Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya |
૯. ગિહિસુત્તં
9. Gihisuttaṃ
૧૭૯. અથ ખો અનાથપિણ્ડિકો ગહપતિ પઞ્ચમત્તેહિ ઉપાસકસતેહિ પરિવુતો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં સારિપુત્તં આમન્તેસિ – ‘‘યં કઞ્ચિ 1, સારિપુત્ત, જાનેય્યાથ ગિહિં ઓદાતવસનં પઞ્ચસુ સિક્ખાપદેસુ સંવુતકમ્મન્તં ચતુન્નં આભિચેતસિકાનં દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારાનં નિકામલાભિં અકિચ્છલાભિં અકસિરલાભિં, સો આકઙ્ખમાનો અત્તનાવ અત્તાનં બ્યાકરેય્ય – ‘ખીણનિરયોમ્હિ ખીણતિરચ્છાનયોનિ ખીણપેત્તિવિસયો ખીણાપાયદુગ્ગતિવિનિપાતો, સોતાપન્નોહમસ્મિ અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયણો’’’તિ.
179. Atha kho anāthapiṇḍiko gahapati pañcamattehi upāsakasatehi parivuto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantesi – ‘‘yaṃ kañci 2, sāriputta, jāneyyātha gihiṃ odātavasanaṃ pañcasu sikkhāpadesu saṃvutakammantaṃ catunnaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhiṃ akicchalābhiṃ akasiralābhiṃ, so ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ byākareyya – ‘khīṇanirayomhi khīṇatiracchānayoni khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’’’ti.
‘‘કતમેસુ પઞ્ચસુ સિક્ખાપદેસુ સંવુતકમ્મન્તો હોતિ? ઇધ , સારિપુત્ત, અરિયસાવકો પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ, અદિન્નાદાના પટિવિરતો હોતિ, કામેસુમિચ્છાચારા પટિવિરતો હોતિ, મુસાવાદા પટિવિરતો હોતિ, સુરામેરયમજ્જપમાદટ્ઠાના પટિવિરતો હોતિ. ઇમેસુ પઞ્ચસુ સિક્ખાપદેસુ સંવુતકમ્મન્તો હોતિ.
‘‘Katamesu pañcasu sikkhāpadesu saṃvutakammanto hoti? Idha , sāriputta, ariyasāvako pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesumicchācārā paṭivirato hoti, musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti. Imesu pañcasu sikkhāpadesu saṃvutakammanto hoti.
‘‘કતમેસં ચતુન્નં આભિચેતસિકાનં દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારાનં નિકામલાભી હોતિ અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી? ઇધ, સારિપુત્ત, અરિયસાવકો બુદ્ધે અવેચ્ચપ્પસાદેન સમન્નાગતો હોતિ – ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ, સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવા’તિ. અયમસ્સ પઠમો આભિચેતસિકો દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારો અધિગતો હોતિ અવિસુદ્ધસ્સ ચિત્તસ્સ વિસુદ્ધિયા અપરિયોદાતસ્સ ચિત્તસ્સ પરિયોદપનાય.
‘‘Katamesaṃ catunnaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī? Idha, sāriputta, ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi, satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti. Ayamassa paṭhamo ābhicetasiko diṭṭhadhammasukhavihāro adhigato hoti avisuddhassa cittassa visuddhiyā apariyodātassa cittassa pariyodapanāya.
‘‘પુન ચપરં, સારિપુત્ત, અરિયસાવકો ધમ્મે અવેચ્ચપ્પસાદેન સમન્નાગતો હોતિ – ‘સ્વાક્ખાતો ભગવતા ધમ્મો સન્દિટ્ઠિકો અકાલિકો એહિપસ્સિકો ઓપનેય્યિકો પચ્ચત્તં વેદિતબ્બો વિઞ્ઞૂહી’તિ. અયમસ્સ દુતિયો આભિચેતસિકો દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારો અધિગતો હોતિ અવિસુદ્ધસ્સ ચિત્તસ્સ વિસુદ્ધિયા અપરિયોદાતસ્સ ચિત્તસ્સ પરિયોદપનાય.
‘‘Puna caparaṃ, sāriputta, ariyasāvako dhamme aveccappasādena samannāgato hoti – ‘svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhī’ti. Ayamassa dutiyo ābhicetasiko diṭṭhadhammasukhavihāro adhigato hoti avisuddhassa cittassa visuddhiyā apariyodātassa cittassa pariyodapanāya.
‘‘પુન ચપરં, સારિપુત્ત, અરિયસાવકો સઙ્ઘે અવેચ્ચપ્પસાદેન સમન્નાગતો હોતિ – ‘સુપ્પટિપન્નો ભગવતો સાવકસઙ્ઘો ઉજુપ્પટિપન્નો ભગવતો સાવકસઙ્ઘો ઞાયપ્પટિપન્નો ભગવતો સાવકસઙ્ઘો સામીચિપ્પટિપન્નો ભગવતો સાવકસઙ્ઘો, યદિદં ચત્તારિ પુરિસયુગાનિ અટ્ઠ પુરિસપુગ્ગલા એસ ભગવતો સાવકસઙ્ઘો આહુનેય્યો પાહુનેય્યો દક્ખિણેય્યો અઞ્જલિકરણીયો અનુત્તરં પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સા’તિ. અયમસ્સ તતિયો આભિચેતસિકો દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારો અધિગતો હોતિ અવિસુદ્ધસ્સ ચિત્તસ્સ વિસુદ્ધિયા અપરિયોદાતસ્સ ચિત્તસ્સ પરિયોદપનાય.
‘‘Puna caparaṃ, sāriputta, ariyasāvako saṅghe aveccappasādena samannāgato hoti – ‘suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho ujuppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho ñāyappaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho sāmīcippaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, yadidaṃ cattāri purisayugāni aṭṭha purisapuggalā esa bhagavato sāvakasaṅgho āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā’ti. Ayamassa tatiyo ābhicetasiko diṭṭhadhammasukhavihāro adhigato hoti avisuddhassa cittassa visuddhiyā apariyodātassa cittassa pariyodapanāya.
‘‘પુન ચપરં, સારિપુત્ત, અરિયસાવકો અરિયકન્તેહિ સીલેહિ સમન્નાગતો હોતિ અખણ્ડેહિ અચ્છિદ્દેહિ અસબલેહિ અકમ્માસેહિ ભુજિસ્સેહિ વિઞ્ઞુપ્પસત્થેહિ અપરામટ્ઠેહિ સમાધિસંવત્તનિકેહિ. અયમસ્સ ચતુત્થો આભિચેતસિકો દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારો અધિગતો હોતિ અવિસુદ્ધસ્સ ચિત્તસ્સ વિસુદ્ધિયા અપરિયોદાતસ્સ ચિત્તસ્સ પરિયોદપનાય. ઇમેસં ચતુન્નં આભિચેતસિકાનં દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારાનં નિકામલાભી હોતિ અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી.
‘‘Puna caparaṃ, sāriputta, ariyasāvako ariyakantehi sīlehi samannāgato hoti akhaṇḍehi acchiddehi asabalehi akammāsehi bhujissehi viññuppasatthehi aparāmaṭṭhehi samādhisaṃvattanikehi. Ayamassa catuttho ābhicetasiko diṭṭhadhammasukhavihāro adhigato hoti avisuddhassa cittassa visuddhiyā apariyodātassa cittassa pariyodapanāya. Imesaṃ catunnaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī.
‘‘યં કઞ્ચિ, સારિપુત્ત, જાનેય્યાથ ગિહિં ઓદાતવસનં – ઇમેસુ પઞ્ચસુ સિક્ખાપદેસુ સંવુતકમ્મન્તં, ઇમેસઞ્ચ ચતુન્નં આભિચેતસિકાનં દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારાનં નિકામલાભિં અકિચ્છલાભિં અકસિરલાભિં, સો આકઙ્ખમાનો અત્તનાવ અત્તાનં બ્યાકરેય્ય – ‘ખીણનિરયોમ્હિ ખીણતિરચ્છાનયોનિ ખીણપેત્તિવિસયો ખીણાપાયદુગ્ગતિવિનિપાતો, સોતાપન્નોહમસ્મિ અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયણો’’’તિ.
‘‘Yaṃ kañci, sāriputta, jāneyyātha gihiṃ odātavasanaṃ – imesu pañcasu sikkhāpadesu saṃvutakammantaṃ, imesañca catunnaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhiṃ akicchalābhiṃ akasiralābhiṃ, so ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ byākareyya – ‘khīṇanirayomhi khīṇatiracchānayoni khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’’’ti.
‘‘નિરયેસુ ભયં દિસ્વા, પાપાનિ પરિવજ્જયે;
‘‘Nirayesu bhayaṃ disvā, pāpāni parivajjaye;
અરિયધમ્મં સમાદાય, પણ્ડિતો પરિવજ્જયે.
Ariyadhammaṃ samādāya, paṇḍito parivajjaye.
‘‘ન હિંસે પાણભૂતાનિ, વિજ્જમાને પરક્કમે;
‘‘Na hiṃse pāṇabhūtāni, vijjamāne parakkame;
મુસા ચ ન ભણે જાનં, અદિન્નં ન પરામસે.
Musā ca na bhaṇe jānaṃ, adinnaṃ na parāmase.
મેરયં વારુણિં જન્તુ, ન પિવે ચિત્તમોહનિં.
Merayaṃ vāruṇiṃ jantu, na pive cittamohaniṃ.
‘‘અનુસ્સરેય્ય સમ્બુદ્ધં, ધમ્મઞ્ચાનુવિતક્કયે;
‘‘Anussareyya sambuddhaṃ, dhammañcānuvitakkaye;
સન્તેસુ પઠમં દિન્ના, વિપુલા હોતિ દક્ખિણા.
Santesu paṭhamaṃ dinnā, vipulā hoti dakkhiṇā.
‘‘સન્તો હવે પવક્ખામિ, સારિપુત્ત સુણોહિ મે;
‘‘Santo have pavakkhāmi, sāriputta suṇohi me;
ઇતિ કણ્હાસુ સેતાસુ, રોહિણીસુ હરીસુ વા.
Iti kaṇhāsu setāsu, rohiṇīsu harīsu vā.
‘‘કમ્માસાસુ સરૂપાસુ, ગોસુ પારેવતાસુ વા;
‘‘Kammāsāsu sarūpāsu, gosu pārevatāsu vā;
યાસુ કાસુચિ એતાસુ, દન્તો જાયતિ પુઙ્ગવો.
Yāsu kāsuci etāsu, danto jāyati puṅgavo.
‘‘ધોરય્હો બલસમ્પન્નો, કલ્યાણજવનિક્કમો;
‘‘Dhorayho balasampanno, kalyāṇajavanikkamo;
તમેવ ભારે યુઞ્જન્તિ, નાસ્સ વણ્ણં પરિક્ખરે.
Tameva bhāre yuñjanti, nāssa vaṇṇaṃ parikkhare.
‘‘એવમેવં મનુસ્સેસુ, યસ્મિં કિસ્મિઞ્ચિ જાતિયે;
‘‘Evamevaṃ manussesu, yasmiṃ kismiñci jātiye;
ખત્તિયે બ્રાહ્મણે વેસ્સે, સુદ્દે ચણ્ડાલપુક્કુસે.
Khattiye brāhmaṇe vesse, sudde caṇḍālapukkuse.
‘‘યાસુ કાસુચિ એતાસુ, દન્તો જાયતિ સુબ્બતો;
‘‘Yāsu kāsuci etāsu, danto jāyati subbato;
ધમ્મટ્ઠો સીલસમ્પન્નો, સચ્ચવાદી હિરીમનો.
Dhammaṭṭho sīlasampanno, saccavādī hirīmano.
‘‘પહીનજાતિમરણો, બ્રહ્મચરિયસ્સ કેવલી;
‘‘Pahīnajātimaraṇo, brahmacariyassa kevalī;
પન્નભારો વિસંયુત્તો, કતકિચ્ચો અનાસવો.
Pannabhāro visaṃyutto, katakicco anāsavo.
‘‘પારગૂ સબ્બધમ્માનં, અનુપાદાય નિબ્બુતો;
‘‘Pāragū sabbadhammānaṃ, anupādāya nibbuto;
તસ્મિઞ્ચ વિરજે ખેત્તે, વિપુલા હોતિ દક્ખિણા.
Tasmiñca viraje khette, vipulā hoti dakkhiṇā.
‘‘બાલા ચ અવિજાનન્તા, દુમ્મેધા અસ્સુતાવિનો;
‘‘Bālā ca avijānantā, dummedhā assutāvino;
બહિદ્ધા દદન્તિ દાનાનિ, ન હિ સન્તે ઉપાસરે.
Bahiddhā dadanti dānāni, na hi sante upāsare.
‘‘યે ચ સન્તે ઉપાસન્તિ, સપ્પઞ્ઞે ધીરસમ્મતે;
‘‘Ye ca sante upāsanti, sappaññe dhīrasammate;
સદ્ધા ચ નેસં સુગતે, મૂલજાતા પતિટ્ઠિતા.
Saddhā ca nesaṃ sugate, mūlajātā patiṭṭhitā.
‘‘દેવલોકઞ્ચ તે યન્તિ, કુલે વા ઇધ જાયરે;
‘‘Devalokañca te yanti, kule vā idha jāyare;
અનુપુબ્બેન નિબ્બાનં, અધિગચ્છન્તિ પણ્ડિતા’’તિ. નવમં;
Anupubbena nibbānaṃ, adhigacchanti paṇḍitā’’ti. navamaṃ;
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૯. ગિહિસુત્તવણ્ણના • 9. Gihisuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૯. ગિહિસુત્તવણ્ણના • 9. Gihisuttavaṇṇanā