Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പഞ്ചപകരണ-അനുടീകാ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
നമോ തസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
അഭിധമ്മപിടകേ
Abhidhammapiṭake
പഞ്ചപകരണ-അനുടീകാ
Pañcapakaraṇa-anuṭīkā
ധാതുകഥാപകരണ-അനുടീകാ
Dhātukathāpakaraṇa-anuṭīkā
ഗന്ഥാരമ്ഭവണ്ണനാ
Ganthārambhavaṇṇanā
ധാതുകഥാപകരണദേസനായ ദേസദേസകപരിസാപദേസാ വുത്തപ്പകാരാ ഏവാതി കാലാപദേസം ദസ്സേന്തോ ‘‘ധാതുകഥാപകരണം ദേസേന്തോ’’തിആദിമാഹ. ‘‘തസ്സേവ അനന്തരം അദേസയീ’’തി ഹി ഇമിനാ വിഭങ്ഗാനന്തരം ധാതുകഥാ ദേസിതാതി തസ്സാ ദേസനാകാലോ അപദിട്ഠോ ഹോതി. യേ പന ‘‘വിഭങ്ഗാനന്തരം കഥാവത്ഥുപകരണം ദേസിത’’ന്തി വദന്തി, തേസം വാദം പടിക്ഖിപന്തോ ‘‘വിഭങ്ഗാനന്തരം…പേ॰… ദസ്സേതു’’ന്തി ആഹ.
Dhātukathāpakaraṇadesanāya desadesakaparisāpadesā vuttappakārā evāti kālāpadesaṃ dassento ‘‘dhātukathāpakaraṇaṃ desento’’tiādimāha. ‘‘Tasseva anantaraṃ adesayī’’ti hi iminā vibhaṅgānantaraṃ dhātukathā desitāti tassā desanākālo apadiṭṭho hoti. Ye pana ‘‘vibhaṅgānantaraṃ kathāvatthupakaraṇaṃ desita’’nti vadanti, tesaṃ vādaṃ paṭikkhipanto ‘‘vibhaṅgānantaraṃ…pe… dassetu’’nti āha.
‘‘കാമാ തേ പഠമാ സേനാ’’തിആദിവചനതോ (സു॰ നി॰ ൪൩൮; മഹാനി॰ ൨൮; ചൂളനി॰ നന്ദമാണവപുച്ഛാനിദ്ദേസ ൪൭) കിലേസവിദ്ധംസനമ്പി ദേവപുത്തമാരസ്സ ബലവിധമനന്തി സക്കാ വത്തും, ‘‘അപ്പവത്തികരണവസേന കിലേസാഭിസങ്ഖാരമാരാന’’ന്തി പന വുച്ചമാനത്താ ഖന്തിബലസദ്ധാബലാദിആനുഭാവേന ഉസ്സാഹപരിസാബലഭഞ്ജനമേവ ദേവപുത്തമാരസ്സ ബലവിദ്ധംസനം ദട്ഠബ്ബം. വിസയാതിക്കമനം കാമധാതുസമതിക്കമോ. സമുദയപ്പഹാനപരിഞ്ഞാവസേനാതി പഹാനാഭിസമയപരിഞ്ഞാഭിസമയാനം വസേന. നനു ചേതം പഞ്ചന്നം മാരാനം ഭഞ്ജനം സാവകേസുപി ലബ്ഭതേവാതി ചോദനം മനസി കത്വാ ആഹ ‘‘പരൂപനിസ്സയരഹിത’’ന്തിആദി. വീരസ്സ ഭാവോ വീരിയന്തി കത്വാ വുത്തം ‘‘മഹാവീരിയോതി മഹാവീരോ’’തി. മഹാവീരിയതാ ച പരിപുണ്ണവീരിയപാരമിതായ ചതുരങ്ഗസമന്നാഗതവീരിയാധിട്ഠാനേന അനഞ്ഞസാധാരണചതുബ്ബിധസമ്മപ്പധാനസമ്പത്തിയാ ച വേദിതബ്ബാ. തതോ ഏവ ഹിസ്സ വീരിയാഹാനിസിദ്ധിപീതി.
‘‘Kāmā te paṭhamā senā’’tiādivacanato (su. ni. 438; mahāni. 28; cūḷani. nandamāṇavapucchāniddesa 47) kilesaviddhaṃsanampi devaputtamārassa balavidhamananti sakkā vattuṃ, ‘‘appavattikaraṇavasena kilesābhisaṅkhāramārāna’’nti pana vuccamānattā khantibalasaddhābalādiānubhāvena ussāhaparisābalabhañjanameva devaputtamārassa balaviddhaṃsanaṃ daṭṭhabbaṃ. Visayātikkamanaṃ kāmadhātusamatikkamo. Samudayappahānapariññāvasenāti pahānābhisamayapariññābhisamayānaṃ vasena. Nanu cetaṃ pañcannaṃ mārānaṃ bhañjanaṃ sāvakesupi labbhatevāti codanaṃ manasi katvā āha ‘‘parūpanissayarahita’’ntiādi. Vīrassa bhāvo vīriyanti katvā vuttaṃ ‘‘mahāvīriyoti mahāvīro’’ti. Mahāvīriyatā ca paripuṇṇavīriyapāramitāya caturaṅgasamannāgatavīriyādhiṭṭhānena anaññasādhāraṇacatubbidhasammappadhānasampattiyā ca veditabbā. Tato eva hissa vīriyāhānisiddhipīti.
ഖന്ധാദികേ ധമ്മേ അധിട്ഠായ നിസ്സായ വിസയം കത്വാ അഭിധമ്മകഥാ പവത്താതി ആഹ ‘‘അഭിധമ്മകഥാധിട്ഠാനട്ഠേന വാ’’തി. തേസം കഥനതോതി തേസം ഖന്ധാദീനം കഥാഭാവതോ. ഏതേന അത്ഥവിസേസസന്നിസ്സയോ ബ്യഞ്ജനസമുദായോ പകരണന്തി വുത്തം ഹോതി. അഥ വാ ധാതുയോ കഥീയന്തി ഏത്ഥ, ഏതേന വാതി ധാതുകഥാ, തഥാപവത്തോ ബ്യഞ്ജനത്ഥസമുദായോ. യദി ഏവം സത്തന്നമ്പി പകരണാനം ധാതുകഥാഭാവോ ആപജ്ജതീതി ചോദനം സന്ധായാഹ ‘‘യദിപീ’’തിആദി. തത്ഥ സാതിസയന്തി സവിസേസം വിചിത്താതിരേകവസേന അനവസേസതോ ച ദേസനായ പവത്തത്താ. തഥാ ഹി വുത്തം ‘‘സബ്ബാപി ധമ്മസങ്ഗണീ ധാതുകഥായ മാതികാ’’തി (ധാതു॰ ൫). തേനേവാഹ ‘‘ഏകദേസകഥനമേവ ഹി അഞ്ഞത്ഥ കത’’ന്തി.
Khandhādike dhamme adhiṭṭhāya nissāya visayaṃ katvā abhidhammakathā pavattāti āha ‘‘abhidhammakathādhiṭṭhānaṭṭhena vā’’ti. Tesaṃ kathanatoti tesaṃ khandhādīnaṃ kathābhāvato. Etena atthavisesasannissayo byañjanasamudāyo pakaraṇanti vuttaṃ hoti. Atha vā dhātuyo kathīyanti ettha, etena vāti dhātukathā, tathāpavatto byañjanatthasamudāyo. Yadi evaṃ sattannampi pakaraṇānaṃ dhātukathābhāvo āpajjatīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘yadipī’’tiādi. Tattha sātisayanti savisesaṃ vicittātirekavasena anavasesato ca desanāya pavattattā. Tathā hi vuttaṃ ‘‘sabbāpi dhammasaṅgaṇī dhātukathāya mātikā’’ti (dhātu. 5). Tenevāha ‘‘ekadesakathanameva hi aññattha kata’’nti.
ഇദാനി സാസനേ യേസു ധാതു-സദ്ദോ നിരുള്ഹോ, തേസം വസേന അഞ്ഞേഹിപി അസാധാരണം ഇമസ്സ പകരണസ്സ ധാതുകഥാഭാവം ദസ്സേന്തോ ‘‘ഖന്ധായതനധാതൂഹി വാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ തത്ഥാതി ഖന്ധായതനധാതൂസു. മഹന്തോ പഭേദാനുഗതോ വിസയോ ഏതാസന്തി മഹാവിസയാ, ധാതുയോ, ന ഖന്ധായതനാനി അപ്പതരപദത്താ. യേന വാ സഭാവേന ധമ്മാ സങ്ഗഹാസങ്ഗഹസമ്പയോഗവിപ്പയോഗേഹി ഉദ്ദേസനിദ്ദേസേ ലഭന്തി, സോ സഭാവോ ധാതു. സാ ധാതു ഇധ സാതിസയം ദേസിതാതി സവിസേസം ധാതുയാ കഥനതോ ഇദം പകരണം ‘‘ധാതുകഥാ’’തി വുത്തം. സഭാവത്ഥോ ഹി അയം ധാതു-സദ്ദോ ‘‘ധാതുസോ, ഭിക്ഖവേ , സത്താ സംസന്ദന്തീ’’തിആദീസു (സം॰ നി॰ ൨.൯൮) വിയ. ധാതുഭേദന്തി ധാതുവിഭാഗം. പകരണന്തി വചനസേസോ. കുതോ പകരണ-സദ്ദോ ലബ്ഭതീതി ആഹ ‘‘സത്തന്നം പകരണാനം കമേന വണ്ണനായ പവത്തത്താ’’തി. തേന യോജനം കത്വാതി തേന പകരണ-സദ്ദേന ‘‘ധാതുകഥാവ പകരണം ധാതുകഥാപകരണ’’ന്തി യോജനം കത്വാ. തം ദീപനന്തി തം ധാതുകഥാപകരണസ്സ അത്ഥദീപനം, അത്ഥദീപനാകാരേന പവത്തം വണ്ണനം. ‘‘അത്ഥം ദീപയിസ്സാമീ’’തി വത്വാ ‘‘തം സുണാഥാ’’തി വദന്തോ സോതദ്വാരാനുസാരേന തത്ഥ ഉപധാരണേ നിയോജേതീതി ആഹ ‘‘തംദീപനവചനസവനേന ഉപധാരേഥാതി അത്ഥോ’’തി.
Idāni sāsane yesu dhātu-saddo niruḷho, tesaṃ vasena aññehipi asādhāraṇaṃ imassa pakaraṇassa dhātukathābhāvaṃ dassento ‘‘khandhāyatanadhātūhi vā’’tiādimāha. Tattha tatthāti khandhāyatanadhātūsu. Mahanto pabhedānugato visayo etāsanti mahāvisayā, dhātuyo, na khandhāyatanāni appatarapadattā. Yena vā sabhāvena dhammā saṅgahāsaṅgahasampayogavippayogehi uddesaniddese labhanti, so sabhāvo dhātu. Sā dhātu idha sātisayaṃ desitāti savisesaṃ dhātuyā kathanato idaṃ pakaraṇaṃ ‘‘dhātukathā’’ti vuttaṃ. Sabhāvattho hi ayaṃ dhātu-saddo ‘‘dhātuso, bhikkhave , sattā saṃsandantī’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.98) viya. Dhātubhedanti dhātuvibhāgaṃ. Pakaraṇanti vacanaseso. Kuto pakaraṇa-saddo labbhatīti āha ‘‘sattannaṃ pakaraṇānaṃ kamena vaṇṇanāya pavattattā’’ti. Tena yojanaṃ katvāti tena pakaraṇa-saddena ‘‘dhātukathāva pakaraṇaṃ dhātukathāpakaraṇa’’nti yojanaṃ katvā. Taṃ dīpananti taṃ dhātukathāpakaraṇassa atthadīpanaṃ, atthadīpanākārena pavattaṃ vaṇṇanaṃ. ‘‘Atthaṃ dīpayissāmī’’ti vatvā ‘‘taṃ suṇāthā’’ti vadanto sotadvārānusārena tattha upadhāraṇe niyojetīti āha ‘‘taṃdīpanavacanasavanena upadhārethāti attho’’ti.
ഗന്ഥാരമ്ഭവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Ganthārambhavaṇṇanā niṭṭhitā.