Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೩. ಗೋಸಾಲತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
3. Gosālattheragāthāvaṇṇanā
ಅಹಂ ಖೋ ವೇಳುಗುಮ್ಬಸ್ಮಿನ್ತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಗೋಸಾಲತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಸೋಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಕುಸಲಂ ಆಚಿನನ್ತೋ ಇತೋ ಏಕನವುತೇ ಕಪ್ಪೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬತೇ ರುಕ್ಖಸಾಖಾಯಂ ಓಲಮ್ಬಮಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಂಸುಕೂಲಚೀವರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅರಹದ್ಧಜೋ ವತಾಯ’’ನ್ತಿ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜೇಹಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ । ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸುಯೇವ ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಇಬ್ಭಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಗೋಸಾಲೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ। ಸೋಣೇನ ಪನ ಕೋಟಿಕಣ್ಣೇನ ಕತಪರಿಚಯತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸೋಪಿ ನಾಮ ಮಹಾವಿಭವೋ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತಿ , ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನಾಹ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಜಾತಸಂವೇಗೋ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚರಿಯಾನುಕೂಲಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಪ್ಪಾಯಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗವೇಸನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಜಾತಗಾಮಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಾನುಪಬ್ಬತೇ ವಿಹಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖಂ ದೇತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಮಾತಾ ಮಧುಸಕ್ಖರಾಭಿಸಙ್ಖತಂ ಪಾಯಾಸಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬತಸ್ಸ ಛಾಯಾಯಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವೇಳುಗುಮ್ಬಸ್ಸ ಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಧೋವಿತಪತ್ತಪಾಣೀ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿ। ಭೋಜನಸಪ್ಪಾಯಲಾಭೇನ ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಕಲ್ಲತಾಯ ಸಮಾಹಿತೋ ಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣಾದಿಕೇ ತಿಕ್ಖೇ ಸೂರೇ ವಹನ್ತೇ ಅಪ್ಪಕಸಿರೇನೇವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಾಪೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಭಾವನಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇನ್ತೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೦.೮-೧೪) –
Ahaṃ kho veḷugumbasminti āyasmato gosālattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ ācinanto ito ekanavute kappe aññatarasmiṃ pabbate rukkhasākhāyaṃ olambamānaṃ paccekabuddhassa paṃsukūlacīvaraṃ disvā ‘‘arahaddhajo vatāya’’nti pasannacitto pupphehi pūjehi. So tena puññakammena tāvatiṃsabhavane nibbatto . Tato paṭṭhāya devamanussesuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe ibbhakule nibbatto gosālo nāma nāmena. Soṇena pana koṭikaṇṇena kataparicayattā tassa pabbajitabhāvaṃ sutvā ‘‘sopi nāma mahāvibhavo pabbajissati , kimaṅgaṃ panāha’’nti sañjātasaṃvego bhagavato santike pabbajitvā cariyānukūlaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā sappāyaṃ vasanaṭṭhānaṃ gavesanto attano jātagāmassa avidūre ekasmiṃ sānupabbate vihāsi. Tassa mātā divase divase bhikkhaṃ deti. Athekadivasaṃ gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhassa mātā madhusakkharābhisaṅkhataṃ pāyāsaṃ adāsi. So taṃ gahetvā tassa pabbatassa chāyāyaṃ aññatarassa veḷugumbassa mūle nisīditvā paribhuñjitvā dhovitapattapāṇī vipassanaṃ ārabhi. Bhojanasappāyalābhena kāyacittānaṃ kallatāya samāhito udayabbayañāṇādike tikkhe sūre vahante appakasireneva vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā bhāvanaṃ matthakaṃ pāpento saha paṭisambhidāhi arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.8-14) –
‘‘ಹಿಮವನ್ತಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ, ಉದಙ್ಗಣೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬತೋ।
‘‘Himavantassa avidūre, udaṅgaṇo nāma pabbato;
ತತ್ಥದ್ದಸಂ ಪಂಸುಕೂಲಂ, ದುಮಗ್ಗಮ್ಹಿ ವಿಲಮ್ಬಿತಂ॥
Tatthaddasaṃ paṃsukūlaṃ, dumaggamhi vilambitaṃ.
‘‘ತೀಣಿ ಕಿಙ್ಕಣಿಪುಪ್ಫಾನಿ, ಓಚಿನಿತ್ವಾನಹಂ ತದಾ।
‘‘Tīṇi kiṅkaṇipupphāni, ocinitvānahaṃ tadā;
ಹೇಟ್ಠಾ ಪಹಟ್ಠೇನ ಚಿತ್ತೇನ, ಪಂಸುಕೂಲಂ ಅಪೂಜಯಿಂ॥
Heṭṭhā pahaṭṭhena cittena, paṃsukūlaṃ apūjayiṃ.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸುಕತೇನ, ಚೇತನಾಪಣಿಧೀಹಿ ಚ।
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ಜಹಿತ್ವಾ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ತಾವತಿಂಸಂ ಅಗಚ್ಛಹಂ॥
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsaṃ agacchahaṃ.
‘‘ಏಕನವುತೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಕಮ್ಮಮಕರಿಂ ತದಾ।
‘‘Ekanavute ito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಪೂಜಿತ್ವಾ ಅರಹದ್ಧಜಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, pūjitvā arahaddhajaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಅಧಿಗನ್ತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರತ್ಥಂ ಪಬ್ಬತಸಾನುಮೇವ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪವೇದೇನ್ತೋ ‘‘ಅಹಂ ಖೋ ವೇಳುಗುಮ್ಬಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Arahattaṃ pana adhigantvā diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ pabbatasānumeva gantukāmo attano paṭipattiṃ pavedento ‘‘ahaṃ kho veḷugumbasmi’’nti gāthaṃ abhāsi.
೨೩. ತತ್ಥ ವೇಳುಗುಮ್ಬಸ್ಮಿನ್ತಿ ವೇಳುಗಚ್ಛಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ, ತಸ್ಸ ಛಾಯಾಯಂ। ಭುತ್ವಾನ ಮಧುಪಾಯಸನ್ತಿ ಮಧುಪಸಿತ್ತಪಾಯಾಸಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ। ಪದಕ್ಖಿಣನ್ತಿ ಪದಕ್ಖಿಣಗ್ಗಾಹೇನ, ಸತ್ಥು ಓವಾದಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಖನ್ಧಾನಂ ಉದಯಬ್ಬಯನ್ತಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಉದಯಬ್ಬಯಞ್ಚ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ, ಯದಿಪಿ ಇದಾನಿ ಕತಕಿಚ್ಚೋ, ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಪನ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತುಂ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇನ್ತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಾನುಂ ಪಟಿಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಮಯಾ ವುತ್ಥಪಬ್ಬತಸಾನುಮೇವ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ। ವಿವೇಕಮನುಬ್ರೂಹಯನ್ತಿ ಪಟಿಪಸ್ಸದ್ಧಿವಿವೇಕಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಕಾಯವಿವೇಕಞ್ಚ ಪರಿಬ್ರೂಹಯನ್ತೋ, ತಸ್ಸ ವಾ ಪರಿಬ್ರೂಹನಹೇತು ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಏವಂ ಪನ ವತ್ವಾ ಥೇರೋ ತತ್ಥೇವ ಗತೋ, ಅಯಮೇವ ಚ ಇಮಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾಬ್ಯಾಕರಣಗಾಥಾ ಅಹೋಸಿ।
23. Tattha veḷugumbasminti veḷugacchassa samīpe, tassa chāyāyaṃ. Bhutvāna madhupāyasanti madhupasittapāyāsaṃ bhuñjitvā. Padakkhiṇanti padakkhiṇaggāhena, satthu ovādassa sammā sampaṭicchanenāti attho. Sammasanto khandhānaṃudayabbayanti pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ udayabbayañca vipassanto, yadipi idāni katakicco, phalasamāpattiṃ pana samāpajjituṃ vipassanaṃ paṭṭhapentoti adhippāyo. Sānuṃ paṭigamissāmīti pubbe mayā vutthapabbatasānumeva uddissa gacchissāmi. Vivekamanubrūhayanti paṭipassaddhivivekaṃ phalasamāpattikāyavivekañca paribrūhayanto, tassa vā paribrūhanahetu gamissāmīti. Evaṃ pana vatvā thero tattheva gato, ayameva ca imassa therassa aññābyākaraṇagāthā ahosi.
ಗೋಸಾಲತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Gosālattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೩. ಗೋಸಾಲತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 3. Gosālattheragāthā