Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝိနယဝိနိစ္ဆယ-ဋီကာ • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
။ နမော တသ္သ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ။
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ဥတ္တရဝိနိစ္ဆယ-ဋီကာ
Uttaravinicchaya-ṭīkā
ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ
Ganthārambhakathāvaṇṇanā
(က)
(Ka)
ဒေဝာတိဒေဝံ သုဂတံ၊ ဒေဝဗ္ရ္ဟ္မိန္ဒဝန္ဒိတံ။
Devātidevaṃ sugataṃ, devabrhmindavanditaṃ;
ဓမ္မဉ္စ ဝဋ္ဋုပစ္ဆေဒံ၊ နတ္ဝာ ဝဋ္ဋာတိတံ ဂဏံ။
Dhammañca vaṭṭupacchedaṃ, natvā vaṭṭātitaṃ gaṇaṃ.
(ခ)
(Kha)
ဝန္ဒနာမယပုညေန၊ ကမ္မေန ရတနတ္တယေ။
Vandanāmayapuññena, kammena ratanattaye;
ဆေတ္ဝာ ဥပဒ္ဒဝေ သဗ္ဗေ၊ အာရဘိသ္သံ သမာဟိတော။
Chetvā upaddave sabbe, ārabhissaṃ samāhito.
(ဂ)
(Ga)
ထေရေန ဗုဒ္ဓဒတ္တေန၊ ရစိတသ္သ သမာသတော။
Therena buddhadattena, racitassa samāsato;
သံဝဏ္ဏနမသံကိဏ္ဏံ၊ ဥတ္တရသ္သ ယထာဗလံ။
Saṃvaṇṇanamasaṃkiṇṇaṃ, uttarassa yathābalaṃ.
၁. အထာယမာစရိယော အတ္တနော ဝိရစိတေ ဝိနယေ တသ္သုပနိသ္သယေ ဝိနယပိဋကေ စ ဘိက္ခူနံ နာနပ္ပကာရကောသလ္လဇနနတ္ထံ ပရိဝာရဋ္ဌကထာယဉ္စ အာဂတဝိနိစ္ဆယံ သင္ဂဟေတ္ဝာ ဥတ္တရပကရဏံ ဝဏ္ဏယိတုကာမော ပဌမံ တာဝ အန္တရာယနိဝာရဏေန ယထာဓိပ္ပေတသာဓနတ္ထံ ရတနတ္တယံ ဝန္ဒန္တော အာဟ ‘‘သဗ္ဗသတ္တုတ္တမ’’န္တိအာဒိ။
1. Athāyamācariyo attano viracite vinaye tassupanissaye vinayapiṭake ca bhikkhūnaṃ nānappakārakosallajananatthaṃ parivāraṭṭhakathāyañca āgatavinicchayaṃ saṅgahetvā uttarapakaraṇaṃ vaṇṇayitukāmo paṭhamaṃ tāva antarāyanivāraṇena yathādhippetasādhanatthaṃ ratanattayaṃ vandanto āha ‘‘sabbasattuttama’’ntiādi.
ပကရဏာရမ္ဘေ ရတနတ္တယဝန္ဒနာပယောဇနံ တတ္ထ တတ္ထာစရိယေဟိ ဗဟုဓာ ပပဉ္စိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယံ သမာသတော ဒသ္သိတန္တိ န တံ ဣဓ ဝဏ္ဏယိသ္သာမ။ ပကရဏာဘိဓေယ္ယ ကရဏပ္ပကာရပယောဇနာနိပိ တတ္ထ ဒသ္သိတနယာနုသာရေန ဣဓာပိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သမ္ဗန္ဓာဒိဒသ္သနမုခေန အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနမေဝေတ္ထ ကရိသ္သာမိ။
Pakaraṇārambhe ratanattayavandanāpayojanaṃ tattha tatthācariyehi bahudhā papañcitaṃ, amhehi ca vinayavinicchayavaṇṇanāyaṃ samāsato dassitanti na taṃ idha vaṇṇayissāma. Pakaraṇābhidheyya karaṇappakārapayojanānipi tattha dassitanayānusārena idhāpi veditabbāni. Sambandhādidassanamukhena anuttānapadavaṇṇanamevettha karissāmi.
ဇိနံ, ဓမ္မဉ္စ, ဂဏဉ္စ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဥတ္တရံ ဒာနိ ကရိသ္သာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိံဝိသိဋ္ဌံ ဇိနံ, ဓမ္မံ, ဂဏဉ္စ ဝန္ဒိတ္ဝာတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗသတ္တုတ္တမ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ သဗ္ဗသတ္တုတ္တမန္တိ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု သတ္တာ အာသတ္တာ ဝိသတ္တာ လဂ္ဂိတာတိ သတ္တာ, ပရမတ္ထတော သတ္တပညတ္တိယာ ဥပာဒာနဘူတာ ဥပာဒာနက္ခန္ဓာ ဝောဟာရတော ခန္ဓသန္တတိံ ဥပာဒာယ ပညတ္တာ သမ္မုတိ ‘‘သတ္တာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တေ ပန ကာမာဝစရာဒိဘူမိဝသေန, နိရယာဒိပဒေသဝသေန, အဟေတုကာဒိပဋိသန္ဓိဝသေနာတိ ဧဝမာဒီဟိ အနန္တပဘေဒာ။ တေသု ခီဏာသဝာနံ ယထာဝုတ္တနိဗ္ဗစနတ္ထေန သတ္တဝောဟာရော န လဗ္ဘတိ။ တထာပိ တေ ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာ ဝာ တံသဒိသတ္တာ ဝာ ‘‘သတ္တာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သဗ္ဗေ စ တေ သတ္တာ စာ တိ သဗ္ဗသတ္တာ။ ဥဒ္ဓဋတမတ္တာ, ဥဂ္ဂတတမတ္တာ, သေဋ္ဌတ္တာ စ ဥတ္တမော, သဗ္ဗသတ္တာနံ လောကိယလောကုတ္တရေဟိ ရူပာရူပဂုဏေဟိ ဥတ္တမော, သဗ္ဗသတ္တေသု ဝာ ဥတ္တမော ပဝရော သေဋ္ဌောတိ သဗ္ဗသတ္တုတ္တမော။ ‘‘ဇိန’’န္တိ ဧတသ္သ ဝိသေသနံ။
Jinaṃ, dhammañca, gaṇañca vanditvā uttaraṃ dāni karissāmīti sambandho. Kiṃvisiṭṭhaṃ jinaṃ, dhammaṃ, gaṇañca vanditvāti āha ‘‘sabbasattuttama’’ntiādi. Tattha sabbasattuttamanti pañcasu kāmaguṇesu sattā āsattā visattā laggitāti sattā, paramatthato sattapaññattiyā upādānabhūtā upādānakkhandhā vohārato khandhasantatiṃ upādāya paññattā sammuti ‘‘sattā’’ti vuccanti. Te pana kāmāvacarādibhūmivasena, nirayādipadesavasena, ahetukādipaṭisandhivasenāti evamādīhi anantapabhedā. Tesu khīṇāsavānaṃ yathāvuttanibbacanatthena sattavohāro na labbhati. Tathāpi te bhūtapubbagatiyā vā taṃsadisattā vā ‘‘sattā’’ti vuccanti. Sabbe ca te sattā cā ti sabbasattā. Uddhaṭatamattā, uggatatamattā, seṭṭhattā ca uttamo, sabbasattānaṃ lokiyalokuttarehi rūpārūpaguṇehi uttamo, sabbasattesu vā uttamo pavaro seṭṭhoti sabbasattuttamo. ‘‘Jina’’nti etassa visesanaṃ.
ပုနပိ ကိံဝိသိဋ္ဌန္တိ အာဟ ‘‘ဓီရ’’န္တိ။ ဓီ ဝုစ္စတိ ပညာ, တာယ ဤရတိ ဝတ္တတီတိ ဓီရော, တံ။ တာဒိဘာဝေန ဣန္ဒခီလသိနေရုအာဒယော ဝိယ အဋ္ဌလောကဓမ္မသင္ခာတေန ဘုသဝာတေန အကမ္ပိယဋ္ဌေန, စတုဝေသာရဇ္ဇဝသေန သဒေဝကေ လောကေ ကေနစိ အကမ္ပနီယဋ္ဌေန စ ဓီရံ, ဓိတိသမ္ပန္နန္တိ အတ္ထော။ ဣဒမ္ပိ တသ္သေဝ ဝိသေသနံ။
Punapi kiṃvisiṭṭhanti āha ‘‘dhīra’’nti. Dhī vuccati paññā, tāya īrati vattatīti dhīro, taṃ. Tādibhāvena indakhīlasineruādayo viya aṭṭhalokadhammasaṅkhātena bhusavātena akampiyaṭṭhena, catuvesārajjavasena sadevake loke kenaci akampanīyaṭṭhena ca dhīraṃ, dhitisampannanti attho. Idampi tasseva visesanaṃ.
ဝန္ဒိတ္ဝာတိ ကာယဝစီမနောဒ္ဝာရေဟိ အဘိဝာဒေတ္ဝာတိ အတ္ထော, ယထာဘုစ္စဂုဏသံကိတ္တနေန ထောမေတ္ဝာ။ သိရသာတိ ဘတ္တိဘာဝနတုတ္တမင္ဂေန ကရဏဘူတေန။ ဣမိနာ ဝိသေသတော ကာယပဏာမော ဒသ္သိတော, ဂုဏသံကိတ္တနေန ဝစီပဏာမော, ဥဘယပဏာမေဟိ နာနန္တရိယကတာယ မနောပဏာမောပိ ဒသ္သိတော စ ဟောတိ။
Vanditvāti kāyavacīmanodvārehi abhivādetvāti attho, yathābhuccaguṇasaṃkittanena thometvā. Sirasāti bhattibhāvanatuttamaṅgena karaṇabhūtena. Iminā visesato kāyapaṇāmo dassito, guṇasaṃkittanena vacīpaṇāmo, ubhayapaṇāmehi nānantariyakatāya manopaṇāmopi dassito ca hoti.
ဇိနန္တိ ဒေဝပုတ္တကိလေသာဘိသင္ခာရမစ္စုခန္ဓမာရသင္ခာတေ ပဉ္စဝိဓေ မာရေ ဗလဝိဓမနသမဥစ္ဆေဒပဟာနသဟာယဝေကလ္လနိဒာနောပစ္ဆေဒဝိသယာတိက္ကမဝသေန ပဉ္စဟိ အာကာရေဟိ ဇိတဝာတိ ဇိနော, တံ။
Jinanti devaputtakilesābhisaṅkhāramaccukhandhamārasaṅkhāte pañcavidhe māre balavidhamanasamaucchedapahānasahāyavekallanidānopacchedavisayātikkamavasena pañcahi ākārehi jitavāti jino, taṃ.
‘‘ဓမ္မ’’န္တိ ဧတသ္သ နိဗ္ဗစနာဒိဝသေန အတ္ထဝိနိစ္ဆယော ဟေဋ္ဌာ ဒသ္သိတောဝ။ အဓမ္မဝိဒ္ဓံသန္တိ ဓမ္မသင္ခာတသ္သ ကုသလသ္သ ပဋိပက္ခတ္တာ အဓမ္မော ဝုစ္စတိ အကုသလဓမ္မော, တံ အကုသလသင္ခာတံ အဓမ္မံ ဝိဒ္ဓံသေတိ ဝိနာသေတိ ပဇဟတိ တဒင္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိနိသ္သရဏပ္ပဟာနေနာတိ အဓမ္မဝိဒ္ဓံသော, သပရိယတ္တိကော နဝလောကုတ္တရော ဓမ္မော။ ပရိယတ္တိ ဟိ ပဉ္စန္နံ ပဟာနာနံ မူလကာရဏတ္တာ ဖလူပစာရေန တထာ ဝုစ္စတိ, တံ အဓမ္မဝိဒ္ဓံသံ။ ‘‘ဓမ္မ’’န္တိ ဧတသ္သ ဝိသေသနံ။
‘‘Dhamma’’nti etassa nibbacanādivasena atthavinicchayo heṭṭhā dassitova. Adhammaviddhaṃsanti dhammasaṅkhātassa kusalassa paṭipakkhattā adhammo vuccati akusaladhammo, taṃ akusalasaṅkhātaṃ adhammaṃ viddhaṃseti vināseti pajahati tadaṅgavikkhambhanasamucchedapaṭippassaddhinissaraṇappahānenāti adhammaviddhaṃso, sapariyattiko navalokuttaro dhammo. Pariyatti hi pañcannaṃ pahānānaṃ mūlakāraṇattā phalūpacārena tathā vuccati, taṃ adhammaviddhaṃsaṃ. ‘‘Dhamma’’nti etassa visesanaṃ.
ဂဏန္တိ အဋ္ဌန္နံ အရိယပုဂ္ဂလာနံ သမူဟံ, သင္ဃန္တိ အတ္ထော။ အင္ဂဏနာသနန္တိ အတ္တနော နိသ္သယံ အင္ဂန္တိ မတ္ထေန္တီတိ အင္ဂဏာ, ကိလေသာ ရာဂဒောသမောဟာ, တေ အင္ဂဏေ နာသေတိ ယထာယောဂံ တဒင္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိနိသ္သရဏပ္ပဟာနေဟိ ပဇဟတီတိ အင္ဂဏနာသနော, တံ။ ‘‘ဂဏ’’န္တိ ဧတသ္သ ဝိသေသနံ။
Gaṇanti aṭṭhannaṃ ariyapuggalānaṃ samūhaṃ, saṅghanti attho. Aṅgaṇanāsananti attano nissayaṃ aṅganti matthentīti aṅgaṇā, kilesā rāgadosamohā, te aṅgaṇe nāseti yathāyogaṃ tadaṅgavikkhambhanasamucchedapaṭippassaddhinissaraṇappahānehi pajahatīti aṅgaṇanāsano, taṃ. ‘‘Gaṇa’’nti etassa visesanaṃ.
၂. မယာ ဝိနယသ္သ ယော သာရော ဝိနိစ္ဆယော ရစိတော, တသ္သ ဝိနိစ္ဆယသ္သာတိ ယောဇနာ။ နတ္ထိ တသ္သ ဥတ္တရောတိ အနုတ္တရော, သဗ္ဗေသု ဝိနိစ္ဆယေသု, သဗ္ဗေသံ ဝာ ဝိနိစ္ဆယာနံ အနုတ္တရော ဥတ္တမော ဝိနိစ္ဆယောတိ သဗ္ဗာနုတ္တရော, တံ။ ဥတ္တရံ ပကရဏံ ဣဒာနိ ကရိသ္သာမီတိ ယောဇနာ။
2. Mayā vinayassa yo sāro vinicchayo racito, tassa vinicchayassāti yojanā. Natthi tassa uttaroti anuttaro, sabbesu vinicchayesu, sabbesaṃ vā vinicchayānaṃ anuttaro uttamo vinicchayoti sabbānuttaro, taṃ. Uttaraṃ pakaraṇaṃ idāni karissāmīti yojanā.
၃. ဘဏတောတိ ဘဏန္တသ္သ ပဂုဏံ ဝာစုဂ္ဂတံ ကရောန္တသ္သ။ ပဌတောတိ ပဌန္တသ္သ ဝာစုဂ္ဂတံ သဇ္ဈာယန္တသ္သ။ ပယုဉ္ဇတောတိ တတ္ထ ပကာရေန ယုဉ္ဇန္တသ္သ, တံ အညေသံ ဝာစေန္တသ္သ ဝာ။ သုဏတောတိ ပရေဟိ ဝုစ္စမာနံ သုဏန္တသ္သ။ စိန္တယတောတိ ယထာသုတံ အတ္ထတော, သဒ္ဒတော စ စိန္တေန္တသ္သ။ ‘‘အဗုဒ္ဓသ္သ ဗုဒ္ဓိဝဍ္ဎန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂာထာဗန္ဓဝသေန ဝိဘတ္တိလောပော။ အဗုဒ္ဓသ္သ ဗာလသ္သ ဝိနယေ အပ္ပကတညုနော ဘိက္ခုဘိက္ခုနိဇနသ္သ။ ဗုဒ္ဓိဝဍ္ဎနံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ပညာဝုဒ္ဓိနိပ္ဖာဒကံ။ အထ ဝာ ဗုဒ္ဓသ္သ ဝိနိစ္ဆယေ ကတပရိစယတ္တာ ပညဝတော ဇနသ္သ ဗုဒ္ဓိဝဍ္ဎနံ ဗုဒ္ဓိယာ ပညာယ တိက္ခဝိသဒဘာဝာပာဒနေန ဘိယ္ယောဘာဝသာဓကံ။ ပရမံ ဥတ္တမံ ဥတ္တရံ နာမ ပကရဏံ ဝဒတော ကထေန္တသ္သ မေ မမ သန္တိကာ နိရတာ ဝိနိစ္ဆယေ, တီသု သိက္ခာသု ဝာ ဝိသေသေန ရတာ နိဗောဓထ ဇာနာထ သုတမယဉာဏံ အဘိနိပ္ဖာဒေထာတိ သောတုဇနံ သဝနေ နိယောဇေတိ။
3.Bhaṇatoti bhaṇantassa paguṇaṃ vācuggataṃ karontassa. Paṭhatoti paṭhantassa vācuggataṃ sajjhāyantassa. Payuñjatoti tattha pakārena yuñjantassa, taṃ aññesaṃ vācentassa vā. Suṇatoti parehi vuccamānaṃ suṇantassa. Cintayatoti yathāsutaṃ atthato, saddato ca cintentassa. ‘‘Abuddhassa buddhivaḍḍhana’’nti vattabbe gāthābandhavasena vibhattilopo. Abuddhassa bālassa vinaye appakataññuno bhikkhubhikkhunijanassa. Buddhivaḍḍhanaṃ vinayavinicchaye paññāvuddhinipphādakaṃ. Atha vā buddhassa vinicchaye kataparicayattā paññavato janassa buddhivaḍḍhanaṃ buddhiyā paññāya tikkhavisadabhāvāpādanena bhiyyobhāvasādhakaṃ. Paramaṃ uttamaṃ uttaraṃ nāma pakaraṇaṃ vadato kathentassa me mama santikā niratā vinicchaye, tīsu sikkhāsu vā visesena ratā nibodhatha jānātha sutamayañāṇaṃ abhinipphādethāti sotujanaṃ savane niyojeti.