Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೮. ಗವಮ್ಪತಿತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
8. Gavampatittheragāthāvaṇṇanā
ಯೋ ಇದ್ಧಿಯಾ ಸರಭುನ್ತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಗವಮ್ಪತಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಸೋ ಕಿರ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ಇತೋ ಏಕತಿಂಸೇ ಕಪ್ಪೇ ಸಿಖಿಂ ಭಗವನ್ತಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಅಪರಾಪರಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಕೋಣಾಗಮನಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಚೇತಿಯೇ ಛತ್ತಞ್ಚ ವೇದಿಕಞ್ಚ ಕಾರೇಸಿ। ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಕುಲೇ ಬಹುಂ ಗೋಮಣ್ಡಲಂ ಅಹೋಸಿ। ತಂ ಗೋಪಾಲಕಾ ರಕ್ಖನ್ತಿ। ಅಯಂ ತತ್ಥ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತಂ ವಿಚಾರೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ। ಸೋ ಏಕಂ ಖೀಣಾಸವತ್ಥೇರಂ ಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಬಹಿಗಾಮೇ ದೇವಸಿಕಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯ್ಯೋ ಸೂರಿಯಾತಪೇನ ಕಿಲಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸಿರೀಸದಣ್ಡೇ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಉಪರಿ ಸಿರೀಸಸಾಖಾಯೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಾಖಾಮಣ್ಡಪಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ‘‘ಮಣ್ಡಪಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ ಸಿರೀಸರುಕ್ಖಂ ರೋಪೇಸೀ’’ತಿ ಚ ವದನ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ದೇವಸಿಕಂ ಥೇರೋ ತತ್ಥ ನಿಸೀದಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಪುರಿಮಕಮ್ಮಸಂಸೂಚಕಂ ವಿಮಾನದ್ವಾರೇ ಮಹನ್ತಂ ಸಿರೀಸವನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ವಣ್ಣಗನ್ಧಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಸಬ್ಬಕಾಲೇ ಉಪಸೋಭಯಮಾನಂ, ತೇನ ತಂ ವಿಮಾನಂ ‘‘ಸೇರೀಸಕ’’ನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಯಸತ್ಥೇರಸ್ಸ ಚತೂಸು ಗಿಹಿಸಹಾಯೇಸು ಗವಮ್ಪತಿ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಯಸಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಹಾಯೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ । ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಸೋ ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸಹಾಯೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೩.೪೨-೪೭) –
Yoiddhiyā sarabhunti āyasmato gavampatittherassa gāthā. Kā uppatti? So kira purimabuddhesu katādhikāro ito ekatiṃse kappe sikhiṃ bhagavantaṃ passitvā pasannamānaso pupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devaloke uppanno aparāparaṃ puññāni karonto koṇāgamanassa bhagavato cetiye chattañca vedikañca kāresi. Kassapassa pana bhagavato kāle aññatarasmiṃ kulagehe nibbatto. Tasmiñca kule bahuṃ gomaṇḍalaṃ ahosi. Taṃ gopālakā rakkhanti. Ayaṃ tattha antarantarā yuttappayuttaṃ vicārento vicarati. So ekaṃ khīṇāsavattheraṃ gāme piṇḍāya caritvā bahigāme devasikaṃ ekasmiṃ padese bhattakiccaṃ karontaṃ disvā ‘‘ayyo sūriyātapena kilamissatī’’ti cintetvā cattāro sirīsadaṇḍe ussāpetvā tesaṃ upari sirīsasākhāyo ṭhapetvā sākhāmaṇḍapaṃ katvā adāsi. ‘‘Maṇḍapassa samīpe sirīsarukkhaṃ ropesī’’ti ca vadanti. Tassa anukampāya devasikaṃ thero tattha nisīdi. So tena puññakammena tato cavitvā cātumahārājikesu nibbatti. Tassa purimakammasaṃsūcakaṃ vimānadvāre mahantaṃ sirīsavanaṃ nibbatti vaṇṇagandhasampannehi aññehi pupphehi sabbakāle upasobhayamānaṃ, tena taṃ vimānaṃ ‘‘serīsaka’’nti paññāyittha. So devaputto ekaṃ buddhantaraṃ devesu ca manussesu ca saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde yasattherassa catūsu gihisahāyesu gavampati nāma hutvā āyasmato yasassa pabbajitabhāvaṃ sutvā attano sahāyehi saddhiṃ bhagavato santikaṃ agamāsi . Satthā tassa dhammaṃ desesi. So desanāvasāne sahāyehi saddhiṃ arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.53.42-47) –
‘‘ಮಿಗಲುದ್ದೋ ಪುರೇ ಆಸಿಂ, ವಿಪಿನೇ ವಿಚರಂ ಅಹಂ।
‘‘Migaluddo pure āsiṃ, vipine vicaraṃ ahaṃ;
ಅದ್ದಸಂ ವಿರಜಂ ಬುದ್ಧಂ, ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನ ಪಾರಗುಂ॥
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, sabbadhammāna pāraguṃ.
‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಕಾರುಣಿಕೇ, ಸಬ್ಬಸತ್ತಹಿತೇ ರತೇ।
‘‘Tasmiṃ mahākāruṇike, sabbasattahite rate;
ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಸುಮನೋ, ನೇಲಪುಪ್ಫಂ ಅಪೂಜಯಿಂ॥
Pasannacitto sumano, nelapupphaṃ apūjayiṃ.
‘‘ಏಕತಿಂಸೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಪುಪ್ಫಮಭಿಪೂಜಯಿಂ।
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಬುದ್ಧಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಥೇರೋ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇನ್ತೋ ಸಾಕೇತೇ ವಿಹರತಿ ಅಞ್ಜನವನೇ। ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಭಗವಾ ಮಹತಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾಕೇತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಜನವನೇ ವಿಹಾಸಿ। ಸೇನಾಸನಂ ನಪ್ಪಹೋಸಿ। ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹಾರಸಾಮನ್ತಾ ಸರಭುಯಾ ನದಿಯಾ ವಾಲಿಕಾಪುಳಿನೇ ಸಯಿಂಸು। ಅಥ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ ನದಿಯಾ ಉದಕೋಘೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಸಾಮಣೇರಾದಯೋ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಮಹಾಸದ್ದಾ ಅಹೇಸುಂ। ಭಗವಾ ತಂ ಞತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಗವಮ್ಪತಿಂ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ಗಚ್ಛ, ಗವಮ್ಪತಿ, ಜಲೋಘಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ। ಥೇರೋ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಇದ್ಧಿಬಲೇನ ನದೀಸೋತಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿ, ತಂ ದೂರತೋವ ಪಬ್ಬತಕೂಟಂ ವಿಯ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಥೇರಸ್ಸ ಆನುಭಾವೋ ಲೋಕೇ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಮಹತಿಯಾ ದೇವಪರಿಸಾಯ ಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಂ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಲೋಕಾನುಕಮ್ಪಾಯ ತಸ್ಸ ಗುಣಾನಂ ವಿಭಾವನತ್ಥಂ ತಂ ಪಸಂಸನ್ತೋ ‘‘ಯೋ ಇದ್ಧಿಯಾ ಸರಭು’’ನ್ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Arahattaṃ pana patvā thero vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedento sākete viharati añjanavane. Tena ca samayena bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ sāketaṃ gantvā añjanavane vihāsi. Senāsanaṃ nappahosi. Sambahulā bhikkhū vihārasāmantā sarabhuyā nadiyā vālikāpuḷine sayiṃsu. Atha aḍḍharattasamaye nadiyā udakoghe āgacchante sāmaṇerādayo uccāsaddamahāsaddā ahesuṃ. Bhagavā taṃ ñatvā āyasmantaṃ gavampatiṃ āṇāpesi – ‘‘gaccha, gavampati, jaloghaṃ vikkhambhetvā bhikkhūnaṃ phāsuvihāraṃ karohī’’ti. Thero ‘‘sādhu, bhante’’ti iddhibalena nadīsotaṃ vikkhambhi, taṃ dūratova pabbatakūṭaṃ viya aṭṭhāsi. Tato paṭṭhāya therassa ānubhāvo loke pākaṭo ahosi. Athekadivasaṃ satthā mahatiyā devaparisāya majjhe nisīditvā dhammaṃ desentaṃ theraṃ disvā lokānukampāya tassa guṇānaṃ vibhāvanatthaṃ taṃ pasaṃsanto ‘‘yo iddhiyā sarabhu’’nti gāthaṃ abhāsi.
೩೮. ತತ್ಥ ಇದ್ಧಿಯಾತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಿದ್ಧಿಯಾ। ಸರಭುನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಿಕಂ ನದಿಂ, ಯಂ ಲೋಕೇ ‘‘ಸರಭು’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅಟ್ಠಪೇಸೀತಿ ಸನ್ದಿತುಂ ಅದೇನ್ತೋ ಸೋತಂ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಕೂಟಂ ವಿಯ ಮಹನ್ತಂ ಜಲರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ। ಅಸಿತೋತಿ ನಸಿತೋ, ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿನಿಸ್ಸಯರಹಿತೋ, ಬನ್ಧನಸಙ್ಖಾತಾನಂ ವಾ ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಾನಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಕೇನಚಿಪಿ ಬನ್ಧನೇನ ಅಬದ್ಧೋ, ತತೋ ಏವ ಏಜಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಭಾವತೋ ಅನೇಜೋ ಸೋ, ಗವಮ್ಪತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾತಿಗತಂ ತಾದಿಸಂ ಸಬ್ಬೇಪಿ ರಾಗದೋಸಮೋಹಮಾನದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಗೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತತ್ತಾ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾತಿಗತಂ, ಅಸೇಕ್ಖಮುನಿಭಾವತೋ ಮಹಾಮುನಿಂ, ತತೋ ಏವ ಕಾಮಕಮ್ಮಭವಾದಿಭೇದಸ್ಸ ಸಕಲಸ್ಸಪಿ ಭವಸ್ಸ ಪಾರಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗತತ್ತಾ ಭವಸ್ಸ ಪಾರಗುಂ। ದೇವಾ ನಮಸ್ಸನ್ತೀತಿ ದೇವಾಪಿ ಇಮಸ್ಸನ್ತಿ, ಪಗೇವ ಇತರಾ ಪಜಾತಿ।
38. Tattha iddhiyāti adhiṭṭhāniddhiyā. Sarabhunti evaṃnāmikaṃ nadiṃ, yaṃ loke ‘‘sarabhu’’nti vadanti. Aṭṭhapesīti sandituṃ adento sotaṃ nivattetvā pabbatakūṭaṃ viya mahantaṃ jalarāsiṃ katvā ṭhapesi. Asitoti nasito, taṇhādiṭṭhinissayarahito, bandhanasaṅkhātānaṃ vā sabbasaṃyojanānaṃ samucchinnattā kenacipi bandhanena abaddho, tato eva ejānaṃ kilesānaṃ abhāvato anejo so, gavampati, taṃ sabbasaṅgātigataṃ tādisaṃ sabbepi rāgadosamohamānadiṭṭhisaṅge atikkamitvā ṭhitattā sabbasaṅgātigataṃ, asekkhamunibhāvato mahāmuniṃ, tato eva kāmakammabhavādibhedassa sakalassapi bhavassa pāraṃ nibbānaṃ gatattā bhavassa pāraguṃ. Devā namassantīti devāpi imassanti, pageva itarā pajāti.
ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಮಹತೋ ಜನಕಾಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ। ಥೇರೋ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಮೇವ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸೀತಿ।
Gāthāpariyosāne mahato janakāyassa dhammābhisamayo ahosi. Thero aññaṃ byākaronto ‘‘satthāraṃ pūjessāmī’’ti imameva gāthaṃ abhāsīti.
ಗವಮ್ಪತಿತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Gavampatittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೮. ಗವಮ್ಪತಿತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 8. Gavampatittheragāthā