Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
॥ ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੇ
Khuddakanikāye
ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ
Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā
ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾ
Ganthārambhakathā
ਮਹਾਕਾਰੁਣਿਕਂ ਨਾਥਂ, ਞੇਯ੍ਯਸਾਗਰਪਾਰਗੁਂ।
Mahākāruṇikaṃ nāthaṃ, ñeyyasāgarapāraguṃ;
વਨ੍ਦੇ ਨਿਪੁਣਗਮ੍ਭੀਰ-વਿਚਿਤ੍ਰਨਯਦੇਸਨਂ॥
Vande nipuṇagambhīra-vicitranayadesanaṃ.
વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਯੇਨ ਨਿਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਲੋਕਤੋ।
Vijjācaraṇasampannā, yena niyyanti lokato;
વਨ੍ਦੇ ਤਮੁਤ੍ਤਮਂ ਧਮ੍ਮਂ, ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਪੂਜਿਤਂ॥
Vande tamuttamaṃ dhammaṃ, sammāsambuddhapūjitaṃ.
ਸੀਲਾਦਿਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਠਿਤੋ ਮਗ੍ਗਫਲੇਸੁ ਯੋ।
Sīlādiguṇasampanno, ṭhito maggaphalesu yo;
વਨ੍ਦੇ ਅਰਿਯਸਙ੍ਘਂ ਤਂ, ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ॥
Vande ariyasaṅghaṃ taṃ, puññakkhettaṃ anuttaraṃ.
વਨ੍ਦਨਾਜਨਿਤਂ ਪੁਞ੍ਞਂ, ਇਤਿ ਯਂ ਰਤਨਤ੍ਤਯੇ।
Vandanājanitaṃ puññaṃ, iti yaṃ ratanattaye;
ਹਤਨ੍ਤਰਾਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ, ਹੁਤ੍વਾਹਂ ਤਸ੍ਸ ਤੇਜਸਾ॥
Hatantarāyo sabbattha, hutvāhaṃ tassa tejasā.
ਠਿਤਿਂ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੇਨ, ਚਿਰਂ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਨੇਤ੍ਤਿਯਾ।
Ṭhitiṃ ākaṅkhamānena, ciraṃ saddhammanettiyā;
ਧਮ੍ਮਰਕ੍ਖਿਤਨਾਮੇਨ, ਥੇਰੇਨ ਅਭਿਯਾਚਿਤੋ॥
Dhammarakkhitanāmena, therena abhiyācito.
ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਨਾਥਸ੍ਸ, ਪਾਦਮੂਲੇ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ।
Padumuttaranāthassa, pādamūle pavattitaṃ;
ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਭਿਨੀਹਾਰਂ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਂ ਯਸ੍ਸ ਮਤ੍ਥਕਂ॥
Passatā abhinīhāraṃ, sampattaṃ yassa matthakaṃ.
ਸਂਖਿਤ੍ਤਂ વਿਭਜਨ੍ਤਾਨਂ, ਏਸੋ ਅਗ੍ਗੋਤਿ ਤਾਦਿਨਾ।
Saṃkhittaṃ vibhajantānaṃ, eso aggoti tādinā;
ਠਪਿਤੋ ਏਤਦਗ੍ਗਸ੍ਮਿਂ, ਯੋ ਮਹਾਸਾવਕੁਤ੍ਤਮੋ॥
Ṭhapito etadaggasmiṃ, yo mahāsāvakuttamo.
ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੋ વਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਪਭਿਨ੍ਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦੋ।
Chaḷabhiñño vasippatto, pabhinnapaṭisambhido;
ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਯਨੋ ਥੇਰੋ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਪਸਂਸਿਤੋ॥
Mahākaccāyano thero, sambuddhena pasaṃsito.
ਤੇਨ ਯਾ ਭਾਸਿਤਾ ਨੇਤ੍ਤਿ, ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤਾ।
Tena yā bhāsitā netti, satthārā anumoditā;
ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਸਦਾਯਤ੍ਤਾ, ਨવਙ੍ਗਸ੍ਸਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ॥
Sāsanassa sadāyattā, navaṅgassatthavaṇṇanā.
ਤਸ੍ਸਾ ਗਮ੍ਭੀਰਞਾਣੇਹਿ, ਓਗਾਹੇਤਬ੍ਬਭਾવਤੋ।
Tassā gambhīrañāṇehi, ogāhetabbabhāvato;
ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਦੁਕ੍ਕਰਾ ਕਾਤੁਂ, ਅਤ੍ਥਸਂવਣ੍ਣਨਾ ਮਯਾ॥
Kiñcāpi dukkarā kātuṃ, atthasaṃvaṇṇanā mayā.
ਸਹ ਸਂવਣ੍ਣਨਂ ਯਸ੍ਮਾ, ਧਰਤੇ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ।
Saha saṃvaṇṇanaṃ yasmā, dharate satthusāsanaṃ;
ਪੁਬ੍ਬਾਚਰਿਯਸੀਹਾਨਂ, ਤਿਟ੍ਠਤੇવ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ॥
Pubbācariyasīhānaṃ, tiṭṭhateva vinicchayo.
ਤਸ੍ਮਾ ਤਮੁਪਨਿਸ੍ਸਾਯ, ਓਗਾਹੇਤ੍વਾਨ ਪਞ੍ਚਪਿ।
Tasmā tamupanissāya, ogāhetvāna pañcapi;
ਨਿਕਾਯੇ ਪੇਟਕੇਨਾਪਿ, ਸਂਸਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਯਥਾਬਲਂ॥
Nikāye peṭakenāpi, saṃsanditvā yathābalaṃ.
ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧਮਸਂਕਿਣ੍ਣਂ, ਨਿਪੁਣਤ੍ਥવਿਨਿਚ੍ਛਯਂ।
Suvisuddhamasaṃkiṇṇaṃ, nipuṇatthavinicchayaṃ;
ਮਹਾવਿਹਾਰવਾਸੀਨਂ, ਸਮਯਂ ਅવਿਲੋਮਯਂ॥
Mahāvihāravāsīnaṃ, samayaṃ avilomayaṃ.
ਪਮਾਦਲੇਖਂ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ, ਪਾਲ਼ਿਂ ਸਮ੍ਮਾ ਨਿਯੋਜਯਂ।
Pamādalekhaṃ vajjetvā, pāḷiṃ sammā niyojayaṃ;
ਉਪਦੇਸਂ વਿਭਾવੇਨ੍ਤੋ, ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਂ॥
Upadesaṃ vibhāvento, karissāmatthavaṇṇanaṃ.
ਇਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਅਸਙ੍ਕਿਣ੍ਣਂ, ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਮੇ।
Iti atthaṃ asaṅkiṇṇaṃ, nettippakaraṇassa me;
વਿਭਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ, ਨਿਸਾਮਯਥ ਸਾਧવੋਤਿ॥
Vibhajantassa sakkaccaṃ, nisāmayatha sādhavoti.
ਤਤ੍ਥ ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ ਨੇਤ੍ਤਿ? ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਨਯਨਟ੍ਠੇਨ ਨੇਤ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਤਣ੍ਹਾ ਸਤ੍ਤੇ ਕਾਮਾਦਿਭવਂ ਨਯਤੀਤਿ ‘‘ਭવਨੇਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਏવਮਯਮ੍ਪਿ વੇਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਤੇ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮਂ ਨਯਤੀਤਿ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਨਯਨਟ੍ਠੇਨ ‘‘ਨੇਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਥ વਾ ਨਯਨ੍ਤਿ ਤਾਯਾਤਿ ਨੇਤ੍ਤਿ। ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣੇਨ ਹਿ ਕਰਣਭੂਤੇਨ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਾ વੇਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਤੇ ਦਸ੍ਸਨਮਗ੍ਗਂ ਨਯਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਪਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ, ਨੀਯਨ੍ਤਿ વਾ ਏਤ੍ਥ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਪਕਰਣੇ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਭੂਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ વੇਨੇਯ੍ਯਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸਮ੍ਪਾਪਿਯਨ੍ਤੀਤਿ ਨੇਤ੍ਤਿ। ਨ ਹਿ ਨੇਤ੍ਤਿਉਪਦੇਸਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯੇਨ વਿਨਾ ਅવਿਪਰੀਤਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾવਬੋਧੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਬ੍ਬਾਯਿਤੁਕਾਮੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਹਿ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸਂવਣ੍ਣਨਾ ਨੇਤ੍ਤਿਉਪਦੇਸਾਯਤ੍ਤਾ, ਨੇਤ੍ਤਿ ਚ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਭવਾ, ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਭવਨ੍ਤਿ।
Tattha kenaṭṭhena netti? Saddhammanayanaṭṭhena netti. Yathā hi taṇhā satte kāmādibhavaṃ nayatīti ‘‘bhavanettī’’ti vuccati, evamayampi veneyyasatte ariyadhammaṃ nayatīti saddhammanayanaṭṭhena ‘‘nettī’’ti vuccati. Atha vā nayanti tāyāti netti. Nettippakaraṇena hi karaṇabhūtena dhammakathikā veneyyasatte dassanamaggaṃ nayanti sampāpentīti, nīyanti vā ettha etasmiṃ pakaraṇe adhiṭṭhānabhūte patiṭṭhāpetvā veneyyā nibbānaṃ sampāpiyantīti netti. Na hi nettiupadesasannissayena vinā aviparītasuttatthāvabodho sambhavati. Tathā hi vuttaṃ – ‘‘tasmā nibbāyitukāmenā’’tiādi. Sabbāpi hi suttassa atthasaṃvaṇṇanā nettiupadesāyattā, netti ca suttappabhavā, suttaṃ sammāsambuddhappabhavanti.
ਸਾ ਪਨਾਯਂ ਨੇਤ੍ਤਿ ਪਕਰਣਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਤਿਪ੍ਪਭੇਦਾ ਹਾਰਨਯਪਟ੍ਠਾਨਾਨਂ વਸੇਨ। ਪਠਮਞ੍ਹਿ ਹਾਰવਿਚਾਰੋ, ਤਤੋ ਨਯવਿਚਾਰੋ, ਪਚ੍ਛਾ ਪਟ੍ਠਾਨવਿਚਾਰੋਤਿ। ਪਾਲ਼ਿવવਤ੍ਥਾਨਤੋ ਪਨ ਸਙ੍ਗਹવਾਰવਿਭਾਗવਾਰવਸੇਨ ਦੁવਿਧਾ। ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਹਿ ਨੇਤ੍ਤਿ ਸਙ੍ਗਹવਾਰੋ વਿਭਾਗવਾਰੋਤਿ વਾਰਦ੍વਯਮੇવ ਹੋਤਿ।
Sā panāyaṃ netti pakaraṇaparicchedato tippabhedā hāranayapaṭṭhānānaṃ vasena. Paṭhamañhi hāravicāro, tato nayavicāro, pacchā paṭṭhānavicāroti. Pāḷivavatthānato pana saṅgahavāravibhāgavāravasena duvidhā. Sabbāpi hi netti saṅgahavāro vibhāgavāroti vāradvayameva hoti.
ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਗਹવਾਰੋ ਆਦਿਤੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ। ਸਬ੍ਬੋ ਹਿ ਪਕਰਣਤ੍ਥੋ ‘‘ਯਂ ਲੋਕੋ ਪੂਜਯਤੇ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਅਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਨਨੁ ਚੇਤ੍ਥ ਪਟ੍ਠਾਨਂ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ? ਨਯਿਦਮੇવਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ, ਮੂਲਪਦਗ੍ਗਹਣੇਨ ਪਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ। ਤਥਾ ਹਿ વਕ੍ਖਤਿ – ‘‘ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ ਕੁਹਿਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇ’’ਤਿ। ਮੂਲਪਦਪਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਹਿ ਅਤ੍ਥਨਯਸਙ੍ਖਾਰਤ੍ਤਿਕਾ વਿਯ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾਨਿ।
Tattha saṅgahavāro ādito pañcahi gāthāhi paricchinno. Sabbo hi pakaraṇattho ‘‘yaṃ loko pūjayate’’tiādīhi pañcahi gāthāhi apariggahito nāma natthi. Nanu cettha paṭṭhānaṃ asaṅgahitanti? Nayidamevaṃ daṭṭhabbaṃ, mūlapadaggahaṇena paṭṭhānassa saṅgahitattā. Tathā hi vakkhati – ‘‘aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā sāsanapaṭṭhāne’’ti. Mūlapadapaṭṭhānāni hi atthanayasaṅkhārattikā viya aññamaññaṃ saṅgahitāni.
વਿਭਾਗવਾਰੋ ਪਨ ਉਦ੍ਦੇਸਨਿਦ੍ਦੇਸਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸવਸੇਨ ਤਿવਿਧੋ। ਤੇਸੁ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾ’’ਤਿ ਆਰਭਿਤ੍વਾ ਯਾવ ‘‘ਭવਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਪਦਾਨੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਉਦ੍ਦੇਸવਾਰੋ। ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨવਤਾ’’ਤਿ ਆਰਭਿਤ੍વਾ ਯਾવ ‘‘ਤੇਤ੍ਤਿਂਸਾ ਏਤ੍ਤਿਕਾ ਨੇਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸવਾਰੋ। ਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸવਾਰੋ ਪਨ ਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਾਰੋ ਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤવਾਰੋ ਨਯਸਮੁਟ੍ਠਾਨવਾਰੋ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨવਾਰੋਤਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ। ਤੇਸੁ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰੋ’’ਤਿ ਆਰਭਿਤ੍વਾ ਯਾવ ‘‘ਅਯਂ ਪਹਾਨੇਨ ਸਮਾਰੋਪਨਾ’’ਤਿ ਅਯਂ ਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਾਰੋ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਕਤਮੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੋ’’ਤਿ ਆਰਭਿਤ੍વਾ ਯਾવ ‘‘ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾ ਚ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੂ’’ਤਿ ਅਯਂ ਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤવਾਰੋ। ਏਤ੍ਥਾਹ – ਹਾਰવਿਭਙ੍ਗਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤવਾਰਾਨਂ ਕਿਂ ਨਾਨਾਕਰਣਨ੍ਤਿ? વੁਚ੍ਚਤੇ – ਯਤ੍ਥ ਅਨੇਕੇਹਿਪਿ ਉਦਾਹਰਣਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਏਕੋ ਹਾਰੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸੀਯਤਿ, ਅਯਂ ਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਾਰੋ। ਯਤ੍ਥ ਪਨ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਅਨੇਕੇ ਹਾਰਾ ਸਮ੍ਪਤਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤવਾਰੋ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਪੇਟਕੇ –
Vibhāgavāro pana uddesaniddesapaṭiniddesavasena tividho. Tesu ‘‘tattha katame soḷasa hārā’’ti ārabhitvā yāva ‘‘bhavanti aṭṭhārasa padānī’’ti ayaṃ uddesavāro. ‘‘Assādādīnavatā’’ti ārabhitvā yāva ‘‘tettiṃsā ettikā nettī’’ti ayaṃ niddesavāro. Paṭiniddesavāro pana hāravibhaṅgavāro hārasampātavāro nayasamuṭṭhānavāro sāsanapaṭṭhānavāroti catubbidho. Tesu ‘‘tattha katamo desanāhāro’’ti ārabhitvā yāva ‘‘ayaṃ pahānena samāropanā’’ti ayaṃ hāravibhaṅgavāro. Tattha ‘‘katamo desanāhārasampāto’’ti ārabhitvā yāva ‘‘anupādisesā ca nibbānadhātū’’ti ayaṃ hārasampātavāro. Etthāha – hāravibhaṅgahārasampātavārānaṃ kiṃ nānākaraṇanti? Vuccate – yattha anekehipi udāharaṇasuttehi eko hāro niddisīyati, ayaṃ hāravibhaṅgavāro. Yattha pana ekasmiṃ sutte aneke hārā sampatanti, ayaṃ hārasampātavāro. Vuttañhetaṃ peṭake –
‘‘ਯਤ੍ਥ ਚ ਸਬ੍ਬੇ ਹਾਰਾ, ਸਮ੍ਪਤਮਾਨਾ ਨਯਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਂ।
‘‘Yattha ca sabbe hārā, sampatamānā nayanti suttatthaṃ;
ਬ੍ਯਞ੍ਜਨવਿਧਿਪੁਥੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਭੂਮੀ ਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੋ’’ਤਿ॥
Byañjanavidhiputhuttā, sā bhūmī hārasampāto’’ti.
ਨਯਸਮੁਟ੍ਠਾਨਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨવਾਰવਿਭਾਗੋ ਪਾਕਟੋ ਏવ। ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨવਾਰੋ ਪਨ ਸਙ੍ਗਹવਾਰੇ વਿਯ ਉਦ੍ਦੇਸਨਿਦ੍ਦੇਸવਾਰੇਸੁਪਿ ਨ ਸਰੂਪਤੋ ਉਦ੍ਧਟੋਤਿ। ਏਤ੍ਥਾਹ – ‘‘ਇਦਂ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਂ ਮਹਾਸਾવਕਭਾਸਿਤਂ, ਭਗવਤਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਕਥਮੇਤਂ વਿਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ? ਪਾਲ਼ਿਤੋ ਏવ। ਨ ਹਿ ਪਾਲ਼ਿਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਪਮਾਣਤਰਂ ਅਤ੍ਥਿ। ਯਾ ਹਿ ਚਤੂਹਿ ਮਹਾਪਦੇਸੇਹਿ ਅવਿਰੁਦ੍ਧਾ ਪਾਲ਼ਿ, ਸਾ ਪਮਾਣਂ। ਤਥਾ ਹਿ ਅਗਰਹਿਤਾਯ ਆਚਰਿਯਪਰਮ੍ਪਰਾਯ ਪੇਟਕੋਪਦੇਸੋ વਿਯ ਇਦਂ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਂ ਆਭਤਂ। ਯਦਿ ਏવਂ ਕਸ੍ਮਾਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਂ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਾવਕਭਾਸਿਤਾਨਮ੍ਪਿ ਹਿ ਸੁਭਸੁਤ੍ਤ- (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੪੪ ਆਦਯੋ) ਅਨਙ੍ਗਣਸੁਤ੍ਤ- (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੫੭ ਆਦਯੋ) ਕਚ੍ਚਾਯਨਸਂਯੁਤ੍ਤਾਦੀਨਂ ਨਿਦਾਨਂ ਭਾਸਿਤਨ੍ਤਿ? ਨਯਿਦਂ ਏਕਨ੍ਤਿਕਂ। ਸਾવਕਭਾਸਿਤਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਭਾਸਿਤਾਨਮ੍ਪਿ ਹਿ ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਨਿਦ੍ਦੇਸਾਦੀਨਂ ਧਮ੍ਮਪਦਬੁਦ੍ਧવਂਸਾਦੀਨਞ੍ਚ ਨਿਦਾਨਂ ਨ ਭਾਸਿਤਂ, ਨ ਚ ਤਾવਤਾ ਤਾਨਿ ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ, ਏવਮਿਧਾਪਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Nayasamuṭṭhānasāsanapaṭṭhānavāravibhāgo pākaṭo eva. Sāsanapaṭṭhānavāro pana saṅgahavāre viya uddesaniddesavāresupi na sarūpato uddhaṭoti. Etthāha – ‘‘idaṃ nettippakaraṇaṃ mahāsāvakabhāsitaṃ, bhagavatā anumodita’’nti ca kathametaṃ viññāyatīti? Pāḷito eva. Na hi pāḷito aññaṃ pamāṇataraṃ atthi. Yā hi catūhi mahāpadesehi aviruddhā pāḷi, sā pamāṇaṃ. Tathā hi agarahitāya ācariyaparamparāya peṭakopadeso viya idaṃ nettippakaraṇaṃ ābhataṃ. Yadi evaṃ kasmāssa nidānaṃ na vuttaṃ. Sāvakabhāsitānampi hi subhasutta- (dī. ni. 1.444 ādayo) anaṅgaṇasutta- (ma. ni. 1.57 ādayo) kaccāyanasaṃyuttādīnaṃ nidānaṃ bhāsitanti? Nayidaṃ ekantikaṃ. Sāvakabhāsitānaṃ buddhabhāsitānampi hi ekaccānaṃ paṭisambhidāmagganiddesādīnaṃ dhammapadabuddhavaṃsādīnañca nidānaṃ na bhāsitaṃ, na ca tāvatā tāni appamāṇaṃ, evamidhāpi daṭṭhabbaṃ.
ਨਿਦਾਨਞ੍ਚ ਨਾਮ ਸੁਤ੍ਤવਿਨਯਾਨਂ ਧਮ੍ਮਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰਾਦੀਹਿ ਮਹਾਸਾવਕੇਹੇવ ਭਾਸਿਤਂ, ਇਦਞ੍ਚ ਮਹਾਸਾવਕਭਾਸਿਤਂ, ਥੇਰਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਅਨਞ੍ਞવਿਸਯਤ੍ਤਾ ਇਮਿਸ੍ਸਾ વਿਚਾਰਣਾਯਾਤਿ ਕਿਮੇਤੇਨ ਨਿਦਾਨਗવੇਸਨੇਨ, ਅਤ੍ਥੋਯੇવੇਤ੍ਥ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬੋ, ਯੋ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਅવਿਰੁਦ੍ਧੋਤਿ। ਅਥ વਾ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਅਤ੍ਥਸਂવਣ੍ਣਨਾਭਾવਤੋ ਨ ਇਮਸ੍ਸ ਪਕਰਣਸ੍ਸ વਿਸੁਂ ਨਿਦਾਨવਚਨਕਿਚ੍ਚਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਨਿਦ੍ਦੇਸਾਦੀਨਂ વਿਯਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Nidānañca nāma suttavinayānaṃ dhammabhaṇḍāgārikaupālittherādīhi mahāsāvakeheva bhāsitaṃ, idañca mahāsāvakabhāsitaṃ, theraṃ muñcitvā anaññavisayattā imissā vicāraṇāyāti kimetena nidānagavesanena, atthoyevettha gavesitabbo, yo pāḷiyā aviruddhoti. Atha vā pāḷiyā atthasaṃvaṇṇanābhāvato na imassa pakaraṇassa visuṃ nidānavacanakiccaṃ atthi, paṭisambhidāmagganiddesādīnaṃ viyāti daṭṭhabbaṃ.
ਇਦਾਨਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਪਕਰਣੇ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਕੋਸਲ੍ਲਤ੍ਥਂ ਅਯਂ વਿਭਾਗੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ – ਸਬ੍ਬਮੇવ ਚੇਤਂ ਪਕਰਣਂ ਸਾਸਨਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿਭਾવਤੋ ਏਕવਿਧਂ, ਤਥਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਾਦਨਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤਿਰਸਤੋ ਚ। ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤ੍ਥવਿਚਾਰਭਾવਤੋ ਦੁવਿਧਂ, ਤਥਾ ਸਙ੍ਗਹવਿਭਾਗਭਾવਤੋ ਧਮ੍ਮવਿਨਯਤ੍ਥਸਂવਣ੍ਣਨਤੋ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਤ੍ਥਸਙ੍ਗਹਣਤੋ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮਪਰਿਗ੍ਗਾਹਕਤੋ ਲਕ੍ਖਣਲਕ੍ਖਿਯਭਾવਤੋ ਪવਤ੍ਤਿਨਿવਤ੍ਤਿવਚਨਤੋ ਸਭਾਗવਿਸਭਾਗਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ ਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣਧਮ੍ਮવਿਭਾਗਤੋ ਚ।
Idāni etasmiṃ pakaraṇe nānappakārakosallatthaṃ ayaṃ vibhāgo veditabbo – sabbameva cetaṃ pakaraṇaṃ sāsanapariyeṭṭhibhāvato ekavidhaṃ, tathā ariyamaggasampādanato vimuttirasato ca. Byañjanatthavicārabhāvato duvidhaṃ, tathā saṅgahavibhāgabhāvato dhammavinayatthasaṃvaṇṇanato lokiyalokuttaratthasaṅgahaṇato rūpārūpadhammapariggāhakato lakkhaṇalakkhiyabhāvato pavattinivattivacanato sabhāgavisabhāganiddesato sādhāraṇāsādhāraṇadhammavibhāgato ca.
ਤਿવਿਧਂ ਪੁਗ੍ਗਲਤ੍ਤਯਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ ਤਿવਿਧਕਲ੍ਯਾਣવਿਭਾਗਤੋ ਪਰਿਞ੍ਞਤ੍ਤਯਕਥਨਤੋ ਪਹਾਨਤ੍ਤਯੂਪਦੇਸਤੋ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਸਙ੍ਗਹਣਤੋ ਤਿવਿਧਸਂਕਿਲੇਸવਿਸੋਧਨਤੋ ਮੂਲਗੀਤਿਅਨੁਗੀਤਿਸਙ੍ਗੀਤਿਭੇਦਤੋ ਪਿਟਕਤ੍ਤਯਤ੍ਥਸਂવਣ੍ਣਨਤੋ ਹਾਰਨਯਪਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਭੇਦਤੋ ਚ।
Tividhaṃ puggalattayaniddesato tividhakalyāṇavibhāgato pariññattayakathanato pahānattayūpadesato sikkhattayasaṅgahaṇato tividhasaṃkilesavisodhanato mūlagītianugītisaṅgītibhedato piṭakattayatthasaṃvaṇṇanato hāranayapaṭṭhānappabhedato ca.
ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਚਤੁਪ੍ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਿਸਯਤੋ ਚਤੁਨਯਦੇਸਨਤੋ ਧਮ੍ਮਤ੍ਥਦੇਸਨਾਪਟਿવੇਧਗਮ੍ਭੀਰਭਾવਤੋ ਚ। ਪਞ੍ਚવਿਧਂ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਦਿਧਮ੍ਮવਿਭਾਗਤੋ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ ਪਞ੍ਚਗਤਿਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਪਞ੍ਚਨਿਕਾਯਤ੍ਥવਿવਰਣਤੋ ਚ। ਛਬ੍ਬਿਧਂ ਛਲ਼ਾਰਮ੍ਮਣવਿਭਾਗਤੋ ਛਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਬਾਹਿਰਾਯਤਨવਿਭਾਗਤੋ ਚ। ਸਤ੍ਤવਿਧਂ ਸਤ੍ਤવਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ। ਨવવਿਧਂ ਸੁਤ੍ਤਾਦਿਨવਙ੍ਗਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ। ਚੁਦ੍ਦਸવਿਧਂ ਸੁਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨવਿਭਾਗਤੋ। ਸੋਲ਼ਸવਿਧਂ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿવਿਧਞ੍ਚ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਭੇਦਤੋ। ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸવਿਧਂ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧવਿਚਾਰਭਾવਤੋਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪਕਰਣવਿਭਾਗੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Catubbidhaṃ catuppaṭisambhidāvisayato catunayadesanato dhammatthadesanāpaṭivedhagambhīrabhāvato ca. Pañcavidhaṃ abhiññeyyādidhammavibhāgato pañcakkhandhaniddesato pañcagatiparicchedato pañcanikāyatthavivaraṇato ca. Chabbidhaṃ chaḷārammaṇavibhāgato chaajjhattikabāhirāyatanavibhāgato ca. Sattavidhaṃ sattaviññāṇaṭṭhitiparicchedato. Navavidhaṃ suttādinavaṅganiddesato. Cuddasavidhaṃ suttādhiṭṭhānavibhāgato. Soḷasavidhaṃ aṭṭhavīsatividhañca sāsanapaṭṭhānappabhedato. Caturāsītisahassavidhaṃ caturāsītisahassadhammakkhandhavicārabhāvatotiādinā nayena pakaraṇavibhāgo veditabbo.
ਤਤ੍ਥ ਸਾਸਨਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿਭਾવਤੋਤਿ ਸਕਲਂ ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਂ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਸਙ੍ਗਹਸ੍ਸ ਨવਙ੍ਗਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸਂવਣ੍ਣਨਾਭਾવਤੋ। ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਾਦਨਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸਨਭੂਮਿਭਾવਨਾਭੂਮਿਸਮ੍ਪਾਦਨਤੋ। વਿਮੁਤ੍ਤਿਰਸਤੋਤਿ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਅਮਤਪਰਿਯੋਸਾਨਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤ੍ਥવਿਚਾਰਭਾવਤੋਤਿ ਹਾਰਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਕਮ੍ਮਨਯਾਨਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨવਿਚਾਰਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਥਪਦਅਤ੍ਥਨਯਾਨਂ ਅਤ੍ਥવਿਚਾਰਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਙ੍ਗਹવਿਭਾਗਭਾવੋ ਪਰਤੋ ਆવਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਧਮ੍ਮવਿਨਯਤ੍ਥਸਂવਣ੍ਣਨਤੋਤਿ ਸਕਲਸ੍ਸਾਪਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮવਿਨਯਭਾવਤੋ વੁਤ੍ਤਂ। ਲਕ੍ਖਣਲਕ੍ਖਿਯਭਾવਤੋਤਿ ਨੇਤ੍ਤਿવਚਨਸ੍ਸ ਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਉਦਾਹਰਣਸੁਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਲਕ੍ਖਿਯਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਭਾਗવਿਸਭਾਗਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋਤਿ ਸਮਾਨਜਾਤਿਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਭਾਗਾ, ਪਟਿਪਕ੍ਖਾ વਿਸਭਾਗਾ, ਤਂવਿਚਾਰਭਾવਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣਧਮ੍ਮવਿਭਾਗਤੋਤਿ ਪਹਾਨੇਕਟ੍ਠਸਹਜੇਕਟ੍ਠਤਾਦਿਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਯੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨਾਮવਤ੍ਥਾਦਿਨਾ ਸਾਧਾਰਣਾ ਤਬ੍ਬਿਧੁਰਤਾਯ ਅਸਾਧਾਰਣਾ ਚ, ਤਂવਿਭਾਗਤੋ ਦੁવਿਧਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha sāsanapariyeṭṭhibhāvatoti sakalaṃ nettippakaraṇaṃ sikkhattayasaṅgahassa navaṅgassa satthusāsanassa atthasaṃvaṇṇanābhāvato. Ariyamaggasampādanatoti dassanabhūmibhāvanābhūmisampādanato. Vimuttirasatoti sāsanassa amatapariyosānattā vuttaṃ. Byañjanatthavicārabhāvatoti hārabyañjanapadakammanayānaṃ byañjanavicārattā atthapadaatthanayānaṃ atthavicārattā vuttaṃ. Saṅgahavibhāgabhāvo parato āvi bhavissati. Dhammavinayatthasaṃvaṇṇanatoti sakalassāpi pariyattisāsanassa dhammavinayabhāvato vuttaṃ. Lakkhaṇalakkhiyabhāvatoti nettivacanassa lakkhaṇattā udāharaṇasuttānañca lakkhiyattā vuttaṃ. Sabhāgavisabhāganiddesatoti samānajātiyā dhammā sabhāgā, paṭipakkhā visabhāgā, taṃvicārabhāvatoti attho. Sādhāraṇāsādhāraṇadhammavibhāgatoti pahānekaṭṭhasahajekaṭṭhatādisāmaññena ye dhammā yesaṃ dhammānaṃ nāmavatthādinā sādhāraṇā tabbidhuratāya asādhāraṇā ca, taṃvibhāgato duvidhanti attho.
ਪੁਗ੍ਗਲਤ੍ਤਯਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋਤਿ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੁਆਦਿ ਪੁਗ੍ਗਲਤ੍ਤਯਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ। ਤਿવਿਧਕਲ੍ਯਾਣવਿਭਾਗਤੋਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਾਦਿવਿਭਾਗਤੋ। ਮੂਲਗੀਤਿਅਨੁਗੀਤਿਸਙ੍ਗੀਤਿਭੇਦਤੋਤਿ ਪਠਮਂ વਚਨਂ ਮੂਲਗੀਤਿ, વੁਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਹਗਾਥਾ ਅਨੁਗੀਤਿ, ਤਂਤਂਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਯੋਜਨવਸੇਨ વਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਾਯਨਂ ਸਙ੍ਗੀਤਿ, ਸਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਰਤੋ ਪવਤ੍ਤਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਏਤਾਸਂ ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਭੇਦਤੋ ਤਿવਿਧਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋਤਿ ਰੂਪਾਦਿਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਸੀਲਾਦਿਪਞ੍ਚਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ ਪਞ੍ਚવਿਧਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨવਿਭਾਗਤੋਤਿ ਲੋਭਦੋਸਮੋਹਾਨਂ ਅਲੋਭਾਦੋਸਾਮੋਹਾਨਂ ਕਾਯવਚੀਮਨੋਕਮ੍ਮਾਨਂ ਸਦ੍ਧਾਦਿਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਞ੍ਚ વਸੇਨ ਚੁਦ੍ਦਸવਿਧਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ વਿਭਾਗવਚਨਤੋ ਚੁਦ੍ਦਸવਿਧਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਨ ਪਪਞ੍ਚਿਤਂ।
Puggalattayaniddesatoti ugghaṭitaññuādi puggalattayaniddesato. Tividhakalyāṇavibhāgatoti ādikalyāṇādivibhāgato. Mūlagītianugītisaṅgītibhedatoti paṭhamaṃ vacanaṃ mūlagīti, vuttasseva atthassa saṅgahagāthā anugīti, taṃtaṃsuttatthayojanavasena vippakiṇṇassa pakaraṇassa saṅgāyanaṃ saṅgīti, sā therassa parato pavattitāti veditabbā, etāsaṃ tissannaṃ bhedato tividhanti attho. Pañcakkhandhaniddesatoti rūpādipañcakkhandhasīlādipañcadhammakkhandhaniddesato pañcavidhanti attho. Suttādhiṭṭhānavibhāgatoti lobhadosamohānaṃ alobhādosāmohānaṃ kāyavacīmanokammānaṃ saddhādipañcindriyānañca vasena cuddasavidhassa suttādhiṭṭhānassa vibhāgavacanato cuddasavidhanti attho. Sesaṃ suviññeyyanti na papañcitaṃ.
Related texts:
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਟੀਕਾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Ganthārambhakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ਨੇਤ੍ਤਿવਿਭਾવਿਨੀ • Nettivibhāvinī / ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾ • Ganthārambhakathā