49) salakkhaṇe. ‘‘Rājābhirājā manujindo’’tiādīsu (ma. ni. 2.399) pūjite. ‘‘Paṭibalo vinetuṃ abhidhamme abhivinaye’’tiādīsu (mahāva. 85) paricchinne. Aññamaññasaṅkaravirahite dhamme ca vinaye cāti vuttaṃ hoti. ‘‘Abhikkantena vaṇṇenā’’tiādīsu (vi. va. 819) adhike.

    ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ರೂಪೂಪಪತ್ತಿಯಾ ಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತಿ’’ (ಧ॰ ಸ॰ ೨೫೧), ‘‘ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ಏಕಂ ದಿಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹರತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿಭ॰ ೬೪೨) ನಯೇನ ವುಡ್ಢಿಮನ್ತೋಪಿ ಧಮ್ಮಾ ವುತ್ತಾ। ‘‘ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ ಸದ್ದಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ೧) ನಯೇನ ಆರಮ್ಮಣಾದೀಹಿ ಲಕ್ಖಣೀಯತ್ತಾ ಸಲಕ್ಖಣಾಪಿ। ‘‘ಸೇಕ್ಖಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಸೇಕ್ಖಾ ಧಮ್ಮಾ, ಲೋಕುತ್ತರಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ತಿಕಮಾತಿಕಾ ೧೧, ದುಕಮಾತಿಕಾ ೧೨) ನಯೇನ ಪೂಜಿತಾಪಿ, ಪೂಜಾರಹಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ‘‘ಫಸ್ಸೋ ಹೋತಿ, ವೇದನಾ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ೧) ನಯೇನ ಸಭಾವಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾಪಿ। ‘‘ಮಹಗ್ಗತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಪ್ಪಮಾಣಾ ಧಮ್ಮಾ (ಧ॰ ಸ॰ ತಿಕಮಾತಿಕಾ ೧೧), ಅನುತ್ತರಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ದುಕಮಾತಿಕಾ ೧೧) ನಯೇನ ಅಧಿಕಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ ವುತ್ತಾ। ತೇನೇತಮೇತಸ್ಸ ವಚನತ್ಥಕೋಸಲ್ಲತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ –

    Ettha ca ‘‘rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti’’ (dha. sa. 251), ‘‘mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatī’’tiādinā (vibha. 642) nayena vuḍḍhimantopi dhammā vuttā. ‘‘Rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā’’tiādinā (dha. sa. 1) nayena ārammaṇādīhi lakkhaṇīyattā salakkhaṇāpi. ‘‘Sekkhā dhammā, asekkhā dhammā, lokuttarā dhammā’’tiādinā (dha. sa. tikamātikā 11, dukamātikā 12) nayena pūjitāpi, pūjārahāti adhippāyo. ‘‘Phasso hoti, vedanā hotī’’tiādinā (dha. sa. 1) nayena sabhāvaparicchinnattā paricchinnāpi. ‘‘Mahaggatā dhammā, appamāṇā dhammā (dha. sa. tikamātikā 11), anuttarā dhammā’’tiādinā (dha. sa. dukamātikā 11) nayena adhikāpi dhammā vuttā. Tenetametassa vacanatthakosallatthaṃ vuttaṃ –

    ‘‘ಯಂ ಏತ್ಥ ವುಡ್ಢಿಮನ್ತೋ, ಸಲಕ್ಖಣಾ ಪೂಜಿತಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ।

    ‘‘Yaṃ ettha vuḍḍhimanto, salakkhaṇā pūjitā paricchinnā;

    ವುತ್ತಾಧಿಕಾ ಚ ಧಮ್ಮಾ, ಅಭಿಧಮ್ಮೋ ತೇನ ಅಕ್ಖಾತೋ’’ತಿ॥

    Vuttādhikā ca dhammā, abhidhammo tena akkhāto’’ti.

    ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅವಿಸಿಟ್ಠಂ, ತಂ –

    Yaṃ panettha avisiṭṭhaṃ, taṃ –

    ‘‘ಪಿಟಕಂ ಪಿಟಕತ್ಥವಿದೂ, ಪರಿಯತ್ತಿಬ್ಭಾಜನತ್ಥತೋ ಆಹು।

    ‘‘Piṭakaṃ piṭakatthavidū, pariyattibbhājanatthato āhu;

    ತೇನ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ, ತಯೋಪಿ ವಿನಯಾದಯೋ ಞೇಯ್ಯಾ’’॥

    Tena samodhānetvā, tayopi vinayādayo ñeyyā’’.

    ಪರಿಯತ್ತಿಪಿ ಹಿ ‘‘ಮಾ ಪಿಟಕಸಮ್ಪದಾನೇನಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೬೬) ಪಿಟಕನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ಅಥ ಪುರಿಸೋ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ಕುದಾಲಪಿಟಕಮಾದಾಯಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೭೦) ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಭಾಜನಮ್ಪಿ। ತಸ್ಮಾ ‘ಪಿಟಕಂ ಪಿಟಕತ್ಥವಿದೂ ಪರಿಯತ್ತಿಭಾಜನತ್ಥತೋ ಆಹು।

    Pariyattipi hi ‘‘mā piṭakasampadānenā’’tiādīsu (a. ni. 3.66) piṭakanti vuccati. ‘‘Atha puriso āgaccheyya kudālapiṭakamādāyā’’tiādīsu (a. ni. 3.70) yaṃ kiñci bhājanampi. Tasmā ‘piṭakaṃ piṭakatthavidū pariyattibhājanatthato āhu.

    ಇದಾನಿ ‘ತೇನ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ತಯೋಪಿ ವಿನಯಾದಯೋ ಞೇಯ್ಯಾ’ತಿ, ತೇನ ಏವಂ ದುವಿಧತ್ಥೇನ ಪಿಟಕಸದ್ದೇನ ಸಹ ಸಮಾಸಂ ಕತ್ವಾ ವಿನಯೋ ಚ ಸೋ ಪಿಟಕಞ್ಚ ಪರಿಯತ್ತಿಭಾವತೋ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಭಾಜನತೋ ಚಾತಿ ವಿನಯಪಿಟಕಂ, ಯಥಾವುತ್ತೇನೇವ ನಯೇನ ಸುತ್ತನ್ತಞ್ಚ ತಂ ಪಿಟಕಞ್ಚಾತಿ ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕಂ, ಅಭಿಧಮ್ಮೋ ಚ ಸೋ ಪಿಟಕಞ್ಚಾತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕನ್ತಿ। ಏವಮೇತೇ ತಯೋಪಿ ವಿನಯಾದಯೋ ಞೇಯ್ಯಾ।

    Idāni ‘tena samodhānetvātayopi vinayādayo ñeyyā’ti, tena evaṃ duvidhatthena piṭakasaddena saha samāsaṃ katvā vinayo ca so piṭakañca pariyattibhāvato, tassa tassa atthassa bhājanato cāti vinayapiṭakaṃ, yathāvutteneva nayena suttantañca taṃ piṭakañcāti suttantapiṭakaṃ, abhidhammo ca so piṭakañcāti abhidhammapiṭakanti. Evamete tayopi vinayādayo ñeyyā.

    ಏವಂ ಞತ್ವಾ ಚ ಪುನಪಿ ತೇಸುಯೇವ ಪಿಟಕೇಸು ನಾನಪ್ಪಕಾರಕೋಸಲ್ಲತ್ಥಂ –

    Evaṃ ñatvā ca punapi tesuyeva piṭakesu nānappakārakosallatthaṃ –

    ‘‘ದೇಸನಾಸಾಸನಕಥಾಭೇದಂ ತೇಸು ಯಥಾರಹಂ।

    ‘‘Desanāsāsanakathābhedaṃ tesu yathārahaṃ;

    ಸಿಕ್ಖಾಪ್ಪಹಾನಗಮ್ಭೀರಭಾವಞ್ಚ ಪರಿದೀಪಯೇ॥

    Sikkhāppahānagambhīrabhāvañca paridīpaye.

    ಪರಿಯತ್ತಿಭೇದಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ವಿಪತ್ತಿಞ್ಚಾಪಿ ಯಂ ಯಹಿಂ।

    Pariyattibhedaṃ sampattiṃ, vipattiñcāpi yaṃ yahiṃ;

    ಪಾಪುಣಾತಿ ಯಥಾ ಭಿಕ್ಖು, ತಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ವಿಭಾವಯೇ’’॥

    Pāpuṇāti yathā bhikkhu, tampi sabbaṃ vibhāvaye’’.

    ತತ್ರಾಯಂ ಪರಿದೀಪನಾ ವಿಭಾವನಾ ಚ। ಏತಾನಿ ಹಿ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಆಣಾವೋಹಾರಪರಮತ್ಥದೇಸನಾ, ಯಥಾಪರಾಧಯಥಾನುಲೋಮಯಥಾಧಮ್ಮಸಾಸನಾನಿ, ಸಂವರಾಸಂವರದಿಟ್ಠಿವಿನಿವೇಠನನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದಕಥಾತಿ ಚ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಏತ್ಥ ಹಿ ವಿನಯಪಿಟಕಂ ಆಣಾರಹೇನ ಭಗವತಾ ಆಣಾಬಾಹುಲ್ಲತೋ ದೇಸಿತತ್ತಾ ಆಣಾದೇಸನಾ, ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕಂ ವೋಹಾರಕುಸಲೇನ ಭಗವತಾ ವೋಹಾರಬಾಹುಲ್ಲತೋ ದೇಸಿತತ್ತಾ ವೋಹಾರದೇಸನಾ, ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ಪರಮತ್ಥಕುಸಲೇನ ಭಗವತಾ ಪರಮತ್ಥಬಾಹುಲ್ಲತೋ ದೇಸಿತತ್ತಾ ಪರಮತ್ಥದೇಸನಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

    Tatrāyaṃ paridīpanā vibhāvanā ca. Etāni hi tīṇi piṭakāni yathākkamaṃ āṇāvohāraparamatthadesanā, yathāparādhayathānulomayathādhammasāsanāni, saṃvarāsaṃvaradiṭṭhiviniveṭhananāmarūpaparicchedakathāti ca vuccanti. Ettha hi vinayapiṭakaṃ āṇārahena bhagavatā āṇābāhullato desitattā āṇādesanā, suttantapiṭakaṃ vohārakusalena bhagavatā vohārabāhullato desitattā vohāradesanā, abhidhammapiṭakaṃ paramatthakusalena bhagavatā paramatthabāhullato desitattā paramatthadesanāti vuccati.

    ತಥಾ ಪಠಮಂ – ‘ಯೇ ತೇ ಪಚುರಾಪರಾಧಾ ಸತ್ತಾ, ತೇ ಯಥಾಪರಾಧಂ ಏತ್ಥ ಸಾಸಿತಾ’ತಿ ಯಥಾಪರಾಧಸಾಸನಂ, ದುತಿಯಂ – ‘ಅನೇಕಜ್ಝಾಸಯಾನುಸಯಚರಿಯಾಧಿಮುತ್ತಿಕಾ ಸತ್ತಾ ಯಥಾನುಲೋಮಂ ಏತ್ಥ ಸಾಸಿತಾ’ತಿ ಯಥಾನುಲೋಮಸಾಸನಂ, ತತಿಯಂ – ‘ಧಮ್ಮಪುಞ್ಜಮತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ ಮಮಾ’’ತಿ ಸಞ್ಞಿನೋ ಸತ್ತಾ ಯಥಾಧಮ್ಮಂ ಏತ್ಥ ಸಾಸಿತಾ’ತಿ ಯಥಾಧಮ್ಮಸಾಸನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

    Tathā paṭhamaṃ – ‘ye te pacurāparādhā sattā, te yathāparādhaṃ ettha sāsitā’ti yathāparādhasāsanaṃ, dutiyaṃ – ‘anekajjhāsayānusayacariyādhimuttikā sattā yathānulomaṃ ettha sāsitā’ti yathānulomasāsanaṃ, tatiyaṃ – ‘dhammapuñjamatte ‘‘ahaṃ mamā’’ti saññino sattā yathādhammaṃ ettha sāsitā’ti yathādhammasāsananti vuccati.

    ತಥಾ ಪಠಮಂ – ಅಜ್ಝಾಚಾರಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತೋ ಸಂವರಾಸಂವರೋ ಏತ್ಥ ಕಥಿತೋತಿ ಸಂವರಾಸಂವರಕಥಾ। ಸಂವರಾಸಂವರೋತಿ ಖುದ್ದಕೋ ಚೇವ ಮಹನ್ತೋ ಚ ಸಂವರೋ, ಕಮ್ಮಾಕಮ್ಮಂ ವಿಯ, ಫಲಾಫಲಂ ವಿಯ ಚ, ದುತಿಯಂ – ‘‘ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾ ದಿಟ್ಠಿವಿನಿವೇಠನಾ ಏತ್ಥ ಕಥಿತಾ’’ತಿ ದಿಟ್ಠಿವಿನಿವೇಠನಕಥಾ, ತತಿಯಂ – ‘‘ರಾಗಾದಿಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತೋ ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಏತ್ಥ ಕಥಿತೋ’’ತಿ ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದಕಥಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

    Tathā paṭhamaṃ – ajjhācārapaṭipakkhabhūto saṃvarāsaṃvaro ettha kathitoti saṃvarāsaṃvarakathā. Saṃvarāsaṃvaroti khuddako ceva mahanto ca saṃvaro, kammākammaṃ viya, phalāphalaṃ viya ca, dutiyaṃ – ‘‘dvāsaṭṭhidiṭṭhipaṭipakkhabhūtā diṭṭhiviniveṭhanā ettha kathitā’’ti diṭṭhiviniveṭhanakathā, tatiyaṃ – ‘‘rāgādipaṭipakkhabhūto nāmarūpaparicchedo ettha kathito’’ti nāmarūpaparicchedakathāti vuccati.

    ತೀಸುಪಿ ಚೇತೇಸು ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ, ತೀಣಿ ಪಹಾನಾನಿ, ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಚ ಗಮ್ಭೀರಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತಥಾ ಹಿ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ವಿಸೇಸೇನ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ವುತ್ತಾ, ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕೇ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ, ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕೇ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ।

    Tīsupi cetesu tisso sikkhā, tīṇi pahānāni, catubbidho ca gambhīrabhāvo veditabbo. Tathā hi vinayapiṭake visesena adhisīlasikkhā vuttā, suttantapiṭake adhicittasikkhā, abhidhammapiṭake adhipaññāsikkhā.

    ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಚ ವೀತಿಕ್ಕಮಪ್ಪಹಾನಂ , ಕಿಲೇಸಾನಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಸೀಲಸ್ಸ। ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕೇ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಪ್ಪಹಾನಂ, ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ। ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕೇ ಅನುಸಯಪ್ಪಹಾನಂ, ಅನುಸಯಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾಯ। ಪಠಮೇ ಚ ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನಂ, ಇತರೇಸು ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಸಮುಚ್ಛೇದಪ್ಪಹಾನಾನಿ। ಪಠಮೇ ಚ ದುಚ್ಚರಿತಸಂಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಂ, ಇತರೇಸು ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಸಂಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಂ।

    Vinayapiṭake ca vītikkamappahānaṃ, kilesānaṃ vītikkamapaṭipakkhattā sīlassa. Suttantapiṭake pariyuṭṭhānappahānaṃ, pariyuṭṭhānapaṭipakkhattā samādhissa. Abhidhammapiṭake anusayappahānaṃ, anusayapaṭipakkhattā paññāya. Paṭhame ca tadaṅgappahānaṃ, itaresu vikkhambhanasamucchedappahānāni. Paṭhame ca duccaritasaṃkilesappahānaṃ, itaresu taṇhādiṭṭhisaṃkilesappahānaṃ.

    ಏಕಮೇಕಸ್ಮಿಞ್ಚೇತ್ಥ ಚತುಬ್ಬಿಧೋಪಿ ಧಮ್ಮತ್ಥದೇಸನಾ ಪಟಿವೇಧಗಮ್ಭೀರಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಧಮ್ಮೋತಿ ತನ್ತಿ। ಅತ್ಥೋತಿ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಅತ್ಥೋ। ದೇಸನಾತಿ ತಸ್ಸಾ ಮನಸಾ ವವತ್ಥಾಪಿತಾಯ ತನ್ತಿಯಾ ದೇಸನಾ। ಪಟಿವೇಧೋತಿ ತನ್ತಿಯಾ ತನ್ತಿಅತ್ಥಸ್ಸ ಚ ಯಥಾಭೂತಾವಬೋಧೋ। ತೀಸುಪಿ ಚೇತೇಸು ಏತೇ ಧಮ್ಮತ್ಥದೇಸನಾಪಟಿವೇಧಾ। ಯಸ್ಮಾ ಸಸಾದೀಹಿ ವಿಯ ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ಮನ್ದಬುದ್ಧೀಹಿ ದುಕ್ಖೋಗಾಳ್ಹಾ ಅಲಬ್ಭನೇಯ್ಯಪತಿಟ್ಠಾ ಚ, ತಸ್ಮಾ ಗಮ್ಭೀರಾ। ಏವಂ ಏಕಮೇಕಸ್ಮಿಂ ಏತ್ಥ ಚತುಬ್ಬಿಧೋಪಿ ಗಮ್ಭೀರಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Ekamekasmiñcettha catubbidhopi dhammatthadesanā paṭivedhagambhīrabhāvo veditabbo. Tattha dhammoti tanti. Atthoti tassāyeva attho. Desanāti tassā manasā vavatthāpitāya tantiyā desanā. Paṭivedhoti tantiyā tantiatthassa ca yathābhūtāvabodho. Tīsupi cetesu ete dhammatthadesanāpaṭivedhā. Yasmā sasādīhi viya mahāsamuddo mandabuddhīhi dukkhogāḷhā alabbhaneyyapatiṭṭhā ca, tasmā gambhīrā. Evaṃ ekamekasmiṃ ettha catubbidhopi gambhīrabhāvo veditabbo.

    ಅಪರೋ ನಯೋ, ಧಮ್ಮೋತಿ ಹೇತು। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಹೇತುಮ್ಹಿ ಞಾಣಂ ಧಮ್ಮಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ’’ತಿ। ಅತ್ಥೋತಿ ಹೇತುಫಲಂ, ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಹೇತುಫಲೇ ಞಾಣಂ ಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೭೨೦)। ದೇಸನಾತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಯಥಾ ಧಮ್ಮಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಲಾಪೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮಸಙ್ಖೇಪವಿತ್ಥಾರಾದಿವಸೇನ ವಾ ಕಥನಂ। ಪಟಿವೇಧೋತಿ ಅಭಿಸಮಯೋ, ಸೋ ಚ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರೋ ವಿಸಯತೋ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಚ, ಅತ್ಥಾನುರೂಪಂ ಧಮ್ಮೇಸು, ಧಮ್ಮಾನುರೂಪಂ ಅತ್ಥೇಸು, ಪಞ್ಞತ್ತಿಪಥಾನುರೂಪಂ ಪಞ್ಞತ್ತೀಸು ಅವಬೋಧೋ। ತೇಸಂ ತೇಸಂ ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವುತ್ತಧಮ್ಮಾನಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತಬ್ಬೋ ಸಲಕ್ಖಣಸಙ್ಖಾತೋ ಅವಿಪರೀತಸಭಾವೋ।

    Aparo nayo, dhammoti hetu. Vuttañhetaṃ – ‘‘hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti. Atthoti hetuphalaṃ, vuttañhetaṃ – ‘‘hetuphale ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti (vibha. 720). Desanāti paññatti, yathā dhammaṃ dhammābhilāpoti adhippāyo. Anulomapaṭilomasaṅkhepavitthārādivasena vā kathanaṃ. Paṭivedhoti abhisamayo, so ca lokiyalokuttaro visayato asammohato ca, atthānurūpaṃ dhammesu, dhammānurūpaṃ atthesu, paññattipathānurūpaṃ paññattīsu avabodho. Tesaṃ tesaṃ vā tattha tattha vuttadhammānaṃ paṭivijjhitabbo salakkhaṇasaṅkhāto aviparītasabhāvo.

    ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಏತೇಸು ಪಿಟಕೇಸು ಯಂ ಯಂ ಧಮ್ಮಜಾತಂ ವಾ ಅತ್ಥಜಾತಂ ವಾ, ಯಾ ಚಾಯಂ ಯಥಾ ಯಥಾ ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ ಅತ್ಥೋ ಸೋತೂನಂ ಞಾಣಸ್ಸ ಅಭಿಮುಖೋ ಹೋತಿ, ತಥಾ ತಥಾ ತದತ್ಥಜೋತಿಕಾ ದೇಸನಾ, ಯೋ ಚೇತ್ಥ ಅವಿಪರೀತಾವಬೋಧಸಙ್ಖಾತೋ ಪಟಿವೇಧೋ, ತೇಸಂ ತೇಸಂ ವಾ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತಬ್ಬೋ ಸಲಕ್ಖಣಸಙ್ಖಾತೋ ಅವಿಪರೀತಸಭಾವೋ। ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ಅನುಪಚಿತಕುಸಲಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ದುಪ್ಪಞ್ಞೇಹಿ ಸಸಾದೀಹಿ ವಿಯ ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ದುಕ್ಖೋಗಾಳ್ಹಂ ಅಲಬ್ಭನೇಯ್ಯಪತಿಟ್ಠಞ್ಚ, ತಸ್ಮಾ ಗಮ್ಭೀರಂ। ಏವಮ್ಪಿ ಏಕಮೇಕಸ್ಮಿಂ ಏತ್ಥ ಚತುಬ್ಬಿಧೋಪಿ ಗಮ್ಭೀರಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Idāni yasmā etesu piṭakesu yaṃ yaṃ dhammajātaṃ vā atthajātaṃ vā, yā cāyaṃ yathā yathā ñāpetabbo attho sotūnaṃ ñāṇassa abhimukho hoti, tathā tathā tadatthajotikā desanā, yo cettha aviparītāvabodhasaṅkhāto paṭivedho, tesaṃ tesaṃ vā dhammānaṃ paṭivijjhitabbo salakkhaṇasaṅkhāto aviparītasabhāvo. Sabbampetaṃ anupacitakusalasambhārehi duppaññehi sasādīhi viya mahāsamuddo dukkhogāḷhaṃ alabbhaneyyapatiṭṭhañca, tasmā gambhīraṃ. Evampi ekamekasmiṃ ettha catubbidhopi gambhīrabhāvo veditabbo.

    ಏತ್ತಾವತಾ ಚ –

    Ettāvatā ca –

    ‘‘ದೇಸನಾಸಾಸನಕಥಾ, ಭೇದಂ ತೇಸು ಯಥಾರಹಂ।

    ‘‘Desanāsāsanakathā, bhedaṃ tesu yathārahaṃ;

    ಸಿಕ್ಖಾಪ್ಪಹಾನಗಮ್ಭೀರ, ಭಾವಞ್ಚ ಪರಿದೀಪಯೇ’’ತಿ –

    Sikkhāppahānagambhīra, bhāvañca paridīpaye’’ti –

    ಅಯಂ ಗಾಥಾ ವುತ್ತತ್ಥಾವ ಹೋತಿ।

    Ayaṃ gāthā vuttatthāva hoti.

    ‘‘ಪರಿಯತ್ತಿಭೇದಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ವಿಪತ್ತಿಞ್ಚಾಪಿ ಯಂ ಯಹಿಂ।

    ‘‘Pariyattibhedaṃ sampattiṃ, vipattiñcāpi yaṃ yahiṃ;

    ಪಾಪುಣಾತಿ ಯಥಾ ಭಿಕ್ಖು, ತಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ವಿಭಾವಯೇ’’ತಿ –

    Pāpuṇāti yathā bhikkhu, tampi sabbaṃ vibhāvaye’’ti –

    ಏತ್ಥ ಪನ ತೀಸು ಪಿಟಕೇಸು ತಿವಿಧೋ ಪರಿಯತ್ತಿಭೇದೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತಿಸ್ಸೋ ಹಿ ಪರಿಯತ್ತಿಯೋ – ಅಲಗದ್ದೂಪಮಾ, ನಿಸ್ಸರಣತ್ಥಾ, ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಪರಿಯತ್ತೀತಿ।

    Ettha pana tīsu piṭakesu tividho pariyattibhedo daṭṭhabbo. Tisso hi pariyattiyo – alagaddūpamā, nissaraṇatthā, bhaṇḍāgārikapariyattīti.

    ತತ್ಥ ಯಾ ದುಗ್ಗಹಿತಾ, ಉಪಾರಮ್ಭಾದಿಹೇತು ಪರಿಯಾಪುಟಾ, ಅಯಂ ಅಲಗದ್ದೂಪಮಾ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪುರಿಸೋ ಅಲಗದ್ದತ್ಥಿಕೋ ಅಲಗದ್ದಗವೇಸೀ ಅಲಗದ್ದಪರಿಯೇಸನಂ ಚರಮಾನೋ, ಸೋ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ ಮಹನ್ತಂ ಅಲಗದ್ದಂ, ತಮೇನಂ ಭೋಗೇ ವಾ ನಙ್ಗುಟ್ಠೇ ವಾ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಸೋ ಅಲಗದ್ದೋ ಪಟಿಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ವಾ ಬಾಹಾಯಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ವಾ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೇ ಡಂಸೇಯ್ಯ, ಸೋ ತತೋ ನಿದಾನಂ ಮರಣಂ ವಾ ನಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಮರಣಮತ್ತಂ ವಾ ದುಕ್ಖಂ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ದುಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಲಗದ್ದಸ್ಸ। ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಧೇಕಚ್ಚೇ ಮೋಘಪುರಿಸಾ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣನ್ತಿ, ಸುತ್ತಂ…ಪೇ॰… ವೇದಲ್ಲಂ, ತೇ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಞ್ಞಾಯ ಅತ್ಥಂ ನ ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತಿ, ತೇಸಂ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಅತ್ಥಂ ಅನುಪಪರಿಕ್ಖತಂ ನ ನಿಜ್ಝಾನಂ ಖಮನ್ತಿ, ತೇ ಉಪಾರಮ್ಭಾನಿಸಂಸಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣನ್ತಿ, ಇತಿವಾದಪ್ಪಮೋಕ್ಖಾನಿಸಂಸಾ ಚ, ಯಸ್ಸ ಚತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣನ್ತಿ, ತಞ್ಚಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ನಾನುಭೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ದುಗ್ಗಹಿತಾ ದೀಘರತ್ತಂ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ದುಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಾನ’’ನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩೮)।

    Tattha yā duggahitā, upārambhādihetu pariyāpuṭā, ayaṃ alagaddūpamā. Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, puriso alagaddatthiko alagaddagavesī alagaddapariyesanaṃ caramāno, so passeyya mahantaṃ alagaddaṃ, tamenaṃ bhoge vā naṅguṭṭhe vā gaṇheyya, tassa so alagaddo paṭiparivattitvā hatthe vā bāhāyaṃ vā aññatarasmiṃ vā aṅgapaccaṅge ḍaṃseyya, so tato nidānaṃ maraṇaṃ vā nigaccheyya, maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ. Taṃ kissa hetu? Duggahitattā, bhikkhave, alagaddassa. Evameva kho, bhikkhave, idhekacce moghapurisā dhammaṃ pariyāpuṇanti, suttaṃ…pe… vedallaṃ, te taṃ dhammaṃ pariyāpuṇitvā tesaṃ dhammānaṃ paññāya atthaṃ na upaparikkhanti, tesaṃ te dhammā paññāya atthaṃ anupaparikkhataṃ na nijjhānaṃ khamanti, te upārambhānisaṃsā ceva dhammaṃ pariyāpuṇanti, itivādappamokkhānisaṃsā ca, yassa catthāya dhammaṃ pariyāpuṇanti, tañcassa atthaṃ nānubhonti, tesaṃ te dhammā duggahitā dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti. Taṃ kissa hetu? Duggahitattā, bhikkhave, dhammāna’’nti (ma. ni. 1.238).

    ಯಾ ಪನ ಸುಗ್ಗಹಿತಾ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದಿಪಾರಿಪೂರಿಂಯೇವ ಆಕಙ್ಖಮಾನೇನ ಪರಿಯಾಪುಟಾ, ನ ಉಪಾರಮ್ಭಾದಿಹೇತು, ಅಯಂ ನಿಸ್ಸರಣತ್ಥಾ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ತೇಸಂ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಸುಗ್ಗಹಿತಾ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಸುಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಾನ’’ನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩೯)।

    Yā pana suggahitā sīlakkhandhādipāripūriṃyeva ākaṅkhamānena pariyāpuṭā, na upārambhādihetu, ayaṃ nissaraṇatthā. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘tesaṃ te dhammā suggahitā dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattanti. Taṃ kissa hetu? Suggahitattā, bhikkhave, dhammāna’’nti (ma. ni. 1.239).

    ಯಂ ಪನ ಪರಿಞ್ಞಾತಕ್ಖನ್ಧೋ ಪಹೀನಕಿಲೇಸೋ ಭಾವಿತಮಗ್ಗೋ ಪಟಿವಿದ್ಧಾಕುಪ್ಪೋ ಸಚ್ಛಿಕತನಿರೋಧೋ ಖೀಣಾಸವೋ ಕೇವಲಂ ಪವೇಣೀಪಾಲನತ್ಥಾಯ ವಂಸಾನುರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಪರಿಯಾಪುಣಾತಿ, ಅಯಂ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಪರಿಯತ್ತೀತಿ।

    Yaṃ pana pariññātakkhandho pahīnakileso bhāvitamaggo paṭividdhākuppo sacchikatanirodho khīṇāsavo kevalaṃ paveṇīpālanatthāya vaṃsānurakkhaṇatthāya pariyāpuṇāti, ayaṃ bhaṇḍāgārikapariyattīti.

    ವಿನಯೇ ಪನ ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೀಲಸಮ್ಪದಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾಸಂಯೇವ ಚ ತತ್ಥ ಪಭೇದವಚನತೋ। ಸುತ್ತೇ ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಪದಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾಸಂಯೇವ ಚ ತತ್ಥ ಪಭೇದವಚನತೋ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪದಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾಸಞ್ಚ ತತ್ಥೇವ ಪಭೇದವಚನತೋ, ಏವಮೇತೇಸು ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಯಥಾಕ್ಕಮೇನ ಇಮಂ ವಿಜ್ಜಾತ್ತಯಛಳಭಿಞ್ಞಾಚತುಪ್ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಭೇದಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣಾತಿ।

    Vinaye pana suppaṭipanno bhikkhu sīlasampadaṃ nissāya tisso vijjā pāpuṇāti, tāsaṃyeva ca tattha pabhedavacanato. Sutte suppaṭipanno samādhisampadaṃ nissāya cha abhiññā pāpuṇāti, tāsaṃyeva ca tattha pabhedavacanato. Abhidhamme suppaṭipanno paññāsampadaṃ nissāya catasso paṭisambhidā pāpuṇāti, tāsañca tattheva pabhedavacanato, evametesu suppaṭipanno yathākkamena imaṃ vijjāttayachaḷabhiññācatuppaṭisambhidābhedaṃ sampattiṃ pāpuṇāti.

    ವಿನಯೇ ಪನ ದುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಅನುಞ್ಞಾತಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಅತ್ಥರಣಪಾವುರಣಾದಿಫಸ್ಸಸಾಮಞ್ಞತೋ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೇಸು ಉಪಾದಿನ್ನಕಫಸ್ಸಾದೀಸು ಅನವಜ್ಜಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಹೇತಂ – ‘‘ತಥಾಹಂ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಿತಂ ಆಜಾನಾಮಿ, ಯಥಾ ಯೇ ಮೇ ಅನ್ತರಾಯಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಅನ್ತರಾಯಿಕಾ ವುತ್ತಾ ಭಗವತಾ, ತೇ ಪಟಿಸೇವತೋ ನಾಲಂ ಅನ್ತರಾಯಾಯಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩೪)। ತತೋ ದುಸ್ಸೀಲಭಾವಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಸುತ್ತೇ ದುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ – ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪುಗ್ಗಲಾ ಸನ್ತೋ ಸಂವಿಜ್ಜಮಾನಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೫) ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ದುಗ್ಗಹಿತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅತ್ತನಾ ದುಗ್ಗಹಿತೇನ ಅಮ್ಹೇ ಚೇವ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖತಿ, ಅತ್ತಾನಞ್ಚ ಖಣತಿ, ಬಹುಞ್ಚ ಅಪುಞ್ಞಂ ಪಸವತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩೬)। ತತೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ದುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಧಮ್ಮಚಿನ್ತಂ ಅತಿಧಾವನ್ತೋ ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯಾನಿಪಿ ಚಿನ್ತೇತಿ। ತತೋ ಚಿತ್ತಕ್ಖೇಪಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಚತ್ತಾರಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯಾನಿ, ನ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬಾನಿ, ಯಾನಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಉಮ್ಮಾದಸ್ಸ ವಿಘಾತಸ್ಸ ಭಾಗೀ ಅಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೭೭)। ಏವಮೇತೇಸು ದುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಯಥಾಕ್ಕಮೇನ ಇಮಂ ದುಸ್ಸೀಲಭಾವ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿತಾ ಚಿತ್ತಕ್ಖೇಪಭೇದಂ ವಿಪತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ।

    Vinaye pana duppaṭipanno anuññātasukhasamphassaattharaṇapāvuraṇādiphassasāmaññato paṭikkhittesu upādinnakaphassādīsu anavajjasaññī hoti. Vuttampi hetaṃ – ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā ye me antarāyikā dhammā antarāyikā vuttā bhagavatā, te paṭisevato nālaṃ antarāyāyā’’ti (ma. ni. 1.234). Tato dussīlabhāvaṃ pāpuṇāti. Sutte duppaṭipanno – ‘‘cattāro me, bhikkhave, puggalā santo saṃvijjamānā’’tiādīsu (a. ni. 4.5) adhippāyaṃ ajānanto duggahitaṃ gaṇhāti, yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘attanā duggahitena amhe ceva abbhācikkhati, attānañca khaṇati, bahuñca apuññaṃ pasavatī’’ti (ma. ni. 1.236). Tato micchādiṭṭhitaṃ pāpuṇāti. Abhidhamme duppaṭipanno dhammacintaṃ atidhāvanto acinteyyānipi cinteti. Tato cittakkhepaṃ pāpuṇāti, vuttañhetaṃ – ‘‘cattārimāni, bhikkhave, acinteyyāni, na cintetabbāni, yāni cintento ummādassa vighātassa bhāgī assā’’ti (a. ni. 4.77). Evametesu duppaṭipanno yathākkamena imaṃ dussīlabhāva micchādiṭṭhitā cittakkhepabhedaṃ vipattiṃ pāpuṇātī’’ti.

    ಏತ್ತಾವತಾ ಚ –

    Ettāvatā ca –

    ‘‘ಪರಿಯತ್ತಿಭೇದಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ವಿಪತ್ತಿಞ್ಚಾಪಿ ಯಂ ಯಹಿಂ।

    ‘‘Pariyattibhedaṃ sampattiṃ, vipattiñcāpi yaṃ yahiṃ;

    ಪಾಪುಣಾತಿ ಯಥಾ ಭಿಕ್ಖು, ತಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ವಿಭಾವಯೇ’’ತಿ –

    Pāpuṇāti yathā bhikkhu, tampi sabbaṃ vibhāvaye’’ti –

    ಅಯಮ್ಪಿ ಗಾಥಾ ವುತ್ತತ್ಥಾವ ಹೋತಿ। ಏವಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ಪಿಟಕಾನಿ ಞತ್ವಾ ತೇಸಂ ವಸೇನೇತಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ತಿವಿಧನ್ತಿ ಞಾತಬ್ಬಂ।

    Ayampi gāthā vuttatthāva hoti. Evaṃ nānappakārato piṭakāni ñatvā tesaṃ vasenetaṃ buddhavacanaṃ tividhanti ñātabbaṃ.

    ಕಥಂ ನಿಕಾಯವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧಂ? ಸಬ್ಬಮೇವ ಚೇತಂ ದೀಘನಿಕಾಯೋ, ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೋ, ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯೋ, ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯೋ, ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯೋತಿ ಪಞ್ಚಪ್ಪಭೇದಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಕತಮೋ ದೀಘನಿಕಾಯೋ? ತಿವಗ್ಗಸಙ್ಗಹಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಾದೀನಿ ಚತುತ್ತಿಂಸ ಸುತ್ತಾನಿ।

    Kathaṃ nikāyavasena pañcavidhaṃ? Sabbameva cetaṃ dīghanikāyo, majjhimanikāyo, saṃyuttanikāyo, aṅguttaranikāyo, khuddakanikāyoti pañcappabhedaṃ hoti. Tattha katamo dīghanikāyo? Tivaggasaṅgahāni brahmajālādīni catuttiṃsa suttāni.

    ‘‘ಚತುತ್ತಿಂಸೇವ ಸುತ್ತನ್ತಾ, ತಿವಗ್ಗೋ ಯಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹೋ।

    ‘‘Catuttiṃseva suttantā, tivaggo yassa saṅgaho;

    ಏಸ ದೀಘನಿಕಾಯೋತಿ, ಪಠಮೋ ಅನುಲೋಮಿಕೋ’’ತಿ॥

    Esa dīghanikāyoti, paṭhamo anulomiko’’ti.

    ಕಸ್ಮಾ ಪನೇಸ ದೀಘನಿಕಾಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ? ದೀಘಪ್ಪಮಾಣಾನಂ ಸುತ್ತಾನಂ ಸಮೂಹತೋ ನಿವಾಸತೋ ಚ। ಸಮೂಹನಿವಾಸಾ ಹಿ ನಿಕಾಯೋತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ‘‘ನಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಞ್ಞಂ ಏಕನಿಕಾಯಮ್ಪಿ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮಿ ಏವಂ ಚಿತ್ತಂ, ಯಥಯಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ , ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ ಪಾಣಾ’’ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೦೦)। ಪೋಣಿಕನಿಕಾಯೋ ಚಿಕ್ಖಲ್ಲಿಕನಿಕಾಯೋತಿ ಏವಮಾದೀನಿ ಚೇತ್ಥ ಸಾಧಕಾನಿ ಸಾಸನತೋ ಲೋಕತೋ ಚ। ಏವಂ ಸೇಸಾನಮ್ಪಿ ನಿಕಾಯಭಾವೇ ವಚನತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Kasmā panesa dīghanikāyoti vuccati? Dīghappamāṇānaṃ suttānaṃ samūhato nivāsato ca. Samūhanivāsā hi nikāyoti vuccanti. ‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekanikāyampi samanupassāmi evaṃ cittaṃ, yathayidaṃ, bhikkhave , tiracchānagatā pāṇā’’ (saṃ. ni. 2.100). Poṇikanikāyo cikkhallikanikāyoti evamādīni cettha sādhakāni sāsanato lokato ca. Evaṃ sesānampi nikāyabhāve vacanattho veditabbo.

    ಕತಮೋ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೋ? ಮಜ್ಝಿಮಪ್ಪಮಾಣಾನಿ ಪಞ್ಚದಸವಗ್ಗಸಙ್ಗಹಾನಿ ಮೂಲಪರಿಯಾಯಸುತ್ತಾದೀನಿ ದಿಯಡ್ಢಸತಂ ದ್ವೇ ಚ ಸುತ್ತಾನಿ।

    Katamo majjhimanikāyo? Majjhimappamāṇāni pañcadasavaggasaṅgahāni mūlapariyāyasuttādīni diyaḍḍhasataṃ dve ca suttāni.

    ‘‘ದಿಯಡ್ಢಸತಸುತ್ತನ್ತಾ, ದ್ವೇ ಚ ಸುತ್ತಾನಿ ಯತ್ಥ ಸೋ।

    ‘‘Diyaḍḍhasatasuttantā, dve ca suttāni yattha so;

    ನಿಕಾಯೋ ಮಜ್ಝಿಮೋ ಪಞ್ಚ, ದಸವಗ್ಗಪರಿಗ್ಗಹೋ’’ತಿ॥

    Nikāyo majjhimo pañca, dasavaggapariggaho’’ti.

    ಕತಮೋ ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯೋ? ದೇವತಾಸಂಯುತ್ತಾದಿವಸೇನ ಕಥಿತಾನಿ ಓಘತರಣಾದೀನಿ ಸತ್ತ ಸುತ್ತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸತ್ತ ಚ ಸುತ್ತಸತಾನಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ಚ ಸುತ್ತಾನಿ।

    Katamo saṃyuttanikāyo? Devatāsaṃyuttādivasena kathitāni oghataraṇādīni satta suttasahassāni satta ca suttasatāni dvāsaṭṭhi ca suttāni.

    ‘‘ಸತ್ತಸುತ್ತಸಹಸ್ಸಾನಿ , ಸತ್ತಸುತ್ತಸತಾನಿ ಚ।

    ‘‘Sattasuttasahassāni , sattasuttasatāni ca;

    ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ಚೇವ ಸುತ್ತನ್ತಾ, ಏಸೋ ಸಂಯುತ್ತಸಙ್ಗಹೋ’’ತಿ॥

    Dvāsaṭṭhi ceva suttantā, eso saṃyuttasaṅgaho’’ti.

    ಕತಮೋ ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯೋ? ಏಕೇಕಅಙ್ಗಾತಿರೇಕವಸೇನ ಕಥಿತಾನಿ ಚಿತ್ತಪರಿಯಾದಾನಾದೀನಿ ನವ ಸುತ್ತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪಞ್ಚ ಸುತ್ತಸತಾನಿ ಸತ್ತಪಞ್ಞಾಸಞ್ಚ ಸುತ್ತಾನಿ।

    Katamo aṅguttaranikāyo? Ekekaaṅgātirekavasena kathitāni cittapariyādānādīni nava suttasahassāni pañca suttasatāni sattapaññāsañca suttāni.

    ‘‘ನವ ಸುತ್ತಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಸುತ್ತಸತಾನಿ ಚ।

    ‘‘Nava suttasahassāni, pañca suttasatāni ca;

    ಸತ್ತಪಞ್ಞಾಸ ಸುತ್ತಾನಿ, ಸಙ್ಖ್ಯಾ ಅಙ್ಗುತ್ತರೇ ಅಯ’’ನ್ತಿ॥

    Sattapaññāsa suttāni, saṅkhyā aṅguttare aya’’nti.

    ಕತಮೋ ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯೋ? ಸಕಲಂ ವಿನಯಪಿಟಕಂ, ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ, ಖುದ್ದಕಪಾಠಾದಯೋ ಚ ಪುಬ್ಬೇ ದಸ್ಸಿತಾ ಪಞ್ಚದಸಪ್ಪಭೇದಾ, ಠಪೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ನಿಕಾಯೇ ಅವಸೇಸಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ।

    Katamo khuddakanikāyo? Sakalaṃ vinayapiṭakaṃ, abhidhammapiṭakaṃ, khuddakapāṭhādayo ca pubbe dassitā pañcadasappabhedā, ṭhapetvā cattāro nikāye avasesaṃ buddhavacanaṃ.

    ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಚತುರೋಪೇತೇ, ನಿಕಾಯೇ ದೀಘಆದಿಕೇ।

    ‘‘Ṭhapetvā caturopete, nikāye dīghaādike;

    ತದಞ್ಞಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ, ನಿಕಾಯೋ ಖುದ್ದಕೋ ಮತೋ’’ತಿ॥

    Tadaññaṃ buddhavacanaṃ, nikāyo khuddako mato’’ti.

    ಏವಂ ನಿಕಾಯವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧಂ।

    Evaṃ nikāyavasena pañcavidhaṃ.

    ಕಥಂ ಅಙ್ಗವಸೇನ ನವವಿಧಂ? ಸಬ್ಬಮೇವ ಹಿದಂ ಸುತ್ತಂ, ಗೇಯ್ಯಂ, ವೇಯ್ಯಾಕರಣಂ, ಗಾಥಾ, ಉದಾನಂ, ಇತಿವುತ್ತಕಂ, ಜಾತಕಂ, ಅಬ್ಭುತಧಮ್ಮಂ, ವೇದಲ್ಲನ್ತಿ ನವಪ್ಪಭೇದಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗನಿದ್ದೇಸಖನ್ಧಕಪರಿವಾರಾ, ಸುತ್ತನಿಪಾತೇ ಮಙ್ಗಲಸುತ್ತರತನಸುತ್ತನಾಲಕಸುತ್ತತುವಟ್ಟಕಸುತ್ತಾನಿ ಚ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಚ ಸುತ್ತನಾಮಕಂ ತಥಾಗತವಚನಂ ಸುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸಗಾಥಕಂ ಸುತ್ತಂ ಗೇಯ್ಯನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವಿಸೇಸೇನ ಸಂಯುತ್ತಕೇ ಸಕಲೋಪಿ ಸಗಾಥವಗ್ಗೋ, ಸಕಲಮ್ಪಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ, ನಿಗ್ಗಾಥಕಂ ಸುತ್ತಂ, ಯಞ್ಚ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಅಸಙ್ಗಹಿತಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ, ತಂ ವೇಯ್ಯಾಕರಣನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಧಮ್ಮಪದಂ, ಥೇರಗಾಥಾ, ಥೇರೀಗಾಥಾ, ಸುತ್ತನಿಪಾತೇ ನೋಸುತ್ತನಾಮಿಕಾ ಸುದ್ಧಿಕಗಾಥಾ ಚ ಗಾಥಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸೋಮನಸ್ಸಞ್ಞಾಣಮಯಿಕಗಾಥಾ ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ದ್ವೇಅಸೀತಿ ಸುತ್ತನ್ತಾ ಉದಾನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ’’ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾ ದಸುತ್ತರಸತಸುತ್ತನ್ತಾ ಇತಿವುತ್ತಕನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಪಣ್ಣಕಜಾತಕಾದೀನಿ ಪಞ್ಞಾಸಾಧಿಕಾನಿ ಪಞ್ಚಜಾತಕಸತಾನಿ ‘ಜಾತಕ’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಚ್ಛರಿಯಾ ಅಬ್ಭುತಾ ಧಮ್ಮಾ ಆನನ್ದೇ’’ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೨೦೯) ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಧಮ್ಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತಸುತ್ತನ್ತಾ ಅಬ್ಭುತಧಮ್ಮನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಚೂಳವೇದಲ್ಲ-ಮಹಾವೇದಲ್ಲ-ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ-ಸಕ್ಕಪಞ್ಹ-ಸಙ್ಖಾರಭಾಜನಿಯ-ಮಹಾಪುಣ್ಣಮಸುತ್ತಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ವೇದಞ್ಚ ತುಟ್ಠಿಞ್ಚ ಲದ್ಧಾ ಲದ್ಧಾ ಪುಚ್ಛಿತಸುತ್ತನ್ತಾ ವೇದಲ್ಲನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಅಙ್ಗವಸೇನ ನವವಿಧಂ।

    Kathaṃ aṅgavasena navavidhaṃ? Sabbameva hidaṃ suttaṃ, geyyaṃ, veyyākaraṇaṃ, gāthā, udānaṃ, itivuttakaṃ, jātakaṃ, abbhutadhammaṃ, vedallanti navappabhedaṃ hoti. Tattha ubhatovibhaṅganiddesakhandhakaparivārā, suttanipāte maṅgalasuttaratanasuttanālakasuttatuvaṭṭakasuttāni ca aññampi ca suttanāmakaṃ tathāgatavacanaṃ suttanti veditabbaṃ. Sabbampi sagāthakaṃ suttaṃ geyyanti veditabbaṃ. Visesena saṃyuttake sakalopi sagāthavaggo, sakalampi abhidhammapiṭakaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ, yañca aññampi aṭṭhahi aṅgehi asaṅgahitaṃ buddhavacanaṃ, taṃ veyyākaraṇanti veditabbaṃ. Dhammapadaṃ, theragāthā, therīgāthā, suttanipāte nosuttanāmikā suddhikagāthā ca gāthāti veditabbā. Somanassaññāṇamayikagāthā paṭisaṃyuttā dveasīti suttantā udānanti veditabbaṃ. ‘‘Vuttañhetaṃ bhagavatā’’tiādinayappavattā dasuttarasatasuttantā itivuttakanti veditabbaṃ. Apaṇṇakajātakādīni paññāsādhikāni pañcajātakasatāni ‘jātaka’nti veditabbaṃ. ‘‘Cattārome, bhikkhave, acchariyā abbhutā dhammā ānande’’tiādinayappavattā (dī. ni. 2.209) sabbepi acchariyabbhutadhammapaṭisaṃyuttasuttantā abbhutadhammanti veditabbaṃ. Cūḷavedalla-mahāvedalla-sammādiṭṭhi-sakkapañha-saṅkhārabhājaniya-mahāpuṇṇamasuttādayo sabbepi vedañca tuṭṭhiñca laddhā laddhā pucchitasuttantā vedallanti veditabbaṃ. Evaṃ aṅgavasena navavidhaṃ.

    ಕಥಂ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧವಸೇನ ಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸವಿಧಂ? ಸಬ್ಬಮೇವ ಚೇತಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ –

    Kathaṃ dhammakkhandhavasena caturāsītisahassavidhaṃ? Sabbameva cetaṃ buddhavacanaṃ –

    ‘‘ದ್ವಾಸೀತಿ ಬುದ್ಧತೋ ಗಣ್ಹಿಂ, ದ್ವೇ ಸಹಸ್ಸಾನಿ ಭಿಕ್ಖುತೋ।

    ‘‘Dvāsīti buddhato gaṇhiṃ, dve sahassāni bhikkhuto;

    ಚತುರಾಸೀತಿ ಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಯೇ ಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಪವತ್ತಿನೋ’’ತಿ॥

    Caturāsīti sahassāni, ye me dhammā pavattino’’ti.

    ಏವಂ ಪರಿದೀಪಿತಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧವಸೇನ ಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಪ್ಪಭೇದಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಏಕಾನುಸನ್ಧಿಕಂ ಸುತ್ತಂ ಏಕೋ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧೋ। ಯಂ ಅನೇಕಾನುಸನ್ಧಿಕಂ, ತತ್ಥ ಅನುಸನ್ಧಿವಸೇನ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಗಣನಾ। ಗಾಥಾಬನ್ಧೇಸು ಪಞ್ಹಾಪುಚ್ಛನಂ ಏಕೋ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧೋ, ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಏಕೋ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಏಕಮೇಕಂ ತಿಕದುಕಭಾಜನಂ, ಏಕಮೇಕಞ್ಚ ಚಿತ್ತವಾರಭಾಜನಂ, ಏಕಮೇಕೋ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧೋ। ವಿನಯೇ ಅತ್ಥಿ ವತ್ಥು, ಅತ್ಥಿ ಮಾತಿಕಾ, ಅತ್ಥಿ ಪದಭಾಜನೀಯಂ, ಅತ್ಥಿ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿ, ಅತ್ಥಿ ಆಪತ್ತಿ, ಅತ್ಥಿ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಅತ್ಥಿ ತಿಕಚ್ಛೇದೋ। ತತ್ಥ ಏಕಮೇಕೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಏಕಮೇಕೋ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧವಸೇನ ಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸವಿಧಂ।

    Evaṃ paridīpitadhammakkhandhavasena caturāsītisahassappabhedaṃ hoti. Tattha ekānusandhikaṃ suttaṃ eko dhammakkhandho. Yaṃ anekānusandhikaṃ, tattha anusandhivasena dhammakkhandhagaṇanā. Gāthābandhesu pañhāpucchanaṃ eko dhammakkhandho, vissajjanaṃ eko. Abhidhamme ekamekaṃ tikadukabhājanaṃ, ekamekañca cittavārabhājanaṃ, ekameko dhammakkhandho. Vinaye atthi vatthu, atthi mātikā, atthi padabhājanīyaṃ, atthi antarāpatti, atthi āpatti, atthi anāpatti, atthi tikacchedo. Tattha ekameko koṭṭhāso ekameko dhammakkhandhoti veditabbo. Evaṃ dhammakkhandhavasena caturāsītisahassavidhaṃ.

    ಏವಮೇತಂ ಅಭೇದತೋ ರಸವಸೇನ ಏಕವಿಧಂ, ಭೇದತೋ ಧಮ್ಮವಿನಯಾದಿವಸೇನ ದುವಿಧಾದಿಭೇದಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಸಙ್ಗಾಯನ್ತೇನ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಪ್ಪಮುಖೇನ ವಸೀಗಣೇನ ‘‘ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ, ಅಯಂ ವಿನಯೋ, ಇದಂ ಪಠಮಬುದ್ಧವಚನಂ, ಇದಂ ಮಜ್ಝಿಮಬುದ್ಧವಚನಂ, ಇದಂ ಪಚ್ಛಿಮಬುದ್ಧವಚನಂ, ಇದಂ ವಿನಯಪಿಟಕಂ, ಇದಂ ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕಂ, ಇದಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ, ಅಯಂ ದೀಘನಿಕಾಯೋ…ಪೇ॰… ಅಯಂ ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯೋ, ಇಮಾನಿ ಸುತ್ತಾದೀನಿ ನವಙ್ಗಾನಿ, ಇಮಾನಿ ಚತುರಾಸೀತಿ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಸಹಸ್ಸಾನೀ’’ತಿ, ಇಮಂ ಪಭೇದಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾವ ಸಙ್ಗೀತಂ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಇಮಮೇವ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಉದ್ದಾನಸಙ್ಗಹ-ವಗ್ಗಸಙ್ಗಹ-ಪೇಯ್ಯಾಲಸಙ್ಗಹ-ಏಕಕನಿಪಾತ-ದುಕನಿಪಾತಾದಿನಿಪಾತಸಙ್ಗಹ-ಸಂಯುತ್ತಸಙ್ಗಹ-ಪಣ್ಣಾಸಸಙ್ಗಹಾದಿ-ಅನೇಕವಿಧಂ ತೀಸು ಪಿಟಕೇಸು ಸನ್ದಿಸ್ಸಮಾನಂ ಸಙ್ಗಹಪ್ಪಭೇದಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಏವ ಸತ್ತಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಸಙ್ಗೀತಂ।

    Evametaṃ abhedato rasavasena ekavidhaṃ, bhedato dhammavinayādivasena duvidhādibhedaṃ buddhavacanaṃ saṅgāyantena mahākassapappamukhena vasīgaṇena ‘‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ paṭhamabuddhavacanaṃ, idaṃ majjhimabuddhavacanaṃ, idaṃ pacchimabuddhavacanaṃ, idaṃ vinayapiṭakaṃ, idaṃ suttantapiṭakaṃ, idaṃ abhidhammapiṭakaṃ, ayaṃ dīghanikāyo…pe… ayaṃ khuddakanikāyo, imāni suttādīni navaṅgāni, imāni caturāsīti dhammakkhandhasahassānī’’ti, imaṃ pabhedaṃ vavatthapetvāva saṅgītaṃ. Na kevalañca imameva, aññampi uddānasaṅgaha-vaggasaṅgaha-peyyālasaṅgaha-ekakanipāta-dukanipātādinipātasaṅgaha-saṃyuttasaṅgaha-paṇṇāsasaṅgahādi-anekavidhaṃ tīsu piṭakesu sandissamānaṃ saṅgahappabhedaṃ vavatthapetvā eva sattahi māsehi saṅgītaṃ.

    ಸಙ್ಗೀತಿಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚಸ್ಸ – ‘‘ಇದಂ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೇನ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಞ್ಚವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣಕಾಲಂ ಪವತ್ತನಸಮತ್ಥಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಜಾತಪ್ಪಮೋದಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ವಿಯ ದದಮಾನಾ ಅಯಂ ಮಹಾಪಥವೀ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಕಮ್ಪಿ ಸಙ್ಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪವೇಧಿ, ಅನೇಕಾನಿ ಚ ಅಚ್ಛರಿಯಾನಿ ಪಾತುರಹೇಸುನ್ತಿ, ಅಯಂ ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿ ನಾಮ। ಯಾ ಲೋಕೇ –

    Saṅgītipariyosāne cassa – ‘‘idaṃ mahākassapattherena dasabalassa sāsanaṃ pañcavassasahassaparimāṇakālaṃ pavattanasamatthaṃ kata’’nti sañjātappamodā sādhukāraṃ viya dadamānā ayaṃ mahāpathavī udakapariyantaṃ katvā anekappakāraṃ kampi saṅkampi sampakampi sampavedhi, anekāni ca acchariyāni pāturahesunti, ayaṃ paṭhamamahāsaṅgīti nāma. Yā loke –

    ‘‘ಸತೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕತಾ, ತೇನ ಪಞ್ಚಸತಾತಿ ಚ।

    ‘‘Satehi pañcahi katā, tena pañcasatāti ca;

    ಥೇರೇಹೇವ ಕತತ್ತಾ ಚ, ಥೇರಿಕಾತಿ ಪವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥

    Thereheva katattā ca, therikāti pavuccatī’’ti.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact