Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಪದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Apadāna-aṭṭhakathā

    ಗೋತಮೋ ಬುದ್ಧೋ

    Gotamo buddho

    ತತ್ಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದೀಪಙ್ಕರಾದೀನಂ ಚತುವೀಸತಿಯಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಧಿಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಆಗತೋ। ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಓರಭಾಗೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಞ್ಞೋ ಬುದ್ಧೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಇತಿ ದೀಪಙ್ಕರಾದೀನಂ ಚತುವೀಸತಿಯಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಲದ್ಧಬ್ಯಾಕರಣೋ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಯೇನೇನ –

    Tattha amhākaṃ bodhisatto dīpaṅkarādīnaṃ catuvīsatiyā buddhānaṃ santike adhikāraṃ karonto kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni āgato. Kassapassa pana bhagavato orabhāge ṭhapetvā imaṃ sammāsambuddhaṃ añño buddho nāma natthi. Iti dīpaṅkarādīnaṃ catuvīsatiyā buddhānaṃ santike laddhabyākaraṇo pana bodhisatto yenena –

    ‘‘ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ ಲಿಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಹೇತು ಸತ್ಥಾರದಸ್ಸನಂ।

    ‘‘Manussattaṃ liṅgasampatti, hetu satthāradassanaṃ;

    ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಅಧಿಕಾರೋ ಚ ಛನ್ದತಾ।

    Pabbajjā guṇasampatti, adhikāro ca chandatā;

    ಅಟ್ಠಧಮ್ಮಸಮೋಧಾನಾ, ಅಭಿನೀಹಾರೋ ಸಮಿಜ್ಝತೀ’’ತಿ॥ (ಬು॰ ವಂ॰ ೨.೫೯) –

    Aṭṭhadhammasamodhānā, abhinīhāro samijjhatī’’ti. (bu. vaṃ. 2.59) –

    ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಧಮ್ಮೇ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ದೀಪಙ್ಕರಪಾದಮೂಲೇ ಕತಾಭಿನೀಹಾರೇನ ‘‘ಹನ್ದ ಬುದ್ಧಕರೇ ಧಮ್ಮೇ, ವಿಚಿನಾಮಿ ಇತೋ ಚಿತೋ’’ತಿ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ಪಠಮಂ ದಾನಪಾರಮಿ’’ನ್ತಿ ದಾನಪಾರಮಿತಾದಯೋ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮಾ ದಿಟ್ಠಾ, ಪೂರೇನ್ತೋಯೇವ ಯಾವ ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೋ ಆಗಮಿ। ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಚ ಯೇ ತೇ ಕತಾಭಿನೀಹಾರಾನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಆನಿಸಂಸಾ ಸಂವಣ್ಣಿತಾ –

    Ime aṭṭha dhamme samodhānetvā dīpaṅkarapādamūle katābhinīhārena ‘‘handa buddhakare dhamme, vicināmi ito cito’’ti ussāhaṃ katvā ‘‘vicinanto tadā dakkhiṃ, paṭhamaṃ dānapārami’’nti dānapāramitādayo buddhakārakadhammā diṭṭhā, pūrentoyeva yāva vessantarattabhāvo āgami. Āgacchanto ca ye te katābhinīhārānaṃ bodhisattānaṃ ānisaṃsā saṃvaṇṇitā –

    ‘‘ಏವಂ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಬೋಧಿಯಾ ನಿಯತಾ ನರಾ।

    ‘‘Evaṃ sabbaṅgasampannā, bodhiyā niyatā narā;

    ಸಂಸರಂ ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ, ಕಪ್ಪಕೋಟಿಸತೇಹಿಪಿ॥

    Saṃsaraṃ dīghamaddhānaṃ, kappakoṭisatehipi.

    ‘‘ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಥಾ ಲೋಕನ್ತರೇಸು ಚ।

    ‘‘Avīcimhi nuppajjanti, tathā lokantaresu ca;

    ನಿಜ್ಝಾಮತಣ್ಹಾ ಖುಪ್ಪಿಪಾಸಾ, ನ ಹೋನ್ತಿ ಕಾಲಕಞ್ಜಿಕಾ॥

    Nijjhāmataṇhā khuppipāsā, na honti kālakañjikā.

    ‘‘ನ ಹೋನ್ತಿ ಖುದ್ದಕಾ ಪಾಣಾ, ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಾಪಿ ದುಗ್ಗತಿಂ।

    ‘‘Na honti khuddakā pāṇā, uppajjantāpi duggatiṃ;

    ಜಾಯಮಾನಾ ಮನುಸ್ಸೇಸು, ಜಚ್ಚನ್ಧಾ ನ ಭವನ್ತಿ ತೇ॥

    Jāyamānā manussesu, jaccandhā na bhavanti te.

    ‘‘ಸೋತವೇಕಲ್ಲತಾ ನತ್ಥಿ, ನ ಭವನ್ತಿ ಮೂಗಪಕ್ಖಿಕಾ।

    ‘‘Sotavekallatā natthi, na bhavanti mūgapakkhikā;

    ಇತ್ಥಿಭಾವಂ ನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಪಣ್ಡಕಾ॥

    Itthibhāvaṃ na gacchanti, ubhatobyañjanapaṇḍakā.

    ‘‘ನ ಭವನ್ತಿ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ, ಬೋಧಿಯಾ ನಿಯತಾ ನರಾ।

    ‘‘Na bhavanti pariyāpannā, bodhiyā niyatā narā;

    ಮುತ್ತಾ ಆನನ್ತರಿಕೇಹಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸುದ್ಧಗೋಚರಾ॥

    Muttā ānantarikehi, sabbattha suddhagocarā.

    ‘‘ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಂ ನ ಸೇವನ್ತಿ, ಕಮ್ಮಕಿರಿಯದಸ್ಸನಾ।

    ‘‘Micchādiṭṭhiṃ na sevanti, kammakiriyadassanā;

    ವಸಮಾನಾಪಿ ಸಗ್ಗೇಸು, ಅಸಞ್ಞಂ ನುಪಪಜ್ಜರೇ॥

    Vasamānāpi saggesu, asaññaṃ nupapajjare.

    ‘‘ಸುದ್ಧಾವಾಸೇಸು ದೇವೇಸು, ಹೇತು ನಾಮ ನ ವಿಜ್ಜತಿ।

    ‘‘Suddhāvāsesu devesu, hetu nāma na vijjati;

    ನೇಕ್ಖಮ್ಮನಿನ್ನಾ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ, ವಿಸಂಯುತ್ತಾ ಭವಾಭವೇ।

    Nekkhammaninnā sappurisā, visaṃyuttā bhavābhave;

    ಚರನ್ತಿ ಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಾಯೋ, ಪೂರೇನ್ತಿ ಸಬ್ಬಪಾರಮೀ’’ತಿ॥

    Caranti lokatthacariyāyo, pūrenti sabbapāramī’’ti.

    ತೇ ಆನಿಸಂಸೇ ಅಧಿಗನ್ತ್ವಾವ ಆಗತೋ। ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇನ್ತಸ್ಸ ಚಸ್ಸ ಅಕಿತ್ತಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಕಾಲೇ, ಸಙ್ಖಬ್ರಾಹ್ಮಣಕಾಲೇ, ಧನಞ್ಚಯರಾಜಕಾಲೇ, ಮಹಾಸುದಸ್ಸನರಾಜಕಾಲೇ, ಮಹಾಗೋವಿನ್ದಕಾಲೇ, ನಿಮಿಮಹಾರಾಜಕಾಲೇ, ಚನ್ದಕುಮಾರಕಾಲೇ, ವಿಸಯ್ಹಸೇಟ್ಠಿಕಾಲೇ, ಸಿವಿರಾಜಕಾಲೇ, ವೇಸ್ಸನ್ತರರಾಜಕಾಲೇತಿ ದಾನಪಾರಮಿತಾಯ ಪೂರಿತತ್ತಭಾವಾನಂ ಪರಿಮಾಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಏಕನ್ತೇನ ಪನಸ್ಸ ಸಸಪಣ್ಡಿತಜಾತಕೇ –

    Te ānisaṃse adhigantvāva āgato. Pāramiyo pūrentassa cassa akittibrāhmaṇakāle, saṅkhabrāhmaṇakāle, dhanañcayarājakāle, mahāsudassanarājakāle, mahāgovindakāle, nimimahārājakāle, candakumārakāle, visayhaseṭṭhikāle, sivirājakāle, vessantararājakāleti dānapāramitāya pūritattabhāvānaṃ parimāṇaṃ nāma natthi. Ekantena panassa sasapaṇḍitajātake –

    ‘‘ಭಿಕ್ಖಾಯ ಉಪಗತಂ ದಿಸ್ವಾ, ಸಕತ್ತಾನಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿಂ।

    ‘‘Bhikkhāya upagataṃ disvā, sakattānaṃ pariccajiṃ;

    ದಾನೇನ ಮೇ ಸಮೋ ನತ್ಥಿ, ಏಸಾ ಮೇ ದಾನಪಾರಮೀ’’ತಿ॥ (ಚರಿಯಾ॰ ೧.ತಸ್ಸುದ್ದಾನ) –

    Dānena me samo natthi, esā me dānapāramī’’ti. (cariyā. 1.tassuddāna) –

    ಏವಂ ಅತ್ತಪರಿಚ್ಚಾಗಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದಾನಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ। ತಥಾ ಸೀಲವನಾಗರಾಜಕಾಲೇ, ಚಮ್ಪೇಯ್ಯನಾಗರಾಜಕಾಲೇ, ಭೂರಿದತ್ತನಾಗರಾಜಕಾಲೇ, ಛದ್ದನ್ತನಾಗರಾಜಕಾಲೇ, ಜಯದ್ದಿಸರಾಜಪುತ್ತಕಾಲೇ, ಅಲೀನಸತ್ತುಕುಮಾರಕಾಲೇತಿ ಸೀಲಪಾರಮಿತಾಯ ಪೂರಿತತ್ತಭಾವಾನಂ ಪರಿಮಾಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಏಕನ್ತೇನ ಪನಸ್ಸ ಸಙ್ಖಪಾಲಜಾತಕೇ –

    Evaṃ attapariccāgaṃ karontassa dānapāramitā paramatthapāramī nāma jātā. Tathā sīlavanāgarājakāle, campeyyanāgarājakāle, bhūridattanāgarājakāle, chaddantanāgarājakāle, jayaddisarājaputtakāle, alīnasattukumārakāleti sīlapāramitāya pūritattabhāvānaṃ parimāṇaṃ nāma natthi. Ekantena panassa saṅkhapālajātake –

    ‘‘ಸೂಲೇಹಿ ವಿಜ್ಝಯನ್ತೋಪಿ, ಕೋಟ್ಟಿಯನ್ತೋಪಿ ಸತ್ತಿಭಿ।

    ‘‘Sūlehi vijjhayantopi, koṭṭiyantopi sattibhi;

    ಭೋಜಪುತ್ತೇ ನ ಕುಪ್ಪಾಮಿ, ಏಸಾ ಮೇ ಸೀಲಪಾರಮೀ’’ತಿ॥ (ಚರಿಯಾ॰ ೨.೯೧) –

    Bhojaputte na kuppāmi, esā me sīlapāramī’’ti. (cariyā. 2.91) –

    ಏವಂ ಅತ್ತಪರಿಚ್ಚಾಗಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಸೀಲಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ। ತಥಾ ಸೋಮನಸ್ಸಕುಮಾರಕಾಲೇ, ಹತ್ಥಿಪಾಲಕುಮಾರಕಾಲೇ, ಅಯೋಘರಪಣ್ಡಿತಕಾಲೇತಿ ಮಹಾರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿತಾಯ ಪೂರಿತತ್ತಭಾವಾನಂ ಪರಿಮಾಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಏಕನ್ತೇನ ಪನಸ್ಸ ಚೂಳಸುತಸೋಮಜಾತಕೇ –

    Evaṃ attapariccāgaṃ karontassa sīlapāramitā paramatthapāramī nāma jātā. Tathā somanassakumārakāle, hatthipālakumārakāle, ayogharapaṇḍitakāleti mahārajjaṃ pahāya nekkhammapāramitāya pūritattabhāvānaṃ parimāṇaṃ nāma natthi. Ekantena panassa cūḷasutasomajātake –

    ‘‘ಮಹಾರಜ್ಜಂ ಹತ್ಥಗತಂ, ಖೇಳಪಿಣ್ಡಂವ ಛಡ್ಡಯಿಂ।

    ‘‘Mahārajjaṃ hatthagataṃ, kheḷapiṇḍaṃva chaḍḍayiṃ;

    ಚಜತೋ ನ ಹೋತಿ ಲಗ್ಗನಂ, ಏಸಾ ಮೇ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮೀ’’ತಿ॥ –

    Cajato na hoti lagganaṃ, esā me nekkhammapāramī’’ti. –

    ಏವಂ ನಿಸ್ಸಙ್ಗತಾಯ ರಜ್ಜಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಸ್ಸ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ। ತಥಾ ವಿಧುರಪಣ್ಡಿತಕಾಲೇ, ಮಹಾಗೋವಿನ್ದಪಣ್ಡಿತಕಾಲೇ, ಕುದ್ದಾಲಪಣ್ಡಿತಕಾಲೇ, ಅರಕಪಣ್ಡಿತಕಾಲೇ, ಬೋಧಿಪರಿಬ್ಬಾಜಕಕಾಲೇ, ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತಕಾಲೇತಿ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿತಾಯ ಪೂರಿತತ್ತಭಾವಾನಂ ಪರಿಮಾಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಏಕನ್ತೇನ ಪನಸ್ಸ ಸತ್ತುಭಸ್ತಜಾತಕೇ ಸೇನಕಪಣ್ಡಿತಕಾಲೇ –

    Evaṃ nissaṅgatāya rajjaṃ chaḍḍetvā nikkhamantassa nekkhammapāramitā paramatthapāramī nāma jātā. Tathā vidhurapaṇḍitakāle, mahāgovindapaṇḍitakāle, kuddālapaṇḍitakāle, arakapaṇḍitakāle, bodhiparibbājakakāle, mahosadhapaṇḍitakāleti paññāpāramitāya pūritattabhāvānaṃ parimāṇaṃ nāma natthi. Ekantena panassa sattubhastajātake senakapaṇḍitakāle –

    ‘‘ಪಞ್ಞಾಯ ವಿಚಿನನ್ತೋಹಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಮೋಚಯಿಂ ದುಖಾ।

    ‘‘Paññāya vicinantohaṃ, brāhmaṇaṃ mocayiṃ dukhā;

    ಪಞ್ಞಾಯ ಮೇ ಸಮೋ ನತ್ಥಿ, ಏಸಾ ಮೇ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮೀ’’ತಿ॥ –

    Paññāya me samo natthi, esā me paññāpāramī’’ti. –

    ಅನ್ತೋಭಸ್ತಗತಂ ಸಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ। ತಥಾ ವೀರಿಯಪಾರಮಿತಾದೀನಮ್ಪಿ ಪೂರಿತತ್ತಭಾವಾನಂ ಪರಿಮಾಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಏಕನ್ತೇನ ಪನಸ್ಸ ಮಹಾಜನಕಜಾತಕೇ –

    Antobhastagataṃ sappaṃ dassentassa paññāpāramitā paramatthapāramī nāma jātā. Tathā vīriyapāramitādīnampi pūritattabhāvānaṃ parimāṇaṃ nāma natthi. Ekantena panassa mahājanakajātake –

    ‘‘ಅತೀರದಸ್ಸೀ ಜಲಮಜ್ಝೇ, ಹತಾ ಸಬ್ಬೇವ ಮಾನುಸಾ।

    ‘‘Atīradassī jalamajjhe, hatā sabbeva mānusā;

    ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಥಾ ನತ್ಥಿ, ಏಸಾ ಮೇ ವೀರಿಯಪಾರಮೀ’’ತಿ॥ –

    Cittassa aññathā natthi, esā me vīriyapāramī’’ti. –

    ಏವಂ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ತರನ್ತಸ್ಸ ವೀರಿಯಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ। ಖನ್ತಿವಾದಿಜಾತಕೇ –

    Evaṃ mahāsamuddaṃ tarantassa vīriyapāramitā paramatthapāramī nāma jātā. Khantivādijātake –

    ‘‘ಅಚೇತನಂವ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತೇ, ತಿಣ್ಹೇನ ಫರಸುನಾ ಮಮಂ।

    ‘‘Acetanaṃva koṭṭente, tiṇhena pharasunā mamaṃ;

    ಕಾಸಿರಾಜೇ ನ ಕುಪ್ಪಾಮಿ, ಏಸಾ ಮೇ ಖನ್ತಿಪಾರಮೀ’’ತಿ॥ –

    Kāsirāje na kuppāmi, esā me khantipāramī’’ti. –

    ಏವಂ ಅಚೇತನಭಾವೇನ ವಿಯ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅಧಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸ ಖನ್ತಿಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ। ಮಹಾಸುತಸೋಮಜಾತಕೇ –

    Evaṃ acetanabhāvena viya mahādukkhaṃ adhivāsentassa khantipāramitā paramatthapāramī nāma jātā. Mahāsutasomajātake –

    ‘‘ಸಚ್ಚವಾಚಂ ಅನುರಕ್ಖನ್ತೋ, ಚಜಿತ್ವಾ ಮಮ ಜೀವಿತಂ।

    ‘‘Saccavācaṃ anurakkhanto, cajitvā mama jīvitaṃ;

    ಮೋಚೇಸಿಂ ಏಕಸತಂ ಖತ್ತಿಯೇ, ಏಸಾ ಮೇ ಸಚ್ಚಪಾರಮೀ’’ತಿ॥ –

    Mocesiṃ ekasataṃ khattiye, esā me saccapāramī’’ti. –

    ಏವಂ ಜೀವಿತಂ ಚಜಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಮನುರಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಸಚ್ಚಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ। ಮೂಗಪಕ್ಖಜಾತಕೇ –

    Evaṃ jīvitaṃ cajitvā saccamanurakkhantassa saccapāramitā paramatthapāramī nāma jātā. Mūgapakkhajātake –

    ‘‘ಮಾತಾಪಿತಾ ನ ಮೇ ದೇಸ್ಸಾ, ನಪಿ ದೇಸ್ಸಂ ಮಹಾಯಸಂ।

    ‘‘Mātāpitā na me dessā, napi dessaṃ mahāyasaṃ;

    ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಿಯಂ ಮಯ್ಹಂ, ತಸ್ಮಾ ವತಮಧಿಟ್ಠಹಿ’’ನ್ತಿ॥ (ಚರಿಯಾ॰ ೩.೬೫) –

    Sabbaññutaṃ piyaṃ mayhaṃ, tasmā vatamadhiṭṭhahi’’nti. (cariyā. 3.65) –

    ಏವಂ ಜೀವಿತಮ್ಪಿ ಚಜಿತ್ವಾ ವತಂ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ। ಸುವಣ್ಣಸಾಮಜಾತಕೇ –

    Evaṃ jīvitampi cajitvā vataṃ adhiṭṭhahantassa adhiṭṭhānapāramitā paramatthapāramī nāma jātā. Suvaṇṇasāmajātake –

    ‘‘ನ ಮಂ ಕೋಚಿ ಉತ್ತಸತಿ, ನಪಿಹಂ ಭಾಯಾಮಿ ಕಸ್ಸಚಿ।

    ‘‘Na maṃ koci uttasati, napihaṃ bhāyāmi kassaci;

    ಮೇತ್ತಾಬಲೇನುಪತ್ಥದ್ಧೋ, ರಮಾಮಿ ಪವನೇ ತದಾ’’ತಿ॥ (ಚರಿಯಾ॰ ೩.೧೧೩) –

    Mettābalenupatthaddho, ramāmi pavane tadā’’ti. (cariyā. 3.113) –

    ಏವಂ ಜೀವಿತಮ್ಪಿ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಮೇತ್ತಾಯನ್ತಸ್ಸ ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ। ಲೋಮಹಂಸಜಾತಕೇ –

    Evaṃ jīvitampi anoloketvā mettāyantassa mettāpāramitā paramatthapāramī nāma jātā. Lomahaṃsajātake –

    ‘‘ಸುಸಾನೇ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇಮಿ, ಛವಟ್ಠಿಕಂ ಉಪನಿಧಾಯಹಂ।

    ‘‘Susāne seyyaṃ kappemi, chavaṭṭhikaṃ upanidhāyahaṃ;

    ಗಾಮಣ್ಡಲಾ ಉಪಾಗನ್ತ್ವಾ, ರೂಪಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಿನಪ್ಪಕ’’ನ್ತಿ॥ (ಚರಿಯಾ॰ ೩.೧೧೯) –

    Gāmaṇḍalā upāgantvā, rūpaṃ dassentinappaka’’nti. (cariyā. 3.119) –

    ಏವಂ ಗಾಮದಾರಕೇಸು ನಿಟ್ಠುಭನಾದೀಹಿ ಚೇವ ಮಾಲಾಗನ್ಧೂಪಹಾರಾದೀಹಿ ಚ ಸುಖದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೇಸುಪಿ ಉಪೇಕ್ಖಂ ಅನತಿವತ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿತಾ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀ ನಾಮ ಜಾತಾ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇಸ ಅತ್ಥೋ ಚರಿಯಾಪಿಟಕತೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ। ಏವಂ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೇ ಠಿತೋ –

    Evaṃ gāmadārakesu niṭṭhubhanādīhi ceva mālāgandhūpahārādīhi ca sukhadukkhaṃ uppādentesupi upekkhaṃ anativattentassa upekkhāpāramitā paramatthapāramī nāma jātā. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato panesa attho cariyāpiṭakato gahetabboti. Evaṃ pāramiyo pūretvā vessantarattabhāve ṭhito –

    ‘‘ಅಚೇತನಾಯಂ ಪಥವೀ, ಅವಿಞ್ಞಾಯ ಸುಖಂ ದುಖಂ।

    ‘‘Acetanāyaṃ pathavī, aviññāya sukhaṃ dukhaṃ;

    ಸಾಪಿ ದಾನಬಲಾ ಮಯ್ಹಂ, ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಕಮ್ಪಥಾ’’ತಿ॥ (ಚರಿಯಾ॰ ೧.೧೨೪) –

    Sāpi dānabalā mayhaṃ, sattakkhattuṃ pakampathā’’ti. (cariyā. 1.124) –

    ಏವಂ ಮಹಾಪಥವಿಕಮ್ಪನಾದೀನಿ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರಿತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ತತೋ ಚುತೋ ತುಸಿತಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಇತಿ ದೀಪಙ್ಕರಪಾದಮೂಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಯಂ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಏತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ದೂರೇನಿದಾನಂ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Evaṃ mahāpathavikampanādīni mahāpuññāni karitvā āyupariyosāne tato cuto tusitabhavane nibbatti. Iti dīpaṅkarapādamūlato paṭṭhāya yāva ayaṃ tusitapure nibbatti, ettakaṃ ṭhānaṃ dūrenidānaṃ nāmāti veditabbaṃ.

    ದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Dūrenidānakathā niṭṭhitā.

    ೨. ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ

    2. Avidūrenidānakathā

    ತುಸಿತಪುರೇ ವಸನ್ತೇಯೇವ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ ಉದಪಾದಿ। ಲೋಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ತೀಣಿ ಕೋಲಾಹಲಾನಿ ಮಹನ್ತಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಕಪ್ಪಕೋಲಾಹಲಂ, ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿಕೋಲಾಹಲನ್ತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಚ್ಚಯೇನ ಕಪ್ಪುಟ್ಠಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಲೋಕಬ್ಯೂಹಾ ನಾಮ ಕಾಮಾವಚರದೇವಾ ಮುತ್ತಸಿರಾ ವಿಕಿಣ್ಣಕೇಸಾ ರುದಮುಖಾ ಅಸ್ಸೂನಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಪುಞ್ಛಮಾನಾ ರತ್ತವತ್ಥನಿವತ್ಥಾ ಅತಿವಿಯ ವಿರೂಪವೇಸಧಾರಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಪಥೇ ವಿಚರನ್ತಾ ಏವಂ ಆರೋಚೇನ್ತಿ – ‘‘ಮಾರಿಸಾ, ಇತೋ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಚ್ಚಯೇನ ಕಪ್ಪುಟ್ಠಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ಲೋಕೋ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ಮಹಾಸಮುದ್ದೋಪಿ ಸುಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಞ್ಚ ಮಹಾಪಥವೀ ಸಿನೇರು ಚ ಪಬ್ಬತರಾಜಾ ಉಡ್ಡಯ್ಹಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಲೋಕವಿನಾಸೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮೇತ್ತಂ ಮಾರಿಸಾ, ಭಾವೇಥ, ಕರುಣಂ, ಮುದಿತಂ, ಉಪೇಕ್ಖಂ ಮಾರಿಸಾ, ಭಾವೇಥ, ಮಾತರಂ ಉಪಟ್ಠಹಥ, ಪಿತರಂ ಉಪಟ್ಠಹಥ, ಕುಲೇ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯಿನೋ ಹೋಥಾ’’ತಿ। ಇದಂ ಕಪ್ಪಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ। ‘‘ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಚ್ಚಯೇನ ಪನ ಸಬ್ಬುಞ್ಞುಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಲೋಕಪಾಲದೇವತಾ ‘‘ಇತೋ, ಮಾರಿಸಾ, ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಚ್ಚಯೇನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತಿಯೋ ಆಹಿಣ್ಡನ್ತಿ। ಇದಂ ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ। ‘‘ವಸ್ಸಸತಸ್ಸಚ್ಚಯೇನ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದೇವತಾಯೋ ‘‘ಇತೋ ಮಾರಿಸಾ ವಸ್ಸಸತಚ್ಚಯೇನ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತಿಯೋ ಆಹಿಣ್ಡನ್ತಿ। ಇದಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ। ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಕೋಲಾಹಲಾನಿ ಮಹನ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ।

    Tusitapure vasanteyeva pana bodhisatte buddhakolāhalaṃ nāma udapādi. Lokasmiñhi tīṇi kolāhalāni mahantāni uppajjanti kappakolāhalaṃ, buddhakolāhalaṃ, cakkavattikolāhalanti. Tattha ‘‘vassasatasahassaccayena kappuṭṭhānaṃ bhavissatī’’ti lokabyūhā nāma kāmāvacaradevā muttasirā vikiṇṇakesā rudamukhā assūni hatthehi puñchamānā rattavatthanivatthā ativiya virūpavesadhārino hutvā manussapathe vicarantā evaṃ ārocenti – ‘‘mārisā, ito vassasatasahassaccayena kappuṭṭhānaṃ bhavissati, ayaṃ loko vinassissati, mahāsamuddopi sussissati, ayañca mahāpathavī sineru ca pabbatarājā uḍḍayhissanti vinassissanti, yāva brahmalokā lokavināso bhavissati, mettaṃ mārisā, bhāvetha, karuṇaṃ, muditaṃ, upekkhaṃ mārisā, bhāvetha, mātaraṃ upaṭṭhahatha, pitaraṃ upaṭṭhahatha, kule jeṭṭhāpacāyino hothā’’ti. Idaṃ kappakolāhalaṃ nāma. ‘‘Vassasahassaccayena pana sabbuññubuddho loke uppajjissatī’’ti lokapāladevatā ‘‘ito, mārisā, vassasahassaccayena sabbaññubuddho loke uppajjissatī’’ti ugghosentiyo āhiṇḍanti. Idaṃ buddhakolāhalaṃ nāma. ‘‘Vassasatassaccayena cakkavattirājā uppajjissatī’’ti devatāyo ‘‘ito mārisā vassasataccayena cakkavattirājā loke uppajjissatī’’ti ugghosentiyo āhiṇḍanti. Idaṃ cakkavattikolāhalaṃ nāma. Imāni tīṇi kolāhalāni mahantāni honti.

    ತೇಸು ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ಏಕತೋ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಸತ್ತೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಾಚನ್ತಿ। ಆಯಾಚಮಾನಾ ಚ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಆಯಾಚನ್ತಿ। ತದಾ ಪನ ಸಬ್ಬಾಪಿ ತಾ ಏಕೇಕಚಕ್ಕವಾಳೇ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಸಕ್ಕಸುಯಾಮಸನ್ತುಸಿತಸುನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತಿಮಹಾಬ್ರಹ್ಮೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಚಕ್ಕವಾಳೇ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ತುಸಿತಭವನೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಾರಿಸ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇನ್ತೇಹಿ ನ ಸಕ್ಕಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ನ ಮಾರಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕವತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೇಹಿ ಪೂರಿತಾ, ಲೋಕನಿತ್ಥರಣತ್ಥಾಯ ಪನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೇಹಿ ಪೂರಿತಾ, ಸೋ ವೋ ದಾನಿ ಕಾಲೋ, ಮಾರಿಸ, ಬುದ್ಧತ್ತಾಯ, ಸಮಯೋ, ಮಾರಿಸ, ಬುದ್ಧತ್ತಾಯಾ’’ತಿ ಯಾಚಿಂಸು।

    Tesu buddhakolāhalasaddaṃ sutvā sakaladasasahassacakkavāḷadevatā ekato sannipatitvā ‘‘asuko nāma satto buddho bhavissatī’’ti ñatvā taṃ upasaṅkamitvā āyācanti. Āyācamānā ca pubbanimittesu uppannesu āyācanti. Tadā pana sabbāpi tā ekekacakkavāḷe cātumahārājasakkasuyāmasantusitasunimmitavasavattimahābrahmehi saddhiṃ ekacakkavāḷe sannipatitvā tusitabhavane bodhisattassa santikaṃ gantvā ‘‘mārisa, tumhehi dasa pāramiyo pūrentehi na sakkasampattiṃ, na mārabrahmacakkavattisampattiṃ patthentehi pūritā, lokanittharaṇatthāya pana sabbaññutaṃ patthentehi pūritā, so vo dāni kālo, mārisa, buddhattāya, samayo, mārisa, buddhattāyā’’ti yāciṃsu.

    ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ದೇವತಾನಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಅದತ್ವಾವ ಕಾಲದೀಪದೇಸಕುಲಜನೇತ್ತಿಆಯುಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಪಞ್ಚಮಹಾವಿಲೋಕನಂ ನಾಮ ವಿಲೋಕೇಸಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಕಾಲೋ ನು ಖೋ, ಅಕಾಲೋ ನು ಖೋ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಕಾಲಂ ವಿಲೋಕೇಸಿ। ತತ್ಥ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸತೋ ಉದ್ಧಂ ವಡ್ಢಿತಆಯುಕಾಲೋ ಕಾಲೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ತದಾ ಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಾನಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ತಿಲಕ್ಖಣಮುತ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತೇಸಂ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನತ್ತಾ’’ತಿ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಕಥೇನ್ತೀ’’ತಿ ನೇವ ಸೋತಬ್ಬಂ ನ ಸದ್ಧಾತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞನ್ತಿ, ತತೋ ಅಭಿಸಮಯೋ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ ಸಾಸನಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಅಕಾಲೋ। ವಸ್ಸಸತತೋ ಊನಆಯುಕಾಲೋಪಿ ಕಾಲೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ತದಾ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಉಸ್ಸನ್ನಕಿಲೇಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಉಸ್ಸನ್ನಕಿಲೇಸಾನಞ್ಚ ದಿನ್ನೋ ಓವಾದೋ ಓವಾದಟ್ಠಾನೇ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಉದಕೇ ದಣ್ಡರಾಜಿ ವಿಯ ಖಿಪ್ಪಂ ವಿಗಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ಅಕಾಲೋ। ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸತೋ ಪನ ಪಟ್ಠಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ, ವಸ್ಸಸತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉದ್ಧಂ ಆಯುಕಾಲೋ ಕಾಲೋ ನಾಮ। ತದಾ ಚ ವಸ್ಸಸತಾಯುಕಾಲೋ, ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಬ್ಬಕಾಲೋ’’ತಿ ಕಾಲಂ ಪಸ್ಸಿ।

    Atha mahāsatto devatānaṃ paṭiññaṃ adatvāva kāladīpadesakulajanettiāyuparicchedavasena pañcamahāvilokanaṃ nāma vilokesi. Tattha ‘‘kālo nu kho, akālo nu kho’’ti paṭhamaṃ kālaṃ vilokesi. Tattha vassasatasahassato uddhaṃ vaḍḍhitaāyukālo kālo nāma na hoti. Kasmā? Tadā hi sattānaṃ jātijarāmaraṇāni na paññāyanti. Buddhānañca dhammadesanā tilakkhaṇamuttā nāma natthi. Tesaṃ ‘‘aniccaṃ dukkhaṃ anattā’’ti kathentānaṃ ‘‘kiṃ nāmetaṃ kathentī’’ti neva sotabbaṃ na saddhātabbaṃ maññanti, tato abhisamayo na hoti, tasmiṃ asati aniyyānikaṃ sāsanaṃ hoti. Tasmā so akālo. Vassasatato ūnaāyukālopi kālo nāma na hoti. Kasmā? Tadā hi sattā ussannakilesā honti, ussannakilesānañca dinno ovādo ovādaṭṭhāne na tiṭṭhati, udake daṇḍarāji viya khippaṃ vigacchati. Tasmā sopi akālo. Vassasatasahassato pana paṭṭhāya heṭṭhā, vassasatato paṭṭhāya uddhaṃ āyukālo kālo nāma. Tadā ca vassasatāyukālo, atha mahāsatto ‘‘nibbattitabbakālo’’ti kālaṃ passi.

    ತತೋ ದೀಪಂ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಪರಿವಾರೇ ಚತ್ತಾರೋ ದೀಪೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ತೀಸು ದೀಪೇಸು ಬುದ್ಧಾ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಜಮ್ಬುದೀಪೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ದೀಪಂ ಪಸ್ಸಿ।

    Tato dīpaṃ vilokento saparivāre cattāro dīpe oloketvā ‘‘tīsu dīpesu buddhā na nibbattanti, jambudīpeyeva nibbattantī’’ti dīpaṃ passi.

    ತತೋ ‘‘ಜಮ್ಬುದೀಪೋ ನಾಮ ಮಹಾ, ದಸಯೋಜನಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣೋ, ಕತರಸ್ಮಿಂ ನು ಖೋ ಪದೇಸೇ ಬುದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ಓಕಾಸಂ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸಂ ಪಸ್ಸಿ। ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೋ ನಾಮ ‘‘ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಗಜಙ್ಗಲಂ ನಾಮ ನಿಗಮೋ, ತಸ್ಸ ಪರೇನ ಮಹಾಸಾಲಾ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ। ಪುರತ್ಥಿಮದಕ್ಖಿಣಾಯ ದಿಸಾಯ ಸಲ್ಲವತೀ ನಾಮ ನದೀ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ। ದಕ್ಖಿಣಾಯ ದಿಸಾಯ ಸೇತಕಣ್ಣಿಕಂ ನಾಮ ನಿಗಮೋ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ। ಪಚ್ಛಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಥೂಣಂ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮೋ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ। ಉತ್ತರಾಯ ದಿಸಾಯ ಉಸೀರದ್ಧಜೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬತೋ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ’’ತಿ ಏವಂ ವಿನಯೇ (ಮಹಾವ॰ ೨೫೯) ವುತ್ತೋ ಪದೇಸೋ । ಸೋ ಆಯಾಮತೋ ತೀಣಿ ಯೋಜನಸತಾನಿ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಾನಿ, ಪರಿಕ್ಖೇಪತೋ ನವ ಯೋಜನಸತಾನೀತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಬುದ್ಧಾ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ, ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಅಸೀತಿ ಮಹಾಸಾವಕಾ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾನೋ, ಅಞ್ಞೇ ಚ ಮಹೇಸಕ್ಖಾ ಖತ್ತಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಇದಞ್ಚೇತ್ಥ ಕಪಿಲವತ್ಥು ನಾಮ ನಗರಂ, ತತ್ಥ ಮಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಬ್ಬನ್ತಿ ನಿಟ್ಠಂ ಅಗಮಾಸಿ।

    Tato ‘‘jambudīpo nāma mahā, dasayojanasahassaparimāṇo, katarasmiṃ nu kho padese buddhā nibbattantī’’ti okāsaṃ vilokento majjhimadesaṃ passi. Majjhimadeso nāma ‘‘puratthimāya disāya gajaṅgalaṃ nāma nigamo, tassa parena mahāsālā, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Puratthimadakkhiṇāya disāya sallavatī nāma nadī, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Dakkhiṇāya disāya setakaṇṇikaṃ nāma nigamo, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Pacchimāya disāya thūṇaṃ nāma brāhmaṇagāmo, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Uttarāya disāya usīraddhajo nāma pabbato, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe’’ti evaṃ vinaye (mahāva. 259) vutto padeso . So āyāmato tīṇi yojanasatāni, vitthārato aḍḍhateyyāni, parikkhepato nava yojanasatānīti etasmiṃ padese buddhā, paccekabuddhā, aggasāvakā, asīti mahāsāvakā, cakkavattirājāno, aññe ca mahesakkhā khattiyabrāhmaṇagahapatimahāsālā uppajjanti. Idañcettha kapilavatthu nāma nagaraṃ, tattha mayā nibbattitabbanti niṭṭhaṃ agamāsi.

    ತತೋ ಕುಲಂ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ವೇಸ್ಸಕುಲೇ ವಾ ಸುದ್ದಕುಲೇ ವಾ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಲೋಕಸಮ್ಮತೇ ಪನ ಖತ್ತಿಯಕುಲೇ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ವಾತಿ ದ್ವೀಸುಯೇವ ಕುಲೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಇದಾನಿ ಚ ಖತ್ತಿಯಕುಲಂ ಲೋಕಸಮ್ಮತಂ, ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸಾಮಿ। ಸುದ್ಧೋದನೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಮೇ ಪಿತಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕುಲಂ ಪಸ್ಸಿ।

    Tato kulaṃ vilokento ‘‘buddhā nāma vessakule vā suddakule vā na nibbattanti. Lokasammate pana khattiyakule vā brāhmaṇakule vāti dvīsuyeva kulesu nibbattanti. Idāni ca khattiyakulaṃ lokasammataṃ, tattha nibbattissāmi. Suddhodano nāma rājā me pitā bhavissatī’’ti kulaṃ passi.

    ತತೋ ಮಾತರಂ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಬುದ್ಧಮಾತಾ ನಾಮ ಲೋಲಾ ಸುರಾಧುತ್ತಾ ನ ಹೋತಿ, ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪನ ಪೂರಿತಪಾರಮೀ ಜಾತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಖಣ್ಡಪಞ್ಚಸೀಲಾಯೇವ ಹೋತಿ। ಅಯಞ್ಚ ಮಹಾಮಾಯಾ ನಾಮ ದೇವೀ ಏದಿಸೀ, ಅಯಂ ಮೇ ಮಾತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಕಿತ್ತಕಂ ಪನಸ್ಸಾ ಆಯೂತಿ ದಸನ್ನಂ ಮಾಸಾನಂ ಉಪರಿ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನೀ’’ತಿ ಪಸ್ಸಿ।

    Tato mātaraṃ vilokento ‘‘buddhamātā nāma lolā surādhuttā na hoti, kappasatasahassaṃ pana pūritapāramī jātito paṭṭhāya akhaṇḍapañcasīlāyeva hoti. Ayañca mahāmāyā nāma devī edisī, ayaṃ me mātā bhavissati. Kittakaṃ panassā āyūti dasannaṃ māsānaṃ upari satta divasānī’’ti passi.

    ಇತಿ ಇಮಂ ಪಞ್ಚಮಹಾವಿಲೋಕನಂ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಕಾಲೋ ಮೇ, ಮಾರಿಸಾ, ಬುದ್ಧಭಾವಾಯಾ’’ತಿ ದೇವತಾನಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ತಾ ದೇವತಾ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ತುಸಿತದೇವತಾಹಿ ಪರಿವುತೋ ತುಸಿತಪುರೇ ನನ್ದನವನಂ ಪಾವಿಸಿ। ಸಬ್ಬದೇವಲೋಕೇಸು ಹಿ ನನ್ದನವನಂ ಅತ್ಥಿಯೇವ। ತತ್ಥ ನಂ ದೇವತಾ ‘‘ಇತೋ ಚುತೋ ಸುಗತಿಂ ಗಚ್ಛ, ಇತೋ ಚುತೋ ಸುಗತಿಂ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಕುಸಲಕಮ್ಮೋಕಾಸಂ ಸಾರಯಮಾನಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ಸೋ ಏವಂ ದೇವತಾಹಿ ಕುಸಲಂ ಸಾರಯಮಾನಾಹಿ ಪರಿವುತೋ ತತ್ಥ ವಿಚರನ್ತೋಯೇವ ಚವಿತ್ವಾ ಮಹಾಮಾಯಾಯ ದೇವಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ।

    Iti imaṃ pañcamahāvilokanaṃ viloketvā ‘‘kālo me, mārisā, buddhabhāvāyā’’ti devatānaṃ saṅgahaṃ karonto paṭiññaṃ datvā ‘‘gacchatha, tumhe’’ti tā devatā uyyojetvā tusitadevatāhi parivuto tusitapure nandanavanaṃ pāvisi. Sabbadevalokesu hi nandanavanaṃ atthiyeva. Tattha naṃ devatā ‘‘ito cuto sugatiṃ gaccha, ito cuto sugatiṃ gacchā’’ti pubbe katakusalakammokāsaṃ sārayamānā vicaranti. So evaṃ devatāhi kusalaṃ sārayamānāhi parivuto tattha vicarantoyeva cavitvā mahāmāyāya deviyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi.

    ತಸ್ಸ ಆವಿಭಾವತ್ಥಂ ಅಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ತದಾ ಕಿರ ಕಪಿಲವತ್ಥುನಗರೇ ಆಸಾಳ್ಹಿನಕ್ಖತ್ತಂ ಸಙ್ಘುಟ್ಠಂ ಅಹೋಸಿ, ಮಹಾಜನೋ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳತಿ। ಮಹಾಮಾಯಾಪಿ ದೇವೀ ಪುರೇ ಪುಣ್ಣಮಾಯ ಸತ್ತಮದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಗತಸುರಾಪಾನಂ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಭೂತಿಸಮ್ಪನ್ನಂ ನಕ್ಖತ್ತಕೀಳಂ ಅನುಭವಮಾನಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ಉಟ್ಠಾಯ ಗನ್ಧೋದಕೇನ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರವಿಭೂಸಿತಾ ವರಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ನಿಪನ್ನಾ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಮಾನಾ ಇಮಂ ಸುಪಿನಂ ಅದ್ದಸ – ಚತ್ತಾರೋ ಕಿರ ನಂ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಸಯನೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ನೇತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಿಕೇ ಮನೋಸಿಲಾತಲೇ ಸತ್ತಯೋಜನಿಕಸ್ಸ ಮಹಾಸಾಲರುಕ್ಖಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಂಸು। ಅಥ ನೇಸಂ ದೇವಿಯೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದೇವಿಂ ಅನೋತತ್ತದಹಂ ನೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಮಲಹರಣತ್ಥಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ದಿಬ್ಬವತ್ಥಂ ನಿವಾಸಾಪೇತ್ವಾ ಗನ್ಧೇಹಿ ವಿಲಿಮ್ಪಾಪೇತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಿಳನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ತತೋ ಅವಿದೂರೇ ಏಕೋ ರಜತಪಬ್ಬತೋ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಕನಕವಿಮಾನಂ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಪಾಚೀನಸೀಸಕಂ ದಿಬ್ಬಸಯನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸುಂ। ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸೇತವರವಾರಣೋ ಹುತ್ವಾ ತತೋ ಅವಿದೂರೇ ಏಕೋ ಸುವಣ್ಣಪಬ್ಬತೋ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ವಿಚರಿತ್ವಾ ತತೋ ಓರುಯ್ಹ ರಜತಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಉತ್ತರದಿಸತೋ ಆಗಮ್ಮ ರಜತದಾಮವಣ್ಣಾಯ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಸೇತಪದುಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕೋಞ್ಚನಾದಂ ನದಿತ್ವಾ ಕನಕವಿಮಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಾತುಸಯನಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಂ ಪವಿಟ್ಠಸದಿಸೋ ಅಹೋಸೀತಿ। ಏವಂ ಉತ್ತರಾಸಾಳ್ಹನಕ್ಖತ್ತೇನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ।

    Tassa āvibhāvatthaṃ ayaṃ anupubbikathā – tadā kira kapilavatthunagare āsāḷhinakkhattaṃ saṅghuṭṭhaṃ ahosi, mahājano nakkhattaṃ kīḷati. Mahāmāyāpi devī pure puṇṇamāya sattamadivasato paṭṭhāya vigatasurāpānaṃ mālāgandhavibhūtisampannaṃ nakkhattakīḷaṃ anubhavamānā sattame divase pātova uṭṭhāya gandhodakena nhāyitvā cattāri satasahassāni vissajjetvā mahādānaṃ datvā sabbālaṅkāravibhūsitā varabhojanaṃ bhuñjitvā uposathaṅgāni adhiṭṭhāya alaṅkatapaṭiyattaṃ sirigabbhaṃ pavisitvā sirisayane nipannā niddaṃ okkamamānā imaṃ supinaṃ addasa – cattāro kira naṃ mahārājāno sayaneneva saddhiṃ ukkhipitvā himavantaṃ netvā saṭṭhiyojanike manosilātale sattayojanikassa mahāsālarukkhassa heṭṭhā ṭhapetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Atha nesaṃ deviyo āgantvā deviṃ anotattadahaṃ netvā manussamalaharaṇatthaṃ nhāpetvā dibbavatthaṃ nivāsāpetvā gandhehi vilimpāpetvā dibbapupphāni piḷandhāpetvā tato avidūre eko rajatapabbato atthi, tassa anto kanakavimānaṃ atthi, tattha pācīnasīsakaṃ dibbasayanaṃ paññāpetvā nipajjāpesuṃ. Atha bodhisatto setavaravāraṇo hutvā tato avidūre eko suvaṇṇapabbato atthi, tattha vicaritvā tato oruyha rajatapabbataṃ abhiruhitvā uttaradisato āgamma rajatadāmavaṇṇāya soṇḍāya setapadumaṃ gahetvā koñcanādaṃ naditvā kanakavimānaṃ pavisitvā mātusayanaṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā dakkhiṇapassaṃ phāletvā kucchiṃ paviṭṭhasadiso ahosīti. Evaṃ uttarāsāḷhanakkhattena paṭisandhiṃ gaṇhi.

    ಪುನದಿವಸೇ ಪಬುದ್ಧಾ ದೇವೀ ತಂ ಸುಪಿನಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ರಾಜಾ ಚತುಸಟ್ಠಿಮತ್ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪಾಮೋಕ್ಖೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಗೋಮಯಹರಿತೂಪಲಿತ್ತಾಯ ಲಾಜಾದೀಹಿ ಕತಮಙ್ಗಲಸಕ್ಕಾರಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಮಹಾರಹಾನಿ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಸಪ್ಪಿಮಧುಸಕ್ಖರಾಭಿಸಙ್ಖತಸ್ಸ ವರಪಾಯಾಸಸ್ಸ ಸುವಣ್ಣರಜತಪಾತಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣರಜತಪಾತೀಹಿಯೇವ ಪಟಿಕುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ಅಹತವತ್ಥಕಪಿಲಗಾವಿದಾನಾದೀಹಿ ತೇ ಸನ್ತಪ್ಪೇಸಿ। ಅಥ ನೇಸಂ ಸಬ್ಬಕಾಮೇಹಿ ಸನ್ತಪ್ಪಿತಾನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಸುಪಿನಂ ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಮಹಾರಾಜ, ದೇವಿಯಾ ತೇ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಸೋ ಚ ಖೋ ಪುರಿಸಗಬ್ಭೋ, ನ ಇತ್ಥಿಗಬ್ಭೋ, ಪುತ್ತೋ ತೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಸಚೇ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸಿಸ್ಸತಿ, ರಾಜಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ। ಸಚೇ ಅಗಾರಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಲೋಕೇ ವಿವಟಚ್ಛದೋ’’ತಿ।

    Punadivase pabuddhā devī taṃ supinaṃ rañño ārocesi. Rājā catusaṭṭhimatte brāhmaṇapāmokkhe pakkosāpetvā gomayaharitūpalittāya lājādīhi katamaṅgalasakkārāya bhūmiyā mahārahāni āsanāni paññāpetvā tattha nisinnānaṃ brāhmaṇānaṃ sappimadhusakkharābhisaṅkhatassa varapāyāsassa suvaṇṇarajatapātiyo pūretvā suvaṇṇarajatapātīhiyeva paṭikujjitvā adāsi, aññehi ca ahatavatthakapilagāvidānādīhi te santappesi. Atha nesaṃ sabbakāmehi santappitānaṃ brāhmaṇānaṃ supinaṃ ārocāpetvā ‘‘kiṃ bhavissatī’’ti pucchi. Brāhmaṇā āhaṃsu – ‘‘mā cintayi, mahārāja, deviyā te kucchimhi gabbho patiṭṭhito, so ca kho purisagabbho, na itthigabbho, putto te bhavissati, so sace agāraṃ ajjhāvasissati, rājā bhavissati cakkavattī. Sace agārā nikkhamma pabbajissati, buddho bhavissati loke vivaṭacchado’’ti.

    ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಕ್ಖಣೇಯೇವ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಸಙ್ಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪವೇಧಿ। ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪಾತುರಹೇಸುಂ – ದಸಸು ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇಸು ಅಪ್ಪಮಾಣೋ ಓಭಾಸೋ ಫರಿ। ತಸ್ಸ ತಂ ಸಿರಿಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ವಿಯ ಅನ್ಧಾ ಚಕ್ಖೂನಿ ಪಟಿಲಭಿಂಸು, ಬಧಿರಾ ಸದ್ದಂ ಸುಣಿಂಸು, ಮೂಗಾ ಸಮಾಲಪಿಂಸು, ಖುಜ್ಜಾ ಉಜುಗತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ, ಪಙ್ಗುಲಾ ಪದಸಾ ಗಮನಂ ಪಟಿಲಭಿಂಸು, ಬನ್ಧನಗತಾ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾ ಅನ್ದುಬನ್ಧನಾದೀಹಿ ಮುಚ್ಚಿಂಸು, ಸಬ್ಬನಿರಯೇಸು ಅಗ್ಗೀ ನಿಬ್ಬಾಯಿಂಸು, ಪೇತ್ತಿವಿಸಯೇಸು ಖುಪ್ಪಿಪಾಸಾ ವೂಪಸಮಿಂಸು, ತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಭಯಂ ನಾಹೋಸಿ, ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ರೋಗೋ ವೂಪಸಮಿ, ಸಬ್ಬಸತ್ತಾ ಪಿಯಂವದಾ ಅಹೇಸುಂ, ಮಧುರೇನಾಕಾರೇನ ಅಸ್ಸಾ ಹಸಿಂಸು, ವಾರಣಾ ಗಜ್ಜಿಂಸು, ಸಬ್ಬತೂರಿಯಾನಿ ಸಕಂ ಸಕಂ ನಿನ್ನಾದಂ ಮುಞ್ಚಿಂಸು, ಅಘಟ್ಟಿತಾನಿಯೇವ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಹತ್ಥೂಪಗಾದೀನಿ ಆಭರಣಾನಿ ವಿರವಿಂಸು, ಸಬ್ಬಾ ದಿಸಾ ವಿಪ್ಪಸನ್ನಾ ಅಹೇಸುಂ, ಸತ್ತಾನಂ ಸುಖಂ ಉಪ್ಪಾದಯಮಾನೋ ಮುದುಸೀತಲೋ ವಾತೋ ವಾಯಿ, ಅಕಾಲಮೇಘೋ ವಸ್ಸಿ, ಪಥವಿತೋಪಿ ಉದಕಂ ಉಬ್ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸನ್ದಿ, ಪಕ್ಖಿನೋ ಆಕಾಸಗಮನಂ ವಿಜಹಿಂಸು, ನದಿಯೋ ಅಸನ್ದಮಾನಾ ಅಟ್ಠಂಸು, ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ಮಧುರೋದಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮೇವ ಪಞ್ಚವಣ್ಣೇಹಿ ಪದುಮೇಹಿ ಸಞ್ಛನ್ನತಲೋ ಅಹೋಸಿ, ಥಲಜಜಲಜಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಪುಪ್ಫಾನಿ ಪುಪ್ಫಿಂಸು, ರುಕ್ಖಾನಂ ಖನ್ಧೇಸು ಖನ್ಧಪದುಮಾನಿ, ಸಾಖಾಸು ಸಾಖಾಪದುಮಾನಿ, ಲತಾಸು ಲತಾಪದುಮಾನಿ ಪುಪ್ಫಿಂಸು, ಘನಸಿಲಾತಲಾನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉಪರೂಪರಿ ಸತಪತ್ತಾನಿ ಹುತ್ವಾ ದಣ್ಡಪದುಮಾನಿ ನಾಮ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು, ಆಕಾಸೇ ಓಲಮ್ಬಕಪದುಮಾನಿ ನಾಮ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು, ಸಮನ್ತತೋ ಪುಪ್ಫವಸ್ಸಾನಿ ವಸ್ಸಿಂಸು। ಆಕಾಸೇ ದಿಬ್ಬತೂರಿಯಾನಿ ವಜ್ಜಿಂಸು, ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಮಾಲಾಗುಳೋ ವಿಯ, ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಬದ್ಧಮಾಲಾಕಲಾಪೋ ವಿಯ, ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಮಾಲಾಸನಂ ವಿಯ ಚ ಏಕಮಾಲಾಮಾಲಿನೀ ವಿಪ್ಫುರನ್ತವಾಳಬೀಜನೀ ಪುಪ್ಫಧೂಪಗನ್ಧಪರಿವಾಸಿತಾ ಪರಮಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ಅಹೋಸಿ।

    Bodhisattassa pana mātukucchimhi paṭisandhiggahaṇakkhaṇeyeva ekappahāreneva sakaladasasahassī lokadhātu saṅkampi sampakampi sampavedhi. Dvattiṃsa pubbanimittāni pāturahesuṃ – dasasu cakkavāḷasahassesu appamāṇo obhāso phari. Tassa taṃ siriṃ daṭṭhukāmā viya andhā cakkhūni paṭilabhiṃsu, badhirā saddaṃ suṇiṃsu, mūgā samālapiṃsu, khujjā ujugattā ahesuṃ, paṅgulā padasā gamanaṃ paṭilabhiṃsu, bandhanagatā sabbasattā andubandhanādīhi mucciṃsu, sabbanirayesu aggī nibbāyiṃsu, pettivisayesu khuppipāsā vūpasamiṃsu, tiracchānānaṃ bhayaṃ nāhosi, sabbasattānaṃ rogo vūpasami, sabbasattā piyaṃvadā ahesuṃ, madhurenākārena assā hasiṃsu, vāraṇā gajjiṃsu, sabbatūriyāni sakaṃ sakaṃ ninnādaṃ muñciṃsu, aghaṭṭitāniyeva manussānaṃ hatthūpagādīni ābharaṇāni viraviṃsu, sabbā disā vippasannā ahesuṃ, sattānaṃ sukhaṃ uppādayamāno mudusītalo vāto vāyi, akālamegho vassi, pathavitopi udakaṃ ubbhijjitvā vissandi, pakkhino ākāsagamanaṃ vijahiṃsu, nadiyo asandamānā aṭṭhaṃsu, mahāsamuddo madhurodako ahosi, sabbatthakameva pañcavaṇṇehi padumehi sañchannatalo ahosi, thalajajalajādīni sabbapupphāni pupphiṃsu, rukkhānaṃ khandhesu khandhapadumāni, sākhāsu sākhāpadumāni, latāsu latāpadumāni pupphiṃsu, ghanasilātalāni bhinditvā uparūpari satapattāni hutvā daṇḍapadumāni nāma nikkhamiṃsu, ākāse olambakapadumāni nāma nibbattiṃsu, samantato pupphavassāni vassiṃsu. Ākāse dibbatūriyāni vajjiṃsu, sakaladasasahassī lokadhātu vaṭṭetvā vissaṭṭhamālāguḷo viya, uppīḷetvā baddhamālākalāpo viya, alaṅkatapaṭiyattamālāsanaṃ viya ca ekamālāmālinī vipphurantavāḷabījanī pupphadhūpagandhaparivāsitā paramasobhaggappattā ahosi.

    ಏವಂ ಗಹಿತಪಟಿಸನ್ಧಿಕಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಚೇವ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತುಯಾ ಚ ಉಪದ್ದವನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಖಗ್ಗಹತ್ಥಾ ಚತ್ತಾರೋ ದೇವಪುತ್ತಾ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮಾತುಯಾ ಪುರಿಸೇಸು ರಾಗಚಿತ್ತಂ ನುಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ಚ ಅಹೋಸಿ ಸುಖಿನೀ ಅಕಿಲನ್ತಕಾಯಾ। ಬೋಧಿಸತ್ತಞ್ಚ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಗತಂ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇ ಮಣಿರತನೇ ಆವುತಪಣ್ಡುಸುತ್ತಂ ವಿಯ ಪಸ್ಸತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ವಸಿತಕುಚ್ಛಿ ನಾಮ ಚೇತಿಯಗಬ್ಭಸದಿಸಾ ಹೋತಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಞ್ಞೇನ ಸತ್ತೇನ ಆವಸಿತುಂ ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಾ, ತಸ್ಮಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತಾ ಸತ್ತಾಹಜಾತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಯಥಾ ಚ ಅಞ್ಞಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ದಸಮಾಸೇ ಅಪ್ಪತ್ವಾಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾಪಿ ನಿಸಿನ್ನಾಪಿ ನಿಪನ್ನಾಪಿ ವಿಜಾಯನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತಾ। ಸಾ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಸಮಾಸೇ ಕುಚ್ಛಿನಾ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಠಿತಾವ ವಿಜಾಯತಿ। ಅಯಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತುಧಮ್ಮತಾ

    Evaṃ gahitapaṭisandhikassa bodhisattassa paṭisandhiggahaṇakālato paṭṭhāya bodhisattassa ceva bodhisattamātuyā ca upaddavanivāraṇatthaṃ khaggahatthā cattāro devaputtā ārakkhaṃ gaṇhiṃsu. Bodhisattassa mātuyā purisesu rāgacittaṃ nuppajji, lābhaggayasaggappattā ca ahosi sukhinī akilantakāyā. Bodhisattañca antokucchigataṃ vippasanne maṇiratane āvutapaṇḍusuttaṃ viya passati. Yasmā ca bodhisattena vasitakucchi nāma cetiyagabbhasadisā hoti, na sakkā aññena sattena āvasituṃ vā paribhuñjituṃ vā, tasmā bodhisattamātā sattāhajāte bodhisatte kālaṃ katvā tusitapure nibbatti. Yathā ca aññā itthiyo dasamāse appatvāpi atikkamitvāpi nisinnāpi nipannāpi vijāyanti, na evaṃ bodhisattamātā. Sā pana bodhisattaṃ dasamāse kucchinā pariharitvā ṭhitāva vijāyati. Ayaṃ bodhisattamātudhammatā.

    ಮಹಾಮಾಯಾಪಿ ದೇವೀ ಪತ್ತೇನ ತೇಲಂ ವಿಯ ದಸಮಾಸೇ ಕುಚ್ಛಿನಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಗಬ್ಭಾ ಞಾತಿಘರಂ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ದೇವ, ಕುಲಸನ್ತಕಂ ದೇವದಹನಗರಂ ಗನ್ತು’’ನ್ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಕಪಿಲವತ್ಥುತೋ ಯಾವ ದೇವದಹನಗರಾ ಮಗ್ಗಂ ಸಮಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಕದಲಿಪುಣ್ಣಘಟಧಜಪಟಾಕಾದೀಹಿ ಅಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅಲಙ್ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ದೇವಿಂ ಸೋವಣ್ಣಸಿವಿಕಾಯ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸೇನ ಉಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಪೇಸೇಸಿ। ದ್ವಿನ್ನಂ ಪನ ನಗರಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಉಭಯನಗರವಾಸೀನಮ್ಪಿ ಲುಮ್ಬಿನೀವನಂ ನಾಮ ಮಙ್ಗಲಸಾಲವನಂ ಅತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಮೂಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಗ್ಗಸಾಖಾ ಸಬ್ಬಂ ಏಕಪಾಲಿಫುಲ್ಲಂ ಅಹೋಸಿ, ಸಾಖನ್ತರೇಹಿ ಚೇವ ಪುಪ್ಫನ್ತರೇಹಿ ಚ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾ ಭಮರಗಣಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ಚ ಸಕುಣಸಙ್ಘಾ ಮಧುರಸ್ಸರೇನ ವಿಕೂಜನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ಸಕಲಂ ಲುಮ್ಬಿನೀವನಂ ಚಿತ್ತಲತಾವನಸದಿಸಂ, ಮಹಾನುಭಾವಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಸುಸಜ್ಜಿತಆಪಾನಮಣ್ಡಲಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ದೇವಿಯಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಲವನೇ ಕೀಳಿತುಕಾಮತಾ ಉದಪಾದಿ। ಅಮಚ್ಚಾ ದೇವಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಲವನಂ ಪವಿಸಿಂಸು। ಸಾ ಮಙ್ಗಲಸಾಲಮೂಲಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಲಸಾಖಂ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮಾ ಅಹೋಸಿ, ಸಾಲಸಾಖಾ ಸುಸೇದಿತವೇತ್ತಗ್ಗಂ ವಿಯ ಓಣಮಿತ್ವಾ ದೇವಿಯಾ ಹತ್ಥಸಮೀಪಂ ಉಪಗಞ್ಛಿ। ಸಾ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಸಾಖಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ತಾವದೇವ ಚ ದೇವಿಯಾ ಕಮ್ಮಜವಾತಾ ಚಲಿಂಸು, ಅಥಸ್ಸಾ ಸಾಣಿಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನೋ ಪಟಿಕ್ಕಮಿ, ಸಾಲಸಾಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠಮಾನಾಯ ಏವ ಚಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ। ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಚತ್ತಾರೋ ವಿಸುದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಸುವಣ್ಣಜಾಲಂ ಆದಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಾ। ತೇ ತೇನ ಸುವಣ್ಣಜಾಲೇನ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಮಾತು ಪುರತೋ ಠತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತಮನಾ, ದೇವಿ, ಹೋಹಿ, ಮಹೇಸಕ್ಖೋ ತೇ ಪುತ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಆಹಂಸು।

    Mahāmāyāpi devī pattena telaṃ viya dasamāse kucchinā bodhisattaṃ pariharitvā paripuṇṇagabbhā ñātigharaṃ gantukāmā suddhodanamahārājassa ārocesi – ‘‘icchāmahaṃ, deva, kulasantakaṃ devadahanagaraṃ gantu’’nti. Rājā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā kapilavatthuto yāva devadahanagarā maggaṃ samaṃ kāretvā kadalipuṇṇaghaṭadhajapaṭākādīhi alaṅkārehi alaṅkārāpetvā deviṃ sovaṇṇasivikāya nisīdāpetvā amaccasahassena ukkhipāpetvā mahantena parivārena pesesi. Dvinnaṃ pana nagarānaṃ antare ubhayanagaravāsīnampi lumbinīvanaṃ nāma maṅgalasālavanaṃ atthi. Tasmiṃ samaye mūlato paṭṭhāya yāva aggasākhā sabbaṃ ekapāliphullaṃ ahosi, sākhantarehi ceva pupphantarehi ca pañcavaṇṇā bhamaragaṇā nānappakārā ca sakuṇasaṅghā madhurassarena vikūjantā vicaranti. Sakalaṃ lumbinīvanaṃ cittalatāvanasadisaṃ, mahānubhāvassa rañño susajjitaāpānamaṇḍalaṃ viya ahosi. Deviyā taṃ disvā sālavane kīḷitukāmatā udapādi. Amaccā deviṃ gahetvā sālavanaṃ pavisiṃsu. Sā maṅgalasālamūlaṃ upagantvā sālasākhaṃ gaṇhitukāmā ahosi, sālasākhā suseditavettaggaṃ viya oṇamitvā deviyā hatthasamīpaṃ upagañchi. Sā hatthaṃ pasāretvā sākhaṃ aggahesi. Tāvadeva ca deviyā kammajavātā caliṃsu, athassā sāṇiṃ parikkhipāpetvā mahājano paṭikkami, sālasākhaṃ gahetvā tiṭṭhamānāya eva cassā gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. Taṅkhaṇaññeva cattāro visuddhacittā mahābrahmāno suvaṇṇajālaṃ ādāya sampattā. Te tena suvaṇṇajālena bodhisattaṃ sampaṭicchitvā mātu purato ṭhatvā ‘‘attamanā, devi, hohi, mahesakkho te putto uppanno’’ti āhaṃsu.

    ಯಥಾ ಪನ ಅಞ್ಞೇ ಸತ್ತಾ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾ ಪಟಿಕೂಲೇನ ಅಸುಚಿನಾ ಮಕ್ಖಿತಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ। ಸೋ ಪನ ಧಮ್ಮಾಸನತೋ ಓತರನ್ತೋ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ವಿಯ, ನಿಸ್ಸೇಣಿತೋ ಓತರನ್ತೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಚ ದ್ವೇ ಹತ್ಥೇ ದ್ವೇ ಚ ಪಾದೇ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಠಿತಕೋವ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸಮ್ಭವೇನ ಕೇನಚಿ ಅಸುಚಿನಾ ಅಮಕ್ಖಿತೋ ಸುದ್ಧೋ ವಿಸದೋ ಕಾಸಿಕವತ್ಥೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಮಣಿರತನಂ ವಿಯ ಜೋತೇನ್ತೋ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತುಯಾ ಚ ಸಕ್ಕಾರತ್ಥಂ ಆಕಾಸತೋ ದ್ವೇ ಉದಕಧಾರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತುಯಾ ಚ ಸರೀರೇ ಉತುಂ ಗಾಹಾಪೇಸುಂ।

    Yathā pana aññe sattā mātukucchito nikkhamantā paṭikūlena asucinā makkhitā nikkhamanti, na evaṃ bodhisatto. So pana dhammāsanato otaranto dhammakathiko viya, nisseṇito otaranto puriso viya ca dve hatthe dve ca pāde pasāretvā ṭhitakova mātukucchisambhavena kenaci asucinā amakkhito suddho visado kāsikavatthe nikkhittamaṇiratanaṃ viya jotento mātukucchito nikkhami. Evaṃ santepi bodhisattassa ca bodhisattamātuyā ca sakkāratthaṃ ākāsato dve udakadhārā nikkhamitvā bodhisattassa ca bodhisattamātuyā ca sarīre utuṃ gāhāpesuṃ.

    ಅಥ ನಂ ಸುವಣ್ಣಜಾಲೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಹತ್ಥತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಮಙ್ಗಲಸಮ್ಮತಾಯ ಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಾಯ ಅಜಿನಪ್ಪವೇಣಿಯಾ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ತೇಸಂ ಹತ್ಥತೋ ಮನುಸ್ಸಾ ದುಕೂಲಚುಮ್ಬಟಕೇನ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಹತ್ಥತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಂ ಓಲೋಕೇಸಿ, ಅನೇಕಾನಿ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸಾನಿ ಏಕಙ್ಗಣಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ತತ್ಥ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜಯಮಾನಾ ‘‘ಮಹಾಪುರಿಸ, ಇಧ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ನತ್ಥಿ, ಕುತೇತ್ಥ ಉತ್ತರಿತರೋ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಏವಂ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ , ಚತಸ್ಸೋ ಅನುದಿಸಾ ಚ ಹೇಟ್ಠಾ, ಉಪರೀತಿ ದಸಪಿ ದಿಸಾ ಅನುವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಸದಿಸಂ ಕಞ್ಚಿ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಉತ್ತರಾದಿಸಾ’’ತಿ ಸತ್ತಪದವೀತಿಹಾರೇನ ಅಗಮಾಸಿ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಧಾರಯಮಾನೇನ, ಸುಯಾಮೇನ ವಾಳಬೀಜನಿಂ, ಅಞ್ಞಾಹಿ ಚ ದೇವತಾಹಿ ಸೇಸರಾಜಕಕುಧಭಣ್ಡಹತ್ಥಾಹಿ ಅನುಗಮ್ಮಮಾನೋ। ತತೋ ಸತ್ತಮಪದೇ ಠಿತೋ ‘‘ಅಗ್ಗೋಹಮಸ್ಮಿ ಲೋಕಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಕಂ ಆಸಭಿಂ ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇನ್ತೋ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿ।

    Atha naṃ suvaṇṇajālena paṭiggahetvā ṭhitānaṃ brahmānaṃ hatthato cattāro mahārājāno maṅgalasammatāya sukhasamphassāya ajinappaveṇiyā gaṇhiṃsu, tesaṃ hatthato manussā dukūlacumbaṭakena gaṇhiṃsu, manussānaṃ hatthato muccitvā pathaviyaṃ patiṭṭhāya puratthimadisaṃ olokesi, anekāni cakkavāḷasahassāni ekaṅgaṇāni ahesuṃ. Tattha devamanussā gandhamālādīhi pūjayamānā ‘‘mahāpurisa, idha tumhehi sadiso añño natthi, kutettha uttaritaro’’ti āhaṃsu. Evaṃ catasso disā , catasso anudisā ca heṭṭhā, uparīti dasapi disā anuviloketvā attanā sadisaṃ kañci adisvā ‘‘ayaṃ uttarādisā’’ti sattapadavītihārena agamāsi mahābrahmunā setacchattaṃ dhārayamānena, suyāmena vāḷabījaniṃ, aññāhi ca devatāhi sesarājakakudhabhaṇḍahatthāhi anugammamāno. Tato sattamapade ṭhito ‘‘aggohamasmi lokassā’’tiādikaṃ āsabhiṃ vācaṃ nicchārento sīhanādaṃ nadi.

    ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿ ತೀಸು ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಮತ್ತೋವ ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ ಮಹೋಸಧತ್ತಭಾವೇ, ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಚಾತಿ। ಮಹೋಸಧತ್ತಭಾವೇ ಕಿರಸ್ಸ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಸ್ಸೇವ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚನ್ದನಸಾರಂ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಗತೋ। ಸೋ ತಂ ಮುಟ್ಠಿಯಂ ಕತ್ವಾವ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ। ಅಥ ನಂ ಮಾತಾ ‘‘ತಾತ, ಕಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಓಸಧಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ। ಇತಿ ಓಸಧಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತತ್ತಾ ‘‘ಓಸಧದಾರಕೋ’’ತ್ವೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ತಂ ಓಸಧಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಾಟಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು, ಆಗತಾಗತಾನಂ ಅನ್ಧಬಧಿರಾದೀನಂ ತದೇವ ಸಬ್ಬರೋಗವೂಪಸಮಾಯ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಅಹೋಸಿ। ತತೋ ‘‘ಮಹನ್ತಂ ಇದಂ ಓಸಧಂ, ಮಹನ್ತಂ ಇದಂ ಓಸಧ’’ನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನವಚನಂ ಉಪಾದಾಯ ‘‘ಮಹೋಸಧೋ’’ತ್ವೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಜಾತಂ। ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೇ ಪನ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾವ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ, ಅಮ್ಮ, ಕಿಞ್ಚಿ ಗೇಹಸ್ಮಿಂ, ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ‘‘ಸಧನೇ ಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಸಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಂ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥತಲೇ ಕತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸತ್ಥವಿಕಂ ಠಪಾಪೇಸಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅತ್ತಭಾವೇ ಇಮಂ ಸೀಹನಾದಂ ನದೀತಿ ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತೀಸು ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಮತ್ತೋವ ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ। ಯಥಾ ಚ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಕ್ಖಣೇ ತಥಾ ಜಾತಿಕ್ಖಣೇಪಿಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪಾತುರಹೇಸುಂ। ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಮಯೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಲುಮ್ಬಿನೀವನೇ ಜಾತೋ, ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸಮಯೇ ರಾಹುಲಮಾತಾದೇವೀ, ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ,ಛನ್ನೋ ಅಮಚ್ಚೋ, ಕಾಳುದಾಯೀ ಅಮಚ್ಚೋ, ಕಣ್ಡಕೋ ಅಸ್ಸರಾಜಾ, ಮಹಾಬೋಧಿರುಕ್ಖೋ, ಚತಸ್ಸೋ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯೋ ಚ ಜಾತಾ। ತತ್ಥ ಏಕಾ ನಿಧಿಕುಮ್ಭೀ ಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಾ, ಏಕಾ ಅಡ್ಢಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಾ, ಏಕಾ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಾ, ಏಕಾ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಾ। ಗಮ್ಭೀರತೋ ಪಥವೀಪರಿಯನ್ತಾ ಏವ ಅಹೋಸೀತಿ। ಇಮೇ ಸತ್ತ ಸಹಜಾತಾ ನಾಮ।

    Bodhisatto hi tīsu attabhāvesu mātukucchito nikkhantamattova vācaṃ nicchāresi mahosadhattabhāve, vessantarattabhāve, imasmiṃ attabhāve cāti. Mahosadhattabhāve kirassa mātukucchito nikkhamantasseva sakko devarājā āgantvā candanasāraṃ hatthe ṭhapetvā gato. So taṃ muṭṭhiyaṃ katvāva nikkhanto. Atha naṃ mātā ‘‘tāta, kiṃ gahetvā āgatosī’’ti pucchi. ‘‘Osadhaṃ, ammā’’ti. Iti osadhaṃ gahetvā āgatattā ‘‘osadhadārako’’tvevassa nāmaṃ akaṃsu. Taṃ osadhaṃ gahetvā cāṭiyaṃ pakkhipiṃsu, āgatāgatānaṃ andhabadhirādīnaṃ tadeva sabbarogavūpasamāya bhesajjaṃ ahosi. Tato ‘‘mahantaṃ idaṃ osadhaṃ, mahantaṃ idaṃ osadha’’nti uppannavacanaṃ upādāya ‘‘mahosadho’’tvevassa nāmaṃ jātaṃ. Vessantarattabhāve pana mātukucchito nikkhamanto dakkhiṇahatthaṃ pasāretvāva ‘‘atthi nu kho, amma, kiñci gehasmiṃ, dānaṃ dassāmī’’ti vadanto nikkhami. Athassa mātā ‘‘sadhane kule nibbattosi, tātā’’ti puttassa hatthaṃ attano hatthatale katvā sahassatthavikaṃ ṭhapāpesi. Imasmiṃ pana attabhāve imaṃ sīhanādaṃ nadīti evaṃ bodhisatto tīsu attabhāvesu mātukucchito nikkhantamattova vācaṃ nicchāresi. Yathā ca paṭisandhiggahaṇakkhaṇe tathā jātikkhaṇepissa dvattiṃsa pubbanimittāni pāturahesuṃ. Yasmiṃ pana samaye amhākaṃ bodhisatto lumbinīvane jāto, tasmiṃyeva samaye rāhulamātādevī, ānandatthero,channo amacco, kāḷudāyī amacco, kaṇḍako assarājā, mahābodhirukkho, catasso nidhikumbhiyo ca jātā. Tattha ekā nidhikumbhī gāvutappamāṇā, ekā aḍḍhayojanappamāṇā, ekā tigāvutappamāṇā, ekā yojanappamāṇā. Gambhīrato pathavīpariyantā eva ahosīti. Ime satta sahajātā nāma.

    ಉಭಯನಗರವಾಸಿನೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಪಿಲವತ್ಥುನಗರಮೇವ ಅಗಮಂಸು। ತಂ ದಿವಸಂಯೇವ ಚ ‘‘ಕಪಿಲವತ್ಥುನಗರೇ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಜಾತೋ, ಅಯಂ ಕುಮಾರೋ ಬೋಧಿಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ದೇವಸಙ್ಘಾ ಚೇಲುಕ್ಖೇಪಾದೀನಿ ಪವತ್ತೇನ್ತಾ ಕೀಳಿಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಕುಲೂಪಕೋ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಕಾಲದೇವಲೋ ನಾಮ ತಾಪಸೋ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ದಿವಾವಿಹಾರತ್ಥಾಯ ತಾವತಿಂಸಭವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ತಾ ದೇವತಾ ತಥಾ ಕೀಳಮಾನಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ತುಮ್ಹೇ ಏವಂ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ಕೀಳಥ, ಮಯ್ಹಮ್ಪೇತಂ ಕಾರಣಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ದೇವತಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಾರಿಸ, ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಜಾತೋ, ಸೋ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇಸ್ಸತಿ, ‘ತಸ್ಸ ಅನನ್ತಂ ಬುದ್ಧಲೀಳಂ ದಟ್ಠುಂ, ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸೋತುಂ ಲಚ್ಛಾಮಾ’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ತುಟ್ಠಾಮ್ಹಾ’’ತಿ। ತಾಪಸೋ ತಾಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಖಿಪ್ಪಂ ದೇವಲೋಕತೋ ಓರುಯ್ಹ ರಾಜನಿವೇಸನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಕಿರ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಜಾತೋ, ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ಕುಮಾರಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ತಾಪಸಂ ವನ್ದಾಪೇತುಂ ಅಭಿಹರಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾದಾ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ತಾಪಸಸ್ಸ ಜಟಾಸು ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ತೇನತ್ತಭಾವೇನ ವನ್ದಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕೋ ನಾಮ ಅಞ್ಞೋ ನತ್ಥಿ। ಸಚೇ ಹಿ ಅಜಾನನ್ತಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ತಾಪಸಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇಯ್ಯುಂ, ಸತ್ತಧಾ ತಸ್ಸ ಮುದ್ಧಾ ಫಲೇಯ್ಯ। ತಾಪಸೋ ‘‘ನ ಮೇ ಅತ್ತಾನಂ ನಾಸೇತುಂ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇಸಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಂ ವನ್ದಿ।

    Ubhayanagaravāsino bodhisattaṃ gahetvā kapilavatthunagarameva agamaṃsu. Taṃ divasaṃyeva ca ‘‘kapilavatthunagare suddhodanamahārājassa putto jāto, ayaṃ kumāro bodhimūle nisīditvā buddho bhavissatī’’ti tāvatiṃsabhavane haṭṭhatuṭṭhā devasaṅghā celukkhepādīni pavattentā kīḷiṃsu. Tasmiṃ samaye suddhodanamahārājassa kulūpako aṭṭhasamāpattilābhī kāladevalo nāma tāpaso bhattakiccaṃ katvā divāvihāratthāya tāvatiṃsabhavanaṃ gantvā tattha divāvihāraṃ nisinno tā devatā tathā kīḷamānā disvā ‘‘kiṃ kāraṇā tumhe evaṃ tuṭṭhamānasā kīḷatha, mayhampetaṃ kāraṇaṃ kathethā’’ti pucchi. Devatā āhaṃsu – ‘‘mārisa, suddhodanamahārājassa putto jāto, so bodhimaṇḍe nisīditvā buddho hutvā dhammacakkaṃ pavattessati, ‘tassa anantaṃ buddhalīḷaṃ daṭṭhuṃ, dhammañca sotuṃ lacchāmā’ti iminā kāraṇena tuṭṭhāmhā’’ti. Tāpaso tāsaṃ vacanaṃ sutvā khippaṃ devalokato oruyha rājanivesanaṃ pavisitvā paññattāsane nisinno ‘‘putto kira te, mahārāja, jāto, passissāmi na’’nti āha. Rājā alaṅkatapaṭiyattaṃ kumāraṃ āharāpetvā tāpasaṃ vandāpetuṃ abhihari. Bodhisattassa pādā parivattitvā tāpasassa jaṭāsu patiṭṭhahiṃsu. Bodhisattassa hi tenattabhāvena vanditabbayuttako nāma añño natthi. Sace hi ajānantā bodhisattassa sīsaṃ tāpasassa pādamūle ṭhapeyyuṃ, sattadhā tassa muddhā phaleyya. Tāpaso ‘‘na me attānaṃ nāsetuṃ yutta’’nti uṭṭhāyāsanā bodhisattassa añjaliṃ paggahesi. Rājā taṃ acchariyaṃ disvā attano puttaṃ vandi.

    ತಾಪಸೋ ಅತೀತೇ ಚತ್ತಾಲೀಸ ಕಪ್ಪೇ, ಅನಾಗತೇ ಚತ್ತಾಲೀಸಾತಿ ಅಸೀತಿ ಕಪ್ಪೇ ಅನುಸ್ಸರತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭವಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಬುದ್ಧೋ, ಉದಾಹು ನೋ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ನಿಸ್ಸಂಸಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಪುರಿಸೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಸಿತಂ ಅಕಾಸಿ। ತತೋ ‘‘ಅಹಂ ಇಮಂ ಅಚ್ಛರಿಯಪುರಿಸಂ ಬುದ್ಧಭೂತಂ ದಟ್ಠುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ ನು ಖೋ, ನೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅನ್ತರಾಯೇವ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಬುದ್ಧಸತೇನಪಿ ಬುದ್ಧಸಹಸ್ಸೇನಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೇ ಅರೂಪಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಅಚ್ಛರಿಯಪುರಿಸಂ ಬುದ್ಧಭೂತಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹತೀ ವತ ಮೇ ಜಾನಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪರೋದಿ।

    Tāpaso atīte cattālīsa kappe, anāgate cattālīsāti asīti kappe anussarati. Bodhisattassa lakkhaṇasampattiṃ disvā ‘‘bhavissati nu kho buddho, udāhu no’’ti āvajjetvā upadhārento ‘‘nissaṃsayena buddho bhavissatī’’ti ñatvā ‘‘acchariyapuriso aya’’nti sitaṃ akāsi. Tato ‘‘ahaṃ imaṃ acchariyapurisaṃ buddhabhūtaṃ daṭṭhuṃ labhissāmi nu kho, no’’ti upadhārento ‘‘na labhissāmi, antarāyeva kālaṃ katvā buddhasatenapi buddhasahassenapi gantvā bodhetuṃ asakkuṇeyye arūpabhave nibbattissāmī’’ti disvā ‘‘evarūpaṃ nāma acchariyapurisaṃ buddhabhūtaṃ daṭṭhuṃ na labhissāmi, mahatī vata me jāni bhavissatī’’ti parodi.

    ಮನುಸ್ಸಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯೋ ಇದಾನೇವ ಹಸಿತ್ವಾ ಪುನ ಪರೋದಿತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಪುತ್ತಸ್ಸ ಕೋಚಿ ಅನ್ತರಾಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ‘‘ನತ್ಥೇತಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋ, ನಿಸ್ಸಂಸಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ಪರೋದಿತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವರೂಪಂ ಪುರಿಸಂ ಬುದ್ಧಭೂತಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ‘ಮಹತೀ ವತ ಮೇ ಜಾನಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಅನುಸೋಚನ್ತೋ ರೋದಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ತತೋ ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಞಾತಕೇಸು ಕೋಚಿ ಏಕಂ ಬುದ್ಧಭೂತಂ ದಟ್ಠುಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಂ ನಾಲಕದಾರಕಂ ಅದ್ದಸ। ಸೋ ಭಗಿನಿಯಾ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ತೇ ಪುತ್ತೋ ನಾಲಕೋ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ ಗೇಹೇ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಪಕ್ಕೋಸಾಹಿ ನ’’ನ್ತಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಂ ಕುಮಾರಂ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಕುಲೇ ಪುತ್ತೋ ಜಾತೋ, ಬುದ್ಧಙ್ಕುರೋ ಏಸೋ, ಪಞ್ಚತಿಂಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತ್ವಂ ಏತಂ ದಟ್ಠುಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಅಜ್ಜೇವ ಪಬ್ಬಜಾಹೀ’’ತಿ। ಸತ್ತಾಸೀತಿಕೋಟಿಧನೇ ಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತದಾರಕೋಪಿ ‘‘ನ ಮಂ ಮಾತುಲೋ ಅನತ್ಥೇ ನಿಯೋಜೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಾವದೇವ ಅನ್ತರಾಪಣತೋ ಕಾಸಾಯಾನಿ ಚೇವ ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತಞ್ಚ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಯೋ ಲೋಕೇ ಉತ್ತಮಪುಗ್ಗಲೋ, ತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಾಭಿಮುಖಂ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಥವಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಂಸಕೂಟೇ ಓಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ಪರಮಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಪ್ಪತ್ತಂ ತಥಾಗತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ನಾಲಕಪಟಿಪದಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಸತ್ತೇವ ಮಾಸೇ ಆಯುಂ ಪಾಲೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಸುವಣ್ಣಪಬ್ಬತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಕೋವ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ।

    Manussā disvā ‘‘amhākaṃ ayyo idāneva hasitvā puna paroditvā patiṭṭhito, kiṃ nu kho, bhante, amhākaṃ ayyaputtassa koci antarāyo bhavissatī’’ti taṃ pucchiṃsu. ‘‘Natthetassa antarāyo, nissaṃsayena buddho bhavissatī’’ti. ‘‘Atha kasmā, bhante, paroditthā’’ti? ‘‘Evarūpaṃ purisaṃ buddhabhūtaṃ daṭṭhuṃ na labhissāmi, ‘mahatī vata me jāni bhavissatī’ti attānaṃ anusocanto rodāmī’’ti āha. Tato so ‘‘kiṃ nu kho me ñātakesu koci ekaṃ buddhabhūtaṃ daṭṭhuṃ labhissatī’’ti upadhārento attano bhāgineyyaṃ nālakadārakaṃ addasa. So bhaginiyā gehaṃ gantvā ‘‘kahaṃ te putto nālako’’ti? ‘‘Atthi gehe, ayyā’’ti. ‘‘Pakkosāhi na’’nti pakkosāpetvā attano santikaṃ āgataṃ kumāraṃ āha – ‘‘tāta, suddhodanamahārājassa kule putto jāto, buddhaṅkuro eso, pañcatiṃsa vassāni atikkamitvā buddho bhavissati, tvaṃ etaṃ daṭṭhuṃ labhissasi, ajjeva pabbajāhī’’ti. Sattāsītikoṭidhane kule nibbattadārakopi ‘‘na maṃ mātulo anatthe niyojessatī’’ti cintetvā tāvadeva antarāpaṇato kāsāyāni ceva mattikāpattañca āharāpetvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā ‘‘yo loke uttamapuggalo, taṃ uddissa mayhaṃ pabbajjā’’ti bodhisattābhimukhaṃ añjaliṃ paggayha pañcapatiṭṭhitena vanditvā pattaṃ thavikāya pakkhipitvā aṃsakūṭe olaggetvā himavantaṃ pavisitvā samaṇadhammaṃ akāsi. So paramābhisambodhippattaṃ tathāgataṃ upasaṅkamitvā nālakapaṭipadaṃ kathāpetvā puna himavantaṃ pavisitvā arahattaṃ patvā ukkaṭṭhapaṭipadaṃ paṭipanno satteva māse āyuṃ pāletvā ekaṃ suvaṇṇapabbataṃ nissāya ṭhitakova anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi.

    ಬೋಧಿಸತ್ತಮ್ಪಿ ಖೋ ಪಞ್ಚಮದಿವಸೇ ಸೀಸಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ನಾಮಗ್ಗಹಣಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ರಾಜಭವನಂ ಚತುಜ್ಜಾತಿಯಗನ್ಧೇಹಿ ವಿಲಿಮ್ಪೇತ್ವಾ ಲಾಜಪಞ್ಚಮಕಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಪಾಯಾಸಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಾರಙ್ಗತೇ ಅಟ್ಠಸತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ರಾಜಭವನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಸುಭೋಜನಂ ಭೋಜಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪರಿಗ್ಗಹಾಪೇಸುಂ। ತೇಸು –

    Bodhisattampi kho pañcamadivase sīsaṃ nhāpetvā ‘‘nāmaggahaṇaṃ gaṇhissāmā’’ti rājabhavanaṃ catujjātiyagandhehi vilimpetvā lājapañcamakāni pupphāni vikiritvā asambhinnapāyāsaṃ sampādetvā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāraṅgate aṭṭhasataṃ brāhmaṇe nimantetvā rājabhavane nisīdāpetvā subhojanaṃ bhojāpetvā mahāsakkāraṃ katvā ‘‘kiṃ nu kho bhavissatī’’ti lakkhaṇāni pariggahāpesuṃ. Tesu –

    ‘‘ರಾಮೋ ಧಜೋ ಲಕ್ಖಣೋ ಚಾಪಿ ಮನ್ತೀ, ಯಞ್ಞೋ ಸುಭೋಜೋ ಸುಯಾಮೋ ಸುದತ್ತೋ।

    ‘‘Rāmo dhajo lakkhaṇo cāpi mantī, yañño subhojo suyāmo sudatto;

    ಏತೇ ತದಾ ಅಟ್ಠ ಅಹೇಸುಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ಛಳಙ್ಗವಾ ಮನ್ತಂ ವಿಯಾಕರಿಂಸೂ’’ತಿ॥ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೮೪) –

    Ete tadā aṭṭha ahesuṃ brāhmaṇā, chaḷaṅgavā mantaṃ viyākariṃsū’’ti. (ma. ni. aṭṭha. 1.284) –

    ಇಮೇ ಅಟ್ಠೇವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಲಕ್ಖಣಪರಿಗ್ಗಾಹಕಾ ಅಹೇಸುಂ। ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಸುಪಿನೋಪಿ ಏತೇಹೇವ ಪರಿಗ್ಗಹಿತೋ । ತೇಸು ಸತ್ತ ಜನಾ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದ್ವಿಧಾ ನಂ ಬ್ಯಾಕರಿಂಸು – ‘‘ಇಮೇಹಿ ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸಚೇ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸಿಸ್ಸತಿ, ರಾಜಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಸಚೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞೋ ಸಿರಿವಿಭವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿಂಸು। ತೇಸಂ ಪನ ಸಬ್ಬದಹರೋ ಗೋತ್ತತೋ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವರಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ಠಾನಕಾರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಏಕನ್ತೇನೇಸ ವಿವಟಚ್ಛದೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏಕಮೇವ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏಕಂಸಬ್ಯಾಕರಣಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ಕತಾಧಿಕಾರೋ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಸತ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಇತರೇ ಸತ್ತ ಜನೇ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಇಮೇಹಿ ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಏಕನ್ತಬುದ್ಧಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ಏಕಮೇವ ಗಹಿಂ ಅದ್ದಸ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಂ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏವಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಸಬ್ಬಲೋಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಿದ್ಧಿಕರತ್ತಾ ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।

    Ime aṭṭheva brāhmaṇā lakkhaṇapariggāhakā ahesuṃ. Paṭisandhiggahaṇadivase supinopi eteheva pariggahito . Tesu satta janā dve aṅguliyo ukkhipitvā dvidhā naṃ byākariṃsu – ‘‘imehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasissati, rājā bhavissati cakkavattī, sace pabbajissati, buddho bhavissatī’’ti sabbaṃ cakkavattirañño sirivibhavaṃ ācikkhiṃsu. Tesaṃ pana sabbadaharo gottato koṇḍañño nāma māṇavo bodhisattassa varalakkhaṇasampattiṃ oloketvā ‘‘imassa agāramajjhe ṭhānakāraṇaṃ natthi, ekantenesa vivaṭacchado buddho bhavissatī’’ti ekameva aṅguliṃ ukkhipitvā ekaṃsabyākaraṇaṃ byākāsi. Ayañhi katādhikāro pacchimabhavikasatto paññāya itare satta jane abhibhavitvā imehi lakkhaṇehi samannāgatassa bodhisattassa ekantabuddhabhāvasaṅkhātaṃ ekameva gahiṃ addasa, tasmā ekaṃ aṅguliṃ ukkhipitvā evaṃ byākāsi. Athassa nāmaṃ gaṇhantā sabbalokassa atthasiddhikarattā ‘‘siddhattho’’ti nāmaṃ akaṃsu.

    ಅಥ ಖೋ ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಘರಾನಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತೇ ಆಮನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ತಾತಾ, ಅಮ್ಹೇ ಮಹಲ್ಲಕಾ, ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತಂ ಮಯಂ ಸಮ್ಭಾವೇಯ್ಯಾಮ ವಾ ನೋ ವಾ, ತುಮ್ಹೇ ತಸ್ಮಿಂ ಕುಮಾರೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೇ ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ। ತೇ ಸತ್ತಪಿ ಜನಾ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತಾ, ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಮಾಣವೋಯೇವ ಪನ ಅರೋಗೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಮಹಾಸತ್ತೇ ವುದ್ಧಿಮನ್ವಾಯ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅನಕ್ಕಮೇನ ಉರುವೇಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ರಮಣೀಯೋ ವತ ಅಯಂ ಭೂಮಿಭಾಗೋ, ಅಲಂ ವತಿದಂ ಪಧಾನತ್ಥಿಕಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಧಾನಾಯಾ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಾಸಂ ಉಪಗತೇ ‘‘ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತೇಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಪುತ್ತೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಕಿರ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಸೋ ನಿಸ್ಸಂಸಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸಚೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿತರೋ ಅರೋಗಾ ಅಸ್ಸು, ಅಜ್ಜ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯುಂ। ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇಪಿ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥ, ಏಥ, ಮಯಂ ತಂ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಅನುಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಏಕಚ್ಛನ್ದಾ ಭವಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು, ತೇಸು ತಯೋ ಜನಾ ನ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು, ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು। ತೇ ಪಞ್ಚಪಿ ಜನಾ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯತ್ಥೇರಾ ನಾಮ ಜಾತಾ।

    Atha kho te brāhmaṇā attano attano gharāni gantvā putte āmantayiṃsu – ‘‘tātā, amhe mahallakā, suddhodanamahārājassa puttaṃ sabbaññutaṃ pattaṃ mayaṃ sambhāveyyāma vā no vā, tumhe tasmiṃ kumāre sabbaññutaṃ patte tassa sāsane pabbajeyyāthā’’ti. Te sattapi janā yāvatāyukaṃ ṭhatvā yathākammaṃ gatā, koṇḍaññamāṇavoyeva pana arogo ahosi. So mahāsatte vuddhimanvāya mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā pabbajitvā anakkamena uruvelaṃ gantvā ‘‘ramaṇīyo vata ayaṃ bhūmibhāgo, alaṃ vatidaṃ padhānatthikassa kulaputtassa padhānāyā’’ti cittaṃ uppādetvā tattha vāsaṃ upagate ‘‘mahāpuriso pabbajito’’ti sutvā tesaṃ brāhmaṇānaṃ putte upasaṅkamitvā evamāha – ‘‘siddhatthakumāro kira pabbajito, so nissaṃsayena buddho bhavissati. Sace tumhākaṃ pitaro arogā assu, ajja nikkhamitvā pabbajeyyuṃ. Sace tumhepi iccheyyātha, etha, mayaṃ taṃ mahāpurisaṃ anupabbajissāmā’’ti. Te sabbe ekacchandā bhavituṃ nāsakkhiṃsu, tesu tayo janā na pabbajiṃsu, koṇḍaññabrāhmaṇaṃ jeṭṭhakaṃ katvā itare cattāro pabbajiṃsu. Te pañcapi janā pañcavaggiyattherā nāma jātā.

    ತದಾ ಪನ ಸುದ್ಧೋದನರಾಜಾ – ‘‘ಕಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನೀ’’ತಿ। ‘‘ಕತರಞ್ಚ ಕತರಞ್ಚಾ’’ತಿ? ‘‘ಜರಾಜಿಣ್ಣಂ, ಬ್ಯಾಧಿತಂ, ಮತಂ, ಪಬ್ಬಜಿತ’’ನ್ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏವರೂಪಾನಂ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಮಾ ಅದತ್ಥ, ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಭಾವೇನ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ದ್ವಿಸಹಸ್ಸದೀಪಪರಿವಾರಾನಂ, ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾದೀಪಾನಂ, ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತಂ ಛತ್ತಿಂಸಯೋಜನಪರಿಮಣ್ಡಲಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಪರಿವುತಂ ಗಗನತಲೇ ವಿಚರಮಾನಂ ಪಸ್ಸಿತುಕಾಮೋ’’ತಿ। ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಇಮೇಸಂ ಚತುಪ್ಪಕಾರಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಾನಂ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಚಕ್ಖುಪಥೇ ಆಗಮನನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಗಾವುತೇ ಗಾವುತೇ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ। ತಂ ದಿವಸಞ್ಚ ಮಙ್ಗಲಟ್ಠಾನೇ ಸನ್ನಿಪತಿತೇಸು ಅಸೀತಿಯಾ ಞಾತಿಕುಲಸಹಸ್ಸೇಸು ಏಕಮೇಕೋ ಏಕಮೇಕಂ ಪುತ್ತಂ ಪಟಿಜಾನಿ – ‘‘ಅಯಂ ಬುದ್ಧೋ ವಾ ಹೋತು ರಾಜಾ ವಾ, ಮಯಂ ಏಕಮೇತಂ ಪುತ್ತಂ ದಸ್ಸಾಮ। ಸಚೇಪಿ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಖತ್ತಿಯಸಮಣಗಣೇಹೇವ ಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಚರಿಸ್ಸತಿ। ಸಚೇಪಿ ರಾಜಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಖತ್ತಿಯಕುಮಾರೇಹೇವ ಪುರಕ್ಖತಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಚರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ರಾಜಾಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಉತ್ತಮರೂಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ವಿಗತಸಬ್ಬದೋಸಾ ಧಾತಿಯೋ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಮಹನ್ತೇನ ಸಿರಿಸೋಭಗ್ಗೇನ ವಡ್ಢತಿ।

    Tadā pana suddhodanarājā – ‘‘kiṃ disvā mayhaṃ putto pabbajissatī’’ti pucchi. ‘‘Cattāri pubbanimittānī’’ti. ‘‘Katarañca katarañcā’’ti? ‘‘Jarājiṇṇaṃ, byādhitaṃ, mataṃ, pabbajita’’nti. Rājā ‘‘ito paṭṭhāya evarūpānaṃ mama puttassa santikaṃ upasaṅkamituṃ mā adattha, mayhaṃ puttassa buddhabhāvena kammaṃ natthi, ahaṃ mama puttaṃ dvisahassadīpaparivārānaṃ, catunnaṃ mahādīpānaṃ, issariyādhipaccaṃ cakkavattirajjaṃ karontaṃ chattiṃsayojanaparimaṇḍalāya parisāya parivutaṃ gaganatale vicaramānaṃ passitukāmo’’ti. Evañca pana vatvā imesaṃ catuppakārānaṃ nimittānaṃ kumārassa cakkhupathe āgamananivāraṇatthaṃ catūsu disāsu gāvute gāvute ārakkhaṃ ṭhapesi. Taṃ divasañca maṅgalaṭṭhāne sannipatitesu asītiyā ñātikulasahassesu ekameko ekamekaṃ puttaṃ paṭijāni – ‘‘ayaṃ buddho vā hotu rājā vā, mayaṃ ekametaṃ puttaṃ dassāma. Sacepi buddho bhavissati, khattiyasamaṇagaṇeheva parivārito vicarissati. Sacepi rājā bhavissati, khattiyakumāreheva purakkhataparivārito vicarissatī’’ti. Rājāpi bodhisattassa uttamarūpasampannā vigatasabbadosā dhātiyo paccupaṭṭhāpesi. Bodhisatto mahantena parivārena mahantena sirisobhaggena vaḍḍhati.

    ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಞ್ಞೋ ವಪ್ಪಮಙ್ಗಲಂ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ತಂ ದಿವಸಂ ಸಕಲನಗರಂ ದೇವನಗರಂ ವಿಯ ಅಲಙ್ಕರೋನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇ ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾದಯೋ ಅಹತವತ್ಥನಿವತ್ಥಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ರಾಜಕುಲೇ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ, ರಞ್ಞೋ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ನಙ್ಗಲಸಹಸ್ಸಂ ಯೋಜಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ದಿವಸೇ ಏಕೇನೂನಅಟ್ಠಸತನಙ್ಗಲಾನಿ ಸದ್ಧಿಂ ಬಲಿಬದ್ದರಸ್ಮಿಯೋತ್ತೇಹಿ ರಜತಪರಿಕ್ಖತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ರಞ್ಞೋ ಆಲಮ್ಬನನಙ್ಗಲಂ ಪನ ರತ್ತಸುವಣ್ಣಪರಿಕ್ಖತಂ ಹೋತಿ। ಬಲಿಬದ್ದಾನಂ ಸಿಙ್ಗರಸ್ಮಿಪತೋದಾಪಿ ಸುವಣ್ಣಪರಿಕ್ಖತಾವ ಹೋನ್ತಿ। ರಾಜಾ ಮಹಾಪರಿವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಪುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಅಗಮಾಸಿ। ಕಮ್ಮನ್ತಟ್ಠಾನೇ ಏಕೋ ಜಮ್ಬುರುಕ್ಖೋ ಬಹಲಪಲಾಸೋ ಸನ್ದಚ್ಛಾಯೋ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಸಯನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಸುವಣ್ಣತಾರಕಖಚಿತವಿತಾನಂ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಣಿಪಾಕಾರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ರಾಜಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಗಣಪರಿವುತೋ ನಙ್ಗಲಕರಣಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ಥ ರಾಜಾ ಸುವಣ್ಣನಙ್ಗಲಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅಮಚ್ಚಾ ಏಕೇನೂನಅಟ್ಠಸತರಜತನಙ್ಗಲಾನಿ, ಕಸ್ಸಕಾ ಸೇಸನಙ್ಗಲಾನಿ। ತೇ ತಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಕಸನ್ತಿ। ರಾಜಾ ಪನ ಓರತೋ ವಾ ಪಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಾರತೋ ವಾ ಓರಂ ಆಗಚ್ಛತಿ।

    Athekadivasaṃ rañño vappamaṅgalaṃ nāma ahosi. Taṃ divasaṃ sakalanagaraṃ devanagaraṃ viya alaṅkaronti, sabbe dāsakammakarādayo ahatavatthanivatthā gandhamālādipaṭimaṇḍitā rājakule sannipatanti, rañño kammante naṅgalasahassaṃ yojayanti, tasmiṃ pana divase ekenūnaaṭṭhasatanaṅgalāni saddhiṃ balibaddarasmiyottehi rajataparikkhatāni honti. Rañño ālambananaṅgalaṃ pana rattasuvaṇṇaparikkhataṃ hoti. Balibaddānaṃ siṅgarasmipatodāpi suvaṇṇaparikkhatāva honti. Rājā mahāparivārena nikkhamanto puttaṃ gahetvāva agamāsi. Kammantaṭṭhāne eko jamburukkho bahalapalāso sandacchāyo ahosi. Tassa heṭṭhā kumārassa sayanaṃ paññāpetvā upari suvaṇṇatārakakhacitavitānaṃ bandhāpetvā sāṇipākārena parikkhipāpetvā ārakkhaṃ ṭhapetvā rājā sabbālaṅkāraṃ alaṅkaritvā amaccagaṇaparivuto naṅgalakaraṇaṭṭhānaṃ agamāsi. Tattha rājā suvaṇṇanaṅgalaṃ gaṇhāti, amaccā ekenūnaaṭṭhasatarajatanaṅgalāni, kassakā sesanaṅgalāni. Te tāni gahetvā ito cito ca kasanti. Rājā pana orato vā pāraṃ gacchati, pārato vā oraṃ āgacchati.

    ಏತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿ ಅಹೋಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಧಾತಿಯೋ ‘‘ರಞ್ಞೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅನ್ತೋಸಾಣಿತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಞ್ಚಿ ಅದಿಸ್ವಾವ ವೇಗೇನ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಆನಾಪಾನೇ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ। ಧಾತಿಯೋ ಖಜ್ಜಭೋಜ್ಜನ್ತರೇ ವಿಚರಮಾನಾ ಥೋಕಂ ಚಿರಾಯಿಂಸು। ಸೇಸರುಕ್ಖಾನಂ ಛಾಯಾ ವೀತಿವತ್ತಾ, ತಸ್ಸ ಪನ ಜಮ್ಬುರುಕ್ಖಸ್ಸ ಛಾಯಾ ಪರಿಮಣ್ಡಲಾ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಧಾತಿಯೋ ‘‘ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ಏಕಕೋ’’ತಿ ವೇಗೇನ ಸಾಣಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಮಾನಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಸಯನೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನಂ ತಞ್ಚ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ದೇವ, ಕುಮಾರೋ ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೋ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ರುಕ್ಖಾನಂ ಛಾಯಾ ವೀತಿವತ್ತಾ, ಜಮ್ಬುರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪನ ಛಾಯಾ ಪರಿಮಣ್ಡಲಾ ಠಿತಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ವೇಗೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ, ತಾತ, ದುತಿಯವನ್ದನಾ’’ತಿ ಪುತ್ತಂ ವನ್ದಿ।

    Etasmiṃ ṭhāne mahāsampatti ahosi. Bodhisattaṃ parivāretvā nisinnā dhātiyo ‘‘rañño sampattiṃ passāmā’’ti antosāṇito bahi nikkhantā. Bodhisatto ito cito ca olokento kañci adisvāva vegena uṭṭhāya pallaṅkaṃ ābhujitvā ānāpāne pariggahetvā paṭhamajjhānaṃ nibbattesi. Dhātiyo khajjabhojjantare vicaramānā thokaṃ cirāyiṃsu. Sesarukkhānaṃ chāyā vītivattā, tassa pana jamburukkhassa chāyā parimaṇḍalā hutvā aṭṭhāsi. Dhātiyo ‘‘ayyaputto ekako’’ti vegena sāṇiṃ ukkhipitvā anto pavisamānā bodhisattaṃ sayane pallaṅkena nisinnaṃ tañca pāṭihāriyaṃ disvā gantvā rañño ārocesuṃ – ‘‘deva, kumāro evaṃ nisinno, aññesaṃ rukkhānaṃ chāyā vītivattā, jamburukkhassa pana chāyā parimaṇḍalā ṭhitā’’ti. Rājā vegenāgantvā pāṭihāriyaṃ disvā ‘‘ayaṃ te, tāta, dutiyavandanā’’ti puttaṃ vandi.

    ಅಥ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋ ಜಾತೋ। ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ತಿಣ್ಣಂ ಉತೂನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕೇ ತಯೋ ಪಾಸಾದೇ ಕಾರೇಸಿ – ಏಕಂ ನವಭೂಮಿಕಂ, ಏಕಂ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಂ, ಏಕಂ ಪಞ್ಚಭೂಮಿಕಂ, ಚತ್ತಾಲೀಸಸಹಸ್ಸಾ ಚ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದೇವೋ ವಿಯ ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಅಲಙ್ಕತನಾಟಕಿತ್ಥೀಹಿ ಪರಿವುತೋ ನಿಪ್ಪುರಿಸೇಹಿ ತೂರಿಯೇಹಿ ಪರಿಚಾರಿಯಮಾನೋ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ಉತುವಾರೇನ ತೀಸು ಪಾಸಾದೇಸು ವಿಹಾಸಿ। ರಾಹುಲಮಾತಾ ಪನಸ್ಸ ದೇವೀ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಅಹೋಸಿ।

    Atha anukkamena bodhisatto soḷasavassuddesiko jāto. Rājā bodhisattassa tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavike tayo pāsāde kāresi – ekaṃ navabhūmikaṃ, ekaṃ sattabhūmikaṃ, ekaṃ pañcabhūmikaṃ, cattālīsasahassā ca nāṭakitthiyo upaṭṭhāpesi. Bodhisatto devo viya accharāsaṅghaparivuto alaṅkatanāṭakitthīhi parivuto nippurisehi tūriyehi paricāriyamāno mahāsampattiṃ anubhavanto utuvārena tīsu pāsādesu vihāsi. Rāhulamātā panassa devī aggamahesī ahosi.

    ತಸ್ಸೇವಂ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತಸ್ಸ ಏಕದಿವಸಂ ಞಾತಿಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಅಯಂ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ – ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ ಕೀಳಾಪಸುತೋವ ವಿಚರತಿ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಸಙ್ಗಾಮೇ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೇ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ತವ ಞಾತಕಾ ‘ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಿಪ್ಪಂ ಅಸಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಕೀಳಾಪಸುತೋವ ವಿಚರತೀ’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಏತ್ಥ ಕಿಂ ಸತ್ತು ಪತ್ತಕಾಲೇ ಮಞ್ಞಸೀ’’ತಿ? ‘‘ದೇವ, ಮಮ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ನಗರೇ ಮಮ ಸಿಪ್ಪದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಥ ‘ಇತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಞಾತಕಾನಂ ಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’’ತಿ। ರಾಜಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಕ್ಖಣವೇಧಿವಾಲವೇಧಿಧನುಗ್ಗಹೇ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಧನುಗ್ಗಹೇಹಿ ಅಸಾಧಾರಣಂ ಞಾತಕಾನಂ ದ್ವಾದಸವಿಧಂ ಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ತಂ ಸರಭಙ್ಗಜಾತಕೇ ಆಗತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತದಾ ತಸ್ಸ ಞಾತಿಸಙ್ಘೋ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ ಅಹೋಸಿ।

    Tassevaṃ mahāsampattiṃ anubhavantassa ekadivasaṃ ñātisaṅghassa abbhantare ayaṃ kathā udapādi – ‘‘siddhattho kīḷāpasutova vicarati, na kiñci sippaṃ sikkhati, saṅgāme paccupaṭṭhite kiṃ karissatī’’ti? Rājā bodhisattaṃ pakkosāpetvā ‘‘tāta, tava ñātakā ‘siddhattho kiñci sippaṃ asikkhitvā kīḷāpasutova vicaratī’ti vadanti, ettha kiṃ sattu pattakāle maññasī’’ti? ‘‘Deva, mama sippaṃ sikkhanakiccaṃ natthi, nagare mama sippadassanatthaṃ bheriṃ carāpetha ‘ito sattame divase ñātakānaṃ sippaṃ dassessāmī’’’ti. Rājā tathā akāsi. Bodhisatto akkhaṇavedhivālavedhidhanuggahe sannipātāpetvā mahājanassa majjhe aññehi dhanuggahehi asādhāraṇaṃ ñātakānaṃ dvādasavidhaṃ sippaṃ dassesi. Taṃ sarabhaṅgajātake āgatanayeneva veditabbaṃ. Tadā tassa ñātisaṅgho nikkaṅkho ahosi.

    ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉಯ್ಯಾನಭೂಮಿಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಸಾರಥಿಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ರಥಂ ಯೋಜೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಮಹಾರಹಂ ಉತ್ತಮರಥಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರೇನ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಕುಮುದಪತ್ತವಣ್ಣೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಙ್ಗಲಸಿನ್ಧವೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿವೇದೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದೇವವಿಮಾನಸದಿಸಂ ರಥಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಾಭಿಮುಖೋ ಅಗಮಾಸಿ। ದೇವತಾ ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರಸ್ಸ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝನಕಾಲೋ ಆಸನ್ನೋ, ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏಕಂ ದೇವಪುತ್ತಂ ಜರಾಜಿಣ್ಣಂ ಖಣ್ಡದನ್ತಂ ಪಲಿತಕೇಸಂ ವಙ್ಕಂ ಓಭಗ್ಗಸರೀರಂ ದಣ್ಡಹತ್ಥಂ ಪವೇಧಮಾನಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸುಂ। ತಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚೇವ ಸಾರಥಿ ಚ ಪಸ್ಸನ್ತಿ। ತತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ, ‘‘ಸಮ್ಮ, ಕೋ ನಾಮೇಸ ಪುರಿಸೋ, ಕೇಸಾಪಿಸ್ಸ ನ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇಸ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಪದಾನೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೪೫) ಆಗತನಯೇನ ಸಾರಥಿಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಧಿರತ್ಥು ವತ, ಭೋ, ಜಾತಿ , ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮ ಜಾತಸ್ಸ ಜರಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಂವಿಗ್ಗಹದಯೋ ತತೋವ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಮೇವ ಅಭಿರುಹಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಖಿಪ್ಪಂ ಪಟಿನಿವತ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಜಿಣ್ಣಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಜಿಣ್ಣಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಆಹಂಸು, ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ನಾಸೇಥ, ಸೀಘಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ನಾಟಕಾನಿ ಸಜ್ಜೇಥ, ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಸತಿಂ ನ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ಅದ್ಧಯೋಜನೇ ಅದ್ಧಯೋಜನೇ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ।

    Athekadivasaṃ bodhisatto uyyānabhūmiṃ gantukāmo sārathiṃ āmantetvā ‘‘rathaṃ yojehī’’ti āha. So ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā mahārahaṃ uttamarathaṃ sabbālaṅkārena alaṅkaritvā kumudapattavaṇṇe cattāro maṅgalasindhave yojetvā bodhisattassa paṭivedesi. Bodhisatto devavimānasadisaṃ rathaṃ abhiruhitvā uyyānābhimukho agamāsi. Devatā ‘‘siddhatthakumārassa abhisambujjhanakālo āsanno, pubbanimittaṃ dassessāmā’’ti ekaṃ devaputtaṃ jarājiṇṇaṃ khaṇḍadantaṃ palitakesaṃ vaṅkaṃ obhaggasarīraṃ daṇḍahatthaṃ pavedhamānaṃ katvā dassesuṃ. Taṃ bodhisatto ceva sārathi ca passanti. Tato bodhisatto, ‘‘samma, ko nāmesa puriso, kesāpissa na yathā aññesa’’nti mahāpadāne (dī. ni. 2.45) āgatanayena sārathiṃ pucchitvā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘dhiratthu vata, bho, jāti , yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissatī’’ti saṃviggahadayo tatova paṭinivattitvā pāsādameva abhiruhi. Rājā ‘‘kiṃ kāraṇā mama putto khippaṃ paṭinivattī’’ti pucchi. ‘‘Jiṇṇapurisaṃ disvā, devā’’ti. ‘‘Jiṇṇakaṃ disvā pabbajissatīti āhaṃsu, kasmā maṃ nāsetha, sīghaṃ puttassa nāṭakāni sajjetha, sampattiṃ anubhavanto pabbajjāya satiṃ na karissatī’’ti vatvā ārakkhaṃ vaḍḍhetvā sabbadisāsu addhayojane addhayojane ārakkhaṃ ṭhapesi.

    ಪುನೇಕದಿವಸಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಥೇವ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದೇವತಾಭಿನಿಮ್ಮಿತಂ ಬ್ಯಾಧಿತಂ ಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಂವಿಗ್ಗಹದಯೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಹಿ। ರಾಜಾಪಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಪುನ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಸಮನ್ತಾ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣೇ ಪದೇಸೇ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ। ಅಪರಮ್ಪಿ ಏಕದಿವಸಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಥೇವ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದೇವತಾಭಿನಿಮ್ಮಿತಂ ಕಾಲಙ್ಕತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಂವಿಗ್ಗಹದಯೋ ಪುನ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಹಿ। ರಾಜಾಪಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಪುನ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೇ ಪದೇಸೇ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ। ಅಪರಂ ಪನೇಕದಿವಸಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಥೇವ ದೇವತಾಭಿನಿಮ್ಮಿತಂ ಸುನಿವತ್ಥಂ ಸುಪಾರುತಂ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ನಾಮೇಸೋ ಸಮ್ಮಾ’’ಹಿ ಸಾರಥಿಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಸಾರಥಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಗುಣೇ ವಾ ನ ಜಾನಾತಿ, ದೇವತಾನುಭಾವೇನ ಪನ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನಾಮಾಯಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಗುಣೇ ವಣ್ಣೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ರುಚಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತಂ ದಿವಸಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ದೀಘಭಾಣಕಾ ಪನಾಹು – ‘‘ಚತ್ತಾರಿಪಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಏಕದಿವಸೇನೇವ ದಿಸ್ವಾ ಅಗಮಾಸೀ’’ತಿ।

    Punekadivasaṃ bodhisatto tatheva uyyānaṃ gacchanto devatābhinimmitaṃ byādhitaṃ purisaṃ disvā purimanayeneva pucchitvā saṃviggahadayo nivattitvā pāsādaṃ abhiruhi. Rājāpi pucchitvā heṭṭhā vuttanayeneva saṃvidahitvā puna vaḍḍhetvā samantā tigāvutappamāṇe padese ārakkhaṃ ṭhapesi. Aparampi ekadivasaṃ bodhisatto tatheva uyyānaṃ gacchanto devatābhinimmitaṃ kālaṅkataṃ disvā purimanayeneva pucchitvā saṃviggahadayo puna nivattitvā pāsādaṃ abhiruhi. Rājāpi pucchitvā heṭṭhā vuttanayeneva saṃvidahitvā puna vaḍḍhetvā samantato yojanappamāṇe padese ārakkhaṃ ṭhapesi. Aparaṃ panekadivasaṃ uyyānaṃ gacchanto tatheva devatābhinimmitaṃ sunivatthaṃ supārutaṃ pabbajitaṃ disvā ‘‘ko nāmeso sammā’’hi sārathiṃ pucchi. Sārathi kiñcāpi buddhuppādassa abhāvā pabbajitaṃ vā pabbajitaguṇe vā na jānāti, devatānubhāvena pana ‘‘pabbajito nāmāyaṃ, devā’’ti vatvā pabbajjāya guṇe vaṇṇesi. Bodhisatto pabbajjāya ruciṃ uppādetvā taṃ divasaṃ uyyānaṃ agamāsi. Dīghabhāṇakā panāhu – ‘‘cattāripi nimittāni ekadivaseneva disvā agamāsī’’ti.

    ಸೋ ತತ್ಥ ದಿವಸಭಾಗಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಅತ್ಥಙ್ಗತೇ ಸೂರಿಯೇ ಮಙ್ಗಲಸಿಲಾಪಟ್ಟೇ ನಿಸೀದಿ ಅತ್ತಾನಂ ಅಲಙ್ಕಾರಾಪೇತುಕಾಮೋ, ಅಥಸ್ಸ ಪರಿಚಾರಕಪುರಿಸಾ ನಾನಾವಣ್ಣಾನಿ ದುಸ್ಸಾನಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ಆಭರಣವಿಕತಿಯೋ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಾನಿ ಚ ಆದಾಯ ಸಮನ್ತಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಂ ಉಣ್ಹಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಮಂ ಇಮಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಕಾಮೋಸೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅಲಙ್ಕಾರೇತುಕಾಮತಂ ಞತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಮ್ಮ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮ, ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಅಜ್ಜ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಮಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮೋ ಅಲಙ್ಕಾರೋ, ತ್ವಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ದಿಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅಲಙ್ಕರೋಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ದೇವಾನುಭಾವೇನ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಕಪ್ಪಕಸದಿಸೋ ಹುತ್ವಾ ದಿಬ್ಬದುಸ್ಸೇನ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ವೇಠೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹತ್ಥಸಮ್ಫಸ್ಸೇನೇವ ‘‘ನಾಮಂ ಮನುಸ್ಸೋ, ದೇವಪುತ್ತೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ವೇಠನೇನ ವೇಠಿತಮತ್ತೇ ಸೀಸೇ ಮೋಳಿಯಂ ಮಣಿರತನಾಕಾರೇನ ದುಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಞ್ಛಿ, ಪುನ ವೇಠೇನ್ತಸ್ಸ ದುಸ್ಸಸಹಸ್ಸನ್ತಿ ದಸಕ್ಖತ್ತುಂ ವೇಠೇನ್ತಸ್ಸ ದಸ ದುಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಚ್ಛಿಂಸು। ‘‘ಸೀಸಂ ಖುದ್ದಕಂ, ದುಸ್ಸಾನಿ ಬಹೂನಿ , ಕಥಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗತಾನೀ’’ತಿ ನ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬಂ। ತೇಸು ಹಿ ಸಬ್ಬಮಹನ್ತಂ ಆಮಲಕಪುಪ್ಫಪ್ಪಮಾಣಂ, ಅವಸೇಸಾನಿ ಕದಮ್ಬಕಪುಪ್ಫಪ್ಪಮಾಣಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಕಿಞ್ಜಕ್ಖಗವಚ್ಛಿತಂ ವಿಯ ಕುಯ್ಯಕಪುಪ್ಫಂ ಅಹೋಸಿ।

    So tattha divasabhāgaṃ kīḷitvā maṅgalapokkharaṇiyaṃ nhāyitvā atthaṅgate sūriye maṅgalasilāpaṭṭe nisīdi attānaṃ alaṅkārāpetukāmo, athassa paricārakapurisā nānāvaṇṇāni dussāni nānappakārā ābharaṇavikatiyo mālāgandhavilepanāni ca ādāya samantā parivāretvā aṭṭhaṃsu. Tasmiṃ khaṇe sakkassa nisinnāsanaṃ uṇhaṃ ahosi. So ‘‘ko nu kho maṃ imamhā ṭhānā cāvetukāmosī’’ti upadhārento bodhisattassa alaṅkāretukāmataṃ ñatvā vissakammaṃ āmantesi – ‘‘samma vissakamma, siddhatthakumāro ajja aḍḍharattasamaye mahābhinikkhamanaṃ nikkhamissati, ayamassa pacchimo alaṅkāro, tvaṃ uyyānaṃ gantvā mahāpurisaṃ dibbālaṅkārehi alaṅkarohī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā devānubhāvena taṅkhaṇaññeva bodhisattaṃ upasaṅkamitvā tasseva kappakasadiso hutvā dibbadussena bodhisattassa sīsaṃ veṭhesi. Bodhisatto hatthasamphasseneva ‘‘nāmaṃ manusso, devaputto aya’’nti aññāsi. Veṭhanena veṭhitamatte sīse moḷiyaṃ maṇiratanākārena dussasahassaṃ abbhuggañchi, puna veṭhentassa dussasahassanti dasakkhattuṃ veṭhentassa dasa dussasahassāni abbhuggacchiṃsu. ‘‘Sīsaṃ khuddakaṃ, dussāni bahūni , kathaṃ abbhuggatānī’’ti na cintetabbaṃ. Tesu hi sabbamahantaṃ āmalakapupphappamāṇaṃ, avasesāni kadambakapupphappamāṇāni ahesuṃ. Bodhisattassa sīsaṃ kiñjakkhagavacchitaṃ viya kuyyakapupphaṃ ahosi.

    ಅಥಸ್ಸ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಸಬ್ಬತಾಲಾವಚರೇಸು ಸಕಾನಿ ಸಕಾನಿ ಪಟಿಭಾನಾನಿ ದಸ್ಸಯನ್ತೇಸು, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಸು ‘‘ಜಯನನ್ದಾ’’ತಿಆದಿವಚನೇಹಿ, ಸುತಮಙ್ಗಲಿಕಾದೀಸು ಚ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಮಙ್ಗಲವಚನತ್ಥುತಿಘೋಸೇಹಿ ಸಮ್ಭಾವೇನ್ತೇಸು ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ತಂ ರಥವರಂ ಅಭಿರುಹಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ‘‘ರಾಹುಲಮಾತಾ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ‘‘ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ತುಟ್ಠಿಂ ನಿವೇದೇಥಾ’’ತಿ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ರಾಹು ಜಾತೋ, ಬನ್ಧನಂ ಜಾತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ಅವಚಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮೇ ನತ್ತಾ ‘ರಾಹುಲಕುಮಾರೋ’ತ್ವೇವ ನಾಮ ಹೋತೂ’’ತಿ ಆಹ।

    Athassa sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitassa sabbatālāvacaresu sakāni sakāni paṭibhānāni dassayantesu, brāhmaṇesu ‘‘jayanandā’’tiādivacanehi, sutamaṅgalikādīsu ca nānappakārehi maṅgalavacanatthutighosehi sambhāventesu sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitaṃ taṃ rathavaraṃ abhiruhi. Tasmiṃ samaye ‘‘rāhulamātā puttaṃ vijātā’’ti sutvā suddhodanamahārājā ‘‘puttassa me tuṭṭhiṃ nivedethā’’ti sāsanaṃ pahiṇi. Bodhisatto taṃ sutvā ‘‘rāhu jāto, bandhanaṃ jāta’’nti āha. Rājā ‘‘kiṃ me putto avacā’’ti pucchitvā taṃ vacanaṃ sutvā ‘‘ito paṭṭhāya me nattā ‘rāhulakumāro’tveva nāma hotū’’ti āha.

    ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಖೋ ರಥವರಂ ಆರುಯ್ಹ ಅತಿಮಹನ್ತೇನ ಯಸೇನ ಅತಿಮನೋರಮೇನ ಸಿರಿಸೋಭಗ್ಗೇನ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಕಿಸಾಗೋತಮೀ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯಕಞ್ಞಾ ಉಪರಿಪಾಸಾದವರತಲಗತಾ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕುರುಮಾನಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ರೂಪಸಿರಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಜಾತಾ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –

    Bodhisattopi kho rathavaraṃ āruyha atimahantena yasena atimanoramena sirisobhaggena nagaraṃ pāvisi. Tasmiṃ samaye kisāgotamī nāma khattiyakaññā uparipāsādavaratalagatā nagaraṃ padakkhiṇaṃ kurumānassa bodhisattassa rūpasiriṃ disvā pītisomanassajātā imaṃ udānaṃ udānesi –

    ‘‘ನಿಬ್ಬುತಾ ನೂನ ಸಾ ಮಾತಾ, ನಿಬ್ಬುತೋ ನೂನ ಸೋ ಪಿತಾ।

    ‘‘Nibbutā nūna sā mātā, nibbuto nūna so pitā;

    ನಿಬ್ಬುತಾ ನೂನ ಸಾ ನಾರೀ, ಯಸ್ಸಾಯಂ ಈದಿಸೋ ಪತೀ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ನಿದಾನಕಥಾ)। –

    Nibbutā nūna sā nārī, yassāyaṃ īdiso patī’’ti. (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā); –

    ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಏವಮಾಹ – ‘ಏವರೂಪಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾ ಮಾತು ಹದಯಂ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಪಿತು ಹದಯಂ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಪಜಾಪತಿಯಾ ಹದಯಂ ನಿಬ್ಬಾಯತೀ’ತಿ। ಕಿಸ್ಮಿಂ ನು ಖೋ ನಿಬ್ಬುತೇ ಹದಯಂ ನಿಬ್ಬುತಂ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಕಿಲೇಸೇಸು ವಿರತ್ತಮನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ರಾಗಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬುತೇ ನಿಬ್ಬುತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ದೋಸಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬುತೇ ನಿಬ್ಬುತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಮೋಹಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬುತೇ ನಿಬ್ಬುತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಮಾನದಿಟ್ಠಿಆದೀಸು ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸದರಥೇಸು ನಿಬ್ಬುತೇಸು ನಿಬ್ಬುತಂ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಸುಸ್ಸವನಂ ಸಾವೇತಿ, ಅಹಞ್ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗವೇಸನ್ತೋ ವಿಚರಾಮಿ, ಅಜ್ಜೇವ ಮಯಾ ಘರಾವಾಸಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗವೇಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅಯಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಆಚರಿಯಭಾಗೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ಕಣ್ಠತೋ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಕಿಸಾಗೋತಮಿಯಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಂ ಮುತ್ತಾಹಾರಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸಾ ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಮಯಿ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಪೇಸೇತೀ’’ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಜಾತಾ ಅಹೋಸಿ।

    Bodhisatto taṃ sutvā cintesi – ‘‘ayaṃ evamāha – ‘evarūpaṃ attabhāvaṃ passantiyā mātu hadayaṃ nibbāyati, pitu hadayaṃ nibbāyati, pajāpatiyā hadayaṃ nibbāyatī’ti. Kismiṃ nu kho nibbute hadayaṃ nibbutaṃ nāma hotī’’ti. Athassa kilesesu virattamanassa etadahosi – ‘‘rāgaggimhi nibbute nibbutaṃ nāma hoti, dosaggimhi nibbute nibbutaṃ nāma hoti, mohaggimhi nibbute nibbutaṃ nāma hoti, mānadiṭṭhiādīsu sabbakilesadarathesu nibbutesu nibbutaṃ nāma hotī’’ti. ‘‘Ayaṃ me sussavanaṃ sāveti, ahañhi nibbānaṃ gavesanto vicarāmi, ajjeva mayā gharāvāsaṃ chaḍḍetvā nikkhamma pabbajitvā nibbānaṃ gavesituṃ vaṭṭati, ayaṃ imissā ācariyabhāgo hotū’’ti kaṇṭhato omuñcitvā kisāgotamiyā satasahassagghanakaṃ muttāhāraṃ pesesi. Sā ‘‘siddhatthakumāro mayi paṭibaddhacitto hutvā paṇṇākāraṃ pesetī’’ti somanassajātā ahosi.

    ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಮಹನ್ತೇನ ಸಿರಿಸೋಭಗ್ಗೇನ ಅತ್ತನೋ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ನಿಪಜ್ಜಿ। ತಾವದೇವ ಚ ನಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ನಚ್ಚಗೀತಾದೀಸು ಸುಸಿಕ್ಖಿತಾ ದೇವಕಞ್ಞಾ ವಿಯ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ ನಾನಾತೂರಿಯಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮ್ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಭಿರಮಾಪೇನ್ತಿಯೋ ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತಾನಿ ಪಯೋಜಯಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಿಲೇಸೇಸು ವಿರತ್ತಚಿತ್ತತಾಯ ನಚ್ಚಾದೀಸು ಅನಭಿರತೋ ಮುಹುತ್ತಂ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿ। ತಾಪಿ ಇತ್ಥಿಯೋ ‘‘ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಮಯಂ ನಚ್ಚಾದೀನಿ ಪಯೋಜೇಮ, ಸೋ ನಿದ್ದಂ ಉಪಗತೋ, ಇದಾನಿ ಕಿಮತ್ಥಂ ಕಿಲಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗಹಿತಗಹಿತಾನಿ ತೂರಿಯಾನಿ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿಂಸು, ಗನ್ಧತೇಲಪ್ಪದೀಪಾ ಝಾಯನ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸಯನಪಿಟ್ಠೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅದ್ದಸ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ತೂರಿಯಭಣ್ಡಾನಿ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತಿಯೋ – ಏಕಚ್ಚಾ ಪಗ್ಘರಿತಖೇಳಾ, ಕಿಲಿನ್ನಗತ್ತಾ, ಏಕಚ್ಚಾ ದನ್ತೇ ಖಾದನ್ತಿಯೋ, ಏಕಚ್ಚಾ ಕಾಕಚ್ಛನ್ತಿಯೋ, ಏಕಚ್ಚಾ ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತಿಯೋ, ಏಕಚ್ಚಾ ವಿವಟಮುಖೀ, ಏಕಚ್ಚಾ ಅಪಗತವತ್ಥಾ ಪಾಕಟಬೀಭಚ್ಛಸಮ್ಬಾಧಟ್ಠಾನಾ। ಸೋ ತಾಸಂ ತಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಕಾಮೇಸು ವಿರತ್ತಚಿತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ಸಕ್ಕಭವನಸದಿಸಮ್ಪಿ ತಂ ಮಹಾತಲಂ ವಿವಿಧನಾನಾಕುಣಪಭರಿತಂ ಆಮಕಸುಸಾನಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ, ತಯೋ ಭವಾ ಆದಿತ್ತಗೇಹಸದಿಸಾ ಖಾದಿಂಸು – ‘‘ಉಪದ್ದುತಂ ವತ, ಭೋ, ಉಪಸ್ಸಟ್ಠಂ ವತ, ಭೋ’’ತಿ ಉದಾನಂ ಪವತ್ತೇಸಿ, ಅತಿವಿಯಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚಿತ್ತಂ ನಮಿ।

    Bodhisattopi mahantena sirisobhaggena attano pāsādaṃ abhiruhitvā sirisayane nipajji. Tāvadeva ca naṃ sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā naccagītādīsu susikkhitā devakaññā viya rūpasobhaggappattā nāṭakitthiyo nānātūriyāni gahetvā samparivāretvā abhiramāpentiyo naccagītavāditāni payojayiṃsu. Bodhisatto kilesesu virattacittatāya naccādīsu anabhirato muhuttaṃ niddaṃ okkami. Tāpi itthiyo ‘‘yassatthāya mayaṃ naccādīni payojema, so niddaṃ upagato, idāni kimatthaṃ kilamissāmā’’ti gahitagahitāni tūriyāni ajjhottharitvā nipajjiṃsu, gandhatelappadīpā jhāyanti. Bodhisatto pabujjhitvā sayanapiṭṭhe pallaṅkena nisinno addasa tā itthiyo tūriyabhaṇḍāni avattharitvā niddāyantiyo – ekaccā paggharitakheḷā, kilinnagattā, ekaccā dante khādantiyo, ekaccā kākacchantiyo, ekaccā vippalapantiyo, ekaccā vivaṭamukhī, ekaccā apagatavatthā pākaṭabībhacchasambādhaṭṭhānā. So tāsaṃ taṃ vippakāraṃ disvā bhiyyosomattāya kāmesu virattacitto ahosi. Tassa alaṅkatapaṭiyattaṃ sakkabhavanasadisampi taṃ mahātalaṃ vividhanānākuṇapabharitaṃ āmakasusānaṃ viya upaṭṭhāsi, tayo bhavā ādittagehasadisā khādiṃsu – ‘‘upaddutaṃ vata, bho, upassaṭṭhaṃ vata, bho’’ti udānaṃ pavattesi, ativiyassa pabbajjāya cittaṃ nami.

    ಸೋ ‘‘ಅಜ್ಜೇವ ಮಯಾ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಯನಾ ವುಟ್ಠಾಯ ದ್ವಾರಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಏತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಉಮ್ಮಾರೇ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ಛನ್ನೋ – ‘‘ಅಹಂ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಛನ್ನೋ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಅಜ್ಜಾಹಂ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತುಕಾಮೋ, ಏಕಂ ಮೇ ಅಸ್ಸಂ ಕಪ್ಪೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಾ’’ತಿ ಅಸ್ಸಭಣ್ಡಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗನ್ಧತೇಲಪ್ಪದೀಪೇಸು ಜಲನ್ತೇಸು ಸುಮನಪಟ್ಟವಿತಾನಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ರಮಣೀಯೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಠಿತಂ ಕಣ್ಡಕಂ ಅಸ್ಸರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಇಮಮೇವ ಕಪ್ಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಕಣ್ಡಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ಸೋ ಕಪ್ಪಿಯಮಾನೋವ ಅಞ್ಞಾಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಕಪ್ಪನಾ ಅತಿವಿಯ ಗಾಳ್ಹಾ, ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಾದಿಗಮನಕಾಲೇ ಕಪ್ಪನಾ ವಿಯ ನ ಹೋತಿ , ಮಯ್ಹಂ ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ಅಜ್ಜ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತುಕಾಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತತೋ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಮಹಾಹಸಿತಂ ಹಸಿ, ಸೋ ಸದ್ದೋ ಸಕಲನಗರಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ। ದೇವತಾ ಪನ ನಂ ಸನ್ನಿರುಮ್ಭಿತ್ವಾ ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಸೋತುಂ ಅದಂಸು।

    So ‘‘ajjeva mayā mahābhinikkhamanaṃ nikkhamituṃ vaṭṭatī’’ti sayanā vuṭṭhāya dvārasamīpaṃ gantvā ‘‘ko etthā’’ti āha. Ummāre sīsaṃ katvā nipanno channo – ‘‘ahaṃ, ayyaputta, channo’’ti āha. ‘‘Ajjāhaṃ mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitukāmo, ekaṃ me assaṃ kappehī’’ti āha. So ‘‘sādhu, devā’’ti assabhaṇḍakaṃ gahetvā assasālaṃ gantvā gandhatelappadīpesu jalantesu sumanapaṭṭavitānassa heṭṭhā ramaṇīye bhūmibhāge ṭhitaṃ kaṇḍakaṃ assarājānaṃ disvā ‘‘ajja mayā imameva kappetuṃ vaṭṭatī’’ti kaṇḍakaṃ kappesi. So kappiyamānova aññāsi ‘‘ayaṃ kappanā ativiya gāḷhā, aññesu divasesu uyyānakīḷādigamanakāle kappanā viya na hoti , mayhaṃ ayyaputto ajja mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitukāmo bhavissatī’’ti. Tato tuṭṭhamānaso mahāhasitaṃ hasi, so saddo sakalanagaraṃ pattharitvā gaccheyya. Devatā pana naṃ sannirumbhitvā na kassaci sotuṃ adaṃsu.

    ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಖೋ ಛನ್ನಂ ಪೇಸೇತ್ವಾವ ‘‘ಪುತ್ತಂ ತಾವ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಪಲ್ಲಙ್ಕತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ರಾಹುಲಮಾತುಯಾ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಬ್ಭದ್ವಾರಂ ವಿವರಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇ ಗನ್ಧತೇಲಪ್ಪದೀಪೋ ಝಾಯತಿ, ರಾಹುಲಮಾತಾ ಸುಮನಮಲ್ಲಿಕಾದೀನಂ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಅಮ್ಬಣಮತ್ತೇನ ಅಭಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣೇ ಸಯನೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಹತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉಮ್ಮಾರೇ ಪಾದಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಠಿತಕೋವ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚಾಹಂ ದೇವಿಯಾ ಹತ್ಥಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವೀ ಪಬುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಮೇ ಗಮನನ್ತರಾಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾಸಾದತಲತೋ ಓತರಿ। ಯಂ ಪನ ಜಾತಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತದಾ ಸತ್ತಾಹಜಾತೋ ರಾಹುಲಕುಮಾರೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಸೇಸಟ್ಠಕಥಾಸು ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಇದಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।

    Bodhisattopi kho channaṃ pesetvāva ‘‘puttaṃ tāva passissāmī’’ti cintetvā nisinnapallaṅkato uṭṭhāya rāhulamātuyā vasanaṭṭhānaṃ gantvā gabbhadvāraṃ vivari. Tasmiṃ khaṇe antogabbhe gandhatelappadīpo jhāyati, rāhulamātā sumanamallikādīnaṃ pupphānaṃ ambaṇamattena abhippakiṇṇe sayane puttassa matthake hatthaṃ ṭhapetvā niddāyati. Bodhisatto ummāre pādaṃ ṭhapetvā ṭhitakova oloketvā ‘‘sacāhaṃ deviyā hatthaṃ apanetvā mama puttaṃ gaṇhissāmi, devī pabujjhissati, evaṃ me gamanantarāyo bhavissati, buddho hutvāva āgantvā puttaṃ passissāmī’’ti pāsādatalato otari. Yaṃ pana jātakaṭṭhakathāyaṃ ‘‘tadā sattāhajāto rāhulakumāro hotī’’ti vuttaṃ, taṃ sesaṭṭhakathāsu natthi, tasmā idameva gahetabbaṃ.

    ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಾಸಾದತಲಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ತಾತ ಕಣ್ಡಕ, ತ್ವಂ ಅಜ್ಜ ಏಕರತ್ತಿಂ ಮಂ ತಾರಯ, ಅಹಂ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಸದೇವಕಂ ಲೋಕಂ ತಾರಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ತತೋ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಕಣ್ಡಕಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಅಭಿರುಹಿ। ಕಣ್ಡಕೋ ಗೀವತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಯಾಮೇನ ಅಟ್ಠಾರಸಹತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ತದನುಚ್ಛವಿಕೇನ ಉಬ್ಬೇಧೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಥಾಮಜವಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಬ್ಬಸೇತೋ ಧೋತಸಙ್ಖಸದಿಸೋ। ಸೋ ಸಚೇ ಹಸೇಯ್ಯ ವಾ ಪದಸದ್ದಂ ವಾ ಕರೇಯ್ಯ, ಸದ್ದೋ ಸಕಲನಗರಂ ಅವತ್ಥರೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ತಸ್ಸ ಯಥಾ ನ ಕೋಚಿ ಸುಣಾತಿ, ಏವಂ ಹಸಿತಸದ್ದಂ ಸನ್ನಿರುಮ್ಭಿತ್ವಾ ಅಕ್ಕಮನಅಕ್ಕಮನಪದವಾರೇ ಹತ್ಥತಲಾನಿ ಉಪನಾಮೇಸುಂ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಸ್ಸವರಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿವೇಮಜ್ಝಗತೋ ಛನ್ನಂ ಅಸ್ಸಸ್ಸ ವಾಲಧಿಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ ಮಹಾದ್ವಾರಸಮೀಪಂ ಪತ್ತೋ। ತದಾ ಪನ ರಾಜಾ ‘‘ಏವಂ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ವೇಲಾಯ ನಗರದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದ್ವೀಸು ದ್ವಾರಕವಾಟೇಸು ಏಕೇಕಂ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸೇನ ವಿವರಿತಬ್ಬಂ ಕಾರೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪನ ಥಾಮಬಲಸಮ್ಪನ್ನೋ ಹತ್ಥಿಗಣನಾಯ ಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಹತ್ಥೀನಂ ಬಲಂ ಧಾರೇಸಿ, ಪುರಿಸಗಣನಾಯ ದಸಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಪುರಿಸಾನಂ ಬಲಂ ಧಾರೇಸಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ದ್ವಾರಂ ನ ವಿವರಿಯ್ಯತಿ, ಅಜ್ಜ ಕಣ್ಡಕಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ ವಾಲಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತೇನ ಛನ್ನೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಕಣ್ಡಕಂ ಊರುಹಿ ನಿಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಪಾಕಾರಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅತಿಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಛನ್ನೋಪಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ದ್ವಾರಂ ನ ವಿವರಿಯ್ಯತಿ, ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಂ ಅಯ್ಯಪುತ್ತಂ ಖನ್ಧೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಕಣ್ಡಕಂ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಹತ್ಥೇನ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಉಪಕಚ್ಛನ್ತರೇ ಕತ್ವಾ ಪಾಕಾರಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅತಿಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಕಣ್ಡಕೋಪಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ದ್ವಾರಂ ನ ವಿವರಿಯ್ಯತಿ, ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಂ ಪಿಟ್ಠೇ ಯಥಾನಿಸಿನ್ನಮೇವ ಛನ್ನೇನ ವಾಲಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಾಕಾರಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅತಿಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸಚೇ ದ್ವಾರಂ ನ ವಿವರೇಯ್ಯ, ಯಥಾಚಿನ್ತಿತಮೇವ ತೇಸು ತೀಸು ಜನೇಸು ಅಞ್ಞತರೋ ಸಮ್ಪಾದೇಯ್ಯ। ದ್ವಾರೇ ಪನ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿ।

    Evaṃ bodhisatto pāsādatalā otaritvā assasamīpaṃ gantvā evamāha – ‘‘tāta kaṇḍaka, tvaṃ ajja ekarattiṃ maṃ tāraya, ahaṃ taṃ nissāya buddho hutvā sadevakaṃ lokaṃ tārayissāmī’’ti. Tato ullaṅghitvā kaṇḍakassa piṭṭhiṃ abhiruhi. Kaṇḍako gīvato paṭṭhāya āyāmena aṭṭhārasahattho hoti, tadanucchavikena ubbedhena samannāgato thāmajavasampanno sabbaseto dhotasaṅkhasadiso. So sace haseyya vā padasaddaṃ vā kareyya, saddo sakalanagaraṃ avatthareyya, tasmā devatā attano ānubhāvena tassa yathā na koci suṇāti, evaṃ hasitasaddaṃ sannirumbhitvā akkamanaakkamanapadavāre hatthatalāni upanāmesuṃ. Bodhisatto assavarassa piṭṭhivemajjhagato channaṃ assassa vāladhiṃ gāhāpetvā aḍḍharattasamaye mahādvārasamīpaṃ patto. Tadā pana rājā ‘‘evaṃ mama putto yāya kāyaci velāya nagaradvāraṃ vivaritvā nikkhamituṃ na sakkhissatī’’ti dvīsu dvārakavāṭesu ekekaṃ purisasahassena vivaritabbaṃ kāresi. Bodhisatto pana thāmabalasampanno hatthigaṇanāya koṭisahassahatthīnaṃ balaṃ dhāresi, purisagaṇanāya dasakoṭisahassapurisānaṃ balaṃ dhāresi. So cintesi – ‘‘sace dvāraṃ na vivariyyati, ajja kaṇḍakassa piṭṭhe nisinnova vāladhiṃ gahetvā ṭhitena channena saddhiṃyeva kaṇḍakaṃ ūruhi nippīḷetvā aṭṭhārasahatthubbedhaṃ pākāraṃ uppatitvā atikkamissāmī’’ti. Channopi cintesi – ‘‘sace dvāraṃ na vivariyyati, ahaṃ attano sāmikaṃ ayyaputtaṃ khandhe nisīdāpetvā kaṇḍakaṃ dakkhiṇena hatthena kucchiyaṃ parikkhipanto upakacchantare katvā pākāraṃ uppatitvā atikkamissāmī’’ti. Kaṇḍakopi cintesi – ‘‘sace dvāraṃ na vivariyyati, ahaṃ attano sāmikaṃ piṭṭhe yathānisinnameva channena vāladhiṃ gahetvā ṭhitena saddhiṃyeva ukkhipitvā pākāraṃ uppatitvā atikkamissāmī’’ti. Sace dvāraṃ na vivareyya, yathācintitameva tesu tīsu janesu aññataro sampādeyya. Dvāre pana adhivatthā devatā dvāraṃ vivari.

    ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖಣೇ ಮಾರೋ ಪಾಪಿಮಾ ‘‘ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ನಿವತ್ತೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಠಿತೋ ಆಹ – ‘‘ಮಾರಿಸ, ಮಾ ನಿಕ್ಖಮಿ, ಇತೋ ತೇ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಚಕ್ಕರತನಂ ಪಾತುಭವಿಸ್ಸತಿ, ದ್ವಿಸಹಸ್ಸಪರಿತ್ತದೀಪಪರಿವಾರಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾದೀಪಾನಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸ್ಸಸಿ, ನಿವತ್ತ, ಮಾರಿಸಾ’’ತಿ। ‘‘ಕೋಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ವಸವತ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ಮಾರ, ಜಾನಾಮಹಂ ಮಯ್ಹಂ ಚಕ್ಕರತನಸ್ಸ ಪಾತುಭಾವಂ, ಅನತ್ಥಿಕೋಹಂ ರಜ್ಜೇನ, ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಉನ್ನಾದೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಮಾರೋ ‘‘ಇತೋ ದಾನಿ ತೇ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ವಾ ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕಂ ವಾ ವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕಂ ವಾ ಚಿನ್ತಿತಕಾಲೇ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಓತಾರಾಪೇಕ್ಖೋ ಛಾಯಾ ವಿಯ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನುಬನ್ಧಿ।

    Tasmiṃyeva khaṇe māro pāpimā ‘‘bodhisattaṃ nivattessāmī’’ti āgantvā ākāse ṭhito āha – ‘‘mārisa, mā nikkhami, ito te sattame divase cakkaratanaṃ pātubhavissati, dvisahassaparittadīpaparivārānaṃ catunnaṃ mahādīpānaṃ rajjaṃ kāressasi, nivatta, mārisā’’ti. ‘‘Kosi tva’’nti? ‘‘Ahaṃ vasavattī’’ti. ‘‘Māra, jānāmahaṃ mayhaṃ cakkaratanassa pātubhāvaṃ, anatthikohaṃ rajjena, dasasahassilokadhātuṃ unnādetvā buddho bhavissāmī’’ti āha. Māro ‘‘ito dāni te paṭṭhāya kāmavitakkaṃ vā byāpādavitakkaṃ vā vihiṃsāvitakkaṃ vā cintitakāle jānissāmī’’ti otārāpekkho chāyā viya anugacchanto anubandhi.

    ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಹತ್ಥಗತಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಜ್ಜಂ ಖೇಳಪಿಣ್ಡಂ ವಿಯ ಅನಪೇಕ್ಖೋ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೇನ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮಾಯ ಉತ್ತರಾಸಾಳ್ಹನಕ್ಖತ್ತೇ ವತ್ತಮಾನೇ, ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಚ ಪುನ ನಗರಂ ಅಪಲೋಕೇತುಕಾಮೋ ಜಾತೋ। ಏವಞ್ಚ ಪನಸ್ಸ ಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನಮತ್ತೇಯೇವ – ‘‘ಮಹಾಪುರಿಸ, ನ ತಯಾ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಓಲೋಕನಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ವದಮಾನಾ ವಿಯ ಮಹಾಪಥವೀ ಕುಲಾಲಚಕ್ಕಂ ವಿಯ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನಗರಾಭಿಮುಖೋ ಠತ್ವಾ ನಗರಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪಥವಿಪ್ಪದೇಸೇ ಕಣ್ಡಕನಿವತ್ತನಚೇತಿಯಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಮಗ್ಗಾಭಿಮುಖಂ ಕಣ್ಡಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಿ ಮಹನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೇನ ಉಳಾರೇನ ಸಿರಿಸೋಭಗ್ಗೇನ। ತದಾ ಕಿರಸ್ಸ ದೇವತಾ ಪುರತೋ ಸಟ್ಠಿ ಉಕ್ಕಾಸಹಸ್ಸಾನಿ ಧಾರಯಿಂಸು, ಪಚ್ಛತೋ ಸಟ್ಠಿ , ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸತೋ ಸಟ್ಠಿ, ವಾಮಪಸ್ಸತೋ ಸಟ್ಠೀತಿ। ಅಪರಾ ದೇವತಾ ಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಅಪರಿಮಾಣಾ ಉಕ್ಕಾ ಧಾರಯಿಂಸು। ಅಪರಾ ದೇವತಾ ಚ ನಾಗಸುಪಣ್ಣಾದಯೋ ಚ ದಿಬ್ಬೇಹಿ ಗನ್ಧೇಹಿ ಮಾಲಾಹಿ ಚುಣ್ಣೇಹಿ ಧೂಪೇಹಿ ಪೂಜಯಮಾನಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಪುಪ್ಫೇಹಿ ಚೇವ ಮನ್ದಾರವಪುಪ್ಫೇಹಿ ಚ ಘನಮೇಘವುಟ್ಠಿಕಾಲೇ ಧಾರಾಹಿ ವಿಯ ನಭಂ ನಿರನ್ತರಂ ಅಹೋಸಿ, ದಿಬ್ಬಾನಿ ಸಂಗೀತಾನಿ ಪವತ್ತಿಂಸು , ಸಮನ್ತತೋ ಅಟ್ಠ ತೂರಿಯಾನಿ, ಸಟ್ಠಿ ತೂರಿಯಾನೀತಿ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿ ತೂರಿಯಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪವತ್ತಯಿಂಸು। ತೇಸಂ ಸದ್ದೋ ಸಮುದ್ದಕುಚ್ಛಿಯಂ ಮೇಘಧನಿತಕಾಲೋ ವಿಯ, ಯುಗನ್ಧರಕುಚ್ಛಿಯಂ ಸಾಗರನಿಗ್ಘೋಸಕಾಲೋ ವಿಯ ಚ ವತ್ತತಿ।

    Bodhisattopi hatthagataṃ cakkavattirajjaṃ kheḷapiṇḍaṃ viya anapekkho chaḍḍetvā mahantena sakkārena nagarā nikkhami. Āsāḷhipuṇṇamāya uttarāsāḷhanakkhatte vattamāne, nikkhamitvā ca puna nagaraṃ apaloketukāmo jāto. Evañca panassa citte uppannamatteyeva – ‘‘mahāpurisa, na tayā nivattetvā olokanakammaṃ kata’’nti vadamānā viya mahāpathavī kulālacakkaṃ viya chijjitvā parivatti. Bodhisatto nagarābhimukho ṭhatvā nagaraṃ oloketvā tasmiṃ pathavippadese kaṇḍakanivattanacetiyaṭṭhānaṃ dassetvā gantabbamaggābhimukhaṃ kaṇḍakaṃ katvā pāyāsi mahantena sakkārena uḷārena sirisobhaggena. Tadā kirassa devatā purato saṭṭhi ukkāsahassāni dhārayiṃsu, pacchato saṭṭhi , dakkhiṇapassato saṭṭhi, vāmapassato saṭṭhīti. Aparā devatā cakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ aparimāṇā ukkā dhārayiṃsu. Aparā devatā ca nāgasupaṇṇādayo ca dibbehi gandhehi mālāhi cuṇṇehi dhūpehi pūjayamānā gacchanti, pāricchattakapupphehi ceva mandāravapupphehi ca ghanameghavuṭṭhikāle dhārāhi viya nabhaṃ nirantaraṃ ahosi, dibbāni saṃgītāni pavattiṃsu , samantato aṭṭha tūriyāni, saṭṭhi tūriyānīti aṭṭhasaṭṭhi tūriyasatasahassāni pavattayiṃsu. Tesaṃ saddo samuddakucchiyaṃ meghadhanitakālo viya, yugandharakucchiyaṃ sāgaranigghosakālo viya ca vattati.

    ಇಮಿನಾ ಸಿರಿಸೋಭಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕರತ್ತೇನೇವ ತೀಣಿ ರಜ್ಜಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ತಿಂಸಯೋಜನಮತ್ಥಕೇ ಅನೋಮಾನದೀತೀರಂ ಪಾಪುಣಿ। ಕಿಂ ಪನ ಅಸ್ಸೋ ತತೋ ಪರಂ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ? ನೋ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಸೋ ಹಿ ಏಕಂ ಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭಂ ನಾಭಿಯಾ ಠಿತಚಕ್ಕಸ್ಸ ನೇಮಿವಟ್ಟಿಂ ಮದ್ದನ್ತೋ ವಿಯ ಅನ್ತನ್ತೇನ ಚರಿತ್ವಾ ಪುರೇಪಾತರಾಸಮೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪಾದಿತಂ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ। ತದಾ ಪನ ದೇವನಾಗಸುಪಣ್ಣಾದೀಹಿ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ಓಸ್ಸಟ್ಠೇಹಿ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಯಾವ ಊರುಪ್ಪದೇಸಾ ಸಞ್ಛನ್ನಸರೀರಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾಜಟಂ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಅತಿಪಪಞ್ಚೋ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ತಿಂಸಯೋಜನಮತ್ತಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನದೀತೀರೇ ಠತ್ವಾ ಛನ್ನಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಾ ನಾಮ ಅಯಂ ನದೀ’’ತಿ? ‘‘ಅನೋಮಾ ನಾಮ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಅನೋಮಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಣ್ಹಿಯಾ ಘಟ್ಟೇನ್ತೋ ಅಸ್ಸಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ। ಅಸ್ಸೋ ಚ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠುಸಭವಿತ್ಥಾರಾಯ ನದಿಯಾ ಪಾರಿಮತೀರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ।

    Iminā sirisobhaggena gacchanto bodhisatto ekaratteneva tīṇi rajjāni atikkamma tiṃsayojanamatthake anomānadītīraṃ pāpuṇi. Kiṃ pana asso tato paraṃ gantuṃ na sakkotīti? No na sakkoti. So hi ekaṃ cakkavāḷagabbhaṃ nābhiyā ṭhitacakkassa nemivaṭṭiṃ maddanto viya antantena caritvā purepātarāsameva āgantvā attano sampāditaṃ bhattaṃ bhuñjituṃ samattho. Tadā pana devanāgasupaṇṇādīhi ākāse ṭhatvā ossaṭṭhehi gandhamālādīhi yāva ūruppadesā sañchannasarīraṃ ākaḍḍhitvā gandhamālājaṭaṃ chindantassa atipapañco ahosi, tasmā tiṃsayojanamattameva agamāsi. Atha bodhisatto nadītīre ṭhatvā channaṃ pucchi – ‘‘kā nāma ayaṃ nadī’’ti? ‘‘Anomā nāma, devā’’ti. ‘‘Amhākampi pabbajjā anomā bhavissatī’’ti paṇhiyā ghaṭṭento assassa saññaṃ adāsi. Asso ca uppatitvā aṭṭhusabhavitthārāya nadiyā pārimatīre aṭṭhāsi.

    ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠಿತೋ ಓರುಯ್ಹ ರಜತಪಟ್ಟಸದಿಸೇ ವಾಳುಕಾಪುಲಿನೇ ಠತ್ವಾ ಛನ್ನಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಛನ್ನ, ತ್ವಂ ಮಯ್ಹಂ ಆಭರಣಾನಿ ಚೇವ ಕಣ್ಡಕಞ್ಚ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛ, ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ, ದೇವ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ನ ಲಬ್ಭಾ ತಯಾ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ, ಗಚ್ಛೇವ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ಆಭರಣಾನಿ ಚೇವ ಕಣ್ಡಕಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಮಯ್ಹಂ ಕೇಸಾ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಕೇಸೇ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಯುತ್ತರೂಪೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ತತೋ ‘‘ಸಯಮೇವ ಖಗ್ಗೇನ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಹತ್ಥೇನ ಅಸಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾಮಹತ್ಥೇನ ಮೋಳಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಚೂಳಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಛಿನ್ದಿ। ಕೇಸಾ ದ್ವಙ್ಗುಲಮತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣತೋ ಆವಟ್ಟಮಾನಾ ಸೀಸಂ ಅಲ್ಲೀಯಿಂಸು। ತೇಸಂ ಯಾವಜೀವಂ ತದೇವ ಪಮಾಣಂ ಅಹೋಸಿ, ಮಸ್ಸು ಚ ತದನುರೂಪಂ, ಪುನ ಕೇಸಮಸ್ಸುಓಹಾರಣಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಹ ಮೋಳಿಯಾ ಚೂಳಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಆಕಾಸೇ ತಿಟ್ಠತು। ನೋ ಚೇ, ಭೂಮಿಯಂ ಪತತೂ’’ತಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ಖಿಪಿ। ಸಾ ಚೂಳಾ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಠಾನಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಯೋಜನಿಯರತನಚಙ್ಕೋಟಕೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಚೂಳಾಮಣಿಚೇತಿಯಂ ನಾಮ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ।

    Bodhisatto assapiṭṭhito oruyha rajatapaṭṭasadise vāḷukāpuline ṭhatvā channaṃ āmantesi – ‘‘samma channa, tvaṃ mayhaṃ ābharaṇāni ceva kaṇḍakañca ādāya gaccha, ahaṃ pabbajissāmī’’ti. ‘‘Ahampi, deva, pabbajissāmī’’ti. Bodhisatto ‘‘na labbhā tayā pabbajituṃ, gaccheva tva’’nti tikkhattuṃ paṭibāhitvā ābharaṇāni ceva kaṇḍakañca paṭicchāpetvā cintesi – ‘‘ime mayhaṃ kesā samaṇasāruppā na honti, añño bodhisattassa kese chindituṃ yuttarūpo natthī’’ti. Tato ‘‘sayameva khaggena chindissāmī’’ti dakkhiṇena hatthena asiṃ gahetvā vāmahatthena moḷiyā saddhiṃ cūḷaṃ gahetvā chindi. Kesā dvaṅgulamattā hutvā dakkhiṇato āvaṭṭamānā sīsaṃ allīyiṃsu. Tesaṃ yāvajīvaṃ tadeva pamāṇaṃ ahosi, massu ca tadanurūpaṃ, puna kesamassuohāraṇakiccaṃ nāma nāhosi. Bodhisatto saha moḷiyā cūḷaṃ gahetvā ‘‘sacāhaṃ sambuddho bhavissāmi, ākāse tiṭṭhatu. No ce, bhūmiyaṃ patatū’’ti antalikkhe khipi. Sā cūḷā yojanappamāṇaṃ ṭhānaṃ abbhuggantvā ākāse aṭṭhāsi. Sakko devarājā dibbacakkhunā oloketvā yojaniyaratanacaṅkoṭakena sampaṭicchitvā tāvatiṃsabhavane cūḷāmaṇicetiyaṃ nāma patiṭṭhāpesi.

    ‘‘ಛೇತ್ವಾನ ಮೋಳಿಂ ವರಗನ್ಧವಾಸಿತಂ, ವೇಹಾಯಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿ ಸಕ್ಯಪುಙ್ಗವೋ।

    ‘‘Chetvāna moḷiṃ varagandhavāsitaṃ, vehāyasaṃ ukkhipi sakyapuṅgavo;

    ಸಹಸ್ಸನೇತ್ತೋ ಸಿರಸಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿ, ರತನಚಙ್ಕೋಟವರೇನ ವಾಸವೋ’’ತಿ॥ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೨೨)।

    Sahassanetto sirasā paṭiggahi, ratanacaṅkoṭavarena vāsavo’’ti. (ma. ni. aṭṭha. 1.222);

    ಪುನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಾನಿ ಕಾಸಿಕವತ್ಥಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ನ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಾನೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪುರಾಣಸಹಾಯಕೋ ಘಟಿಕಾರಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ಜರಂ ಅಪ್ಪತ್ತೇನ ಮಿತ್ತಭಾವೇನ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಮೇ ಸಹಾಯಕೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರಮಸ್ಸ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ।

    Puna bodhisatto cintesi – ‘‘imāni kāsikavatthāni mayhaṃ na samaṇasāruppānī’’ti. Athassa kassapabuddhakāle purāṇasahāyako ghaṭikāramahābrahmā ekaṃ buddhantaraṃ jaraṃ appattena mittabhāvena cintesi – ‘‘ajja me sahāyako mahābhinikkhamanaṃ nikkhanto, samaṇaparikkhāramassa gahetvā gacchissāmī’’ti.

    ‘‘ತಿಚೀವರಞ್ಚ ಪತ್ತೋ ಚ, ವಾಸೀ ಸೂಚಿ ಚ ಬನ್ಧನಂ।

    ‘‘Ticīvarañca patto ca, vāsī sūci ca bandhanaṃ;

    ಪರಿಸ್ಸಾವನೇನ ಅಟ್ಠೇತೇ, ಯುತ್ತಯೋಗಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖೂನೋ’’ತಿ॥ –

    Parissāvanena aṭṭhete, yuttayogassa bhikkhūno’’ti. –

    ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಬೋಧಿಸತೋ ಅರಹದ್ಧಜಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಉತ್ತಮಪಬ್ಬಜಿತವೇಸಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ‘‘ಛನ್ನ, ತ್ವಂ ಮಮ ವಚನೇನ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಆರೋಗ್ಯಂ ವದೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ಛನ್ನೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಕಣ್ಡಕೋ ಪನ ಛನ್ನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತಯಮಾನಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುಣನ್ತೋವ ‘‘ನತ್ಥಿ ದಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಪುನ ಸಾಮಿನೋ ದಸ್ಸನ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಚಕ್ಖುಪಥಂ ವಿಜಹನ್ತೋ ಸೋಕಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಹದಯೇನ ಫಲಿತೇನ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಕಣ್ಡಕೋ ನಾಮ ದೇವಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಛನ್ನಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಏಕೋವ ಸೋಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಕಣ್ಡಕಸ್ಸ ಪನ ಕಾಲಕಿರಿಯಾಯ ದುತಿಯೇನ ಸೋಕೇನ ಪೀಳಿತೋ ರೋದನ್ತೋ ಪರಿದೇವನ್ತೋ ನಗರಂ ಅಗಮಾಸಿ।

    Ime aṭṭha parikkhāre āharitvā adāsi. Bodhisato arahaddhajaṃ nivāsetvā uttamapabbajitavesaṃ gaṇhitvā ‘‘channa, tvaṃ mama vacanena mātāpitūnaṃ ārogyaṃ vadehī’’ti vatvā uyyojesi. Channo bodhisattaṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Kaṇḍako pana channena saddhiṃ mantayamānassa bodhisattassa vacanaṃ suṇantova ‘‘natthi dāni mayhaṃ puna sāmino dassana’’nti cintetvā cakkhupathaṃ vijahanto sokaṃ adhivāsetuṃ asakkonto hadayena phalitena kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane kaṇḍako nāma devaputto hutvā nibbatti. Channassa paṭhamaṃ ekova soko ahosi, kaṇḍakassa pana kālakiriyāya dutiyena sokena pīḷito rodanto paridevanto nagaraṃ agamāsi.

    ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪದೇಸೇ ಅನುಪಿಯಂ ನಾಮ ಅಮ್ಬವನಂ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಸತ್ತಾಹಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಏಕದಿವಸೇನೇವ ತಿಂಸಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಪದಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಗಹಂ ಪಾವಿಸಿ। ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಚ ಸಪದಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿ। ಸಕಲನಗರಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ರೂಪದಸ್ಸನೇನೇವ ಧನಪಾಲಕೇ ಪವಿಟ್ಠೇ ರಾಜಗಹಂ ವಿಯ ಚ, ಅಸುರಿನ್ದೇ ಪವಿಟ್ಠೇ ದೇವನಗರಂ ವಿಯ ಚ ಸಙ್ಖೋಭಂ ಅಗಮಾಸಿ। ರಾಜಪುರಿಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ಏವರೂಪೋ ನಾಮ ಸತ್ತೋ ನಗರೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತಿ, ‘ದೇವೋ ವಾ ಮನುಸ್ಸೋ ವಾ ನಾಗೋ ವಾ ಸುಪಣ್ಣೋ ವಾ ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಏಸೋ’ತಿ ನ ಜಾನಾಮಾ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸುಂ। ರಾಜಾ ಪಾಸಾದತಲೇ ಠತ್ವಾ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಚಿತ್ತೋ ಪುರಿಸೇ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಭಣೇ , ವೀಮಂಸಥ, ಸಚೇ ಅಮನುಸ್ಸೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನ್ತರಧಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಸಚೇ ದೇವತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ಸಚೇ ನಾಗೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪಥವಿಯಂ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಸಚೇ ಮನುಸ್ಸೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಯಥಾಲದ್ಧಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ।

    Bodhisatto pabbajitvā tasmiṃyeva padese anupiyaṃ nāma ambavanaṃ atthi, tattha sattāhaṃ pabbajjāsukhena vītināmetvā ekadivaseneva tiṃsayojanamaggaṃ padasā gantvā rājagahaṃ pāvisi. Pavisitvā ca sapadānaṃ piṇḍāya cari. Sakalanagaraṃ bodhisattassa rūpadassaneneva dhanapālake paviṭṭhe rājagahaṃ viya ca, asurinde paviṭṭhe devanagaraṃ viya ca saṅkhobhaṃ agamāsi. Rājapurisā gantvā ‘‘deva, evarūpo nāma satto nagare piṇḍāya carati, ‘devo vā manusso vā nāgo vā supaṇṇo vā asuko nāma eso’ti na jānāmā’’ti ārocesuṃ. Rājā pāsādatale ṭhatvā mahāpurisaṃ disvā acchariyabbhutacitto purise āṇāpesi – ‘‘gacchatha, bhaṇe , vīmaṃsatha, sace amanusso bhavissati, nagarā nikkhamitvā antaradhāyissati, sace devatā bhavissati, ākāsena gacchissati, sace nāgo bhavissati, pathaviyaṃ nimujjitvā gamissati, sace manusso bhavissati, yathāladdhaṃ bhikkhaṃ paribhuñjissatī’’ti.

    ಮಹಾಪುರಿಸೋಪಿ ಖೋ ಮಿಸ್ಸಕಭತ್ತಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಅಲಂ ಮೇ ಏತ್ತಕಂ ಯಾಪನಾಯಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪವಿಟ್ಠದ್ವಾರೇನೇವ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಣ್ಡವಪಬ್ಬತಚ್ಛಾಯಾಯಂ ಪುರತ್ಥಿಮಾಭಿಮುಖೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಆರದ್ಧೋ। ಅಥಸ್ಸ ಅನ್ತಾನಿ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಮುಖೇನ ನಿಕ್ಖಮನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ತತೋ ಸೋ ತೇನ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಆಹಾರಸ್ಸ ಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬತಾಯ ತೇನ ಪಟಿಕೂಲಾಹಾರೇನ ಅಟ್ಟೀಯಮಾನೋಪಿ ಏವಂ ಅತ್ತನಾ ಏವ ಅತ್ತಾನಂ ಓವದಿ – ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥ, ತ್ವಂ ಸುಲಭಅನ್ನಪಾನೇ ಕುಲೇ ತಿವಸ್ಸಿಕಗನ್ಧಸಾಲಿಭೋಜನಂ ನಾನಗ್ಗರಸೇಹಿ ಭುಞ್ಜನಟ್ಠಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾಪಿ ಏಕಂ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಕದಾ ನು ಖೋ ಅಹಮ್ಪಿ ಏವರೂಪೋ ಹುತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭವಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಸೋ ಕಾಲೋ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಇದಾನಿ ಕಿನ್ನಾಮೇತಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ಓವದಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿಕಾರೋ ಹುತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ।

    Mahāpurisopi kho missakabhattaṃ saṃharitvā ‘‘alaṃ me ettakaṃ yāpanāyā’’ti ñatvā paviṭṭhadvāreneva nagarā nikkhamitvā paṇḍavapabbatacchāyāyaṃ puratthimābhimukho nisīditvā āhāraṃ paribhuñjituṃ āraddho. Athassa antāni parivattitvā mukhena nikkhamanākārappattāni ahesuṃ. Tato so tena attabhāvena evarūpassa āhārassa cakkhunāpi adiṭṭhapubbatāya tena paṭikūlāhārena aṭṭīyamānopi evaṃ attanā eva attānaṃ ovadi – ‘‘siddhattha, tvaṃ sulabhaannapāne kule tivassikagandhasālibhojanaṃ nānaggarasehi bhuñjanaṭṭhāne nibbattitvāpi ekaṃ paṃsukūlikaṃ disvā ‘kadā nu kho ahampi evarūpo hutvā piṇḍāya caritvā bhuñjissāmi, bhavissati nu kho me so kālo’ti cintetvā nikkhanto, idāni kinnāmetaṃ karosī’’ti evaṃ attānaṃ ovaditvā nibbikāro hutvā āhāraṃ paribhuñji.

    ರಾಜಪುರಿಸಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ। ರಾಜಾ ದೂತವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ವೇಗೇನ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಇರಿಯಾಪಥಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಂ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ನಿಯ್ಯಾತೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ವತ್ಥುಕಾಮೇಹಿ ವಾ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇಹಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಪರಮಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ಥಯನ್ತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಯಾಚನ್ತೋಪಿ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಅದ್ಧಾ ತ್ವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ , ಬುದ್ಧಭೂತೇನ ಪನ ತಯಾ ಪಠಮಂ ಮಮ ವಿಜಿತಂ ಆಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ‘‘ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಕಿತ್ತಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಥಾ ಪಬ್ಬಜಿ ಚಕ್ಖುಮಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸುತ್ತಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ೪೦೭) ಸದ್ಧಿಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Rājapurisā taṃ pavattiṃ disvā gantvā rañño ārocesuṃ. Rājā dūtavacanaṃ sutvā vegena nagarā nikkhamitvā bodhisattassa santikaṃ gantvā iriyāpathasmiṃyeva pasīditvā bodhisattassa sabbaṃ issariyaṃ niyyātesi. Bodhisatto ‘‘mayhaṃ, mahārāja, vatthukāmehi vā kilesakāmehi vā attho natthi, ahaṃ paramābhisambodhiṃ patthayanto nikkhanto’’ti āha. Rājā anekappakāraṃ yācantopi tassa cittaṃ alabhitvā ‘‘addhā tvaṃ buddho bhavissasi , buddhabhūtena pana tayā paṭhamaṃ mama vijitaṃ āgantabba’’nti paṭiññaṃ gaṇhi. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana ‘‘pabbajjaṃ kittayissāmi, yathā pabbaji cakkhumā’’ti imaṃ pabbajjāsuttaṃ (su. ni. 407) saddhiṃ aṭṭhakathāya oloketvā veditabbo.

    ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಖೋ ರಞ್ಞೋ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಆಳಾರಞ್ಚ ಕಾಲಾಮಂ ಉದಕಞ್ಚ ರಾಮಪುತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ನಾಯಂ ಮಗ್ಗೋ ಬೋಧಾಯಾ’’ತಿ ತಮ್ಪಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಭಾವನಂ ಅನಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಥಾಮವೀರಿಯಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹಿತುಕಾಮೋ ಉರುವೇಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ರಮಣೀಯೋ ವತಾಯಂ ಭೂಮಿಭಾಗೋ’’ತಿ ತತ್ಥೇವ ವಾಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹಿ। ತೇಪಿ ಖೋ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಪ್ಪಮುಖಾ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನೀಸು ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರನ್ತಾ ತತ್ಥ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಅಥ ನಂ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹನ್ತಂ ‘‘ಇದಾನಿ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪರಿವೇಣಸಮ್ಮಜ್ಜನಾದಿಕಾಯ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಟ್ಠಹಮಾನಾ ಸನ್ತಿಕಾವಚರಾ ಅಹೇಸುಂ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಖೋ ‘‘ಕೋಟಿಪ್ಪತ್ತಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕತಿಲತಣ್ಡುಲಾದೀಹಿಪಿ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ, ಸಬ್ಬಸೋಪಿ ಆಹಾರುಪಚ್ಛೇದನಂ ಅಕಾಸಿ। ದೇವತಾಪಿ ಲೋಮಕೂಪೇಹಿ ಓಜಂ ಉಪಸಂಹರಮಾನಾ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು।

    Bodhisattopi kho rañño paṭiññaṃ datvā anupubbena cārikaṃ caramāno āḷārañca kālāmaṃ udakañca rāmaputtaṃ upasaṅkamitvā samāpattiyo nibbattetvā ‘‘nāyaṃ maggo bodhāyā’’ti tampi samāpattibhāvanaṃ analaṅkaritvā sadevakassa lokassa attano thāmavīriyasandassanatthaṃ mahāpadhānaṃ padahitukāmo uruvelaṃ gantvā ‘‘ramaṇīyo vatāyaṃ bhūmibhāgo’’ti tattheva vāsaṃ upagantvā mahāpadhānaṃ padahi. Tepi kho koṇḍaññappamukhā pañcavaggiyā gāmanigamarājadhānīsu bhikkhāya carantā tattha bodhisattaṃ sampāpuṇiṃsu. Atha naṃ chabbassāni mahāpadhānaṃ padahantaṃ ‘‘idāni buddho bhavissati, idāni buddho bhavissatī’’ti pariveṇasammajjanādikāya vattapaṭipattiyā upaṭṭhahamānā santikāvacarā ahesuṃ. Bodhisattopi kho ‘‘koṭippattaṃ dukkarakārikaṃ karissāmī’’ti ekatilataṇḍulādīhipi vītināmesi, sabbasopi āhārupacchedanaṃ akāsi. Devatāpi lomakūpehi ojaṃ upasaṃharamānā pakkhipiṃsu.

    ಅಥಸ್ಸ ತಾಯ ನಿರಾಹಾರತಾಯ ಪರಮಕಸಿರಪ್ಪತ್ತತಾಯ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋಪಿ ಕಾಯೋ ಕಾಳವಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ, ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ಅಪ್ಪೇಕದಾ ಆನಾಪಾನಕಜ್ಝಾನಂ ಝಾಯನ್ತೋ ಮಹಾವೇದನಾಭಿತುನ್ನೋ ವಿಸಞ್ಞೀಭೂತೋ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟಿಯಂ ಪತತಿ। ಅಥ ನಂ ಏಕಚ್ಚಾ ದೇವತಾ ‘‘ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಏಕಚ್ಚಾ ‘‘ವಿಹಾರೋತ್ವೇವೇಸೋ ಅರಹತ’’ನ್ತಿ ಚ ಆಹಂಸು। ತತ್ಥ ಯಾಸಂ ‘‘ಕಾಲಙ್ಕತೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾ ಅಹೋಸಿ, ತಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ಕಾಲಙ್ಕತೋ’’ತಿ। ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕತೋ, ಅಹುತ್ವಾ’’ತಿ? ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಭವಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಪಧಾನಭೂಮಿಯಂಯೇವ ಪತಿತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕತೋ’’ತಿ। ಇದಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ – ‘‘ನಾಹಂ ಸದ್ದಹಾಮಿ, ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಬೋಧಿಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಪನ ರಾಜಾ ನ ಸದ್ದಹತೀ’’ತಿ? ಕಾಲದೇವಲತಾಪಸವನ್ದಾಪನದಿವಸೇ ಜಮ್ಬುರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಚ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಂ ದಿಟ್ಠತ್ತಾ।

    Athassa tāya nirāhāratāya paramakasirappattatāya suvaṇṇavaṇṇopi kāyo kāḷavaṇṇo ahosi, dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni paṭicchannāni ahesuṃ. Appekadā ānāpānakajjhānaṃ jhāyanto mahāvedanābhitunno visaññībhūto caṅkamanakoṭiyaṃ patati. Atha naṃ ekaccā devatā ‘‘kālaṅkato samaṇo gotamo’’ti vadanti. Ekaccā ‘‘vihārotveveso arahata’’nti ca āhaṃsu. Tattha yāsaṃ ‘‘kālaṅkato’’ti saññā ahosi, tā gantvā suddhodanamahārājassa ārocesuṃ – ‘‘tumhākaṃ putto kālaṅkato’’ti. ‘‘Mama putto buddho hutvā kālaṅkato, ahutvā’’ti? ‘‘Buddho bhavituṃ nāsakkhi, padhānabhūmiyaṃyeva patitvā kālaṅkato’’ti. Idaṃ sutvā rājā – ‘‘nāhaṃ saddahāmi, mama puttassa bodhiṃ appatvā kālakiriyā nāma natthī’’ti paṭikkhipi. ‘‘Kasmā pana rājā na saddahatī’’ti? Kāladevalatāpasavandāpanadivase jamburukkhamūle ca pāṭihāriyānaṃ diṭṭhattā.

    ಪುನ ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಿತೇ ತಾ ದೇವತಾ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅರೋಗೋ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸುಂ। ರಾಜಾ ‘‘ಜಾನಾಮಹಂ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅಮರಣಭಾವ’’ನ್ತಿ ವದತಿ। ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವ ಆಕಾಸೇ ಗಣ್ಠಿಕರಣಕಾಲೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ‘‘ಅಯಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾ ನಾಮ ಬೋಧಾಯ ಮಗ್ಗೋ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಓಳಾರಿಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇತುಂ ಗಾಮನಿಗಮೇಸು ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಆಹರಿ। ಅಥಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಾಕತಿಕಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ಕಾಯೋಪಿ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ। ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಯಂ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಇದಾನಿ ಗಾಮನಿಗಮಾದೀಸು ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಓಳಾರಿಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹರಮಾನೋ ಕಿಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಬಾಹುಲಿಕೋ ಏಸ ಪಧಾನವಿಬ್ಭನ್ತೋ, ಸೀಸಂ ನ್ಹಾಯಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಉಸ್ಸಾವಬಿನ್ದುತಕ್ಕನಂ ವಿಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ವಿಸೇಸತಕ್ಕನಂ, ಕಿಂ ನೋ ಇಮಿನಾ’’ತಿ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಪಹಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಇಸಿಪತನಂ ಪವಿಸಿಂಸು।

    Puna bodhisatte saññaṃ paṭilabhitvā uṭṭhite tā devatā gantvā ‘‘arogo te, mahārāja, putto’’ti ārocesuṃ. Rājā ‘‘jānāmahaṃ mama puttassa amaraṇabhāva’’nti vadati. Mahāsattassa chabbassāni dukkarakārikaṃ karontasseva ākāse gaṇṭhikaraṇakālo viya ahosi. So ‘‘ayaṃ dukkarakārikā nāma bodhāya maggo na hotī’’ti oḷārikaṃ āhāraṃ āhāretuṃ gāmanigamesu piṇḍāya caritvā āhāraṃ āhari. Athassa dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni pākatikāni ahesuṃ, kāyopi suvaṇṇavaṇṇo ahosi. Pañcavaggiyā bhikkhū ‘‘ayaṃ chabbassāni dukkarakārikaṃ karontopi sabbaññutaṃ paṭivijjhituṃ nāsakkhi, idāni gāmanigamādīsu piṇḍāya caritvā oḷārikaṃ āhāraṃ āharamāno kiṃ sakkhissati, bāhuliko esa padhānavibbhanto, sīsaṃ nhāyitukāmassa ussāvabindutakkanaṃ viya amhākaṃ etassa santikā visesatakkanaṃ, kiṃ no iminā’’ti mahāpurisaṃ pahāya attano attano pattacīvaraṃ gahetvā aṭṭhārasayojanamaggaṃ gantvā isipatanaṃ pavisiṃsu.

    ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಉರುವೇಲಾಯಂ ಸೇನಾನಿಗಮೇ ಸೇನಾನಿಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಸುಜಾತಾ ನಾಮ ದಾರಿಕಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖೇ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ಸಮಜಾತಿಕಂ ಕುಲಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಠಮಗಬ್ಭೇ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅನುಸಂವಚ್ಛರಂ ತೇ ಸತಸಹಸ್ಸಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ತಸ್ಸಾ ಸಾ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝಿ। ಸಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಛಟ್ಠೇ ವಸ್ಸೇ ಪರಿಪುಣ್ಣೇ ವಿಸಾಖಾಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಪುರೇತರಂಯೇವ ಧೇನುಸಹಸ್ಸಂ ಲಟ್ಠಿಮಧುಕವನೇ ಚರಾಪೇತ್ವಾ, ತಾಸಂ ಖೀರಂ ಪಞ್ಚ ಧೇನುಸತಾನಿ ಪಾಯೇತ್ವಾ, ತಾಸಂ ಖೀರಂ ಅಡ್ಢತಿಯಾನಿ ಚ ಸತಾನೀತಿ ಏವಂ ಯಾವ ಸೋಳಸನ್ನಂ ಧೇನೂನಂ ಖೀರಂ ಅಟ್ಠ ಧೇನುಯೋ ಪಿವನ್ತಿ, ತಾವ ಖೀರಸ್ಸ ಬಹಲತಞ್ಚ ಮಧುರತಞ್ಚ ಓಜವನ್ತತಞ್ಚ ಪತ್ಥಯಮಾನಾ ಖೀರಪರಿವತ್ತನಂ ನಾಮ ಅಕಾಸಿ। ಸಾ ವಿಸಾಖಾಪುಣ್ಣಮದಿವಸೇ ‘‘ಪಾತೋವ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯಂ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾಯ ತಾ ಅಟ್ಠ ಧೇನುಯೋ ದುಹಾಪೇಸಿ। ವಚ್ಛಕಾ ಧೇನೂನಂ ಥನಮೂಲಂ ನ ಆಗಮಂಸು, ಥನಮೂಲೇ ಪನ ನವಭಾಜನೇಸು ಉಪನೀತಮತ್ತೇಸು ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಖೀರಧಾರಾ ಪಗ್ಘರಿಂಸು। ತಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಸುಜಾತಾ ಸಹತ್ಥೇನೇವ ಖೀರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನವಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಹತ್ಥೇನೇವ ಅಗ್ಗಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಚಿತುಂ ಆರಭಿ।

    Tena kho pana samayena uruvelāyaṃ senānigame senānikuṭumbikassa gehe nibbattā sujātā nāma dārikā vayappattā ekasmiṃ nigrodharukkhe patthanaṃ akāsi – ‘‘sacāhaṃ samajātikaṃ kulagharaṃ gantvā paṭhamagabbhe puttaṃ labhissāmi, anusaṃvaccharaṃ te satasahassapariccāgena balikammaṃ karissāmī’’ti. Tassā sā patthanā samijjhi. Sā mahāsattassa dukkarakārikaṃ karontassa chaṭṭhe vasse paripuṇṇe visākhāpuṇṇamāyaṃ balikammaṃ kātukāmā hutvā puretaraṃyeva dhenusahassaṃ laṭṭhimadhukavane carāpetvā, tāsaṃ khīraṃ pañca dhenusatāni pāyetvā, tāsaṃ khīraṃ aḍḍhatiyāni ca satānīti evaṃ yāva soḷasannaṃ dhenūnaṃ khīraṃ aṭṭha dhenuyo pivanti, tāva khīrassa bahalatañca madhuratañca ojavantatañca patthayamānā khīraparivattanaṃ nāma akāsi. Sā visākhāpuṇṇamadivase ‘‘pātova balikammaṃ karissāmī’’ti rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya tā aṭṭha dhenuyo duhāpesi. Vacchakā dhenūnaṃ thanamūlaṃ na āgamaṃsu, thanamūle pana navabhājanesu upanītamattesu attano dhammatāya khīradhārā pagghariṃsu. Taṃ acchariyaṃ disvā sujātā sahattheneva khīraṃ gahetvā navabhājane pakkhipitvā sahattheneva aggiṃ katvā pacituṃ ārabhi.

    ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಯಾಸೇ ಪಚ್ಚಮಾನೇ ಮಹನ್ತಾ ಮಹನ್ತಾ ಪುಬ್ಬುಳಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಾವಟ್ಟಾ ಹುತ್ವಾ ಸಞ್ಚರನ್ತಿ। ಏಕಫುಸಿತಮ್ಪಿ ಬಹಿ ನ ಉಪ್ಪತತಿ, ಉದ್ಧನತೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋಪಿ ಧೂಮೋ ನ ಉಟ್ಠಹತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚತ್ತಾರೋ ಲೋಕಪಾಲಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉದ್ಧನೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಛತ್ತಂ ಧಾರೇಸಿ, ಸಕ್ಕೋ ಅಲಾತಾನಿ ಸಮಾನೇನ್ತೋ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇಸಿ। ದೇವತಾ ದ್ವಿಸಹಸ್ಸದೀಪಪರಿವಾರೇಸು ಚತೂಸು ಮಹಾದೀಪೇಸು ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಉಪಕಪ್ಪನಓಜಂ ಅತ್ತನೋ ದೇವಾನುಭಾವೇನ ದಣ್ಡಕಬದ್ಧಂ ಮಧುಪಟಲಂ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಮಧುಂ ಗಣ್ಹಮಾನಾ ವಿಯ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು । ಅಞ್ಞೇಸು ಹಿ ಕಾಲೇಸು ದೇವತಾ ಕಬಳೇ ಕಬಳೇ ಓಜಂ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು, ಸಮ್ಬೋಧಿಪ್ಪತ್ತದಿವಸೇ ಚ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನದಿವಸೇ ಚ ಉಕ್ಖಲಿಯಂಯೇವ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು । ಸುಜಾತಾ ಏಕದಿವಸೇಯೇವ ತತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ಪಾಕಟಾನಿ ಅನೇಕಾನಿ ಅಚ್ಛರಿಯಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಪುಣ್ಣಂ ನಾಮ ದಾಸಿಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ ಪುಣ್ಣೇ, ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವತಾ ಅತಿವಿಯ ಪಸನ್ನಾ, ಮಯಾ ಹಿ ಏತ್ತಕೇ ಕಾಲೇ ಏವರೂಪಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ನಾಮ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ, ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ದೇವಟ್ಠಾನಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಾಹೀ’’ತಿ। ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತುರಿತತುರಿತಾ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಅಗಮಾಸಿ।

    Tasmiṃ pāyāse paccamāne mahantā mahantā pubbuḷā uṭṭhahitvā dakkhiṇāvaṭṭā hutvā sañcaranti. Ekaphusitampi bahi na uppatati, uddhanato appamattakopi dhūmo na uṭṭhahati. Tasmiṃ samaye cattāro lokapālā āgantvā uddhane ārakkhaṃ gaṇhiṃsu, mahābrahmā chattaṃ dhāresi, sakko alātāni samānento aggiṃ jālesi. Devatā dvisahassadīpaparivāresu catūsu mahādīpesu devamanussānaṃ upakappanaojaṃ attano devānubhāvena daṇḍakabaddhaṃ madhupaṭalaṃ pīḷetvā madhuṃ gaṇhamānā viya saṃharitvā tattha pakkhipiṃsu . Aññesu hi kālesu devatā kabaḷe kabaḷe ojaṃ pakkhipiṃsu, sambodhippattadivase ca parinibbānadivase ca ukkhaliyaṃyeva pakkhipiṃsu . Sujātā ekadivaseyeva tattha attano pākaṭāni anekāni acchariyāni disvā puṇṇaṃ nāma dāsiṃ āmantesi – ‘‘amma puṇṇe, ajja amhākaṃ devatā ativiya pasannā, mayā hi ettake kāle evarūpaṃ acchariyaṃ nāma na diṭṭhapubbaṃ, vegena gantvā devaṭṭhānaṃ paṭijaggāhī’’ti. Sā ‘‘sādhu, ayye’’ti tassā vacanaṃ sampaṭicchitvā turitaturitā rukkhamūlaṃ agamāsi.

    ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಖೋ ತಸ್ಮಿಂ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಸುಪಿನೇ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೧೯೬) ದಿಸ್ವಾ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ‘‘ನಿಸ್ಸಂಸಯಂ ಅಜ್ಜಾಹಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕತಸನ್ನಿಟ್ಠಾನೋ ತಸ್ಸಾ ರತ್ತಿಯಾ ಅಚ್ಚಯೇನ ಕತಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನೋ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಕಾಲಂ ಆಗಮಯಮಾನೋ ಪಾತೋವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ, ಅತ್ತನೋ ಪಭಾಯ ಸಕಲಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಓಭಾಸಯಮಾನೋ। ಅಥ ಖೋ ಸಾ ಪುಣ್ಣಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅದ್ದಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪಾಚೀನಲೋಕಧಾತುಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಂ ನಿಸಿನ್ನಂ, ಸರೀರತೋ ಚಸ್ಸ ನಿಕ್ಖನ್ತಾಹಿ ಪಭಾಹಿ ಸಕಲರುಕ್ಖಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ। ದಿಸ್ವಾನಸ್ಸಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವತಾ ರುಕ್ಖತೋ ಓರುಯ್ಹ ಸಹತ್ಥೇನೇವ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ನಿಸಿನ್ನಾ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಉಬ್ಬೇಗಪ್ಪತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸುಜಾತಾಯ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ।

    Bodhisattopi kho tasmiṃ rattibhāge pañca mahāsupine (a. ni. 5.196) disvā pariggaṇhanto ‘‘nissaṃsayaṃ ajjāhaṃ buddho bhavissāmī’’ti katasanniṭṭhāno tassā rattiyā accayena katasarīrapaṭijaggano bhikkhācārakālaṃ āgamayamāno pātova āgantvā tasmiṃ rukkhamūle nisīdi, attano pabhāya sakalaṃ rukkhamūlaṃ obhāsayamāno. Atha kho sā puṇṇā āgantvā addasa bodhisattaṃ rukkhamūle pācīnalokadhātuṃ olokayamānaṃ nisinnaṃ, sarīrato cassa nikkhantāhi pabhāhi sakalarukkhaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ. Disvānassā etadahosi – ‘‘ajja amhākaṃ devatā rukkhato oruyha sahattheneva balikammaṃ sampaṭicchituṃ nisinnā maññe’’ti ubbegappattā hutvā vegena āgantvā sujātāya etamatthaṃ ārocesi.

    ಸುಜಾತಾ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಮ ಜೇಟ್ಠಧೀತುಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠಾಹೀ’’ತಿ ಧೀತು ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಂ ಅದಾಸಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಪಾಪುಣನದಿವಸೇ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾ ಏಕಾ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಾ ‘‘ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಯಂ ಪಾಯಾಸಂ ಪಕ್ಖಿಪಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಂ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಾಯಾಸಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತುಕಾಮಾ ಪಕ್ಕಭಾಜನಂ ಆವಜ್ಜೇಸಿ। ಸಬ್ಬೋ ಪಾಯಾಸೋ ಪದುಮಪತ್ತತೋ ಉದಕಂ ವಿಯ ವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಾತಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಏಕಪಾತಿಪೂರಮತ್ತೋವ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ತಂ ಪಾತಿಂ ಅಞ್ಞಾಯ ಪಾತಿಯಾ ಪಟಿಕುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಓದಾತವತ್ಥೇನ ವೇಠೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅತ್ತಭಾವಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ತಂ ಪಾತಿಂ ಅತ್ತನೋ ಸೀಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಆನುಭಾವೇನ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಬಲವಸೋಮನಸ್ಸಜಾತಾ ‘‘ರುಕ್ಖದೇವತಾ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಓನತೋನತಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೀಸತೋ ಪಾತಿಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ವಿವರಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಭಿಙ್ಗಾರೇನ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫವಾಸಿತಂ ಉದಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಘಟಿಕಾರಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನಾ ದಿನ್ನೋ ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತೋ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅದಸ್ಸನಂ ಗತೋ, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪತ್ತಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಉದಕಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ । ಸುಜಾತಾ ಸಹೇವ ಪಾತಿಯಾ ಪಾಯಾಸಂ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ, ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಸುಜಾತಂ ಓಲೋಕೇಸಿ। ಸಾ ಆಕಾರಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯ್ಯ, ಮಯಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾ, ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಯಥಾರುಚಿ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾ ಮಯ್ಹಂ ಮನೋರಥೋ ನಿಪ್ಫನ್ನೋ, ಏವಂ ತುಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ನಿಪ್ಫಜ್ಜತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಮ್ಪಿ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಪುರಾಣಕಪಣ್ಣಂ ವಿಯ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಅನಪೇಕ್ಖಾವ ಪಕ್ಕಾಮಿ।

    Sujātā tassā vacanaṃ sutvā tuṭṭhamānasā hutvā ‘‘ajja dāni paṭṭhāya mama jeṭṭhadhītuṭṭhāne tiṭṭhāhī’’ti dhītu anucchavikaṃ sabbālaṅkāraṃ adāsi. Yasmā pana buddhabhāvaṃ pāpuṇanadivase satasahassagghanikā ekā suvaṇṇapāti laddhuṃ vaṭṭati, tasmā sā ‘‘suvaṇṇapātiyaṃ pāyāsaṃ pakkhipissāmī’’ti cittaṃ uppādetvā satasahassagghanikaṃ suvaṇṇapātiṃ nīharāpetvā tattha pāyāsaṃ pakkhipitukāmā pakkabhājanaṃ āvajjesi. Sabbo pāyāso padumapattato udakaṃ viya vattitvā pātiyaṃ patiṭṭhāsi, ekapātipūramattova ahosi. Sā taṃ pātiṃ aññāya pātiyā paṭikujjitvā odātavatthena veṭhetvā sayaṃ sabbālaṅkārehi attabhāvaṃ alaṅkaritvā taṃ pātiṃ attano sīse ṭhapetvā mahantena ānubhāvena nigrodharukkhamūlaṃ gantvā bodhisattaṃ disvā balavasomanassajātā ‘‘rukkhadevatā’’ti saññāya diṭṭhaṭṭhānato paṭṭhāya onatonatā gantvā sīsato pātiṃ otāretvā vivaritvā suvaṇṇabhiṅgārena gandhapupphavāsitaṃ udakaṃ gahetvā bodhisattaṃ upagantvā aṭṭhāsi. Ghaṭikāramahābrahmunā dinno mattikāpatto ettakaṃ kālaṃ bodhisattaṃ avijahitvā tasmiṃ khaṇe adassanaṃ gato, bodhisatto pattaṃ apassanto dakkhiṇahatthaṃ pasāretvā udakaṃ sampaṭicchi . Sujātā saheva pātiyā pāyāsaṃ mahāpurisassa hatthe ṭhapesi, mahāpuriso sujātaṃ olokesi. Sā ākāraṃ sallakkhetvā ‘‘ayya, mayā tumhākaṃ pariccattā, taṃ gaṇhitvā yathāruci karothā’’ti vanditvā ‘‘yathā mayhaṃ manoratho nipphanno, evaṃ tumhākampi nipphajjatū’’ti vatvā satasahassagghanikampi suvaṇṇapātiṃ purāṇakapaṇṇaṃ viya pariccajitvā anapekkhāva pakkāmi.

    ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಖೋ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಾ ವುಟ್ಠಾಯ ರುಕ್ಖಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಾತಿಂ ಆದಾಯ ನೇರಞ್ಜರಾಯ ತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನೇಕೇಸಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝನದಿವಸೇ ಓತರಿತ್ವಾ ನ್ಹಾನಟ್ಠಾನಂ ಸುಪತಿಟ್ಠಿತಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸಾ ತೀರೇ ಪಾತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸುಪತಿಟ್ಠಿತತಿತ್ಥೇ ಓತರಿತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಅನೇಕಬುದ್ಧಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ನಿವಾಸನಂ ಅರಹದ್ಧಜಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಏಕಟ್ಠಿತಾಲಪಕ್ಕಪ್ಪಮಾಣೇ ಏಕೂನಪಣ್ಣಾಸಪಿಣ್ಡೇ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಅಪ್ಪೋದಕಮಧುಪಾಯಾಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ। ಸೋಯೇವಸ್ಸ ಬುದ್ಧಭೂತಸ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಏಕೂನಪಣ್ಣಾಸದಿವಸಾನಿ ಆಹಾರೋ ಅಹೋಸಿ। ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅಞ್ಞೋ ಆಹಾರೋ ನತ್ಥಿ, ನ ನ್ಹಾನಂ, ನ ಮುಖಧೋವನಂ, ನ ಸರೀರವಳಞ್ಜೋ, ಝಾನಸುಖೇನ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖೇನ ಚ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ। ತಂ ಪನ ಪಾಯಾಸಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಅಜ್ಜ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಯಂ ಪಾತಿ ಪಟಿಸೋತಂ ಗಚ್ಛತು, ನೋ ಚೇ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅನುಸೋತಂ ಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನದೀಸೋತೇ ಪಕ್ಖಿಪಿ। ಸಾ ಸೋತಂ ಛಿನ್ದಮಾನಾ ನದೀಮಜ್ಝಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನೇನೇವ ಜವಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಸ್ಸೋ ವಿಯ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಮತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಪಟಿಸೋತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಆವಟ್ಟೇ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕಾಳನಾಗರಾಜಭವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಪರಿಭೋಗಪಾತಿಯೋ ‘‘ಕಿಲಿ ಕಿಲೀ’’ತಿ ರವಂ ಕಾರಯಮಾನಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ತಾಸಂ ಸಬ್ಬಹೇಟ್ಠಿಮಾ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಕಾಳೋ ನಾಗರಾಜಾ ತ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ ಏಕೋ ಬುದ್ಧೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಪುನ ಅಜ್ಜ ಏಕೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನೇಕೇಹಿ ಪದಸತೇಹಿ ಥುತಿಯೋ ವದಮಾನೋ ಉಟ್ಠಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಮಹಾಪಥವಿಯಾ ಏಕಯೋಜನತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಂ ನಭಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಆರೋಹನಕಾಲೋ ಅಜ್ಜ ವಾ ಹಿಯ್ಯೋ ವಾ ಸದಿಸೋ ಅಹೋಸಿ।

    Bodhisattopi kho nisinnaṭṭhānā vuṭṭhāya rukkhaṃ padakkhiṇaṃ katvā pātiṃ ādāya nerañjarāya tīraṃ gantvā anekesaṃ bodhisattasatasahassānaṃ abhisambujjhanadivase otaritvā nhānaṭṭhānaṃ supatiṭṭhitaṃ nāma atthi, tassā tīre pātiṃ ṭhapetvā supatiṭṭhitatitthe otaritvā nhatvā anekabuddhasatasahassānaṃ nivāsanaṃ arahaddhajaṃ nivāsetvā puratthābhimukho nisīditvā ekaṭṭhitālapakkappamāṇe ekūnapaṇṇāsapiṇḍe katvā sabbaṃ appodakamadhupāyāsaṃ paribhuñji. Soyevassa buddhabhūtasa sattasattāhaṃ bodhimaṇḍe vasantassa ekūnapaṇṇāsadivasāni āhāro ahosi. Ettakaṃ kālaṃ añño āhāro natthi, na nhānaṃ, na mukhadhovanaṃ, na sarīravaḷañjo, jhānasukhena phalasamāpattisukhena ca vītināmesi. Taṃ pana pāyāsaṃ bhuñjitvā suvaṇṇapātiṃ gahetvā ‘‘sacāhaṃ ajja buddho bhavissāmi, ayaṃ pāti paṭisotaṃ gacchatu, no ce bhavissāmi, anusotaṃ gacchatū’’ti vatvā nadīsote pakkhipi. Sā sotaṃ chindamānā nadīmajjhaṃ gantvā majjhaṭṭhāneneva javasampanno asso viya asītihatthamattaṭṭhānaṃ paṭisotaṃ gantvā ekasmiṃ āvaṭṭe nimujjitvā kāḷanāgarājabhavanaṃ gantvā tiṇṇaṃ buddhānaṃ paribhogapātiyo ‘‘kili kilī’’ti ravaṃ kārayamānā paharitvā tāsaṃ sabbaheṭṭhimā hutvā aṭṭhāsi. Kāḷo nāgarājā ta saddaṃ sutvā ‘‘hiyyo eko buddho nibbatti, puna ajja eko nibbatto’’ti vatvā anekehi padasatehi thutiyo vadamāno uṭṭhāsi. Tassa kira mahāpathaviyā ekayojanatigāvutappamāṇaṃ nabhaṃ pūretvā ārohanakālo ajja vā hiyyo vā sadiso ahosi.

    ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ನದೀತೀರಮ್ಹಿ ಸುಪುಪ್ಫಿತಸಾಲವನೇ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯಂ ಪುಪ್ಫಾನಂ ವಣ್ಟತೋ ಮುಚ್ಚನಕಾಲೇ ದೇವತಾಹಿ ಅಲಙ್ಕತೇನ ಅಟ್ಠೂಸಭವಿತ್ಥಾರೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಸೀಹೋ ವಿಯ ವಿಜಮ್ಭಮಾನೋ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ। ನಾಗಯಕ್ಖಸುಪಣ್ಣಾದಯೋ ದಿಬ್ಬೇಹಿ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ಪೂಜಯಿಂಸು, ದಿಬ್ಬಸಂಗೀತಾದೀನಿ ಪವತ್ತಯಿಂಸು, ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಏಕಗನ್ಧಾ ಏಕಮಾಲಾ ಏಕಸಾಧುಕಾರಾ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸೋತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ ತಿಣಹಾರಕೋ ತಿಣಂ ಆದಾಯ ಪಟಿಪಥೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಆಕಾರಂ ಞತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ತಿಣಮುಟ್ಠಿಯೋ ಅದಾಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಿಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಂ ಆರುಯ್ಹ ದಕ್ಖಿಣದಿಸಾಭಾಗೇ ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ದಕ್ಖಿಣಚಕ್ಕವಾಳಂ ಓಸೀದಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಅವೀಚಿಸಮ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಉತ್ತರಚಕ್ಕವಾಳಂ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಭವಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಇದಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಪಾಪುಣನಟ್ಠಾನಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಾಭಾಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುರತ್ಥಿಮಾಭಿಮುಖೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ತತೋ ಪಚ್ಛಿಮಚಕ್ಕವಾಳಂ ಓಸೀದಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಅವೀಚಿಸಮ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ, ಪುರತ್ಥಿಮಚಕ್ಕವಾಳಂ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಭವಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಠಿತಟ್ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ಕಿರಸ್ಸ ನೇಮಿವಟ್ಟಿಪರಿಯನ್ತೇ ಅಕ್ಕನ್ತಂ ನಾಭಿಯಾ ಪತಿಟ್ಠಿತಮಹಾಸಕಟಚಕ್ಕಂ ವಿಯ ಮಹಾಪಥವೀ ಓನತುನ್ನತಾ ಅಹೋಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಇದಮ್ಪಿ ಸಮ್ಬೋಧಿಪಾಪುಣನಟ್ಠಾನಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ಉತ್ತರದಿಸಾಭಾಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಾಭಿಮುಖೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತತೋ ಉತ್ತರಚಕ್ಕವಾಳಂ ಓಸೀದಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಅವೀಚಿಸಮ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ, ದಕ್ಖಿಣಚಕ್ಕವಾಳಂ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಭವಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಇದಮ್ಪಿ ಸಮ್ಬೋಧಿಪಾಪುಣನಟ್ಠಾನಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಭಾಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಾಭಿಮುಖೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಭಾಗೇ ಪನ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ, ತಂ ನೇವ ಛಮ್ಭತಿ, ನ ಕಮ್ಪತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಇದಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಅವಿಜಹಿತಂ ಅಚಲಟ್ಠಾನಂ ಕಿಲೇಸಪಞ್ಜರವಿದ್ಧಂಸನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ತಾನಿ ತಿಣಾನಿ ಅಗ್ಗೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಾಲೇಸಿ, ತಾವದೇವ ಚುದ್ದಸಹತ್ಥೋ ಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಅಹೋಸಿ। ತಾನಿಪಿ ಖೋ ತಿಣಾನಿ ತಥಾರೂಪೇನ ಸಣ್ಠಾನೇನ ಸಣ್ಠಹಿಂಸು, ಯಥಾರೂಪಂ ಸುಕುಸಲೋ ಚಿತ್ತಕಾರೋ ವಾ ಪೋತ್ಥಕಾರೋ ವಾ ಆಲಿಖಿತುಮ್ಪಿ ಸಮತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬೋಧಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಕತ್ವಾ ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖೋ ದಳ್ಹಮಾನಸೋ ಹುತ್ವಾ –

    Bodhisattopi nadītīramhi supupphitasālavane divāvihāraṃ katvā sāyanhasamayaṃ pupphānaṃ vaṇṭato muccanakāle devatāhi alaṅkatena aṭṭhūsabhavitthārena maggena sīho viya vijambhamāno bodhirukkhābhimukho pāyāsi. Nāgayakkhasupaṇṇādayo dibbehi gandhapupphādīhi pūjayiṃsu, dibbasaṃgītādīni pavattayiṃsu, dasasahassī lokadhātu ekagandhā ekamālā ekasādhukārā ahosi. Tasmiṃ samaye sotthiyo nāma tiṇahārako tiṇaṃ ādāya paṭipathe āgacchanto mahāpurisassa ākāraṃ ñatvā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo adāsi. Bodhisatto tiṇaṃ gahetvā bodhimaṇḍaṃ āruyha dakkhiṇadisābhāge uttarābhimukho aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe dakkhiṇacakkavāḷaṃ osīditvā heṭṭhā avīcisampattaṃ viya ahosi. Uttaracakkavāḷaṃ ullaṅghitvā upari bhavaggappattaṃ viya ahosi. Bodhisatto ‘‘idaṃ sambodhipāpuṇanaṭṭhānaṃ na bhavissati maññe’’ti padakkhiṇaṃ karonto pacchimadisābhāgaṃ gantvā puratthimābhimukho aṭṭhāsi, tato pacchimacakkavāḷaṃ osīditvā heṭṭhā avīcisampattaṃ viya ahosi, puratthimacakkavāḷaṃ ullaṅghitvā upari bhavaggappattaṃ viya ahosi. Ṭhitaṭṭhitaṭṭhāne kirassa nemivaṭṭipariyante akkantaṃ nābhiyā patiṭṭhitamahāsakaṭacakkaṃ viya mahāpathavī onatunnatā ahosi. Bodhisatto ‘‘idampi sambodhipāpuṇanaṭṭhānaṃ na bhavissati maññe’’ti padakkhiṇaṃ karonto uttaradisābhāgaṃ gantvā dakkhiṇābhimukho aṭṭhāsi. Tato uttaracakkavāḷaṃ osīditvā heṭṭhā avīcisampattaṃ viya ahosi, dakkhiṇacakkavāḷaṃ ullaṅghitvā upari bhavaggappattaṃ viya ahosi. Bodhisatto ‘‘idampi sambodhipāpuṇanaṭṭhānaṃ na bhavissati maññe’’ti padakkhiṇaṃ karonto puratthimadisābhāgaṃ gantvā pacchimābhimukho aṭṭhāsi. Puratthimadisābhāge pana sabbabuddhānaṃ pallaṅkaṭṭhānaṃ ahosi, taṃ neva chambhati, na kampati. Bodhisatto ‘‘idaṃ sabbabuddhānaṃ avijahitaṃ acalaṭṭhānaṃ kilesapañjaraviddhaṃsanaṭṭhāna’’nti ñatvā tāni tiṇāni agge gahetvā cālesi, tāvadeva cuddasahattho pallaṅko ahosi. Tānipi kho tiṇāni tathārūpena saṇṭhānena saṇṭhahiṃsu, yathārūpaṃ sukusalo cittakāro vā potthakāro vā ālikhitumpi samattho natthi. Bodhisatto bodhikkhandhaṃ piṭṭhito katvā puratthābhimukho daḷhamānaso hutvā –

    ‘‘ಕಾಮಂ ತಚೋ ಚ ನ್ಹಾರು ಚ, ಅಟ್ಠಿ ಚ ಅವಸಿಸ್ಸತು।

    ‘‘Kāmaṃ taco ca nhāru ca, aṭṭhi ca avasissatu;

    ಉಪಸುಸ್ಸತು ನಿಸ್ಸೇಸಂ, ಸರೀರೇ ಮಂಸಲೋಹಿತಂ॥ (ಅ॰ ನಿ॰ ೨.೫; ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೧೮೪) –

    Upasussatu nissesaṃ, sarīre maṃsalohitaṃ. (a. ni. 2.5; ma. ni. 2.184) –

    ‘ನ ತ್ವೇವಾಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಇಮಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’’ತಿ ಅಸನಿಸತಸನ್ನಿಪಾತೇನಪಿ ಅಭೇಜ್ಜರೂಪಂ ಅಪರಾಜಿತಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ।

    ‘Na tvevāhaṃ sammāsambodhiṃ appatvā imaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmī’’’ti asanisatasannipātenapi abhejjarūpaṃ aparājitapallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdi.

    ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಮಾರೋ ಪಾಪಿಮಾ – ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಮಯ್ಹಂ ವಸಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಕಾಮೋ, ನ ದಾನಿಸ್ಸ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಾರಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಮಾರಘೋಸನಂ ನಾಮ ಘೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಮಾರಬಲಂ ಆದಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಸಾ ಮಾರಸೇನಾ ಮಾರಸ್ಸ ಪುರತೋ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಾ ಹೋತಿ, ದಕ್ಖಿಣತೋ ಚ ವಾಮತೋ ಚ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಾ, ಪಚ್ಛತೋ ಚಕ್ಕವಾಳಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತಾ, ಉದ್ಧಂ ನವಯೋಜನುಬ್ಬೇಧಾ ಹೋತಿ, ಯಸ್ಸಾ ಉನ್ನದನ್ತಿಯಾ ಉನ್ನಾದಸದ್ದೋ ಯೋಜನಸಹಸ್ಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಥವಿಉನ್ದ್ರಿಯನಸದ್ದೋವಿಯ ಸೂಯತಿ। ಅಥ ಮಾರೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ದಿಯಡ್ಢಯೋಜನಸತಿಕಂ ಗಿರಿಮೇಖಲಂ ನಾಮ ಹತ್ಥಿಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಬಾಹುಸಹಸ್ಸಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ನಾನಾವುಧಾನಿ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ಅವಸೇಸಾಯಪಿ ಮಾರಪರಿಸಾಯ ದ್ವೇ ಜನಾ ಏಕಸದಿಸಾ ಏಕಸದಿಸಂ ಆವುಧಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ನಾಹೇಸುಂ। ನಾನಾವಣ್ಣಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಮುಖಾ ಹುತ್ವಾ ನಾನಾವುಧಾನಿ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಮಾನಾ ಆಗಮಂಸು।

    Tasmiṃ samaye māro pāpimā – ‘‘siddhatthakumāro mayhaṃ vasaṃ atikkamitukāmo, na dānissa atikkamituṃ dassāmī’’ti mārabalassa santikaṃ gantvā etamatthaṃ ārocetvā māraghosanaṃ nāma ghosāpetvā mārabalaṃ ādāya nikkhami. Sā mārasenā mārassa purato dvādasayojanā hoti, dakkhiṇato ca vāmato ca dvādasayojanā, pacchato cakkavāḷapariyantaṃ katvā ṭhitā, uddhaṃ navayojanubbedhā hoti, yassā unnadantiyā unnādasaddo yojanasahassato paṭṭhāya pathaviundriyanasaddoviya sūyati. Atha māro devaputto diyaḍḍhayojanasatikaṃ girimekhalaṃ nāma hatthiṃ abhiruhitvā bāhusahassaṃ māpetvā nānāvudhāni aggahesi. Avasesāyapi māraparisāya dve janā ekasadisā ekasadisaṃ āvudhaṃ gaṇhantā nāhesuṃ. Nānāvaṇṇā nānappakāramukhā hutvā nānāvudhāni gaṇhantā bodhisattaṃ ajjhottharamānā āgamaṃsu.

    ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ಪನ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಥುತಿಯೋ ವದಮಾನಾ ಅಟ್ಠಂಸು। ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ವಿಜಯುತ್ತರಸಙ್ಖಂ ಧಮಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಸಙ್ಖೋ ವೀಸಹತ್ಥಸತಿಕೋ ಹೋತಿ, ಸಕಿಂ ವಾತಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಧಮಿಯಮಾನೋ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಸದ್ದಂ ಕರಿತ್ವಾ ನಿಸ್ಸದ್ದೋ ಹೋತಿ। ಮಹಾಕಾಳನಾಗರಾಜಾ ಅತಿರೇಕಪದಸತೇನ ವಣ್ಣಂ ವಣ್ಣೇನ್ತೋವ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಧಾರಯಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಮಾರಬಲೇ ಪನ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೇ ತೇಸಂ ಏಕೋಪಿ ಠಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಸಮ್ಮುಖಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇನೇವ ಪಲಾಯಿಂಸು। ಕಾಳೋ ನಾಮ ನಾಗರಾಜಾಪಿ ಪಥವಿಯಂ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಯೋಜನಸತಿಕಂ ಮಞ್ಜೇರಿಕನಾಗಭವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಮುಖಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ। ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾಪಿ ವಿಜಯುತ್ತರಸಙ್ಖಂ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ। ಏಕದೇವತಾಪಿ ಠಾತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ। ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಪನ ಏಕಕೋವ ನಿಸೀದಿ।

    Dasasahassacakkavāḷadevatā pana mahāsattassa thutiyo vadamānā aṭṭhaṃsu. Sakko devarājā vijayuttarasaṅkhaṃ dhamamāno aṭṭhāsi. So kira saṅkho vīsahatthasatiko hoti, sakiṃ vātaṃ gāhāpetvā dhamiyamāno cattāro māse saddaṃ karitvā nissaddo hoti. Mahākāḷanāgarājā atirekapadasatena vaṇṇaṃ vaṇṇentova aṭṭhāsi, mahābrahmā setacchattaṃ dhārayamāno aṭṭhāsi. Mārabale pana bodhimaṇḍaṃ upasaṅkamante tesaṃ ekopi ṭhātuṃ nāsakkhi, sammukhasammukhaṭṭhāneneva palāyiṃsu. Kāḷo nāma nāgarājāpi pathaviyaṃ nimujjitvā pañcayojanasatikaṃ mañjerikanāgabhavanaṃ gantvā ubhohi hatthehi mukhaṃ pidahitvā nipanno. Sakko devarājāpi vijayuttarasaṅkhaṃ piṭṭhiyaṃ katvā cakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ aṭṭhāsi, mahābrahmā setacchattaṃ koṭiyaṃ gahetvā brahmalokameva agamāsi. Ekadevatāpi ṭhātuṃ samatthā nāma nāhosi. Mahāpuriso pana ekakova nisīdi.

    ಮಾರೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಂ ಆಹ – ‘‘ತಾತಾ, ಸುದ್ಧೋದನಪುತ್ತೇನ ಸಿದ್ಧತ್ಥೇನ ಸದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ಪುರಿಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಮಯಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಯುದ್ಧಂ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ, ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇನ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಮಹಾಪುರಿಸೋಪಿ ತೀಣಿ ಪಸ್ಸಾನಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬದೇವತಾನಂ ಪಲಾತತ್ತಾ ಸುಞ್ಞಾನಿ ಅದ್ದಸ। ಪುನ ಉತ್ತರಪಸ್ಸೇನ ಮಾರಬಲಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಏತ್ತಕೋ ಜನೋ ಮಂ ಏಕಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ಮಹನ್ತಂ ವಾಯಾಮಂ ಕರೋತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮಯ್ಹಂ ಮಾತಾ ವಾ ಪಿತಾ ವಾ ಭಾತಾ ವಾ ಅಞ್ಞೋ ವಾ ಕೋಚಿ ಞಾತಕೋ ನತ್ಥಿ, ಇಮಾ ಪನ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋವ ಮಯ್ಹಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಪುಟ್ಠಪರಿಜನಸದಿಸಾ। ತಸ್ಮಾ ಮಯಾ ಪಾರಮಿಯೋವ ಬಲಗ್ಗಂ ಕತ್ವಾ ಪಾರಮಿಸತ್ಥೇನೇವ ಪಹರಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಬಲಕಾಯಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಆವಜ್ಜಮಾನೋ ನಿಸೀದಿ।

    Māropi attano parisaṃ āha – ‘‘tātā, suddhodanaputtena siddhatthena sadiso añño puriso nāma natthi, mayaṃ sammukhā yuddhaṃ dātuṃ na sakkhissāma, pacchābhāgena dassāmā’’ti. Mahāpurisopi tīṇi passāni oloketvā sabbadevatānaṃ palātattā suññāni addasa. Puna uttarapassena mārabalaṃ ajjhottharamānaṃ disvā ‘‘ayaṃ ettako jano maṃ ekakaṃ sandhāya mahantaṃ vāyāmaṃ karoti, imasmiṃ ṭhāne mayhaṃ mātā vā pitā vā bhātā vā añño vā koci ñātako natthi, imā pana dasa pāramiyova mayhaṃ dīgharattaṃ puṭṭhaparijanasadisā. Tasmā mayā pāramiyova balaggaṃ katvā pāramisattheneva paharitvā imaṃ balakāyaṃ viddhaṃsetuṃ vaṭṭatī’’ti dasa pāramiyo āvajjamāno nisīdi.

    ಅಥ ಖೋ ಮಾರೋ ದೇವಪುತ್ತೋ – ‘‘ವಾತೇನೇವ ಸಿದ್ಧತ್ಥಂ ಪಲಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾತಮಣ್ಡಲಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಪುರತ್ಥಿಮಾದಿಭೇದಾವಾತಾ ಸಮುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅದ್ಧಯೋಜನಯೋಜನದ್ವಿಯೋಜನತಿಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಾನಿ ಪಬ್ಬತಕೂಟಾನಿ ಪದಾಲೇತ್ವಾ ವನಗಚ್ಛರುಕ್ಖಾದೀನಿ ಉದ್ಧಂಮೂಲಾನಿ ಕತ್ವಾ ಸಮನ್ತಾ ಗಾಮನಿಗಮೇ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣೇ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥಾಪಿ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪುಞ್ಞತೇಜೇನ ವಿಹತಾನುಭಾವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಚೀವರಕಣ್ಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ಚಾಲೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು। ತತೋ – ‘‘ಉದಕೇನ ನಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಹಾವಸ್ಸಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ತಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ಉಪರೂಪರಿ ಸತಪಟಲಸಹಸ್ಸಪಟಲಾದಿಭೇದಾ ವಲಾಹಕಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ವಸ್ಸಿಂಸು। ವುಟ್ಠಿಧಾರಾವೇಗೇನ ಪಥವೀ ಛಿದ್ದಾವಛಿದ್ದಾ ಅಹೋಸಿ । ವನರುಕ್ಖಾದೀನಂ ಉಪರಿಭಾಗೇನ ಮಹಾಮೇಘೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಚೀವರೇ ಉಸ್ಸಾವಬಿನ್ದುಗಹಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ತೇಮೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ತತೋ ಪಾಸಾಣವಸ್ಸಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಮಹನ್ತಾನಿ ಮಹನ್ತಾನಿ ಪಬ್ಬತಕೂಟಾನಿ ಧೂಮಾಯನ್ತಾನಿ ಪಜ್ಜಲನ್ತಾನಿ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಮಾಲಾಗುಳಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿಂಸು। ತತೋ ಪಹರಣವಸ್ಸಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಏಕತೋಧಾರಾ ಉಭತೋಧಾರಾ ಅಸಿಸತ್ತಿಖುರಪ್ಪಾದಯೋ ಧೂಮಾಯನ್ತಾ ಪಜ್ಜಲನ್ತಾ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಪುಪ್ಫಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ತತೋ ಅಙ್ಗಾರವಸ್ಸಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಕಿಂಸುಕವಣ್ಣಾ ಅಙ್ಗಾರಾ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ದಿಬ್ಬಪುಪ್ಫಾನಿ ಹುತ್ವಾ ವಿಕಿರಿಂಸು। ತತೋ ಕುಕ್ಕುಳವಸ್ಸಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಅಚ್ಚುಣ್ಹೋ ಅಗ್ಗಿವಣ್ಣೋ ಕುಕ್ಕುಳೋ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಚನ್ದನಚುಣ್ಣಂ ಹುತ್ವಾ ನಿಪತತಿ। ತತೋ ವಾಲುಕಾವಸ್ಸಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಅತಿಸುಖುಮಾ ವಾಲುಕಾ ಧೂಮಾಯನ್ತಾ ಪಜ್ಜಲನ್ತಾ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ದಿಬ್ಬಪುಪ್ಫಾನಿ ಹುತ್ವಾ ನಿಪತಿಂಸು। ತತೋ ಕಲಲವಸ್ಸಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ, ತಂ ಕಲಲಂ ಧೂಮಾಯನ್ತಂ ಪಜ್ಜಲನ್ತಂ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ದಿಬ್ಬವಿಲೇಪನಂ ಹುತ್ವಾ ನಿಪತತಿ। ತತೋ ‘‘ಇಮಿನಾ ಭಿಂಸೇತ್ವಾ ಸಿದ್ಧತ್ಥಂ ಪಲಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನ್ಧಕಾರಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ತಂ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿಯ ಮಹಾತಮಂ ಹುತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಸೂರಿಯಪ್ಪಭಾವಿಹತಂ ವಿಯ ಅನ್ಧಕಾರಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿ।

    Atha kho māro devaputto – ‘‘vāteneva siddhatthaṃ palāpessāmī’’ti vātamaṇḍalaṃ samuṭṭhāpesi. Taṅkhaṇaññeva puratthimādibhedāvātā samuṭṭhahitvā addhayojanayojanadviyojanatiyojanappamāṇāni pabbatakūṭāni padāletvā vanagaccharukkhādīni uddhaṃmūlāni katvā samantā gāmanigame cuṇṇavicuṇṇe kātuṃ samatthāpi mahāpurisassa puññatejena vihatānubhāvā bodhisattaṃ patvā bodhisattassa cīvarakaṇṇamattampi cāletuṃ nāsakkhiṃsu. Tato – ‘‘udakena naṃ ajjhottharitvā māressāmī’’ti mahāvassaṃ samuṭṭhāpesi. Tassānubhāvena uparūpari satapaṭalasahassapaṭalādibhedā valāhakā uṭṭhahitvā vassiṃsu. Vuṭṭhidhārāvegena pathavī chiddāvachiddā ahosi . Vanarukkhādīnaṃ uparibhāgena mahāmegho āgantvā mahāsattassa cīvare ussāvabindugahaṇamattampi temetuṃ nāsakkhi. Tato pāsāṇavassaṃ samuṭṭhāpesi. Mahantāni mahantāni pabbatakūṭāni dhūmāyantāni pajjalantāni ākāsenāgantvā bodhisattaṃ patvā dibbamālāguḷabhāvaṃ āpajjiṃsu. Tato paharaṇavassaṃ samuṭṭhāpesi. Ekatodhārā ubhatodhārā asisattikhurappādayo dhūmāyantā pajjalantā ākāsenāgantvā bodhisattaṃ patvā dibbapupphāni ahesuṃ. Tato aṅgāravassaṃ samuṭṭhāpesi. Kiṃsukavaṇṇā aṅgārā ākāsenāgantvā bodhisattassa pādamūle dibbapupphāni hutvā vikiriṃsu. Tato kukkuḷavassaṃ samuṭṭhāpesi. Accuṇho aggivaṇṇo kukkuḷo ākāsenāgantvā bodhisattassa pādamūle candanacuṇṇaṃ hutvā nipatati. Tato vālukāvassaṃ samuṭṭhāpesi. Atisukhumā vālukā dhūmāyantā pajjalantā ākāsenāgantvā mahāsattassa pādamūle dibbapupphāni hutvā nipatiṃsu. Tato kalalavassaṃ samuṭṭhāpesi, taṃ kalalaṃ dhūmāyantaṃ pajjalantaṃ ākāsenāgantvā bodhisattassa pādamūle dibbavilepanaṃ hutvā nipatati. Tato ‘‘iminā bhiṃsetvā siddhatthaṃ palāpessāmī’’ti andhakāraṃ samuṭṭhāpesi. Taṃ caturaṅgasamannāgataṃ andhakāraṃ viya mahātamaṃ hutvā bodhisattaṃ patvā sūriyappabhāvihataṃ viya andhakāraṃ antaradhāyi.

    ಏವಂ ಸೋ ಮಾರೋ ಇಮಾಹಿ ನವಹಿ ವಾತವಸ್ಸಪಾಸಾಣಪಹರಣಅಙ್ಗಾರಕುಕ್ಕುಳವಾಲುಕಾಕಲಲನ್ಧಕಾರವುಟ್ಠೀಹಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಲಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ – ‘‘ಕಿಂ, ಭಣೇ, ತಿಟ್ಠಥ, ಇಮಂ ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರಂ ಗಣ್ಹಥ ಹನಥ ಪಲಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಗಿರಿಮೇಖಲಸ್ಸ ಹತ್ಥಿನೋ ಖನ್ಧೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಚಕ್ಕಾವುಧಂ ಆದಾಯ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥ, ಉಟ್ಠೇಹಿ ಏತಸ್ಮಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕಾ, ನಾಯಂ ತುಯ್ಹಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಮಯ್ಹಂ ಏಸ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಅವೋಚ – ‘‘ಮಾರ, ನೇವ ತಯಾ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರಿತಾ, ನ ಉಪಪಾರಮಿಯೋ, ನ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮಿಯೋ, ನಾಪಿ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಪರಿಚ್ಚಾಗಾ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾ, ನ ಞಾತತ್ಥಚರಿಯಾ, ನ ಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಾ, ನ ಬುದ್ಧತ್ಥಚರಿಯಾ ಪೂರಿತಾ, ಸಬ್ಬಾ ತಾ ಮಯಾಯೇವ ಪೂರಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ನಾಯಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ತುಯ್ಹಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಮಯ್ಹೇವೇಸೋ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ।

    Evaṃ so māro imāhi navahi vātavassapāsāṇapaharaṇaaṅgārakukkuḷavālukākalalandhakāravuṭṭhīhi bodhisattaṃ palāpetuṃ asakkonto – ‘‘kiṃ, bhaṇe, tiṭṭhatha, imaṃ siddhatthakumāraṃ gaṇhatha hanatha palāpethā’’ti attano parisaṃ āṇāpetvā sayampi girimekhalassa hatthino khandhe nisinno cakkāvudhaṃ ādāya bodhisattaṃ upasaṅkamitvā ‘‘siddhattha, uṭṭhehi etasmā pallaṅkā, nāyaṃ tuyhaṃ pāpuṇāti, mayhaṃ esa pāpuṇātī’’ti āha. Mahāsatto tassa vacanaṃ sutvā avoca – ‘‘māra, neva tayā dasa pāramiyo pūritā, na upapāramiyo, na paramatthapāramiyo, nāpi pañca mahāpariccāgā pariccattā, na ñātatthacariyā, na lokatthacariyā, na buddhatthacariyā pūritā, sabbā tā mayāyeva pūritā, tasmā nāyaṃ pallaṅko tuyhaṃ pāpuṇāti, mayheveso pāpuṇātī’’ti.

    ಮಾರೋ ಕುದ್ಧೋ ಕೋಧವೇಗಂ ಅಸಹನ್ತೋ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಚಕ್ಕಾವುಧಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ತಂ ತಸ್ಸ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಆವಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಉಪರಿಭಾಗೇ ಮಾಲಾವಿತಾನಂ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಂ ಕಿರ ಖುರಧಾರಂ ಚಕ್ಕಾವುಧಂ ಅಞ್ಞದಾ ಕುದ್ಧೇನ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ಏಕಗ್ಘನಪಾಸಾಣತ್ಥಮ್ಭೇ ವಂಸಕಳೀರೇ ವಿಯ ಛಿನ್ದನ್ತಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಇದಾನಿ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಮಾಲಾವಿತಾನಂ ಹುತ್ವಾ ಠಿತೇ ಅವಸೇಸಾ ಮಾರಪರಿಸಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ ಪಲ್ಲಙ್ಕತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಪಲಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಹನ್ತಮಹನ್ತಾನಿ ಸೇಲಕೂಟಾನಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸುಂ, ತಾನಿಪಿ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಆವಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸ ಮಾಲಾಗುಳಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಂಸು। ದೇವತಾ ಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಠಿತಾ ಗೀವಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ನಟ್ಠೋ ವತ, ಭೋ, ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರಸ್ಸ ರೂಪಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಅತ್ತಭಾವೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಸೋ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತಿ।

    Māro kuddho kodhavegaṃ asahanto mahāpurisassa cakkāvudhaṃ vissajjesi. Taṃ tassa dasa pāramiyo āvajjentasseva uparibhāge mālāvitānaṃ hutvā aṭṭhāsi. Taṃ kira khuradhāraṃ cakkāvudhaṃ aññadā kuddhena vissaṭṭhaṃ ekagghanapāsāṇatthambhe vaṃsakaḷīre viya chindantaṃ gacchati. Idāni pana tasmiṃ mālāvitānaṃ hutvā ṭhite avasesā māraparisā ‘‘idāni siddhattho pallaṅkato vuṭṭhāya palāyissatī’’ti mahantamahantāni selakūṭāni vissajjesuṃ, tānipi mahāpurisassa dasa pāramiyo āvajjentassa mālāguḷabhāvaṃ āpajjitvā bhūmiyaṃ patiṃsu. Devatā cakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ ṭhitā gīvaṃ pasāretvā sīsaṃ ukkhipitvā ‘‘naṭṭho vata, bho, siddhatthakumārassa rūpaggappatto attabhāvo, kiṃ nu kho so karissatī’’ti olokenti.

    ತತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಪೂರಿತಪಾರಮೀನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಬುಜ್ಝನದಿವಸೇ ಪತ್ತಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಮಯ್ಹಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಠಿತಂ ಮಾರಂ ಆಹ – ‘‘ಮಾರ, ತುಯ್ಹಂ ದಾನಸ್ಸ ದಿನ್ನಭಾವೇ ಕೋ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ। ಮಾರೋ ‘‘ಇಮೇ ಏತ್ತಕಾವ ಜನಾ ಸಕ್ಖಿನೋ’’ತಿ ಮಾರಬಲಾಭಿಮುಖಂ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಾರಪರಿಸಾಯ ‘‘ಅಹಂ ಸಕ್ಖಿ, ಅಹಂ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ಪವತ್ತಸದ್ದೋ ಪಥವಿಉನ್ದ್ರಿಯನಸದ್ದಸದಿಸೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ಮಾರೋ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಆಹ – ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥ, ತುಯ್ಹಂ ದಾನಸ್ಸ ದಿನ್ನಭಾವೇ ಕೋ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ। ಮಹಾಪುರಿಸೋ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ತಾವ ದಾನಸ್ಸ ದಿನ್ನಭಾವೇ ಸಚೇತನಾ ಸಕ್ಖಿನೋ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸಚೇತನೋ ಕೋಚಿ ಸಕ್ಖಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಿಟ್ಠತು ತಾವ ಮೇ ಅವಸೇಸಅತ್ತಭಾವೇಸು ದಿನ್ನದಾನಂ, ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೇ ಪನ ಠತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಸತ್ತಸತಕಮಹಾದಾನಸ್ಸ ತಾವ ದಿನ್ನಭಾವೇ ಅಚೇತನಾಪಿ ಅಯಂ ಘನಮಹಾಪಥವೀ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ಚೀವರಗಬ್ಭನ್ತರತೋ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ ಅಭಿನೀಹರಿತ್ವಾ ‘‘ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೇ ಠತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಸತ್ತಸತಕಮಹಾದಾನಸ್ಸ ದಿನ್ನಭಾವೇ ತ್ವಂ ಸಕ್ಖಿ, ನ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ಮಹಾಪಥವಿಯಾಭಿಮುಖಂ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ। ಮಹಾಪಥವೀ ‘‘ಅಹಂ ತೇ ತದಾ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ವಿರವಸತೇನ ವಿರವಸಹಸ್ಸೇನ ವಿರವಸತಸಹಸ್ಸೇನ ಮಾರಬಲಂ ಅವತ್ಥರಮಾನಾ ವಿಯ ಉನ್ನದಿ।

    Tato bodhisatto ‘‘pūritapāramīnaṃ bodhisattānaṃ sambujjhanadivase pattapallaṅko mayhaṃ pāpuṇātī’’ti vatvā ṭhitaṃ māraṃ āha – ‘‘māra, tuyhaṃ dānassa dinnabhāve ko sakkhī’’ti. Māro ‘‘ime ettakāva janā sakkhino’’ti mārabalābhimukhaṃ hatthaṃ pasāresi. Tasmiṃ khaṇe māraparisāya ‘‘ahaṃ sakkhi, ahaṃ sakkhī’’ti pavattasaddo pathaviundriyanasaddasadiso ahosi. Atha māro mahāpurisaṃ āha – ‘‘siddhattha, tuyhaṃ dānassa dinnabhāve ko sakkhī’’ti. Mahāpuriso ‘‘tuyhaṃ tāva dānassa dinnabhāve sacetanā sakkhino, mayhaṃ pana imasmiṃ ṭhāne sacetano koci sakkhi nāma natthi, tiṭṭhatu tāva me avasesaattabhāvesu dinnadānaṃ, vessantarattabhāve pana ṭhatvā mayhaṃ sattasatakamahādānassa tāva dinnabhāve acetanāpi ayaṃ ghanamahāpathavī sakkhī’’ti cīvaragabbhantarato dakkhiṇahatthaṃ abhinīharitvā ‘‘vessantarattabhāve ṭhatvā mayhaṃ sattasatakamahādānassa dinnabhāve tvaṃ sakkhi, na sakkhī’’ti mahāpathaviyābhimukhaṃ hatthaṃ pasāresi. Mahāpathavī ‘‘ahaṃ te tadā sakkhī’’ti viravasatena viravasahassena viravasatasahassena mārabalaṃ avattharamānā viya unnadi.

    ತತೋ ಮಹಾಪುರಿಸೇ ‘‘ದಿನ್ನಂ ತೇ, ಸಿದ್ಧತ್ಥ, ಮಹಾದಾನಂ ಉತ್ತಮದಾನ’’ನ್ತಿ ವೇಸ್ಸನ್ತರದಾನಂ ಸಮ್ಮಸನ್ತೇ ದಿಯಡ್ಢಯೋಜನಸತಿಕೋ ಗಿರಿಮೇಖಲಹತ್ಥೀ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಮಾರಪರಿಸಾ ದಿಸಾವಿದಿಸಾ ಪಲಾಯಿಂಸು, ದ್ವೇ ಏಕಮಗ್ಗೇನ ಗತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸೀಸಾಭರಣಾನಿ ಚೇವ ನಿವತ್ಥವಸನಾನಿ ಚ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖಸಮ್ಮುಖದಿಸಾಹಿಯೇವ ಪಲಾಯಿಂಸು। ತತೋ ದೇವಸಙ್ಘಾ ಪಲಾಯಮಾನಂ ಮಾರಬಲಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಾರಸ್ಸ ಪರಾಜಯೋ ಜಾತೋ, ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರಸ್ಸ ಜಯೋ ಜಾತೋ, ಜಯಪೂಜಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ದೇವತಾ ದೇವತಾನಂ, ನಾಗಾ ನಾಗಾನಂ, ಸುಪಣ್ಣಾ ಸುಪಣ್ಣಾನಂ, ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಘೋಸೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥಾ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಗಮಂಸು।

    Tato mahāpurise ‘‘dinnaṃ te, siddhattha, mahādānaṃ uttamadāna’’nti vessantaradānaṃ sammasante diyaḍḍhayojanasatiko girimekhalahatthī jaṇṇukehi pathaviyaṃ patiṭṭhāsi, māraparisā disāvidisā palāyiṃsu, dve ekamaggena gatā nāma natthi, sīsābharaṇāni ceva nivatthavasanāni ca chaḍḍetvā sammukhasammukhadisāhiyeva palāyiṃsu. Tato devasaṅghā palāyamānaṃ mārabalaṃ disvā ‘‘mārassa parājayo jāto, siddhatthakumārassa jayo jāto, jayapūjaṃ karissāmā’’ti devatā devatānaṃ, nāgā nāgānaṃ, supaṇṇā supaṇṇānaṃ, brahmāno brahmānaṃ ghosetvā gandhamālādihatthā mahāpurisassa santikaṃ bodhipallaṅkaṃ āgamaṃsu.

    ಏವಂ ಗತೇಸು ಪನ ತೇಸು –

    Evaṃ gatesu pana tesu –

    ‘‘ಜಯೋ ಹಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಿರೀಮತೋ ಅಯಂ, ಮಾರಸ್ಸ ಚ ಪಾಪಿಮತೋ ಪರಾಜಯೋ।

    ‘‘Jayo hi buddhassa sirīmato ayaṃ, mārassa ca pāpimato parājayo;

    ಉಗ್ಘೋಸಯುಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಪಮೋದಿತಾ, ಜಯಂ ತದಾ ದೇವಗಣಾ ಮಹೇಸಿನೋ॥

    Ugghosayuṃ bodhimaṇḍe pamoditā, jayaṃ tadā devagaṇā mahesino.

    ‘‘ಜಯೋ ಹಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಿರೀಮತೋ ಅಯಂ, ಮಾರಸ್ಸ ಚ ಪಾಪಿಮತೋ ಪರಾಜಯೋ।

    ‘‘Jayo hi buddhassa sirīmato ayaṃ, mārassa ca pāpimato parājayo;

    ಉಗ್ಘೋಸಯುಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಪಮೋದಿತಾ, ಜಯಂ ತದಾ ನಾಗಗಣಾ ಮಹೇಸಿನೋ॥

    Ugghosayuṃ bodhimaṇḍe pamoditā, jayaṃ tadā nāgagaṇā mahesino.

    ‘‘ಜಯೋ ಹಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಿರೀಮತೋ ಅಯಂ, ಮಾರಸ್ಸ ಚ ಪಾಪಿಮತೋ ಪರಾಜಯೋ।

    ‘‘Jayo hi buddhassa sirīmato ayaṃ, mārassa ca pāpimato parājayo;

    ಉಗ್ಘೋಸಯುಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಪಮೋದಿತಾ, ಜಯಂ ತದಾ ಸುಪಣ್ಣಸಙ್ಘಾಪಿ ಮಹೇಸಿನೋ॥

    Ugghosayuṃ bodhimaṇḍe pamoditā, jayaṃ tadā supaṇṇasaṅghāpi mahesino.

    ‘‘ಜಯೋ ಹಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಿರೀಮತೋ ಅಯಂ, ಮಾರಸ್ಸ ಚ ಪಾಪಿಮತೋ ಪರಾಜಯೋ।

    ‘‘Jayo hi buddhassa sirīmato ayaṃ, mārassa ca pāpimato parājayo;

    ಉಗ್ಘೋಸಯುಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಪಮೋದಿತಾ, ಜಯಂ ತದಾ ಬ್ರಹ್ಮಗಣಾ ಮಹೇಸಿನೋ’’ತಿ॥ –

    Ugghosayuṃ bodhimaṇḍe pamoditā, jayaṃ tadā brahmagaṇā mahesino’’ti. –

    ಅವಸೇಸಾ ದಸಸು ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇಸು ದೇವತಾ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನೇಹಿ ಪೂಜಯಮಾನಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ಚ ಥುತಿಯೋ ವದಮಾನಾ ಅಟ್ಠಂಸು। ಏವಂ ಧರಮಾನೇಯೇವ ಸೂರಿಯೇ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಮಾರಬಲಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಚೀವರೂಪರಿ ಪತಮಾನೇಹಿ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಙ್ಕುರೇಹಿ ರತ್ತಪವಾಳದಲೇಹಿ ವಿಯ ಪೂಜಿಯಮಾನೋ ಪಠಮಯಾಮೇ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ವಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣಂ ಓತಾರೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ದ್ವಾದಸಪದಿಕಂ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಂ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟವಸೇನ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮತೋ ಸಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಉದಕಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದ್ವಾದಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಙ್ಕಮ್ಪಿ।

    Avasesā dasasu cakkavāḷasahassesu devatā mālāgandhavilepanehi pūjayamānā nānappakārā ca thutiyo vadamānā aṭṭhaṃsu. Evaṃ dharamāneyeva sūriye mahāpuriso mārabalaṃ vidhamitvā cīvarūpari patamānehi bodhirukkhaṅkurehi rattapavāḷadalehi viya pūjiyamāno paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaritvā majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhetvā pacchimayāme paṭiccasamuppāde ñāṇaṃ otāresi. Athassa dvādasapadikaṃ paccayākāraṃ vaṭṭavivaṭṭavasena anulomapaṭilomato sammasantassa dasasahassī lokadhātu udakapariyantaṃ katvā dvādasakkhattuṃ saṅkampi.

    ಮಹಾಪುರಿಸೇ ಪನ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಉನ್ನಾದೇತ್ವಾ ಅರುಣುಗ್ಗಮನವೇಲಾಯ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೇ ಸಕಲಾ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಾ ಅಹೋಸಿ। ಪಾಚೀನಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಉಸ್ಸಾಪಿತಾನಂ ಧಜಾನಂ ಪಟಾಕಾ ಪಚ್ಛಿಮಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಂ ಪಹರನ್ತಿ, ತಥಾ ಪಚ್ಛಿಮಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಉಸ್ಸಾಪಿತಾನಂ ಧಜಾನಂ ಪಟಾಕಾ ಪಾಚೀನಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಂ ಪಹರನ್ತಿ, ದಕ್ಖಿಣಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಉಸ್ಸಾಪಿತಾನಂ ಧಜಾನಂ ಪಟಾಕಾ ಉತ್ತರಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಂ ಪಹರನ್ತಿ, ಉತ್ತರಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಉಸ್ಸಾಪಿತಾನಂ ಧಜಾನಂ ಪಟಾಕಾ ದಕ್ಖಿಣಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಂ ಪಹರನ್ತಿ, ಪಥವಿತಲೇ ಉಸ್ಸಾಪಿತಾನಂ ಧಜಾನಂ ಪಟಾಕಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಆಹಚ್ಚ ಅಟ್ಠಂಸು, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಬದ್ಧಾನಂ ಧಜಾನಂ ಪಟಾಕಾ ಪಥವಿತಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು, ದಸಸಹಸ್ಸೇಸು ಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಪುಪ್ಫೂಪಗಾ ರುಕ್ಖಾ ಪುಪ್ಫಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಫಲೂಪಗಾ ರುಕ್ಖಾ ಫಲಪಿಣ್ಡಿಭಾರಸಹಿತಾ ಅಹೇಸುಂ। ಖನ್ಧೇಸು ಖನ್ಧಪದುಮಾನಿ ಪುಪ್ಫಿಂಸು, ಸಾಖಾಸು ಸಾಖಾಪದುಮಾನಿ, ಲತಾಸು ಲತಾಪದುಮಾನಿ, ಆಕಾಸೇ ಓಲಮ್ಬಕಪದುಮಾನಿ, ಘನಸಿಲಾತಲಾನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉಪರೂಪರಿ ಸತಪತ್ತಾನಿ ಹುತ್ವಾ ದಣ್ಡಕಪದುಮಾನಿ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು। ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಮಾಲಾಗುಳಾ ವಿಯ ಸುಸನ್ಥತಪುಪ್ಫಸನ್ಥಾರೋ ವಿಯ ಚ ಪುಪ್ಫಾಭಿಕಿಣ್ಣಾ ಅಹೋಸಿ। ಚಕ್ಕವಾಳನ್ತರೇಸು ಅಟ್ಠಯೋಜನಸಹಸ್ಸಾ ಲೋಕನ್ತರಿಕನಿರಯಾ ಸತ್ತಸೂರಿಯಪ್ಪಭಾಹಿಪಿಅನೋಭಾಸಿತಪುಬ್ಬಾ ತದಾ ಏಕೋಭಾಸಾ ಅಹೇಸುಂ। ಚತುರಾಸೀತಿಯೋಜನಸಹಸ್ಸಗಮ್ಭೀರೋ ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ಮಧುರೋದಕೋ ಅಹೋಸಿ, ನದಿಯೋ ನ ಪವತ್ತಿಂಸು, ಜಚ್ಚನ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸಿಂಸು, ಜಾತಿಬಧಿರಾ ಸದ್ದಂ ಸುಣಿಂಸು, ಜಾತಿಪೀಠಸಪ್ಪಿನೋ ಪದಸಾ ಗಚ್ಛಿಂಸು, ಅನ್ದುಬನ್ಧನಾದೀನಿ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪತಿಂಸು।

    Mahāpurise pana dasasahassilokadhātuṃ unnādetvā aruṇuggamanavelāya sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhante sakalā dasasahassī lokadhātu alaṅkatapaṭiyattā ahosi. Pācīnacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ ussāpitānaṃ dhajānaṃ paṭākā pacchimacakkavāḷamukhavaṭṭiṃ paharanti, tathā pacchimacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ ussāpitānaṃ dhajānaṃ paṭākā pācīnacakkavāḷamukhavaṭṭiṃ paharanti, dakkhiṇacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ ussāpitānaṃ dhajānaṃ paṭākā uttaracakkavāḷamukhavaṭṭiṃ paharanti, uttaracakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ ussāpitānaṃ dhajānaṃ paṭākā dakkhiṇacakkavāḷamukhavaṭṭiṃ paharanti, pathavitale ussāpitānaṃ dhajānaṃ paṭākā brahmalokaṃ āhacca aṭṭhaṃsu, brahmaloke baddhānaṃ dhajānaṃ paṭākā pathavitale patiṭṭhahiṃsu, dasasahassesu cakkavāḷesu pupphūpagā rukkhā pupphaṃ gaṇhiṃsu, phalūpagā rukkhā phalapiṇḍibhārasahitā ahesuṃ. Khandhesu khandhapadumāni pupphiṃsu, sākhāsu sākhāpadumāni, latāsu latāpadumāni, ākāse olambakapadumāni, ghanasilātalāni bhinditvā uparūpari satapattāni hutvā daṇḍakapadumāni uṭṭhahiṃsu. Dasasahassī lokadhātu vaṭṭetvā vissaṭṭhamālāguḷā viya susanthatapupphasanthāro viya ca pupphābhikiṇṇā ahosi. Cakkavāḷantaresu aṭṭhayojanasahassā lokantarikanirayā sattasūriyappabhāhipianobhāsitapubbā tadā ekobhāsā ahesuṃ. Caturāsītiyojanasahassagambhīro mahāsamuddo madhurodako ahosi, nadiyo na pavattiṃsu, jaccandhā rūpāni passiṃsu, jātibadhirā saddaṃ suṇiṃsu, jātipīṭhasappino padasā gacchiṃsu, andubandhanādīni chijjitvā patiṃsu.

    ಏವಂ ಅಪರಿಮಾಣೇನ ಸಿರಿವಿಭವೇನ ಪೂಜಿಯಮಾನೋ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರೇಸು ಅಚ್ಛರಿಯಧಮ್ಮೇಸು ಪಾತುಭೂತೇಸು ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧೇಹಿ ಅವಿಜಹಿತಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –

    Evaṃ aparimāṇena sirivibhavena pūjiyamāno mahāpuriso anekappakāresu acchariyadhammesu pātubhūtesu sabbaññutaṃ paṭivijjhitvā sabbabuddhehi avijahitaṃ udānaṃ udānesi –

    ‘‘ಅನೇಕಜಾತಿಸಂಸಾರಂ, ಸನ್ಧಾವಿಸ್ಸಂ ಅನಿಬ್ಬಿಸಂ।

    ‘‘Anekajātisaṃsāraṃ, sandhāvissaṃ anibbisaṃ;

    ಗಹಕಾರಂ ಗವೇಸನ್ತೋ, ದುಕ್ಖಾ ಜಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ॥

    Gahakāraṃ gavesanto, dukkhā jāti punappunaṃ.

    ‘‘ಗಹಕಾರಕ ದಿಟ್ಠೋಸಿ, ಪುನ ಗೇಹಂ ನ ಕಾಹಸಿ।

    ‘‘Gahakāraka diṭṭhosi, puna gehaṃ na kāhasi;

    ಸಬ್ಬಾ ತೇ ಫಾಸುಕಾ ಭಗ್ಗಾ, ಗಹಕೂಟಂ ವಿಸಙ್ಖತಂ।

    Sabbā te phāsukā bhaggā, gahakūṭaṃ visaṅkhataṃ;

    ವಿಸಙ್ಖಾರಗತಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಣ್ಹಾನಂ ಖಯಮಜ್ಝಗಾ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೫೩-೧೫೪)।

    Visaṅkhāragataṃ cittaṃ, taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti. (dha. pa. 153-154);

    ಇತಿ ತುಸಿತಭವನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಯಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಪ್ಪತ್ತಿ, ಏತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಂ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Iti tusitabhavanato paṭṭhāya yāva ayaṃ bodhimaṇḍe sabbaññutappatti, ettakaṃ ṭhānaṃ avidūrenidānaṃ nāmāti veditabbaṃ.

    ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Avidūrenidānakathā niṭṭhitā.

    ೩. ಸನ್ತಿಕೇನಿದಾನಕಥಾ

    3. Santikenidānakathā

    ‘‘ಸನ್ತಿಕೇನಿದಾನಂ ಪನ ‘ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆರಾಮೇ’। ‘ವೇಸಾಲಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಮಹಾವನೇ ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾಯ’ನ್ತಿ ಚ ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇಯೇವ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ಪನ ತಮ್ಪಿ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ – ಉದಾನಞ್ಹಿ ಉದಾನೇತ್ವಾ ಜಯಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಇಮಸ್ಸ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಸನ್ಧಾವಿಂ, ಏತ್ತಕಂ ಮೇ ಕಾಲಂ ಇಮಸ್ಸೇವ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಅಲಙ್ಕತಸೀಸಂ ಗೀವಾಯ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ, ಸುಅಞ್ಜಿತಾನಿ ಅಕ್ಖೀನಿ ಹದಯಮಂಸಞ್ಚ ಉಪ್ಪಾಟೇವಾ ದಿನ್ನಂ, ಜಾಲೀಕುಮಾರಸದಿಸಾ ಪುತ್ತಾ, ಕಣ್ಹಾಜಿನಕುಮಾರಿಸದಿಸಾ ಧೀತರೋ, ಮದ್ದೀದೇವಿಸದಿಸಾ ಭರಿಯಾಯೋ ಚ ಪರೇಸಂ ದಾಸತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನಾ। ಅಯಂ ಮೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಜಯಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಥಿರಪಲ್ಲಙ್ಕೋ, ಏತ್ಥ ಮೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಸಙ್ಕಪ್ಪಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ, ನ ತಾವ ಇತೋ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನೇಕಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದಿ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಏಕಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಪಟಿಸಂವೇದೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೧; ಉದಾ॰ ೧)।

    ‘‘Santikenidānaṃ pana ‘ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’. ‘Vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāya’nti ca evaṃ tasmiṃ tasmiṃ ṭhāneyeva labbhatī’’ti vuttaṃ. Kiñcāpi evaṃ vuttaṃ, atha kho pana tampi ādito paṭṭhāya evaṃ veditabbaṃ – udānañhi udānetvā jayapallaṅke nisinnassa bhagavato etadahosi – ‘‘ahaṃ kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni imassa pallaṅkassa kāraṇā sandhāviṃ, ettakaṃ me kālaṃ imasseva pallaṅkassa kāraṇā alaṅkatasīsaṃ gīvāya chinditvā dinnaṃ, suañjitāni akkhīni hadayamaṃsañca uppāṭevā dinnaṃ, jālīkumārasadisā puttā, kaṇhājinakumārisadisā dhītaro, maddīdevisadisā bhariyāyo ca paresaṃ dāsatthāya dinnā. Ayaṃ me pallaṅko jayapallaṅko thirapallaṅko, ettha me nisinnassa saṅkappā paripuṇṇā, na tāva ito vuṭṭhahissāmī’’ti anekakoṭisatasahassasamāpattiyo samāpajjanto sattāhaṃ tattheva nisīdi. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘atha kho bhagavā sattāhaṃ ekapallaṅkena nisīdi vimuttisukhapaṭisaṃvedī’’ti (mahāva. 1; udā. 1).

    ಅಥ ಏಕಚ್ಚಾನಂ ದೇವತಾನಂ ‘‘ಅಜ್ಜಾಪಿ ನೂನ ಸಿದ್ಧತ್ಥಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ, ಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಆಲಯಂ ನ ವಿಜಹತೀ’’ತಿ ಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದಿ। ಸತ್ಥಾ ದೇವತಾನಂ ಪರಿವಿತಕ್ಕಂ ಞತ್ವಾ ತಾಸಂ ವಿತಕ್ಕವೂಪಸಮತ್ಥಂ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಮಹಾಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಹಿ ಕತಪಾಟಿಹಾರಿಯಞ್ಚ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಕತಪಾಟಿಹಾರಿಯಞ್ಚ ಪಾಥಿಕಪುತ್ತಸಮಾಗಮೇ ಕತಪಾಟಿಹಾರಿಯಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ಕಣ್ಡಮ್ಬರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಕತಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಸದಿಸಂ ಅಹೋಸಿ।

    Atha ekaccānaṃ devatānaṃ ‘‘ajjāpi nūna siddhatthassa kattabbakiccaṃ atthi, pallaṅkasmiñhi ālayaṃ na vijahatī’’ti parivitakko udapādi. Satthā devatānaṃ parivitakkaṃ ñatvā tāsaṃ vitakkavūpasamatthaṃ vehāsaṃ abbhuggantvā yamakapāṭihāriyaṃ dassesi. Mahābodhimaṇḍe hi katapāṭihāriyañca ñātisamāgame katapāṭihāriyañca pāthikaputtasamāgame katapāṭihāriyañca sabbaṃ kaṇḍambarukkhamūle katayamakapāṭihāriyasadisaṃ ahosi.

    ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಇಮಿನಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯೇನ ದೇವತಾನಂ ವಿತಕ್ಕಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕತೋ ಈಸಕಂ ಪಾಚೀನನಿಸ್ಸಿತೇ ಉತ್ತರದಿಸಾಭಾಗೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ವತ ಮೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಟಿವಿದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಞ್ಚ ಪೂರಿತಾನಂ ಪಾರಮೀನಂ ಬಲಾಧಿಗಮಟ್ಠಾನಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಞ್ಚ ಅನಿಮಿಸೇಹಿ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ, ತಂ ಠಾನಂ ಅನಿಮಿಸಚೇತಿಯಂ ನಾಮ ಜಾತಂ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಸ ಚ ಠಿತಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರಾ ಚಙ್ಕಮಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಪುರತ್ಥಿಮಪಚ್ಛಿಮತೋ ಆಯತೇ ರತನಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ। ತಂ ಠಾನಂ ರತನಚಙ್ಕಮಚೇತಿಯಂ ನಾಮ ಜಾತಂ।

    Evaṃ satthā iminā pāṭihāriyena devatānaṃ vitakkaṃ vūpasametvā pallaṅkato īsakaṃ pācīnanissite uttaradisābhāge ṭhatvā ‘‘imasmiṃ vata me pallaṅke sabbaññutaṃ paṭividdha’’nti cattāri asaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca pūritānaṃ pāramīnaṃ balādhigamaṭṭhānaṃ pallaṅkaṃ bodhirukkhañca animisehi akkhīhi olokayamāno sattāhaṃ vītināmesi, taṃ ṭhānaṃ animisacetiyaṃ nāma jātaṃ. Atha satthā pallaṅkassa ca ṭhitaṭṭhānassa ca antarā caṅkamaṃ māpetvā puratthimapacchimato āyate ratanacaṅkame caṅkamanto sattāhaṃ vītināmesi. Taṃ ṭhānaṃ ratanacaṅkamacetiyaṃ nāma jātaṃ.

    ಚತುತ್ಥೇ ಪನ ಸತ್ತಾಹೇ ಬೋಧಿತೋ ಪಚ್ಛಿಮುತ್ತರದಿಸಾಭಾಗೇ ದೇವತಾ ರತನಘರಂ ಮಾಪಯಿಂಸು। ತತ್ಥ ಭಗವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ವಿಸೇಸತೋ ಚೇತ್ಥ ಅನನ್ತನಯಸಮನ್ತಪಟ್ಠಾನಂ ವಿಚಿನನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ। ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕಾ ಪನಾಹು – ‘‘ರತನಘರಂ ನಾಮ ನ ಸತ್ತರತನಮಯಂ ಗೇಹಂ, ಸತ್ತನ್ನಂ ಪನ ಪಕರಣಾನಂ ಸಮ್ಮಸಿತಟ್ಠಾನಂ ‘ರತನಘರ’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಉಭೋಪೇತೇ ಪರಿಯಾಯೇನ ಯುಜ್ಜನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಗಹೇತಬ್ಬಮೇವ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ತಂ ಠಾನಂ ರತನಘರಚೇತಿಯಂ ನಾಮ ಜಾತಂ। ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಬೋಧಿಸಮೀಪೇಯೇವ ಚತ್ತಾರಿ ಸತ್ತಾಹಾನಿ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಮೇ ಸತ್ತಾಹೇ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲಾ ಯೇನ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ। ತತ್ರಾಪಿ ಧಮ್ಮಂ ವಿಚಿನನ್ತೋ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಞ್ಚ ಪಟಿಸಂವೇದೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ।

    Catutthe pana sattāhe bodhito pacchimuttaradisābhāge devatā ratanagharaṃ māpayiṃsu. Tattha bhagavā pallaṅkena nisīditvā abhidhammapiṭakaṃ visesato cettha anantanayasamantapaṭṭhānaṃ vicinanto sattāhaṃ vītināmesi. Ābhidhammikā panāhu – ‘‘ratanagharaṃ nāma na sattaratanamayaṃ gehaṃ, sattannaṃ pana pakaraṇānaṃ sammasitaṭṭhānaṃ ‘ratanaghara’nti vuccatī’’ti. Yasmā panettha ubhopete pariyāyena yujjanti, tasmā ubhayampetaṃ gahetabbameva. Tato paṭṭhāya pana taṃ ṭhānaṃ ratanagharacetiyaṃ nāma jātaṃ. Evaṃ satthā bodhisamīpeyeva cattāri sattāhāni vītināmetvā pañcame sattāhe bodhirukkhamūlā yena ajapālanigrodho tenupasaṅkami. Tatrāpi dhammaṃ vicinanto vimuttisukhañca paṭisaṃvedento nisīdi.

    ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಮಾರೋ ಪಾಪಿಮಾ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅನುಬನ್ಧನ್ತೋ ಓತಾರಾಪೇಕ್ಖೋಪಿ ಇಮಸ್ಸ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಖಲಿತಂ ಅದ್ದಸಂ, ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋದಾನಿ ಏಸ ಮಮ ವಸ’’ನ್ತಿ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಮಹಾಮಗ್ಗೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸೋಳಸ ಕಾರಣಾನಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಭೂಮಿಯಂ ಸೋಳಸ ಲೇಖಾ ಆಕಡ್ಢಿ – ‘‘ಅಹಂ ಏಸೋ ವಿಯ ದಾನಪಾರಮಿಂ ನ ಪೂರೇಸಿಂ, ತೇನಮ್ಹಿ ಇಮಿನಾ ಸದಿಸೋ ನ ಜಾತೋ’’ತಿ ಏಕಂ ಲೇಖಂ ಆಕಡ್ಢಿ। ತಥಾ ‘‘ಅಹಂ ಏಸೋ ವಿಯ ಸೀಲಪಾರಮಿಂ…ಪೇ॰… ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿಂ, ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ, ವೀರಿಯಪಾರಮಿಂ, ಖನ್ತಿಪಾರಮಿಂ, ಸಚ್ಚಪಾರಮಿಂ, ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮಿಂ, ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿಂ ನ ಪೂರೇಸಿಂ, ತೇನಮ್ಹಿ ಇಮಿನಾ ಸದಿಸೋ ನ ಜಾತೋ’’ತಿ ದಸಮಂ ಲೇಖಂ ಆಕಡ್ಢಿ। ತಥಾ ‘‘ಅಹಂ ಏಸೋ ವಿಯ ಅಸಾಧಾರಣಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಞಾಣಸ್ಸ ಪಟಿವೇಧಾಯ ಉಪನಿಸ್ಸಯಭೂತಾ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ನ ಪೂರೇಸಿಂ, ತೇನಮ್ಹಿ ಇಮಿನಾ ಸದಿಸೋ ನ ಜಾತೋ’’ತಿ ಏಕಾದಸಮಂ ಲೇಖಂ ಆಕಡ್ಢಿ। ತಥಾ ‘‘ಅಹಂ ಏಸೋ ವಿಯ ಅಸಾಧಾರಣಸ್ಸ ಆಸಯಾನುಸಯಞಾಣಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಮಹಾಕರುಣಾಸಮಾಪತ್ತಿಞಾಣಸ್ಸ, ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಞಾಣಸ್ಸ, ಅನಾವರಣಞಾಣಸ್ಸ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪಟಿವೇಧಾಯ ಉಪನಿಸ್ಸಯಭೂತಾ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ನ ಪೂರೇಸಿಂ, ತೇನಮ್ಹಿ ಇಮಿನಾ ಸದಿಸೋ ನ ಜಾತೋ’’ತಿ ಸೋಳಸಮಂ ಲೇಖಂ ಆಕಡ್ಢಿ। ಏವಂ ಮಾರೋ ಇಮೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಮಹಾಮಗ್ಗೇ ಸೋಳಸ ಲೇಖಾ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ।

    Tasmiṃ samaye māro pāpimā ‘‘ettakaṃ kālaṃ anubandhanto otārāpekkhopi imassa na kiñci khalitaṃ addasaṃ, atikkantodāni esa mama vasa’’nti domanassappatto mahāmagge nisīditvā soḷasa kāraṇāni cintento bhūmiyaṃ soḷasa lekhā ākaḍḍhi – ‘‘ahaṃ eso viya dānapāramiṃ na pūresiṃ, tenamhi iminā sadiso na jāto’’ti ekaṃ lekhaṃ ākaḍḍhi. Tathā ‘‘ahaṃ eso viya sīlapāramiṃ…pe… nekkhammapāramiṃ, paññāpāramiṃ, vīriyapāramiṃ, khantipāramiṃ, saccapāramiṃ, adhiṭṭhānapāramiṃ, mettāpāramiṃ, upekkhāpāramiṃ na pūresiṃ, tenamhi iminā sadiso na jāto’’ti dasamaṃ lekhaṃ ākaḍḍhi. Tathā ‘‘ahaṃ eso viya asādhāraṇassa indriyaparopariyattañāṇassa paṭivedhāya upanissayabhūtā dasa pāramiyo na pūresiṃ, tenamhi iminā sadiso na jāto’’ti ekādasamaṃ lekhaṃ ākaḍḍhi. Tathā ‘‘ahaṃ eso viya asādhāraṇassa āsayānusayañāṇassa…pe… mahākaruṇāsamāpattiñāṇassa, yamakapāṭihāriyañāṇassa, anāvaraṇañāṇassa, sabbaññutaññāṇassa paṭivedhāya upanissayabhūtā dasa pāramiyo na pūresiṃ, tenamhi iminā sadiso na jāto’’ti soḷasamaṃ lekhaṃ ākaḍḍhi. Evaṃ māro imehi kāraṇehi mahāmagge soḷasa lekhā ākaḍḍhitvā nisīdi.

    ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ತಣ್ಹಾ, ಅರತಿ, ರಗಾ ಚಾತಿ ತಿಸ್ಸೋ ಮಾರಧೀತರೋ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೬೧) ‘‘ಪಿತಾ ನೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಕಹಂ ನು ಖೋ ಏತರಹೀ’’ತಿ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ತಂ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತಂ ಭೂಮಿಂ ಲೇಖಮಾನಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ತಾತ, ತ್ವಂ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ಅಯಂ ಮಹಾಸಮಣೋ ಮಯ್ಹಂ ವಸಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಓತಾರಮಸ್ಸ ದಟ್ಠುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ, ತೇನಮ್ಹಿ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ’’ತಿ। ‘‘ಯದಿ ಏವಂ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಮಯಮೇತಂ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ಕತ್ವಾ ಆದಾಯ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ, ಅಮ್ಮಾ, ಏಸ ಕೇನಚಿ ವಸೇ ಕಾತುಂ, ಅಚಲಾಯ ಸದ್ಧಾಯ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಏಸ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ। ‘‘ತಾತ, ಮಯಂ ಇತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ, ಇದಾನೇವ ನಂ ರಾಗಪಾಸಾದೀಹಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಆನೇಸ್ಸಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಪಾದೇ ತೇ, ಸಮಣ , ಪರಿಚಾರೇಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಭಗವಾ ನೇವ ತಾಸಂ ವಚನಂ ಮನಸಿ ಅಕಾಸಿ, ನ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇಸಿ, ಅನುತ್ತರೇ ಉಪಧಿಸಙ್ಖಯೇ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ವಿವೇಕಸುಖಞ್ಞೇವ ಅನುಭವನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ।

    Tasmiñca samaye taṇhā, arati, ragā cāti tisso māradhītaro (saṃ. ni. 1.161) ‘‘pitā no na paññāyati, kahaṃ nu kho etarahī’’ti olokayamānā taṃ domanassappattaṃ bhūmiṃ lekhamānaṃ nisinnaṃ disvā pitu santikaṃ gantvā ‘‘kasmā, tāta, tvaṃ dukkhī dummano’’ti pucchiṃsu. ‘‘Ammā, ayaṃ mahāsamaṇo mayhaṃ vasaṃ atikkanto, ettakaṃ kālaṃ olokento otāramassa daṭṭhuṃ nāsakkhiṃ, tenamhi dukkhī dummano’’ti. ‘‘Yadi evaṃ mā cintayittha, mayametaṃ attano vase katvā ādāya āgamissāmā’’ti āhaṃsu. ‘‘Na sakkā, ammā, esa kenaci vase kātuṃ, acalāya saddhāya patiṭṭhito esa puriso’’ti. ‘‘Tāta, mayaṃ itthiyo nāma, idāneva naṃ rāgapāsādīhi bandhitvā ānessāma, tumhe mā cintayitthā’’ti vatvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā ‘‘pāde te, samaṇa , paricāremā’’ti āhaṃsu. Bhagavā neva tāsaṃ vacanaṃ manasi akāsi, na akkhīni ummīletvā olokesi, anuttare upadhisaṅkhaye vimuttiyā vivekasukhaññeva anubhavanto nisīdi.

    ಪುನ ಮಾರಧೀತರೋ ‘‘ಉಚ್ಚಾವಚಾ ಖೋ ಪುರಿಸಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಾ, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಕುಮಾರಿಕಾಸು ಪೇಮಂ ಹೋತಿ, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಪಠಮವಯೇ ಠಿತಾಸು, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ಠಿತಾಸು, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ಠಿತಾಸು, ಯಂನೂನ ಮಯಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ರೂಪೇಹಿ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ ಏಕಮೇಕಾ ಕುಮಾರಿಕವಣ್ಣಾದಿವಸೇನ ಸಕಂ ಸಕಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಕುಮಾರಿಕಾ, ಅವಿಜಾತಾ, ಸಕಿಂವಿಜಾತಾ, ದುವಿಜಾತಾ, ಮಜ್ಝಿಮಿತ್ಥಿಯೋ, ಮಹಿತ್ಥಿಯೋ ಚ ಹುತ್ವಾ ಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಪಾದೇ ತೇ, ಸಮಣ, ಪರಿಚಾರೇಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ತಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ನ ಮನಸಾಕಾಸಿ, ಯಥಾ ತಂ ಅನುತ್ತರೇ ಉಪಧಿಸಙ್ಖಯೇ ವಿಮುತ್ತೋ। ಕೇಚಿ ಪನಾಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ – ‘‘ತಾ ಮಹಿತ್ಥಿಭಾವೇನ ಉಪಗತಾ ದಿಸ್ವಾ ಭಗವಾ – ‘ಏತಾ ಖಣ್ಡದನ್ತಾ ಪಲಿತಕೇಸಾ ಹೋನ್ತೂ’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸೀ’’ತಿ। ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ನ ಹಿ ಭಗವಾ ಏವರೂಪಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಅಕಾಸಿ। ಭಗವಾ ಪನ ‘‘ಅಪೇಥ ತುಮ್ಹೇ, ಕಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏವಂ ವಾಯಮಥ, ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಅವೀತರಾಗಾದೀನಂ ಪುರತೋ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ರಾಗೋ ಪಹೀನೋ, ದೋಸೋ ಪಹೀನೋ, ಮೋಹೋ ಪಹೀನೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಂ ಆರಬ್ಭ –

    Puna māradhītaro ‘‘uccāvacā kho purisānaṃ adhippāyā, kesañci kumārikāsu pemaṃ hoti, kesañci paṭhamavaye ṭhitāsu, kesañci majjhimavaye ṭhitāsu, kesañci pacchimavaye ṭhitāsu, yaṃnūna mayaṃ nānappakārehi rūpehi palobhetvā gaṇheyyāmā’’ti ekamekā kumārikavaṇṇādivasena sakaṃ sakaṃ attabhāvaṃ abhinimminitvā kumārikā, avijātā, sakiṃvijātā, duvijātā, majjhimitthiyo, mahitthiyo ca hutvā chakkhattuṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā ‘‘pāde te, samaṇa, paricāremā’’ti āhaṃsu. Tampi bhagavā na manasākāsi, yathā taṃ anuttare upadhisaṅkhaye vimutto. Keci panācariyā vadanti – ‘‘tā mahitthibhāvena upagatā disvā bhagavā – ‘etā khaṇḍadantā palitakesā hontū’ti adhiṭṭhāsī’’ti. Taṃ na gahetabbaṃ. Na hi bhagavā evarūpaṃ adhiṭṭhānaṃ akāsi. Bhagavā pana ‘‘apetha tumhe, kiṃ disvā evaṃ vāyamatha, evarūpaṃ nāma avītarāgādīnaṃ purato kātuṃ vaṭṭati. Tathāgatassa pana rāgo pahīno, doso pahīno, moho pahīno’’ti attano kilesappahānaṃ ārabbha –

    ‘‘ಯಸ್ಸ ಜಿತಂ ನಾವಜೀಯತಿ, ಜಿತಮಸ್ಸ ನೋಯಾತಿ ಕೋಚಿ ಲೋಕೇ।

    ‘‘Yassa jitaṃ nāvajīyati, jitamassa noyāti koci loke;

    ತಂ ಬುದ್ಧಮನನ್ತಗೋಚರಂ, ಅಪದಂ ಕೇನ ಪದೇನ ನೇಸ್ಸಥ॥

    Taṃ buddhamanantagocaraṃ, apadaṃ kena padena nessatha.

    ‘‘ಯಸ್ಸ ಜಾಲಿನೀ ವಿಸತ್ತಿಕಾ, ತಣ್ಹಾ ನತ್ಥಿ ಕುಹಿಞ್ಚಿ ನೇತವೇ।

    ‘‘Yassa jālinī visattikā, taṇhā natthi kuhiñci netave;

    ತಂ ಬುದ್ಧಮನನ್ತಗೋಚರಂ, ಅಪದಂ ಕೇನ ಪದೇನ ನೇಸ್ಸಥಾ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೭೯-೧೮೦) –

    Taṃ buddhamanantagocaraṃ, apadaṃ kena padena nessathā’’ti. (dha. pa. 179-180) –

    ಇಮಾ ಧಮ್ಮಪದೇ ಬುದ್ಧವಗ್ಗೇ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ವದನ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ತಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ನೋ ಪಿತಾ ಅವೋಚ, ‘ಅರಹಂ ಸುಗತೋ ಲೋಕೇ, ನ ರಾಗೇನ ಸುವಾನಯೋ’’’ತಿಆದೀನಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೬೧) ವತ್ವಾ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಂಸು।

    Imā dhammapade buddhavagge dve gāthā vadanto dhammaṃ desesi. Tā ‘‘saccaṃ kira no pitā avoca, ‘arahaṃ sugato loke, na rāgena suvānayo’’’tiādīni (saṃ. ni. 1.161) vatvā pitu santikaṃ āgamiṃsu.

    ಭಗವಾಪಿ ತತ್ಥೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ತತೋ ಮುಚಲಿನ್ದಮೂಲಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ಥ ಸತ್ತಾಹವದ್ದಲಿಕಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಸೀತಾದಿಪಟಿಬಾಹನತ್ಥಂ ಮುಚಲಿನ್ದೇನ ನಾಮ ನಾಗರಾಜೇನ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಭೋಗೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಅಸಮ್ಬಾಧಾಯ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ವಿಯ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದಿಯಮಾನೋ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ರಾಜಾಯತನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತತ್ಥಪಿ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದಿಯಮಾನೋಯೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಸತ್ತ ಸತ್ತಾಹಾನಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ। ಏತ್ಥನ್ತರೇ ನೇವ ಮುಖಧೋವನಂ, ನ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ , ನ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಅಹೋಸಿ, ಝಾನಸುಖಫಲಸುಖೇನೇವ ಚ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ।

    Bhagavāpi tattheva sattāhaṃ vītināmetvā tato mucalindamūlaṃ agamāsi. Tattha sattāhavaddalikāya uppannāya sītādipaṭibāhanatthaṃ mucalindena nāma nāgarājena sattakkhattuṃ bhogehi parikkhitto asambādhāya gandhakuṭiyaṃ viharanto viya vimuttisukhaṃ paṭisaṃvediyamāno sattāhaṃ vītināmetvā rājāyatanaṃ upasaṅkamitvā tatthapi vimuttisukhaṃ paṭisaṃvediyamānoyeva sattāhaṃ vītināmesi. Ettāvatā satta sattāhāni paripuṇṇāni. Etthantare neva mukhadhovanaṃ, na sarīrapaṭijagganaṃ , na āhārakiccaṃ ahosi, jhānasukhaphalasukheneva ca vītināmesi.

    ಅಥಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಮತ್ಥಕೇ ಏಕೂನಪಞ್ಞಾಸತಿಮೇ ದಿವಸೇ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ‘‘ಮುಖಂ ಧೋವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉದಪಾದಿ। ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಅಗದಹರೀತಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ, ತೇನಸ್ಸ ಸರೀರವಳಞ್ಜೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸಕ್ಕೋಯೇವ ನಾಗಲತಾದನ್ತಕಟ್ಠಞ್ಚೇವ ಮುಖಧೋವನೋದಕಞ್ಚ ಅದಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಖಾದಿತ್ವಾವ ಅನೋತತ್ತದಹೋದಕೇನ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ರಾಜಾಯತನಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ।

    Athassa tasmiṃ sattasattāhamatthake ekūnapaññāsatime divase tattha nisinnassa ‘‘mukhaṃ dhovissāmī’’ti cittaṃ udapādi. Sakko devānamindo agadaharītakaṃ āharitvā adāsi, satthā taṃ paribhuñji, tenassa sarīravaḷañjo ahosi. Athassa sakkoyeva nāgalatādantakaṭṭhañceva mukhadhovanodakañca adāsi. Satthā taṃ dantakaṭṭhaṃ khāditvāva anotattadahodakena mukhaṃ dhovitvā tattheva rājāyatanamūle nisīdi.

    ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ತಪುಸ್ಸ ಭಲ್ಲಿಕಾ ನಾಮ ದ್ವೇ ವಾಣಿಜಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ಉಕ್ಕಲಾ ಜನಪದಾ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅತ್ತನೋ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾಯ ದೇವತಾಯ ಸಕಟಾನಿ ಸನ್ನಿರುಮ್ಭಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆಹಾರಸಮ್ಪಾದನೇ ಉಸ್ಸಾಹಿತಾ ಮನ್ಥಞ್ಚ ಮಧುಪಿಣ್ಡಿಕಞ್ಚ ಆದಾಯ – ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತು ನೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಇಮಂ ಆಹಾರಂ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪನಾಮೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು। ಭಗವಾ ಪಾಯಾಸಪಟಿಗ್ಗಹಣದಿವಸೇಯೇವ ಪತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಹಿತತ್ತಾ ‘‘ನ ಖೋ ತಥಾಗತಾ ಹತ್ಥೇಸು ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಕಿಮ್ಹಿ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ದಿಸಾಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಇನ್ದನೀಲಮಣಿಮಯೇ ಪತ್ತೇ ಉಪನಾಮೇಸುಂ, ಭಗವಾ ತೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ಪುನ ಮುಗ್ಗವಣ್ಣಸೇಲಮಯೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪತ್ತೇ ಉಪನಾಮೇಸುಂ। ಭಗವಾ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಮಹಾರಾಜಾನಂ ಸದ್ಧಾನುರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಪತ್ತೇ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪರೂಪರಿ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಏಕೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನಲೇಖಾ ಹುತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಪ್ಪಮಾಣೇನ ಏಕತ್ತಂ ಉಪಗಮಿಂಸು। ಭಗವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಚಗ್ಘೇ ಸೇಲಮಯೇ ಪತ್ತೇ ಆಹಾರಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಂ ಅಕಾಸಿ। ತೇ ದ್ವೇ ಭಾತರೋ ವಾಣಿಜಾ ಬುದ್ಧಞ್ಚ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸರಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವೇವಾಚಿಕಾ ಉಪಾಸಕಾ ಅಹೇಸುಂ। ಅಥ ನೇಸಂ ‘‘ಏಕಂ ನೋ, ಭನ್ತೇ, ಪರಿಚರಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಾನಂ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥೇನ ಅತ್ತನೋ ಸೀಸಂ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಕೇಸಧಾತುಯೋ ಅದಾಸಿ। ತೇ ಅತ್ತನೋ ನಗರೇ ತಾ ಧಾತುಯೋ ಸುವಣ್ಣಸಮುಗ್ಗಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚೇತಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸುಂ।

    Tasmiṃ samaye tapussa bhallikā nāma dve vāṇijā pañcahi sakaṭasatehi ukkalā janapadā majjhimadesaṃ gacchantā pubbe attano ñātisālohitāya devatāya sakaṭāni sannirumbhitvā satthu āhārasampādane ussāhitā manthañca madhupiṇḍikañca ādāya – ‘‘paṭiggaṇhātu no, bhante, bhagavā imaṃ āhāraṃ anukampaṃ upādāyā’’ti satthāraṃ upanāmetvā aṭṭhaṃsu. Bhagavā pāyāsapaṭiggahaṇadivaseyeva pattassa antarahitattā ‘‘na kho tathāgatā hatthesu paṭiggaṇhanti, kimhi nu kho ahaṃ paṭiggaṇheyya’’nti cintesi. Athassa cittaṃ ñatvā catūhi disāhi cattāro mahārājāno indanīlamaṇimaye patte upanāmesuṃ, bhagavā te paṭikkhipi. Puna muggavaṇṇaselamaye cattāro patte upanāmesuṃ. Bhagavā catunnampi mahārājānaṃ saddhānurakkhaṇatthāya cattāropi patte paṭiggahetvā uparūpari ṭhapetvā ‘‘eko hotū’’ti adhiṭṭhāsi. Cattāropi mukhavaṭṭiyaṃ paññāyamānalekhā hutvā majjhimappamāṇena ekattaṃ upagamiṃsu. Bhagavā tasmiṃ paccagghe selamaye patte āhāraṃ paṭiggahetvā paribhuñjitvā anumodanaṃ akāsi. Te dve bhātaro vāṇijā buddhañca dhammañca saraṇaṃ gantvā dvevācikā upāsakā ahesuṃ. Atha nesaṃ ‘‘ekaṃ no, bhante, paricaritabbaṭṭhānaṃ dethā’’ti vadantānaṃ dakkhiṇahatthena attano sīsaṃ parāmasitvā kesadhātuyo adāsi. Te attano nagare tā dhātuyo suvaṇṇasamuggassa anto pakkhipitvā cetiyaṃ patiṭṭhāpesuṃ.

    ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪನ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಪುನ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಗ್ರೋಧಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ। ಅಥಸ್ಸ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಅತ್ತನಾ ಅಧಿಗತಧಮ್ಮಸ್ಸ ಗಮ್ಭೀರತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಆಚಿಣ್ಣೋ – ‘‘ಕಿಚ್ಛೇನ ಅಧಿಗತೋ ಖೋ ಮ್ಯಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಪರೇಸಂ ಅದೇಸೇತುಕಾಮತಾಕಾರಪ್ಪತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದಿ। ಅಥ ಖೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸಹಮ್ಪತಿ ‘‘ನಸ್ಸತಿ ವತ ಭೋ ಲೋಕೋ, ವಿನಸ್ಸತಿ ವತ ಭೋ ಲೋಕೋ’’ತಿ ದಸಹಿ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಸಕ್ಕಸುಯಾಮಸನ್ತುಸಿತನಿಮ್ಮಾನರತಿವಸವತ್ತಿಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ದೇಸೇತು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಯಾಚಿ।

    Sammāsambuddho pana tato vuṭṭhāya puna ajapālanigrodhameva gantvā nigrodhamūle nisīdi. Athassa tattha nisinnamattasseva attanā adhigatadhammassa gambhīrataṃ paccavekkhantassa sabbabuddhānaṃ āciṇṇo – ‘‘kicchena adhigato kho myāyaṃ dhammo’’ti paresaṃ adesetukāmatākārappatto vitakko udapādi. Atha kho brahmā sahampati ‘‘nassati vata bho loko, vinassati vata bho loko’’ti dasahi cakkavāḷasahassehi sakkasuyāmasantusitanimmānarativasavattimahābrahmāno ādāya satthu santikaṃ āgantvā ‘‘desetu, bhante, bhagavā dhamma’’ntiādinā nayena dhammadesanaṃ āyāci.

    ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ‘‘ಆಳಾರೋ ಪಣ್ಡಿತೋ, ಸೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಖಿಪ್ಪಂ ಆಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಪುನ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಙ್ಕತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಉದಕಂ ಆವಜ್ಜೇಸಿ। ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಭಿದೋಸಕಾಲಙ್ಕತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಬಹೂಪಕಾರಾ ಖೋ ಮೇ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯೇ ಆರಬ್ಭ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ತೇ ಏತರಹಿ ವಿಹರನ್ತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಇಸಿಪತನೇ ಮಿಗದಾಯೇ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಸಾಮನ್ತಾಯೇವ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ವಿಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಸಿಯಂ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾಯ ಪಭಾತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಅಟ್ಠಾರಸಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಉಪಕಂ ನಾಮ ಆಜೀವಕಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ತಂ ದಿವಸಮೇವ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಇಸಿಪತನಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ।

    Satthā tassa paṭiññaṃ datvā ‘‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyya’’nti cintento ‘‘āḷāro paṇḍito, so imaṃ dhammaṃ khippaṃ ājānissatī’’ti cittaṃ uppādetvā puna olokento tassa sattāhakālaṅkatabhāvaṃ ñatvā udakaṃ āvajjesi. Tassāpi abhidosakālaṅkatabhāvaṃ ñatvā ‘‘bahūpakārā kho me pañcavaggiyā bhikkhū’’ti pañcavaggiye ārabbha manasi katvā ‘‘kahaṃ nu kho te etarahi viharantī’’ti āvajjento ‘‘bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye’’ti ñatvā katipāhaṃ bodhimaṇḍasāmantāyeva piṇḍāya caranto viharitvā ‘‘āsāḷhipuṇṇamāyaṃ bārāṇasiṃ gantvā dhammacakkaṃ pavattessāmī’’ti pakkhassa cātuddasiyaṃ paccūsasamaye paccuṭṭhāya pabhātāya rattiyā kālasseva pattacīvaramādāya aṭṭhārasayojanamaggaṃ paṭipanno antarāmagge upakaṃ nāma ājīvakaṃ disvā tassa attano buddhabhāvaṃ ācikkhitvā taṃ divasameva sāyanhasamaye isipatanaṃ sampāpuṇi.

    ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ತಥಾಗತಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಆವುಸೋ, ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಪಚ್ಚಯಬಾಹುಲ್ಲಾಯ ಆವತ್ತಿತ್ವಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಕಾಯೋ ಪೀಣಿನ್ದ್ರಿಯೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಹುತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತಿ। ಇಮಸ್ಸ ವನ್ದನಾದೀನಿ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಮಹಾಕುಲಪ್ಪಸುತೋ ಖೋ ಪನೇಸ ಆಸನಾಭಿಹಾರಂ ಅರಹತಿ, ತೇನಸ್ಸ ಆಸನಮತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಕತಿಕಂ ಅಕಂಸು। ಭಗವಾ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಚಿತ್ತಾಚಾರಜಾನನಸಮತ್ಥೇನ ಞಾಣೇನ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಇಮೇ ಚಿನ್ತಯಿಂಸೂ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಅಥ ತೇಸು ಸಬ್ಬದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಅನೋದಿಸ್ಸಕವಸೇನ ಫರಣಸಮತ್ಥಂ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಓದಿಸ್ಸಕವಸೇನ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಫರಿ। ತೇ ಭಗವತಾ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಸಂಫುಟ್ಠಾ ತಥಾಗತೇ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೇ ಸಕಾಯ ಕತಿಕಾಯ ಸಣ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಅಭಿವಾದನಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಅಕಂಸು। ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಪನಸ್ಸ ಅಜಾನನ್ತಾ ಕೇವಲಂ ನಾಮೇನ ಚ ಆವುಸೋವಾದೇನ ಚ ಸಮುದಾಚರಿಂಸು।

    Pañcavaggiyā tathāgataṃ dūratova āgacchantaṃ disvā ‘‘ayaṃ āvuso, samaṇo gotamo paccayabāhullāya āvattitvā paripuṇṇakāyo pīṇindriyo suvaṇṇavaṇṇo hutvā āgacchati. Imassa vandanādīni na karissāma, mahākulappasuto kho panesa āsanābhihāraṃ arahati, tenassa āsanamattaṃ paññāpessāmā’’ti katikaṃ akaṃsu. Bhagavā sadevakassa lokassa cittācārajānanasamatthena ñāṇena ‘‘kiṃ nu kho ime cintayiṃsū’’ti āvajjetvā cittaṃ aññāsi. Atha tesu sabbadevamanussesu anodissakavasena pharaṇasamatthaṃ mettacittaṃ saṅkhipitvā odissakavasena mettacittena phari. Te bhagavatā mettacittena saṃphuṭṭhā tathāgate upasaṅkamante sakāya katikāya saṇṭhātuṃ asakkontā paccuggantvā abhivādanādīni sabbakiccāni akaṃsu. Sammāsambuddhabhāvaṃ panassa ajānantā kevalaṃ nāmena ca āvusovādena ca samudācariṃsu.

    ಅಥ ನೇ ಭಗವಾ – ‘‘ಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತಂ ನಾಮೇನ ಚ ಆವುಸೋವಾದೇನ ಚ ಸಮುದಾಚರಥ। ಅರಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಞಾಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಉತ್ತರಾಸಾಳ್ಹನಕ್ಖತ್ತಯೋಗೇ ವತ್ತಮಾನೇ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಬ್ರಹ್ಮಕೋಟೀಹಿ ಪರಿವುತೋ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯತ್ಥೇರೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ತಿಪರಿವಟ್ಟಂ ದ್ವಾದಸಾಕಾರಂ ಛಞಾಣವಿಜಮ್ಭನಂ ಅನುತ್ತರಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಸುತ್ತನ್ತಂ (ಮಹಾವ॰ ೧೩ ಆದಯೋ; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೦೮೧) ದೇಸೇಸಿ। ತೇಸು ಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರೋ ದೇಸನಾನುಸಾರೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇನ್ತೋ ಸುತ್ತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಬ್ರಹ್ಮಕೋಟೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತತ್ಥೇವ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ವಪ್ಪತ್ಥೇರಂ ಓವದನ್ತೋ ವಿಹಾರೇಯೇವ ನಿಸೀದಿ, ಸೇಸಾ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿಂಸು। ವಪ್ಪತ್ಥೇರೋ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇಯೇವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ । ಏತೇನೇವುಪಾಯೇನ ಪುನದಿವಸೇ ಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರಂ, ಪುನದಿವಸೇ ಮಹಾನಾಮತ್ಥೇರಂ, ಪುನದಿವಸೇ ಅಸ್ಸಜಿತ್ಥೇರನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಮಿಯಂ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಪಞ್ಚಪಿ ಥೇರೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಅನತ್ತಲಕ್ಖಣಸುತ್ತನ್ತಂ (ಮಹಾವ॰ ೨೦ ಆದಯೋ; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೫೯) ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪಞ್ಚಪಿ ಥೇರಾ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಯಸಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪಹಾಯ ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ‘‘ಏಹಿ ಯಸಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ, ಪುನದಿವಸೇ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ, ಅಪರೇಪಿ ತಸ್ಸ ಸಹಾಯಕೇ ಚತುಪಞ್ಞಾಸಜನೇ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇಸಿ।

    Atha ne bhagavā – ‘‘mā, bhikkhave, tathāgataṃ nāmena ca āvusovādena ca samudācaratha. Arahaṃ, bhikkhave, tathāgato sammāsambuddho’’ti attano buddhabhāvaṃ ñāpetvā paññattavarabuddhāsane nisinno uttarāsāḷhanakkhattayoge vattamāne aṭṭhārasahi brahmakoṭīhi parivuto pañcavaggiyatthere āmantetvā tiparivaṭṭaṃ dvādasākāraṃ chañāṇavijambhanaṃ anuttaraṃ dhammacakkappavattanasuttantaṃ (mahāva. 13 ādayo; saṃ. ni. 5.1081) desesi. Tesu koṇḍaññatthero desanānusārena ñāṇaṃ pesento suttapariyosāne aṭṭhārasahi brahmakoṭīhi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Satthā tattheva vassaṃ upagantvā punadivase vappattheraṃ ovadanto vihāreyeva nisīdi, sesā cattāropi piṇḍāya cariṃsu. Vappatthero pubbaṇheyeva sotāpattiphalaṃ pāpuṇi . Etenevupāyena punadivase bhaddiyattheraṃ, punadivase mahānāmattheraṃ, punadivase assajittheranti sabbe sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā pañcamiyaṃ pakkhassa pañcapi there sannipātetvā anattalakkhaṇasuttantaṃ (mahāva. 20 ādayo; saṃ. ni. 3.59) desesi. Desanāpariyosāne pañcapi therā arahatte patiṭṭhahiṃsu. Atha satthā yasassa kulaputtassa upanissayaṃ disvā taṃ rattibhāge nibbijjitvā gehaṃ pahāya nikkhantaṃ ‘‘ehi yasā’’ti pakkositvā tasmiṃyeva rattibhāge sotāpattiphale, punadivase arahatte patiṭṭhāpetvā, aparepi tassa sahāyake catupaññāsajane ehibhikkhupabbajjāya pabbājetvā arahattaṃ pāpesi.

    ಏವಂ ಲೋಕೇ ಏಕಸಟ್ಠಿಯಾ ಅರಹನ್ತೇಸು ಜಾತೇಸು ಸತ್ಥಾ ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ಪವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಚರಥ ಭಿಕ್ಖವೇ ಚಾರಿಕ’’ನ್ತಿ ಸಟ್ಠಿಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸಾಸು ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಉರುವೇಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಕಪ್ಪಾಸಿಕವನಸಣ್ಡೇ ತಿಂಸಭದ್ದವಗ್ಗಿಯಕುಮಾರೇ ವಿನೇಸಿ। ತೇಸು ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ, ಸಬ್ಬುತ್ತಮೋ ಅನಾಗಾಮೀ ಅಹೋಸಿ। ತೇಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನೇವ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ದಿಸಾಸು ಪೇಸೇತ್ವಾ ಉರುವೇಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಡ್ಢುಡ್ಢಪಾಟಿಹಾರಿಯಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಾದಯೋ ಸಹಸ್ಸಜಟಿಲಪರಿವಾರೇ ತೇಭಾತಿಕಜಟಿಲೇ ವಿನೇತ್ವಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಗಯಾಸೀಸೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಆದಿತ್ತಪರಿಯಾಯದೇಸನಾಯ (ಮಹಾವ॰ ೫೪) ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತೇನ ಅರಹನ್ತಸಹಸ್ಸೇನ ಪರಿವುತೋ ‘‘ಬಿಮ್ಬಿಸಾರರಞ್ಞೋ ದಿನ್ನಪಟಿಞ್ಞಂ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರಾಜಗಹನಗರೂಪಚಾರೇ ಲಟ್ಠಿವನುಯ್ಯಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ದ್ವಾದಸನಹುತೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಚಕ್ಕವಿಚಿತ್ತತಲೇಸು ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟವಿತಾನಂ ವಿಯ ಪಭಾಸಮುದಯಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೇಸು ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಾದೇಸು ಸಿರಸಾ ನಿಪತಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಸಾಯ।

    Evaṃ loke ekasaṭṭhiyā arahantesu jātesu satthā vuṭṭhavasso pavāretvā ‘‘caratha bhikkhave cārika’’nti saṭṭhibhikkhū disāsu pesetvā sayaṃ uruvelaṃ gacchanto antarāmagge kappāsikavanasaṇḍe tiṃsabhaddavaggiyakumāre vinesi. Tesu sabbapacchimako sotāpanno, sabbuttamo anāgāmī ahosi. Tepi sabbe ehibhikkhubhāveneva pabbājetvā disāsu pesetvā uruvelaṃ gantvā aḍḍhuḍḍhapāṭihāriyasahassāni dassetvā uruvelakassapādayo sahassajaṭilaparivāre tebhātikajaṭile vinetvā ehibhikkhubhāvena pabbājetvā gayāsīse nisīdāpetvā ādittapariyāyadesanāya (mahāva. 54) arahatte patiṭṭhāpetvā tena arahantasahassena parivuto ‘‘bimbisārarañño dinnapaṭiññaṃ mocessāmī’’ti rājagahanagarūpacāre laṭṭhivanuyyānaṃ agamāsi. Rājā uyyānapālassa santikā ‘‘satthā āgato’’ti sutvā dvādasanahutehi brāhmaṇagahapatikehi parivuto satthāraṃ upasaṅkamitvā cakkavicittatalesu suvaṇṇapaṭṭavitānaṃ viya pabhāsamudayaṃ vissajjentesu tathāgatassa pādesu sirasā nipatitvā ekamantaṃ nisīdi saddhiṃ parisāya.

    ಅಥ ಖೋ ತೇಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾನಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮಹಾಸಮಣೋ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪೇ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರತಿ, ಉದಾಹು ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪೋ ಮಹಾಸಮಣೇ’’ತಿ। ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಚೇತಸ್ಸಾ ಚೇತೋಪರಿವಿತಕ್ಕಮಞ್ಞಾಯ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಂ ಗಾಥಾಯ ಅಜ್ಝಭಾಸಿ –

    Atha kho tesaṃ brāhmaṇagahapatikānaṃ etadahosi – ‘‘kiṃ nu kho mahāsamaṇo uruvelakassape brahmacariyaṃ carati, udāhu uruvelakassapo mahāsamaṇe’’ti. Bhagavā tesaṃ cetassā cetoparivitakkamaññāya uruvelakassapaṃ gāthāya ajjhabhāsi –

    ‘‘ಕಿಮೇವ ದಿಸ್ವಾ ಉರುವೇಲವಾಸಿ, ಪಹಾಸಿ ಅಗ್ಗಿಂ ಕಿಸಕೋವದಾನೋ।

    ‘‘Kimeva disvā uruvelavāsi, pahāsi aggiṃ kisakovadāno;

    ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಕಸ್ಸಪ ಏತಮತ್ಥಂ, ಕಥಂ ಪಹೀನಂ ತವ ಅಗ್ಗಿಹುತ್ತ’’ನ್ತಿ॥ –

    Pucchāmi taṃ kassapa etamatthaṃ, kathaṃ pahīnaṃ tava aggihutta’’nti. –

    ಥೇರೋಪಿ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿದಿತ್ವಾ –

    Theropi bhagavato adhippāyaṃ viditvā –

    ‘‘ರೂಪೇ ಚ ಸದ್ದೇ ಚ ಅಥೋ ರಸೇ ಚ, ಕಾಮಿತ್ಥಿಯೋ ಚಾಭಿವದನ್ತಿ ಯಞ್ಞಾ।

    ‘‘Rūpe ca sadde ca atho rase ca, kāmitthiyo cābhivadanti yaññā;

    ಏತಂ ಮಲನ್ತೀ ಉಪಧೀಸು ಞತ್ವಾ, ತಸ್ಮಾ ನ ಯಿಟ್ಠೇ ನ ಹುತೇ ಅರಞ್ಜಿ’’ನ್ತಿ॥ (ಮಹಾವ॰ ೫೫) –

    Etaṃ malantī upadhīsu ñatvā, tasmā na yiṭṭhe na hute arañji’’nti. (mahāva. 55) –

    ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾವಕಭಾವಪ್ಪಕಾಸನತ್ಥಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಾದಪಿಟ್ಠೇ ಸೀಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ಸಾವಕೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಏಕತಾಲಂ ದ್ವಿತಾಲಂ ತಿತಾಲನ್ತಿ ಯಾವ ಸತ್ತತಾಲಪ್ಪಮಾಣಂ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಓರುಯ್ಹ ತಥಾಗತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ತಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಜನೋ ‘‘ಅಹೋ ಮಹಾನುಭಾವಾ ಬುದ್ಧಾ, ಏವಞ್ಹಿ ಥಾಮಗತದಿಟ್ಠಿಕೋ ನಾಮ ‘ಅರಹಾ’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪೋಪಿ ದಿಟ್ಠಿಜಾಲಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಥಾಗತೇನ ದಮಿತೋ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಗುಣಕಥಂಯೇವ ಕಥೇಸಿ। ಭಗವಾ ‘‘ನಾಹಂ ಇದಾನಿಯೇವ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಂ ದಮೇಮಿ, ಅತೀತೇಪಿ ಏಸ ಮಯಾ ದಮಿತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮಹಾನಾರದಕಸ್ಸಪಜಾತಕಂ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೧೧೫೩ ಆದಯೋ) ಕಥೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ। ರಾಜಾ ಏಕಾದಸಹಿ ನಹುತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಏಕನಹುತಂ ಉಪಾಸಕತ್ತಂ ಪಟಿವೇದೇಸಿ। ರಾಜಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋಯೇವ ಪಞ್ಚ ಅಸ್ಸಾಸಕೇ ಪವೇದೇತ್ವಾ ಸರಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಗವನ್ತಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿ।

    Imaṃ gāthaṃ vatvā attano sāvakabhāvappakāsanatthaṃ tathāgatassa pādapiṭṭhe sīsaṃ ṭhapetvā ‘‘satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmī’’ti vatvā ekatālaṃ dvitālaṃ titālanti yāva sattatālappamāṇaṃ sattakkhattuṃ vehāsaṃ abbhuggantvā oruyha tathāgataṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Taṃ pāṭihāriyaṃ disvā mahājano ‘‘aho mahānubhāvā buddhā, evañhi thāmagatadiṭṭhiko nāma ‘arahā’ti maññamāno uruvelakassapopi diṭṭhijālaṃ bhinditvā tathāgatena damito’’ti satthu guṇakathaṃyeva kathesi. Bhagavā ‘‘nāhaṃ idāniyeva uruvelakassapaṃ damemi, atītepi esa mayā damito’’ti vatvā imissā aṭṭhuppattiyā mahānāradakassapajātakaṃ (jā. 2.22.1153 ādayo) kathetvā cattāri saccāni pakāsesi. Rājā ekādasahi nahutehi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāsi, ekanahutaṃ upāsakattaṃ paṭivedesi. Rājā satthu santike nisinnoyeva pañca assāsake pavedetvā saraṇaṃ gantvā svātanāya nimantetvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ padakkhiṇaṃ katvā pakkami.

    ಪುನದಿವಸೇ ಯೇಹಿ ಚ ಭಗವಾ ಹಿಯ್ಯೋ ದಿಟ್ಠೋ, ಯೇಹಿ ಚ ಅದಿಟ್ಠೋ, ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ರಾಜಗಹವಾಸಿನೋ ಅಟ್ಠಾರಸಕೋಟಿಸಙ್ಖಾ ಮನುಸ್ಸಾ ತಥಾಗತಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ಪಾತೋವ ರಾಜಗಹತೋ ಲಟ್ಠಿವನುಯ್ಯಾನಂ ಅಗಮಂಸು। ತಿಗಾವುತೋ ಮಗ್ಗೋ ನಪ್ಪಹೋಸಿ, ಸಕಲಲಟ್ಠಿವನುಯ್ಯಾನಂ ನಿರನ್ತರಂ ಫುಟಂ ಅಹೋಸಿ। ಮಹಾಜನೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ತಿತ್ತಿಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ವಣ್ಣಭೂಮಿ ನಾಮೇಸಾ। ಏವರೂಪೇಸು ಹಿ ಠಾನೇಸು ಭಗವತೋ ಲಕ್ಖಣಾನುಬ್ಯಞ್ಜನಾದಿಪ್ಪಭೇದಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ರೂಪಕಾಯಸಿರೀ ವಣ್ಣೇತಬ್ಬಾ। ಏವಂ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಪಸ್ಸಮಾನೇನ ಮಹಾಜನೇನ ನಿರನ್ತರಂ ಫುಟೇ ಉಯ್ಯಾನೇ ಚ ಗಮನಮಗ್ಗೇ ಚ ಏಕಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಪಿ ನಿಕ್ಖಮನೋಕಾಸೋ ನಾಹೋಸಿ। ತಂ ದಿವಸಂ ಕಿರ ಭಗವತೋ ಭತ್ತಂ ಛಿನ್ನಂ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ತಂ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸೋ ಆವಜ್ಜಮಾನೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ಮಾಣವಕವಣ್ಣಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಸಙ್ಘಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ಥುತಿಯೋ ವದಮಾನೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪುರತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ದೇವಾನುಭಾವೇನ ಓಕಾಸಂ ಕತ್ವಾ –

    Punadivase yehi ca bhagavā hiyyo diṭṭho, yehi ca adiṭṭho, te sabbepi rājagahavāsino aṭṭhārasakoṭisaṅkhā manussā tathāgataṃ daṭṭhukāmā pātova rājagahato laṭṭhivanuyyānaṃ agamaṃsu. Tigāvuto maggo nappahosi, sakalalaṭṭhivanuyyānaṃ nirantaraṃ phuṭaṃ ahosi. Mahājano dasabalassa rūpasobhaggappattaṃ attabhāvaṃ passantopi tittiṃ kātuṃ nāsakkhi. Vaṇṇabhūmi nāmesā. Evarūpesu hi ṭhānesu bhagavato lakkhaṇānubyañjanādippabhedā sabbāpi rūpakāyasirī vaṇṇetabbā. Evaṃ rūpasobhaggappattaṃ dasabalassa sarīraṃ passamānena mahājanena nirantaraṃ phuṭe uyyāne ca gamanamagge ca ekabhikkhussapi nikkhamanokāso nāhosi. Taṃ divasaṃ kira bhagavato bhattaṃ chinnaṃ bhaveyya, tasmā ‘‘taṃ mā ahosī’’ti sakkassa nisinnāsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. So āvajjamāno taṃ kāraṇaṃ ñatvā māṇavakavaṇṇaṃ abhinimminitvā buddhadhammasaṅghapaṭisaṃyuttā thutiyo vadamāno dasabalassa purato otaritvā devānubhāvena okāsaṃ katvā –

    ‘‘ದನ್ತೋ ದನ್ತೇಹಿ ಸಹ ಪುರಾಣಜಟಿಲೇಹಿ, ವಿಪ್ಪಮುತ್ತೋ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತೇಹಿ।

    ‘‘Danto dantehi saha purāṇajaṭilehi, vippamutto vippamuttehi;

    ಸಿಙ್ಗೀನಿಕ್ಖಸವಣ್ಣೋ, ರಾಜಗಹಂ ಪಾವಿಸಿ ಭಗವಾ॥

    Siṅgīnikkhasavaṇṇo, rājagahaṃ pāvisi bhagavā.

    ‘‘ಮುತ್ತೋ ಮುತ್ತೇಹಿ…ಪೇ॰…॥

    ‘‘Mutto muttehi…pe….

    ‘‘ತಿಣ್ಣೋ ತಿಣ್ಣೇಹಿ…ಪೇ॰…॥

    ‘‘Tiṇṇo tiṇṇehi…pe….

    ‘‘ಸನ್ತೋ ಸನ್ತೇಹಿ…ಪೇ॰… ರಾಜಗಹಂ ಪಾವಿಸಿ ಭಗವಾ॥

    ‘‘Santo santehi…pe… rājagahaṃ pāvisi bhagavā.

    ‘‘ದಸವಾಸೋ ದಸಬಲೋ, ದಸಧಮ್ಮವಿದೂ ದಸಭಿ ಚುಪೇತೋ।

    ‘‘Dasavāso dasabalo, dasadhammavidū dasabhi cupeto;

    ಸೋ ದಸಸತಪರಿವಾರೋ, ರಾಜಗಹಂ ಪಾವಿಸಿ ಭಗವಾ’’ತಿ॥ (ಮಹಾವ॰ ೫೮) –

    So dasasataparivāro, rājagahaṃ pāvisi bhagavā’’ti. (mahāva. 58) –

    ಇಮಾಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಸತ್ಥು ವಣ್ಣಂ ವದಮಾನೋ ಪುರತೋ ಪಾಯಾಸಿ। ತದಾ ಮಹಾಜನೋ ಮಾಣವಕಸ್ಸ ರೂಪಸಿರಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅತಿವಿಯ ಅಭಿರೂಪೋ ವತಾಯಂ ಮಾಣವಕೋ, ನ ಖೋ ಪನ ಅಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ಅಯಂ ಮಾಣವಕೋ, ಕಸ್ಸ ವಾ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಾಣವೋ –

    Imāhi gāthāhi satthu vaṇṇaṃ vadamāno purato pāyāsi. Tadā mahājano māṇavakassa rūpasiriṃ disvā ‘‘ativiya abhirūpo vatāyaṃ māṇavako, na kho pana amhehi diṭṭhapubbo’’ti cintetvā ‘‘kuto ayaṃ māṇavako, kassa vā aya’’nti āha. Taṃ sutvā māṇavo –

    ‘‘ಯೋ ಧೀರೋ ಸಬ್ಬಧಿ ದನ್ತೋ, ಸುದ್ಧೋ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ।

    ‘‘Yo dhīro sabbadhi danto, suddho appaṭipuggalo;

    ಅರಹಂ ಸುಗತೋ ಲೋಕೇ, ತಸ್ಸಾಹಂ ಪರಿಚಾರಕೋ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಮಾಹ।

    Arahaṃ sugato loke, tassāhaṃ paricārako’’ti. – gāthamāha;

    ಸತ್ಥಾ ಸಕ್ಕೇನ ಕತೋಕಾಸಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಪರಿವುತೋ ರಾಜಗಹಂ ಪಾವಿಸಿ। ರಾಜಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ವಿನಾ ವಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ವೇಲಾಯ ವಾ ಅವೇಲಾಯ ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಲಟ್ಠಿವನುಯ್ಯಾನಞ್ಚ ನಾಮ ಅತಿದೂರೇ, ಇದಂ ಪನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವೇಳುವನುಯ್ಯಾನಂ ನಾತಿದೂರಂ ನಚ್ಚಾಸನ್ನಂ ಗಮನಾಗಮನಸಮ್ಪನ್ನಂ ಬುದ್ಧಾರಹಂ ಸೇನಾಸನಂ। ಇದಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೂ’’ತಿ ಸುವಣ್ಣಭಿಙ್ಗಾರೇನ ಪುಪ್ಫಗನ್ಧವಾಸಿತಂ ಮಣಿವಣ್ಣಂ ಉದಕಮಾದಾಯ ವೇಳುವನುಯ್ಯಾನಂ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಉದಕಂ ಪಾತೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಆರಾಮೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇಯೇವ ‘‘ಬುದ್ಧಸಾಸನಸ್ಸ ಮೂಲಾನಿ ಓತಿಣ್ಣಾನೀ’’ತಿ ಮಹಾಪಥವೀ ಕಮ್ಪಿ। ಜಮ್ಬುದೀಪತಲಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ವೇಳುವನಂ ಅಞ್ಞಂ ಮಹಾಪಥವಿಂ ಕಮ್ಪೇತ್ವಾ ಗಹಿತಸೇನಾಸನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪೇಪಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಹಾವಿಹಾರಂ ಅಞ್ಞಂ ಪಥವಿಂ ಕಮ್ಪೇತ್ವಾ ಗಹಿತಸೇನಾಸನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನಾರಾಮಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ವೇಳುವನಂ ಅಗಮಾಸಿ ।

    Satthā sakkena katokāsaṃ maggaṃ paṭipajjitvā bhikkhusahassaparivuto rājagahaṃ pāvisi. Rājā buddhappamukhassa saṅghassa mahādānaṃ datvā ‘‘ahaṃ, bhante, tīṇi ratanāni vinā vasituṃ na sakkhissāmi, velāya vā avelāya vā bhagavato santikaṃ āgamissāmi, laṭṭhivanuyyānañca nāma atidūre, idaṃ pana amhākaṃ veḷuvanuyyānaṃ nātidūraṃ naccāsannaṃ gamanāgamanasampannaṃ buddhārahaṃ senāsanaṃ. Idaṃ me, bhante, bhagavā paṭiggaṇhātū’’ti suvaṇṇabhiṅgārena pupphagandhavāsitaṃ maṇivaṇṇaṃ udakamādāya veḷuvanuyyānaṃ pariccajanto dasabalassa hatthe udakaṃ pātesi. Tasmiṃ ārāme paṭiggahiteyeva ‘‘buddhasāsanassa mūlāni otiṇṇānī’’ti mahāpathavī kampi. Jambudīpatalasmiñhi ṭhapetvā veḷuvanaṃ aññaṃ mahāpathaviṃ kampetvā gahitasenāsanaṃ nāma natthi. Tambapaṇṇidīpepi ṭhapetvā mahāvihāraṃ aññaṃ pathaviṃ kampetvā gahitasenāsanaṃ nāma natthi. Satthā veḷuvanārāmaṃ paṭiggahetvā rañño anumodanaṃ katvā uṭṭhāyāsanā bhikkhusaṅghaparivuto veḷuvanaṃ agamāsi .

    ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಚ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತಿ ಅಮತಂ ಪರಿಯೇಸಮಾನಾ। ತೇಸು ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಅಸ್ಸಜಿತ್ಥೇರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಪಯಿರುಪಾಸಿತ್ವಾ ‘‘ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಹೇತುಪ್ಪಭವಾ’’ತಿಆದಿಗಾಥಂ (ಮಹಾವ॰ ೬೦; ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧.೨೮೬) ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸ್ಸಪಿ ತಮೇವ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ। ಸೋಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ತೇ ಉಭೋಪಿ ಸಞ್ಚಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು। ತೇಸು ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಸತ್ತಾಹೇನ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಅಡ್ಢಮಾಸೇನ। ಉಭೋಪಿ ತೇ ಸತ್ಥಾ ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೇನ ಚ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತದಿವಸೇಯೇವ ಸನ್ನಿಪಾತಂ ಅಕಾಸಿ।

    Tasmiṃ kho pana samaye sāriputto ca moggallāno cāti dve paribbājakā rājagahaṃ upanissāya viharanti amataṃ pariyesamānā. Tesu sāriputto assajittheraṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ disvā pasannacitto payirupāsitvā ‘‘ye dhammā hetuppabhavā’’tiādigāthaṃ (mahāva. 60; apa. thera 1.1.286) sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāya attano sahāyakassa moggallānassapi tameva gāthaṃ abhāsi. Sopi sotāpattiphale patiṭṭhahi. Te ubhopi sañcayaṃ oloketvā attano parisāya saddhiṃ bhagavato santike pabbajiṃsu. Tesu moggallāno sattāhena arahattaṃ pāpuṇi, sāriputto aḍḍhamāsena. Ubhopi te satthā aggasāvakaṭṭhāne ṭhapesi. Sāriputtattherena ca arahattaṃ pattadivaseyeva sannipātaṃ akāsi.

    ತಥಾಗತೇ ಪನ ತಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ವೇಳುವನುಯ್ಯಾನೇ ವಿಹರನ್ತೇ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಕಿರ ಮೇ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ಚರಿತ್ವಾ ಪರಮಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಪವತ್ತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಅಮಚ್ಚಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏಹಿ ಭಣೇ, ತ್ವಂ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಮ ವಚನೇನ ‘ಪಿತಾ ತೇ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ’ತಿ ವತ್ವಾ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಏವಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ವಚನಂ ಸಿರಸಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾವೇಲಾಯಂ ವಿಹಾರಂ ಪಾವಿಸಿ। ಸೋ ‘‘ತಿಟ್ಠತು ತಾವ ರಞ್ಞಾ ಪಹಿತಸಾಸನ’’ನ್ತಿ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಯಥಾಠಿತೋವ ಸದ್ಧಿಂ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸೇನ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ। ಭಗವಾ ‘‘ಏಥ ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ। ಸಬ್ಬೇ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಾ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಿಕತ್ಥೇರಾ ವಿಯ ಅಹೇಸುಂ। ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಅರಿಯಾ ನಾಮ ಮಜ್ಝತ್ತಾವ ಹೋನ್ತೀತಿ, ಸೋ ರಞ್ಞಾ ಪಹಿತಸಾಸನಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ನ ಕಥೇಸಿ। ರಾಜಾ – ‘‘ನೇವ ಗತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ನ ಸಾಸನಂ ಸುಯ್ಯತೀ’’ತಿ ‘‘ಏಹಿ ಭಣೇ, ತ್ವಂ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಏತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಅಞ್ಞಂ ಅಮಚ್ಚಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಸಾಯ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ಪುನ ರಾಜಾ ‘‘ಏಹಿ ಭಣೇ, ತ್ವಂ ಗಚ್ಛ, ತ್ವಂ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಏತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಅಪರೇಪಿ ಸತ್ತ ಅಮಚ್ಚೇ ಪೇಸೇಸಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇ ನವ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಾ ನವ ಅಮಚ್ಚಾ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀಭೂತಾ ತತ್ಥೇವ ವಿಹರಿಂಸು।

    Tathāgate pana tasmiññeva veḷuvanuyyāne viharante suddhodanamahārājā ‘‘putto kira me chabbassāni dukkarakārikaṃ caritvā paramābhisambodhiṃ patvā pavattavaradhammacakko rājagahaṃ upanissāya veḷuvane viharatī’’ti sutvā aññataraṃ amaccaṃ āmantesi – ‘‘ehi bhaṇe, tvaṃ purisasahassaparivāro rājagahaṃ gantvā mama vacanena ‘pitā te suddhodanamahārājā daṭṭhukāmo’ti vatvā mama puttaṃ gaṇhitvā ehī’’ti āha. So ‘‘evaṃ, devā’’ti rañño vacanaṃ sirasā sampaṭicchitvā purisasahassaparivāro khippameva saṭṭhiyojanamaggaṃ gantvā dasabalassa catuparisamajjhe nisīditvā dhammadesanāvelāyaṃ vihāraṃ pāvisi. So ‘‘tiṭṭhatu tāva raññā pahitasāsana’’nti parisapariyante ṭhito satthu dhammadesanaṃ sutvā yathāṭhitova saddhiṃ purisasahassena arahattaṃ patvā pabbajjaṃ yāci. Bhagavā ‘‘etha bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi. Sabbe taṅkhaṇaññeva iddhimayapattacīvaradharā saṭṭhivassikattherā viya ahesuṃ. Arahattaṃ pattakālato paṭṭhāya pana ariyā nāma majjhattāva hontīti, so raññā pahitasāsanaṃ dasabalassa na kathesi. Rājā – ‘‘neva gato āgacchati, na sāsanaṃ suyyatī’’ti ‘‘ehi bhaṇe, tvaṃ gacchā’’ti eteneva niyāmena aññaṃ amaccaṃ pesesi. Sopi gantvā purimanayeneva saddhiṃ parisāya arahattaṃ patvā tuṇhī ahosi. Puna rājā ‘‘ehi bhaṇe, tvaṃ gaccha, tvaṃ gacchā’’ti eteneva niyāmena aparepi satta amacce pesesi. Te sabbe nava purisasahassaparivārā nava amaccā attano kiccaṃ niṭṭhāpetvā tuṇhībhūtā tattheva vihariṃsu.

    ರಾಜಾ ಸಾಸನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏತ್ತಕಾಪಿ ಜನಾ ಮಯಿ ಸಿನೇಹಾಭಾವೇನ ಸಾಸನಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಪಚ್ಚಾಹರಿಂಸು, ಕೋ ನು ಖೋ ಮೇ ಸಾಸನಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ರಾಜಬಲಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಾಳುದಾಯಿಂ ಅದ್ದಸ। ಸೋ ಕಿರ ರಞ್ಞೋ ಸಬ್ಬತ್ಥಸಾಧಕೋ ಅಬ್ಭನ್ತರಿಕೋ ಅತಿವಿಯ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕದಿವಸೇ ಜಾತೋ ಸಹಪಂಸುಕೀಳಕೋ ಸಹಾಯೋ। ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತಾತ ಕಾಳುದಾಯಿ, ಅಹಂ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ ನವಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೇನ ನವ ಅಮಚ್ಚೇ ಪೇಸೇಸಿಂ, ತೇಸು ಏಕೋಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಸನಮತ್ತಂ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ದುಜ್ಜಾನೋ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಜೀವಿತನ್ತರಾಯೋ, ಜೀವಮಾನೋಯೇವಾಹಂ ಪುತ್ತಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ। ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಪುತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತು’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವ, ಸಚೇ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ ಅಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಂ ದಸ್ಸೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಸಾಸನಂ ಆದಾಯ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಾವೇಲಾಯ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸಪರಿವಾರೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಹಾಸಿ।

    Rājā sāsanamattampi āharitvā ācikkhantaṃ alabhitvā cintesi – ‘‘ettakāpi janā mayi sinehābhāvena sāsanamattampi na paccāhariṃsu, ko nu kho me sāsanaṃ karissatī’’ti sabbaṃ rājabalaṃ olokento kāḷudāyiṃ addasa. So kira rañño sabbatthasādhako abbhantariko ativiya vissāsiko amacco bodhisattena saddhiṃ ekadivase jāto sahapaṃsukīḷako sahāyo. Atha naṃ rājā āmantesi – ‘‘tāta kāḷudāyi, ahaṃ mama puttaṃ daṭṭhukāmo navapurisasahassaparivārena nava amacce pesesiṃ, tesu ekopi āgantvā sāsanamattaṃ ārocento nāma natthi. Dujjāno kho pana me jīvitantarāyo, jīvamānoyevāhaṃ puttaṃ daṭṭhukāmo. Sakkhissasi nu kho me puttaṃ dassetu’’nti? ‘‘Sakkhissāmi, deva, sace pabbajituṃ labhissāmī’’ti. ‘‘Tāta, tvaṃ pabbajito vā apabbajito vā mayhaṃ puttaṃ dassehī’’ti. So ‘‘sādhu, devā’’ti rañño sāsanaṃ ādāya rājagahaṃ gantvā satthu dhammadesanāvelāya parisapariyante ṭhito dhammaṃ sutvā saparivāro arahattaṃ patvā ehibhikkhubhāvena pabbajitvā vihāsi.

    ಸತ್ಥಾ ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಂ ಇಸಿಪತನೇ ವಸಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ಪವಾರೇತ್ವಾ ಉರುವೇಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ತಯೋ ಮಾಸೇ ವಸನ್ತೋ ತೇಭಾತಿಕಜಟಿಲೇ ವಿನೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಫುಸ್ಸಮಾಸಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವೇ ಮಾಸೇ ವಸಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಬಾರಾಣಸಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಮಾಸಾ ಜಾತಾ, ಸಕಲೋ ಹೇಮನ್ತೋ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ। ಕಾಳುದಾಯಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಆಗತದಿವಸತೋ ಸತ್ತಟ್ಠದಿವಸಾ ವೀತಿವತ್ತಾ। ಥೇರೋ ಫಗ್ಗುಣಮಾಸಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ ದಾನಿ ಹೇಮನ್ತೋ, ವಸನ್ತಸಮಯೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಸಸ್ಸಾದೀನಿ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇಹಿ ಮಗ್ಗಾ ದಿನ್ನಾ, ಹರಿತತಿಣಸಞ್ಛನ್ನಾ ಪಥವೀ, ಸುಪುಪ್ಫಿತಾ ವನಸಣ್ಡಾ, ಪಟಿಪಜ್ಜನಕ್ಖಮಾ ಮಗ್ಗಾ, ಕಾಲೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಞಾತಿಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ। ಅಥ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ –

    Satthā buddho hutvā paṭhamaṃ antovassaṃ isipatane vasitvā vuṭṭhavasso pavāretvā uruvelaṃ gantvā tattha tayo māse vasanto tebhātikajaṭile vinetvā bhikkhusahassaparivāro phussamāsapuṇṇamāyaṃ rājagahaṃ gantvā dve māse vasi. Ettāvatā bārāṇasito nikkhantassa pañca māsā jātā, sakalo hemanto atikkanto. Kāḷudāyittherassa āgatadivasato sattaṭṭhadivasā vītivattā. Thero phagguṇamāsapuṇṇamāyaṃ cintesi – ‘‘atikkanto dāni hemanto, vasantasamayo anuppatto, manussehi sassādīni uddharitvā sammukhasammukhaṭṭhānehi maggā dinnā, haritatiṇasañchannā pathavī, supupphitā vanasaṇḍā, paṭipajjanakkhamā maggā, kālo dasabalassa ñātisaṅgahaṃ kātu’’nti. Atha bhagavantaṃ upasaṅkamitvā –

    ‘‘ಅಙ್ಗಾರಿನೋ ದಾನಿ ದುಮಾ ಭದನ್ತೇ, ಫಲೇಸಿನೋ ಛದನಂ ವಿಪ್ಪಹಾಯ।

    ‘‘Aṅgārino dāni dumā bhadante, phalesino chadanaṃ vippahāya;

    ತೇ ಅಚ್ಚಿಮನ್ತೋವ ಪಭಾಸಯನ್ತಿ, ಸಮಯೋ ಮಹಾವೀರ ಭಾಗೀ ರಸಾನಂ…ಪೇ॰…॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೫೨೭)।

    Te accimantova pabhāsayanti, samayo mahāvīra bhāgī rasānaṃ…pe…. (theragā. 527);

    ‘‘ನಾತಿಸೀತಂ ನಾತಿಉಣ್ಹಂ, ನಾತಿದುಬ್ಭಿಕ್ಖಛಾತಕಂ।

    ‘‘Nātisītaṃ nātiuṇhaṃ, nātidubbhikkhachātakaṃ;

    ಸದ್ದಲಾ ಹರಿತಾ ಭೂಮಿ, ಏಸ ಕಾಲೋ ಮಹಾಮುನೀ’’ತಿ॥ –

    Saddalā haritā bhūmi, esa kālo mahāmunī’’ti. –

    ಸಟ್ಠಿಮತ್ತಾಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಕುಲನಗರಗಮನವಣ್ಣಂ ವಣ್ಣೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಉದಾಯಿ, ಮಧುರಸ್ಸರೇನ ಗಮನವಣ್ಣಂ ವಣ್ಣೇಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಿತಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ತುಮ್ಹೇ ಪಸ್ಸಿತುಕಾಮೋ, ಕರೋಥ ಞಾತಕಾನಂ ಸಙ್ಗಹ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ಉದಾಯಿ, ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ಞಾತಕಾನಂ ಸಙ್ಗಹಂ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರೋಚೇಹಿ, ಗಮಿಯವತ್ತಂ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಥೇರೋ ತೇಸಂ ಆರೋಚೇಸಿ।

    Saṭṭhimattāhi gāthāhi dasabalassa kulanagaragamanavaṇṇaṃ vaṇṇesi. Atha naṃ satthā – ‘‘kiṃ nu kho, udāyi, madhurassarena gamanavaṇṇaṃ vaṇṇesī’’ti āha. ‘‘Tumhākaṃ, bhante, pitā suddhodanamahārājā tumhe passitukāmo, karotha ñātakānaṃ saṅgaha’’nti. ‘‘Sādhu, udāyi, karissāmi ñātakānaṃ saṅgahaṃ, bhikkhusaṅghassa ārocehi, gamiyavattaṃ paripūressantī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante’’ti thero tesaṃ ārocesi.

    ಭಗವಾ ಅಙ್ಗಮಗಧವಾಸೀನಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ದಸಹಿ ಸಹಸ್ಸೇಹಿ, ಕಪಿಲವತ್ಥುವಾಸೀನಂ ದಸಹಿ ಸಹಸ್ಸೇಹೀತಿ ಸಬ್ಬೇಹೇವ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಖೀಣಾಸವಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪರಿವುತೋ ರಾಜಗಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಯೋಜನಂ ಗಚ್ಛತಿ। ‘‘ರಾಜಗಹತೋ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಂ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ದ್ವೀಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತುರಿತಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಥೇರೋಪಿ ‘‘ಭಗವತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಭಾವಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ನಿವೇಸನೇ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ರಾಜಾ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಮಹಾರಹೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಯಾದಿತಸ್ಸ ನಾನಗ್ಗರಸಭೋಜನಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಥೇರೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಗಮನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ‘‘ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜ, ತಾತಾ’’ತಿ। ‘‘ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಹಂ ಪನ, ತಾತ, ಸತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಚಾರಿಕಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಆಹ – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಇಮಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಯಾವ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಇಮಂ ನಗರಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾವಸ್ಸ ಇತೋವ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಹರಥಾ’’ತಿ। ಥೇರೋ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ। ರಾಜಾ ಥೇರಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗನ್ಧಚುಣ್ಣೇನ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ಉತ್ತಮಸ್ಸ ಭೋಜನಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ‘‘ತಥಾಗತಸ್ಸ ದೇಥಾ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಥೇರೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂಯೇವ ಪತ್ತಂ ಆಕಾಸೇ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ। ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ಥೇರೋ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆಹರಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ರಞ್ಞೋಯೇವ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ। ಥೇರೋಪಿ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ‘‘ಅಜ್ಜ ಭಗವಾ ಏತ್ತಕಂ ಆಗತೋ, ಅಜ್ಜ ಏತ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಬುದ್ಧಗುಣಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾಯ ಚ ಕಥಾಯ ಸಕಲಂ ರಾಜಕುಲಂ ಸತ್ಥುದಸ್ಸನಂ ವಿನಾಯೇವ ಸತ್ಥರಿ ಸಞ್ಜಾತಪ್ಪಸಾದಂ ಅಕಾಸಿ। ತೇನೇವ ನಂ ಭಗವಾ ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕುಲಪ್ಪಸಾದಕಾನಂ ಯದಿದಂ ಕಾಳುದಾಯೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೨೧೯, ೨೨೫) ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇಸಿ।

    Bhagavā aṅgamagadhavāsīnaṃ kulaputtānaṃ dasahi sahassehi, kapilavatthuvāsīnaṃ dasahi sahassehīti sabbeheva vīsatisahassehi khīṇāsavabhikkhūhi parivuto rājagahā nikkhamitvā divase divase yojanaṃ gacchati. ‘‘Rājagahato saṭṭhiyojanaṃ kapilavatthuṃ dvīhi māsehi pāpuṇissāmī’’ti aturitacārikaṃ pakkāmi. Theropi ‘‘bhagavato nikkhantabhāvaṃ rañño ārocessāmī’’ti vehāsaṃ abbhuggantvā rañño nivesane pāturahosi. Rājā theraṃ disvā tuṭṭhacitto mahārahe pallaṅke nisīdāpetvā attano paṭiyāditassa nānaggarasabhojanassa pattaṃ pūretvā adāsi. Thero uṭṭhāya gamanākāraṃ dassesi. ‘‘Nisīditvā bhuñja, tātā’’ti. ‘‘Satthu santikaṃ gantvā bhuñjissāmi, mahārājā’’ti. ‘‘Kahaṃ pana, tāta, satthā’’ti? ‘‘Vīsatisahassabhikkhuparivāro tumhākaṃ dassanatthāya cārikaṃ nikkhanto, mahārājā’’ti. Rājā tuṭṭhamānaso āha – ‘‘tumhe imaṃ paribhuñjitvā yāva mama putto imaṃ nagaraṃ pāpuṇāti, tāvassa itova piṇḍapātaṃ pariharathā’’ti. Thero adhivāsesi. Rājā theraṃ parivisitvā pattaṃ gandhacuṇṇena ubbaṭṭetvā uttamassa bhojanassa pūretvā ‘‘tathāgatassa dethā’’ti therassa hatthe patiṭṭhāpesi. Thero sabbesaṃ passantānaṃyeva pattaṃ ākāse khipitvā sayampi vehāsaṃ abbhuggantvā piṇḍapātaṃ āharitvā satthu hatthe ṭhapesi. Satthā taṃ paribhuñji. Eteneva upāyena thero divase divase piṇḍapātaṃ āhari. Satthāpi antarāmagge raññoyeva piṇḍapātaṃ paribhuñji. Theropi bhattakiccāvasāne divase divase ‘‘ajja bhagavā ettakaṃ āgato, ajja ettaka’’nti buddhaguṇapaṭisaṃyuttāya ca kathāya sakalaṃ rājakulaṃ satthudassanaṃ vināyeva satthari sañjātappasādaṃ akāsi. Teneva naṃ bhagavā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ kulappasādakānaṃ yadidaṃ kāḷudāyī’’ti (a. ni. 1.219, 225) etadagge ṭhapesi.

    ಸಾಕಿಯಾಪಿ ಖೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತೇ ಭಗವತಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಿಸೇಟ್ಠಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ವೀಮಂಸಮಾನಾ ‘‘ನಿಗ್ರೋಧಸಕ್ಕಸ್ಸ ಆರಾಮೋ ರಮಣೀಯೋ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನವಿಧಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಹತ್ಥಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕರೋನ್ತಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇ ದಹರದಹರೇ ನಾಗರದಾರಕೇ ಚ ನಾಗರದಾರಿಕಾಯೋ ಚ ಪಠಮಂ ಪಹಿಣಿಂಸು, ತತೋ ರಾಜಕುಮಾರೇ ಚ ರಾಜಕುಮಾರಿಕಾಯೋ ಚ, ತೇಸಂ ಅನನ್ತರಾ ಸಾಮಂ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ಪೂಜಯಮಾನಾ ಭಗವನ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಗ್ರೋಧಾರಾಮಮೇವ ಅಗಮಂಸು। ತತ್ಥ ಭಗವಾ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಖೀಣಾಸವಪರಿವುತೋ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ । ಸಾಕಿಯಾ ನಾಮ ಮಾನಜಾತಿಕಾ ಮಾನತ್ಥದ್ಧಾ, ತೇ ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ದಹರತರೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕನಿಟ್ಠೋ, ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ, ಪುತ್ತೋ, ನತ್ತಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದಹರದಹರೇ ರಾಜಕುಮಾರೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ವನ್ದಥ, ಮಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ನಿಸೀದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ।

    Sākiyāpi kho anuppatte bhagavati ‘‘amhākaṃ ñātiseṭṭhaṃ passissāmā’’ti sannipatitvā bhagavato vasanaṭṭhānaṃ vīmaṃsamānā ‘‘nigrodhasakkassa ārāmo ramaṇīyo’’ti sallakkhetvā tattha sabbaṃ paṭijagganavidhiṃ kāretvā gandhapupphahatthā paccuggamanaṃ karontā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍite daharadahare nāgaradārake ca nāgaradārikāyo ca paṭhamaṃ pahiṇiṃsu, tato rājakumāre ca rājakumārikāyo ca, tesaṃ anantarā sāmaṃ gandhapupphādīhi pūjayamānā bhagavantaṃ gahetvā nigrodhārāmameva agamaṃsu. Tattha bhagavā vīsatisahassakhīṇāsavaparivuto paññattavarabuddhāsane nisīdi . Sākiyā nāma mānajātikā mānatthaddhā, te ‘‘siddhatthakumāro amhehi daharataro, amhākaṃ kaniṭṭho, bhāgineyyo, putto, nattā’’ti cintetvā daharadahare rājakumāre āhaṃsu – ‘‘tumhe vandatha, mayaṃ tumhākaṃ piṭṭhito nisīdissāmā’’ti.

    ತೇಸು ಏವಂ ಅವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇಸು ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ನ ಮಂ ಞಾತಯೋ ವನ್ದನ್ತಿ, ಹನ್ದ ದಾನಿ ತೇ ವನ್ದಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಂ ಚತುತ್ಥಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಆಕಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸೀಸೇ ಪಾದಪಂಸುಂ ಓಕಿರಮಾನೋ ವಿಯ ಕಣ್ಡಮ್ಬರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಸದಿಸಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಅಕಾಸಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಜಾತದಿವಸೇ ಕಾಲದೇವಲಸ್ಸ ವನ್ದನತ್ಥಂ ಉಪನೀತಾನಂ ವೋಪಾದೇ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿಂ, ಅಯಂ ಮೇ ಪಠಮವನ್ದನಾ। ವಪ್ಪಮಙ್ಗಲದಿವಸೇ ಚ ಜಮ್ಬುಚ್ಛಾಯಾಯ ಸಿರಿಸಯನೇ ನಿಪನ್ನಾನಂ ವೋಜಮ್ಬುಚ್ಛಾಯಾಯ ಅಪರಿವತ್ತನಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಪಾದೇ ವನ್ದಿಂ, ಅಯಂ ಮೇ ದುತಿಯವನ್ದನಾ। ಇದಾನಿ ಪನ ಇಮಂ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಾಮಿ, ಅಯಂ ಮೇ ತತಿಯವನ್ದನಾ’’ತಿ। ರಞ್ಞಾ ಪನ ವನ್ದಿತೇ ಭಗವನ್ತಂ ಅವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ಏಕಸಾಕಿಯೋಪಿ ನಾಹೋಸಿ, ಸಬ್ಬೇ ವನ್ದಿಂಸುಯೇವ।

    Tesu evaṃ avanditvā nisinnesu bhagavā tesaṃ ajjhāsayaṃ oloketvā ‘‘na maṃ ñātayo vandanti, handa dāni te vandāpessāmī’’ti abhiññāpādakaṃ catutthaṃ jhānaṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya ākāsaṃ abbhuggantvā tesaṃ sīse pādapaṃsuṃ okiramāno viya kaṇḍambarukkhamūle yamakapāṭihāriyasadisaṃ pāṭihāriyaṃ akāsi. Rājā taṃ acchariyaṃ disvā āha – ‘‘bhante, tumhākaṃ jātadivase kāladevalassa vandanatthaṃ upanītānaṃ vopāde parivattetvā brāhmaṇassa matthake patiṭṭhite disvāpi ahaṃ tumhākaṃ pāde vandiṃ, ayaṃ me paṭhamavandanā. Vappamaṅgaladivase ca jambucchāyāya sirisayane nipannānaṃ vojambucchāyāya aparivattanaṃ disvāpi pāde vandiṃ, ayaṃ me dutiyavandanā. Idāni pana imaṃ adiṭṭhapubbaṃ pāṭihāriyaṃ disvāpi ahaṃ tumhākaṃ pāde vandāmi, ayaṃ me tatiyavandanā’’ti. Raññā pana vandite bhagavantaṃ avanditvā ṭhātuṃ samattho nāma ekasākiyopi nāhosi, sabbe vandiṃsuyeva.

    ಇತಿ ಭಗವಾ ಞಾತಯೋ ವನ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಆಕಾಸತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ನಿಸಿನ್ನೇ ಭಗವತಿ ಸಿಖಾಪತ್ತೋ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೋ ಅಹೋಸಿ, ಸಬ್ಬೇ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ತತೋ ಮಹಾಮೇಘೋ ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ। ತಮ್ಬವಣ್ಣಂ ಉದಕಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವಿರವನ್ತಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತೇಮಿತುಕಾಮೋವ ತೇಮೇತಿ, ಅತೇಮಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಏಕಬಿನ್ದುಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಪತತಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಚಿತ್ತಾ ಜಾತಾ ‘‘ಅಹೋ ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಅಹೋ ಅಬ್ಭುತ’’ನ್ತಿ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಇದಾನೇವ ಮಯ್ಹಂ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸತಿ, ಅತೀತೇಪಿ ವಸ್ಸೀ’’ತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ವೇಸ್ಸನ್ತರಜಾತಕಂ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೧೬೫೫ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸಿ। ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಉಟ್ಠಾಯ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು। ಏಕೋಪಿ ರಾಜಾ ವಾ ರಾಜಮಹಾಮತ್ತೋ ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।

    Iti bhagavā ñātayo vandāpetvā ākāsato otaritvā paññattāsane nisīdi. Nisinne bhagavati sikhāpatto ñātisamāgamo ahosi, sabbe ekaggacittā hutvā nisīdiṃsu. Tato mahāmegho pokkharavassaṃ vassi. Tambavaṇṇaṃ udakaṃ heṭṭhā viravantaṃ gacchati, temitukāmova temeti, atemitukāmassa sarīre ekabindumattampi na patati. Taṃ disvā sabbe acchariyabbhutacittā jātā ‘‘aho acchariyaṃ, aho abbhuta’’nti kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ. Satthā ‘‘na idāneva mayhaṃ ñātisamāgame pokkharavassaṃ vassati, atītepi vassī’’ti imissā aṭṭhuppattiyā vessantarajātakaṃ (jā. 2.22.1655 ādayo) kathesi. Dhammakathaṃ sutvā sabbe uṭṭhāya vanditvā pakkamiṃsu. Ekopi rājā vā rājamahāmatto vā ‘‘sve amhākaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti vatvā gato nāma natthi.

    ಸತ್ಥಾ ಪುನದಿವಸೇ ವೀಸತಿಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಪರಿವುತೋ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ತಂ ನ ಕೋಚಿ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಮನ್ತೇಸಿ, ನ ಪತ್ತಂ ವಾ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ಭಗವಾ ಇನ್ದಖೀಲೇ ಠಿತೋವ ಆವಜ್ಜೇಸಿ – ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧಾ ಕುಲನಗರೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿಂಸು, ಕಿಂ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಇಸ್ಸರಜನಾನಂ ಘರಾನಿ ಅಗಮಂಸು, ಉದಾಹು ಸಪದಾನಚಾರಿಕಂ ಚರಿಂಸೂ’’ತಿ? ತತೋ ಏಕಬುದ್ಧಸ್ಸಪಿ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಗಮನಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಾಪಿ ದಾನಿ ಅಯಮೇವ ತೇಸಂ ವಂಸೋ ಪಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಆಯತಿಞ್ಚ ಮಮ ಸಾವಕಾ ಮಮಞ್ಞೇವ ಅನುಸಿಕ್ಖನ್ತಾ ಪಿಣ್ಡಚಾರಿಕವತ್ತಂ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಕೋಟಿಯಂ ನಿವಿಟ್ಠಗೇಹತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಪದಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿ। ‘‘ಅಯ್ಯೋ ಕಿರ ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತೀ’’ತಿ ದ್ವಿಭೂಮಿಕತಿಭೂಮಿಕಾದೀಸು ಪಾಸಾದೇಸು ಸೀಹಪಞ್ಜರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನೋ ದಸ್ಸನಬ್ಯಾವಟೋ ಅಹೋಸಿ।

    Satthā punadivase vīsatibhikkhusahassaparivuto kapilavatthuṃ piṇḍāya pāvisi. Taṃ na koci gantvā nimantesi, na pattaṃ vā aggahesi. Bhagavā indakhīle ṭhitova āvajjesi – ‘‘kathaṃ nu kho pubbabuddhā kulanagare piṇḍāya cariṃsu, kiṃ uppaṭipāṭiyā issarajanānaṃ gharāni agamaṃsu, udāhu sapadānacārikaṃ cariṃsū’’ti? Tato ekabuddhassapi uppaṭipāṭiyā gamanaṃ adisvā ‘‘mayāpi dāni ayameva tesaṃ vaṃso paggahetabbo, āyatiñca mama sāvakā mamaññeva anusikkhantā piṇḍacārikavattaṃ paripūressantī’’ti koṭiyaṃ niviṭṭhagehato paṭṭhāya sapadānaṃ piṇḍāya cari. ‘‘Ayyo kira siddhatthakumāro piṇḍāya caratī’’ti dvibhūmikatibhūmikādīsu pāsādesu sīhapañjaraṃ vivaritvā mahājano dassanabyāvaṭo ahosi.

    ರಾಹುಲಮಾತಾಪಿ ದೇವೀ – ‘‘ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ಕಿರ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಗರೇ ಮಹನ್ತೇನ ರಾಜಾನುಭಾವೇನ ಸುವಣ್ಣಸಿವಿಕಾದೀಹಿ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯವತ್ಥನಿವಾಸನೋ ಕಪಾಲಹತ್ಥೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತಿ, ಸೋಭತಿ ನು ಖೋ’’ತಿ ಸೀಹಪಞ್ಜರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಭಗವನ್ತಂ ನಾನಾವಿರಾಗಸಮುಜ್ಜಲಾಯ ಸರೀರಪ್ಪಭಾಯ ನಗರವೀಥಿಯೋ ಓಭಾಸೇತ್ವಾ ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾಪರಿಕ್ಖೇಪಸಮುಪಬ್ಯೂಳ್ಹಾಯ ಅಸೀತಾನುಬ್ಯಞ್ಜನಪ್ಪಭಾಸಿತಾಯ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾಯ ಅನೋಪಮಾಯ ಬುದ್ಧಸಿರಿಯಾ ವಿರೋಚಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಣ್ಹೀಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಪಾದತಲಾ –

    Rāhulamātāpi devī – ‘‘ayyaputto kira imasmiṃyeva nagare mahantena rājānubhāvena suvaṇṇasivikādīhi vicaritvā idāni kesamassuṃ ohāretvā kāsāyavatthanivāsano kapālahattho piṇḍāya carati, sobhati nu kho’’ti sīhapañjaraṃ vivaritvā olokayamānā bhagavantaṃ nānāvirāgasamujjalāya sarīrappabhāya nagaravīthiyo obhāsetvā byāmappabhāparikkhepasamupabyūḷhāya asītānubyañjanappabhāsitāya dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇapaṭimaṇḍitāya anopamāya buddhasiriyā virocamānaṃ disvā uṇhīsato paṭṭhāya yāva pādatalā –

    ‘‘ಸಿನಿದ್ಧನೀಲಮುದುಕುಞ್ಚಿತಕೇಸೋ, ಸೂರಿಯನಿಮ್ಮಲತಲಾಭಿನಲಾಟೋ।

    ‘‘Siniddhanīlamudukuñcitakeso, sūriyanimmalatalābhinalāṭo;

    ಯುತ್ತತುಙ್ಗಮುದುಕಾಯತನಾಸೋ, ರಂಸಿಜಾಲವಿಕಸಿತೋ ನರಸೀಹೋ’’ತಿ॥ –

    Yuttatuṅgamudukāyatanāso, raṃsijālavikasito narasīho’’ti. –

    ಏವಮಾದಿಕಾಹಿ ದಸಹಿ ನರಸೀಹಗಾಥಾಹಿ ಅಭಿತ್ಥವಿತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತೀ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ರಾಜಾ ಸಂವಿಗ್ಗಹದಯೋ ಹತ್ಥೇನ ಸಾಟಕಂ ಸಣ್ಡಪೇನ್ತೋ ತುರಿತತುರಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಪುರತೋ ಠತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿನ್ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹೇ ಲಜ್ಜಾಪೇಥ, ಕಿಮತ್ಥಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಥ, ಕಿಂ ‘ಏತ್ತಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಭತ್ತಂ ಲದ್ಧು’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ವಂಸಚಾರಿತ್ತಮೇತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ। ‘‘ನನು, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಂಸೋ ನಾಮ ಮಹಾಸಮ್ಮತಖತ್ತಿಯವಂಸೋ, ಏತ್ಥ ಚ ಏಕಖತ್ತಿಯೋಪಿ ಭಿಕ್ಖಾಚರಕೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಖತ್ತಿಯವಂಸೋ ನಾಮ ತವ ವಂಸೋ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ‘ದೀಪಙ್ಕರೋ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ…ಪೇ॰… ಕಸ್ಸಪೋ’ತಿ ಅಯಂ ಬುದ್ಧವಂಸೋ ನಾಮ। ಏತೇ ಚ ಅಞ್ಞೇ ಚ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖಾ ಬುದ್ಧಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರೇನೇವ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸು’’ನ್ತಿ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಂ ಠಿತೋವ –

    Evamādikāhi dasahi narasīhagāthāhi abhitthavitvā ‘‘tumhākaṃ putto piṇḍāya caratī’’ti rañño ārocesi. Rājā saṃviggahadayo hatthena sāṭakaṃ saṇḍapento turitaturito nikkhamitvā vegena gantvā bhagavato purato ṭhatvā āha – ‘‘kinnu kho, bhante, amhe lajjāpetha, kimatthaṃ piṇḍāya caratha, kiṃ ‘ettakānaṃ bhikkhūnaṃ na sakkā bhattaṃ laddhu’nti saññaṃ karitthā’’ti? ‘‘Vaṃsacārittametaṃ, mahārāja, amhāka’’nti. ‘‘Nanu, bhante, amhākaṃ vaṃso nāma mahāsammatakhattiyavaṃso, ettha ca ekakhattiyopi bhikkhācarako nāma natthī’’ti. ‘‘Ayaṃ, mahārāja, khattiyavaṃso nāma tava vaṃso. Amhākaṃ pana ‘dīpaṅkaro koṇḍañño…pe… kassapo’ti ayaṃ buddhavaṃso nāma. Ete ca aññe ca anekasahassasaṅkhā buddhā bhikkhācāreneva jīvikaṃ kappesu’’nti antaravīthiyaṃ ṭhitova –

    ‘‘ಉತ್ತಿಟ್ಠೇ ನಪ್ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಧಮ್ಮಂ ಸುಚರಿತಂ ಚರೇ।

    ‘‘Uttiṭṭhe nappamajjeyya, dhammaṃ sucaritaṃ care;

    ಧಮ್ಮಚಾರೀ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ಅಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪರಮ್ಹಿ ಚಾ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೬೮) –

    Dhammacārī sukhaṃ seti, asmiṃ loke paramhi cā’’ti. (dha. pa. 168) –

    ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ। ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ರಾಜಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ।

    Imaṃ gāthamāha. Gāthāpariyosāne rājā sotāpattiphale patiṭṭhāsi.

    ‘‘ಧಮ್ಮಞ್ಚರೇ ಸುಚರಿತಂ, ನ ನಂ ದುಚ್ಚರಿತಂ ಚರೇ।

    ‘‘Dhammañcare sucaritaṃ, na naṃ duccaritaṃ care;

    ಧಮ್ಮಚಾರೀ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ಅಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪರಮ್ಹಿ ಚಾ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೬೯) –

    Dhammacārī sukhaṃ seti, asmiṃ loke paramhi cā’’ti. (dha. pa. 169) –

    ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಮಹಾಧಮ್ಮಪಾಲಜಾತಕಂ (ಜಾ॰ ೧.೧೦.೯೨ ಆದಯೋ) ಸುತ್ವಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಮರಣಸಮಯೇ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ನಿಪನ್ನೋಯೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅರಞ್ಞವಾಸೇನ ಪಧಾನಾನುಯೋಗಕಿಚ್ಚಂ ರಞ್ಞೋ ನಾಹೋಸಿ। ಸೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾಯೇವ ಪನ ಭಗವತೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಪರಿಸಂ ಭಗವನ್ತಂ ಮಹಾಪಾಸಾದಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪಣೀತೇನ ಖಾದನೀಯೇನ ಭೋಜನೀಯೇನ ಪರಿವಿಸಿ। ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಬ್ಬಂ ಇತ್ಥಾಗಾರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿ ಠಪೇತ್ವಾ ರಾಹುಲಮಾತರಂ। ಸಾ ಪನ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತಂ ವನ್ದಾಹೀ’’ತಿ ಪರಿಜನೇನ ವುಚ್ಚಮಾನಾಪಿ ‘‘ಸಚೇ ಮಯ್ಹಂ ಗುಣೋ ಅತ್ಥಿ, ಸಯಮೇವ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಆಗತಮೇವ ನಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನ ಅಗಮಾಸಿ।

    Imaṃ gāthaṃ sutvā sakadāgāmiphale patiṭṭhāsi, mahādhammapālajātakaṃ (jā. 1.10.92 ādayo) sutvā anāgāmiphale patiṭṭhāsi, maraṇasamaye setacchattassa heṭṭhā sirisayane nipannoyeva arahattaṃ pāpuṇi. Araññavāsena padhānānuyogakiccaṃ rañño nāhosi. So sotāpattiphalaṃ sacchikatvāyeva pana bhagavato pattaṃ gahetvā saparisaṃ bhagavantaṃ mahāpāsādaṃ āropetvā paṇītena khādanīyena bhojanīyena parivisi. Bhattakiccapariyosāne sabbaṃ itthāgāraṃ āgantvā bhagavantaṃ vandi ṭhapetvā rāhulamātaraṃ. Sā pana ‘‘gaccha, ayyaputtaṃ vandāhī’’ti parijanena vuccamānāpi ‘‘sace mayhaṃ guṇo atthi, sayameva mama santikaṃ ayyaputto āgamissati, āgatameva naṃ vandissāmī’’ti vatvā na agamāsi.

    ಭಗವಾ ರಾಜಾನಂ ಪತ್ತಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ದ್ವೀಹಿ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಜಧೀತಾಯ ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ರಾಜಧೀತಾ ಯಥಾರುಚಿ ವನ್ದಮಾನಾ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ಸಾ ವೇಗೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಗೋಪ್ಫಕೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಸೀಸಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಯಥಾಜ್ಝಾಸಯಂ ವನ್ದಿ। ರಾಜಾ ರಾಜಧೀತಾಯ ಭಗವತಿ ಸಿನೇಹಬಹುಮಾನಾದಿಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಕಥೇಸಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಧೀತಾ ‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ನಿವಾಸಿತಾನೀ’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಾಸಾಯವತ್ಥನಿವತ್ಥಾ ಜಾತಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಭತ್ತಿಕಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಏಕಭತ್ತಿಕಾವ ಜಾತಾ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಹಾಸಯನಸ್ಸ ಛಡ್ಡಿತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟ್ಟಿಕಾಮಞ್ಚಕೇಯೇವ ನಿಪನ್ನಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದೀಹಿ ವಿರತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ವಿರತಮಾಲಾಗನ್ಧಾವ ಜಾತಾ, ಅತ್ತನೋ ಞಾತಕೇಹಿ ‘ಮಯಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಸಾಸನೇ ಪೇಸಿತೇಪಿ ತೇಸು ಏಕಞಾತಕಮ್ಪಿ ನ ಓಲೋಕೇಸಿ, ಏವಂ ಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಧೀತಾ’’ತಿ। ‘‘ಅನಚ್ಛರಿಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಯಂ ಇದಾನಿ ತಯಾ ರಕ್ಖಿಯಮಾನಾ ರಾಜಧೀತಾ ಪರಿಪಕ್ಕೇ ಞಾಣೇ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖೇಯ್ಯ, ಏಸಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅನಾರಕ್ಖಾ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ವಿಚರಮಾನಾ ಅಪರಿಪಕ್ಕೇಪಿ ಞಾಣೇ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಚನ್ದಕಿನ್ನರೀಜಾತಕಂ (ಜಾ॰ ೧.೧೪.೧೮ ಆದಯೋ) ಕಥೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।

    Bhagavā rājānaṃ pattaṃ gāhāpetvā dvīhi aggasāvakehi saddhiṃ rājadhītāya sirigabbhaṃ gantvā ‘‘rājadhītā yathāruci vandamānā na kiñci vattabbā’’ti vatvā paññattāsane nisīdi. Sā vegenāgantvā gopphakesu gahetvā pādapiṭṭhiyaṃ sīsaṃ parivattetvā yathājjhāsayaṃ vandi. Rājā rājadhītāya bhagavati sinehabahumānādiguṇasampattiṃ kathesi – ‘‘bhante, mama dhītā ‘tumhehi kāsāyāni vatthāni nivāsitānī’ti sutvā tato paṭṭhāya kāsāyavatthanivatthā jātā, tumhākaṃ ekabhattikabhāvaṃ sutvā ekabhattikāva jātā, tumhehi mahāsayanassa chaḍḍitabhāvaṃ sutvā paṭṭikāmañcakeyeva nipannā, tumhākaṃ mālāgandhādīhi viratabhāvaṃ ñatvā viratamālāgandhāva jātā, attano ñātakehi ‘mayaṃ paṭijaggissāmā’ti sāsane pesitepi tesu ekañātakampi na olokesi, evaṃ guṇasampannā me, bhante, dhītā’’ti. ‘‘Anacchariyaṃ, mahārāja, ayaṃ idāni tayā rakkhiyamānā rājadhītā paripakke ñāṇe attānaṃ rakkheyya, esā pubbe anārakkhā pabbatapāde vicaramānā aparipakkepi ñāṇe attānaṃ rakkhī’’ti vatvā candakinnarījātakaṃ (jā. 1.14.18 ādayo) kathetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.

    ಪುನದಿವಸೇ ಪನ ನನ್ದಸ್ಸ ರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ಅಭಿಸೇಕಗೇಹಪ್ಪವೇಸನವಿವಾಹಮಙ್ಗಲೇಸು ವತ್ತಮಾನೇಸು ತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಮಾರಂ ಪತ್ತಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಕಾಮೋ ಮಙ್ಗಲಂ ವತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ ಕುಮಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತುವಟಂ ಖೋ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗೀವಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇಸಿ। ಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ‘‘ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ಅವಿಸಹಮಾನೋ ವಿಹಾರಂಯೇವ ಅಗಮಾಸಿ। ತಂ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಂಯೇವ ಭಗವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತಿಯದಿವಸೇ ನನ್ದಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ।

    Punadivase pana nandassa rājakumārassa abhisekagehappavesanavivāhamaṅgalesu vattamānesu tassa gehaṃ gantvā kumāraṃ pattaṃ gāhāpetvā pabbājetukāmo maṅgalaṃ vatvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Janapadakalyāṇī kumāraṃ gacchantaṃ disvā ‘‘tuvaṭaṃ kho, ayyaputta, āgaccheyyāsī’’ti vatvā gīvaṃ pasāretvā olokesi. So bhagavantaṃ ‘‘pattaṃ gaṇhathā’’ti vattuṃ avisahamāno vihāraṃyeva agamāsi. Taṃ anicchamānaṃyeva bhagavā pabbājesi. Iti bhagavā kapilavatthuṃ gantvā tatiyadivase nandaṃ pabbājesi.

    ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ರಾಹುಲಮಾತಾಪಿ ಕುಮಾರಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಪಸ್ಸ, ತಾತ, ಏತಂ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಸಮಣಪರಿವುತಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪವಣ್ಣಂ ಸಮಣಂ, ಅಯಂ ತೇ ಪಿತಾ, ಏತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಾ ನಿಧಯೋ ಅಹೇಸುಂ ತ್ಯಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಪಸ್ಸಾಮ, ಗಚ್ಛ, ನಂ ದಾಯಜ್ಜಂ ಯಾಚಾಹಿ – ‘ಅಹಂ, ತಾತ, ಕುಮಾರೋ ಅಭಿಸೇಕಂ ಪತ್ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಧನೇನ ಮೇ ಅತ್ಥೋ, ಧನಂ ಮೇ ದೇಹಿ। ಸಾಮಿಕೋ ಹಿ ಪುತ್ತೋ ಪಿತುಸನ್ತಕಸ್ಸಾ’’’ತಿ। ಕುಮಾರೋ ಚ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾವ ಪಿತುಸಿನೇಹಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಹಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ‘‘ಸುಖಾ ತೇ, ಸಮಣ, ಛಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಞ್ಞಞ್ಚ ಬಹುಂ ಅತ್ತನೋ ಅನುರೂಪಂ ವದನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಭಗವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಅನುಮೋದನಂ ವತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಕುಮಾರೋಪಿ ‘‘ದಾಯಜ್ಜಂ ಮೇ, ಸಮಣ, ದೇಹಿ, ದಾಯಜ್ಜಂ ಮೇ, ಸಮಣ, ದೇಹೀ’’ತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಅನುಬನ್ಧಿ। ನ ಭಗವಾ ಕುಮಾರಂ ನಿವತ್ತಾಪೇಸಿ, ಪರಿಜನೋಪಿ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಇತಿ ಸೋ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆರಾಮಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ।

    Sattame divase rāhulamātāpi kumāraṃ alaṅkaritvā bhagavato santikaṃ pesesi – ‘‘passa, tāta, etaṃ vīsatisahassasamaṇaparivutaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ brahmarūpavaṇṇaṃ samaṇaṃ, ayaṃ te pitā, etassa mahantā nidhayo ahesuṃ tyassa nikkhamanakālato paṭṭhāya na passāma, gaccha, naṃ dāyajjaṃ yācāhi – ‘ahaṃ, tāta, kumāro abhisekaṃ patvā cakkavattī bhavissāmi, dhanena me attho, dhanaṃ me dehi. Sāmiko hi putto pitusantakassā’’’ti. Kumāro ca bhagavato santikaṃ gantvāva pitusinehaṃ labhitvā haṭṭhacitto ‘‘sukhā te, samaṇa, chāyā’’ti vatvā aññañca bahuṃ attano anurūpaṃ vadanto aṭṭhāsi. Bhagavā katabhattakicco anumodanaṃ vatvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Kumāropi ‘‘dāyajjaṃ me, samaṇa, dehi, dāyajjaṃ me, samaṇa, dehī’’ti bhagavantaṃ anubandhi. Na bhagavā kumāraṃ nivattāpesi, parijanopi bhagavatā saddhiṃ gacchantaṃ nivattetuṃ nāsakkhi. Iti so bhagavatā saddhiṃ ārāmameva agamāsi.

    ತತೋ ಭಗವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯಂ ಅಯಂ ಪಿತುಸನ್ತಕಂ ಧನಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ವಟ್ಟಾನುಗತಂ ಸವಿಘಾತಂ, ಹನ್ದಸ್ಸ ಮೇ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಪಟಿಲದ್ಧಂ ಸತ್ತವಿಧಂ ಅರಿಯಧನಂ ದೇಮಿ, ಲೋಕುತ್ತರದಾಯಜ್ಜಸ್ಸ ನಂ ಸಾಮಿಕಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ರಾಹುಲಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಹೀ’’ತಿ। ಥೇರೋ ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಚ ಪನ ಕುಮಾರೇ ರಞ್ಞೋ ಅಧಿಮತ್ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ತಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯಾ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಅನನುಞ್ಞಾತಂ ಪುತ್ತಂ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ವರಂ ಯಾಚಿ। ಭಗವಾ ಚ ತಸ್ಸ ವರಂ ದತ್ವಾ ಪುನೇಕದಿವಸೇ ರಾಜನಿವೇಸನೇ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೇನ ರಞ್ಞಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಕಾಲೇ ಏಕಾ ದೇವತಾ ಮಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘ಪುತ್ತೋ ತೇ ಕಾಲಙ್ಕತೋ’ತಿ ಆಹ, ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಅಸದ್ದಹನ್ತೋ ‘ನ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕರೋತೀ’ತಿ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸಥ, ಯೇ ತುಮ್ಹೇ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಟ್ಠಿಕಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘ಪುತ್ತೋ ತೇ ಮತೋ’ತಿ ವುತ್ತೇ ನ ಸದ್ದಹಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮಹಾಧಮ್ಮಪಾಲಜಾತಕಂ ಕಥೇಸಿ। ಕಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ರಾಜಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ।

    Tato bhagavā cintesi – ‘‘yaṃ ayaṃ pitusantakaṃ dhanaṃ icchati, taṃ vaṭṭānugataṃ savighātaṃ, handassa me bodhimaṇḍe paṭiladdhaṃ sattavidhaṃ ariyadhanaṃ demi, lokuttaradāyajjassa naṃ sāmikaṃ karomī’’ti āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantesi – ‘‘tena hi, sāriputta, rāhulaṃ pabbājehī’’ti. Thero taṃ pabbājesi. Pabbajite ca pana kumāre rañño adhimattaṃ dukkhaṃ uppajji, taṃ adhivāsetuṃ asakkonto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā ‘‘sādhu, bhante, ayyā mātāpitūhi ananuññātaṃ puttaṃ na pabbājeyyu’’nti varaṃ yāci. Bhagavā ca tassa varaṃ datvā punekadivase rājanivesane katabhattakicco ekamantaṃ nisinnena raññā ‘‘bhante, tumhākaṃ dukkarakārikakāle ekā devatā maṃ upasaṅkamitvā ‘putto te kālaṅkato’ti āha, tassā vacanaṃ asaddahanto ‘na mayhaṃ putto sambodhiṃ appatvā kālaṃ karotī’ti taṃ paṭikkhipi’’nti vutte ‘‘tumhe idāni kiṃ saddahissatha, ye tumhe pubbepi aṭṭhikāni dassetvā ‘putto te mato’ti vutte na saddahitthā’’ti imissā aṭṭhuppattiyā mahādhammapālajātakaṃ kathesi. Kathāpariyosāne rājā anāgāmiphale patiṭṭhahi.

    ಇತಿ ಭಗವಾ ಪಿತರಂ ತೀಸು ಫಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಪುನದೇವ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೀತವನೇ ವಿಹಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಗಹಪತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ಭಣ್ಡಂ ಆದಾಯ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಬಲವಪಚ್ಚೂಸೇ ದೇವತಾನುಭಾವೇನ ವಿವಟೇನ ದ್ವಾರೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ, ದುತಿಯೇ ದಿವಸೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಸತ್ಥು ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸಯೋಜನಟ್ಠಾನೇ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಯೋಜನಿಕೇ ಯೋಜನಿಕೇ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಕೋಟಿಸನ್ಥಾರೇನ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಹಿರಞ್ಞಕೋಟೀಹಿ ಕಿಣಿತ್ವಾ ನವಕಮ್ಮಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ। ಸೋ ಮಜ್ಝೇ ದಸಬಲಸ್ಸ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಕಾರೇಸಿ, ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಸೀತಿಯಾ ಮಹಾಥೇರಾನಂ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಏಕಸನ್ನಿವೇಸನೇ ಆವಾಸೇ ಏಕಕುಟಿಕದ್ವಿಕುಟಿಕಹಂಸವಟ್ಟಕದೀಘರಸ್ಸಸಾಲಾಮಣ್ಡಪಾದಿವಸೇನ ಸೇಸಸೇನಾಸನಾನಿ ಪೋಕ್ಖರಣಿಚಙ್ಕಮನರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಾನಿ ಚಾತಿ ಅಟ್ಠಾರಸಕೋಟಿಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ರಮಣೀಯೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಮನೋರಮಂ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ದೂತಂ ಪಾಹೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ರಾಜಗಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸಾವತ್ಥಿನಗರಂ ಪಾಪುಣಿ।

    Iti bhagavā pitaraṃ tīsu phalesu patiṭṭhāpetvā bhikkhusaṅghaparivuto punadeva rājagahaṃ gantvā sītavane vihāsi. Tasmiṃ samaye anāthapiṇḍiko gahapati pañcahi sakaṭasatehi bhaṇḍaṃ ādāya rājagahaṃ gantvā attano piyasahāyakassa seṭṭhino gehaṃ gantvā tattha buddhassa bhagavato uppannabhāvaṃ sutvā balavapaccūse devatānubhāvena vivaṭena dvārena satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāya, dutiye divase buddhappamukhassa saṅghassa mahādānaṃ datvā sāvatthiṃ āgamanatthāya satthu paṭiññaṃ gahetvā antarāmagge pañcacattālīsayojanaṭṭhāne satasahassaṃ datvā yojanike yojanike vihāraṃ kāretvā jetavanaṃ koṭisanthārena aṭṭhārasahi hiraññakoṭīhi kiṇitvā navakammaṃ paṭṭhapesi. So majjhe dasabalassa gandhakuṭiṃ kāresi, taṃ parivāretvā asītiyā mahātherānaṃ pāṭiyekkaṃ ekasannivesane āvāse ekakuṭikadvikuṭikahaṃsavaṭṭakadīgharassasālāmaṇḍapādivasena sesasenāsanāni pokkharaṇicaṅkamanarattiṭṭhānadivāṭṭhānāni cāti aṭṭhārasakoṭipariccāgena ramaṇīye bhūmibhāge manoramaṃ vihāraṃ kāretvā dasabalassa āgamanatthāya dūtaṃ pāhesi. Satthā tassa vacanaṃ sutvā mahābhikkhusaṅghaparivāro rājagahā nikkhamitvā anupubbena sāvatthinagaraṃ pāpuṇi.

    ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಖೋ ವಿಹಾರಮಹಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಜೇತವನಂ ಪವಿಸನದಿವಸೇ ಪುತ್ತಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಕತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೇಹೇವ ಪಞ್ಚಹಿ ಕುಮಾರಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋ ಸಪರಿವಾರೋ ಪಞ್ಚವಣ್ಣವತ್ಥಸಮುಜ್ಜಲಾನಿ ಪಞ್ಚ ಧಜಸತಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪುರತೋ ಅಹೋಸಿ, ತೇಸಂ ಪಚ್ಛತೋ ಮಹಾಸುಭದ್ದಾ ಚೂಳಸುಭದ್ದಾತಿ ದ್ವೇ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತರೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಕುಮಾರಿಕಾಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪುಣ್ಣಘಟೇ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು, ತಾಸಂ ಪಚ್ಛತೋ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಮಾತುಗಾಮಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪುಣ್ಣಪಾತಿಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಚ್ಛತೋ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಅಹತವತ್ಥನಿವತ್ಥೋ ಅಹತವತ್ಥನಿವತ್ಥೇಹೇವ ಪಞ್ಚಹಿ ಸೇಟ್ಠಿಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಞ್ಛಿ। ಭಗವಾ ಇಮಂ ಉಪಾಸಕಪರಿಸಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಪ್ಪಭಾಯ ಸುವಣ್ಣರಸಸೇಕಸಿಞ್ಚನಾನಿ ವಿಯ ವನನ್ತರಾನಿ ಕುರುಮಾನೋ ಅನನ್ತಾಯ ಬುದ್ಧಲೀಲಾಯ ಅಪರಿಮಾಣಾಯ ಬುದ್ಧಸಿರಿಯಾ ಜೇತವನವಿಹಾರಂ ಪಾವಿಸಿ।

    Mahāseṭṭhipi kho vihāramahaṃ sajjetvā tathāgatassa jetavanaṃ pavisanadivase puttaṃ sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitaṃ katvā alaṅkatapaṭiyatteheva pañcahi kumārasatehi saddhiṃ pesesi. So saparivāro pañcavaṇṇavatthasamujjalāni pañca dhajasatāni gahetvā dasabalassa purato ahosi, tesaṃ pacchato mahāsubhaddā cūḷasubhaddāti dve seṭṭhidhītaro pañcahi kumārikāsatehi saddhiṃ puṇṇaghaṭe gahetvā nikkhamiṃsu, tāsaṃ pacchato seṭṭhibhariyā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā pañcahi mātugāmasatehi saddhiṃ puṇṇapātiyo gahetvā nikkhami, sabbesaṃ pacchato mahāseṭṭhi ahatavatthanivattho ahatavatthanivattheheva pañcahi seṭṭhisatehi saddhiṃ bhagavantaṃ abbhuggañchi. Bhagavā imaṃ upāsakaparisaṃ purato katvā mahābhikkhusaṅghaparivuto attano sarīrappabhāya suvaṇṇarasasekasiñcanāni viya vanantarāni kurumāno anantāya buddhalīlāya aparimāṇāya buddhasiriyā jetavanavihāraṃ pāvisi.

    ಅಥ ನಂ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಆಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಥಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಪಟಿಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಗಹಪತಿ, ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಸುವಣ್ಣಭಿಙ್ಗಾರಂ ಆದಾಯ ದಸಬಲಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಉದಕಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಜೇತವನವಿಹಾರಂ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಅದಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ವಿಹಾರಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ –

    Atha naṃ anāthapiṇḍiko āpucchi – ‘‘kathāhaṃ, bhante, imasmiṃ vihāre paṭipajjāmī’’ti? ‘‘Tena hi, gahapati, imaṃ vihāraṃ āgatānāgatassa cātuddisassa bhikkhusaṅghassa patiṭṭhāpehī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante’’ti mahāseṭṭhi suvaṇṇabhiṅgāraṃ ādāya dasabalassa hatthe udakaṃ pātetvā ‘‘imaṃ jetavanavihāraṃ āgatānāgatassa cātuddisassa buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa dammī’’ti adāsi. Satthā vihāraṃ paṭiggahetvā anumodanaṃ karonto –

    ‘‘ಸೀತಂ ಉಣ್ಹಂ ಪಟಿಹನ್ತಿ, ತತೋ ವಾಳಮಿಗಾನಿ ಚ।

    ‘‘Sītaṃ uṇhaṃ paṭihanti, tato vāḷamigāni ca;

    ಸರೀಸಪೇ ಚ ಮಕಸೇ, ಸಿಸಿರೇ ಚಾಪಿ ವುಟ್ಠಿಯೋ॥

    Sarīsape ca makase, sisire cāpi vuṭṭhiyo.

    ‘‘ತತೋ ವಾತಾತಪೋ ಘೋರೋ, ಸಞ್ಜಾತೋ ಪಟಿಹಞ್ಞತಿ।

    ‘‘Tato vātātapo ghoro, sañjāto paṭihaññati;

    ಲೇಣತ್ಥಞ್ಚ ಸುಖತ್ಥಞ್ಚ, ಝಾಯಿತುಞ್ಚ ವಿಪಸ್ಸಿತುಂ॥

    Leṇatthañca sukhatthañca, jhāyituñca vipassituṃ.

    ‘‘ವಿಹಾರದಾನಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ಅಗ್ಗಂ ಬುದ್ಧೇನ ವಣ್ಣಿತಂ।

    ‘‘Vihāradānaṃ saṅghassa, aggaṃ buddhena vaṇṇitaṃ;

    ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಪಣ್ಡಿತೋ ಪೋಸೋ, ಸಮ್ಪಸ್ಸಂ ಅತ್ಥಮತ್ತನೋ॥

    Tasmā hi paṇḍito poso, sampassaṃ atthamattano.

    ‘‘ವಿಹಾರೇ ಕಾರಯೇ ರಮ್ಮೇ, ವಾಸಯೇತ್ಥ ಬಹುಸ್ಸುತೇ।

    ‘‘Vihāre kāraye ramme, vāsayettha bahussute;

    ತೇಸಂ ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ, ವತ್ಥಸೇನಾಸನಾನಿ ಚ॥

    Tesaṃ annañca pānañca, vatthasenāsanāni ca.

    ‘‘ದದೇಯ್ಯ ಉಜುಭೂತೇಸು, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ।

    ‘‘Dadeyya ujubhūtesu, vippasannena cetasā;

    ತೇ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಿ, ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಾಪನೂದನಂ।

    Te tassa dhammaṃ desenti, sabbadukkhāpanūdanaṃ;

    ಯಂ ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ಇಧಞ್ಞಾಯ, ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ ಅನಾಸವೋ’’ತಿ॥ (ಚೂಳವ॰ ೨೯೫) –

    Yaṃ so dhammaṃ idhaññāya, parinibbāti anāsavo’’ti. (cūḷava. 295) –

    ವಿಹಾರಾನಿಸಂಸಂ ಕಥೇಸಿ। ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ದುತಿಯದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಹಾರಮಹಂ ಆರಭಿ। ವಿಸಾಖಾಯ ವಿಹಾರಮಹೋ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ನಿಟ್ಠಿತೋ, ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಪನ ವಿಹಾರಮಹೋ ನವಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ನಿಟ್ಠಾಸಿ। ವಿಹಾರಮಹೇಪಿ ಅಟ್ಠಾರಸೇವ ಕೋಟಿಯೋ ಪರಿಚ್ಚಾಗಂ ಅಗಮಂಸು। ಇತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಿಹಾರೇ ಚತುಪಣ್ಣಾಸಕೋಟಿಸಙ್ಖಂ ಧನಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿ।

    Vihārānisaṃsaṃ kathesi. Anāthapiṇḍiko dutiyadivasato paṭṭhāya vihāramahaṃ ārabhi. Visākhāya vihāramaho catūhi māsehi niṭṭhito, anāthapiṇḍikassa pana vihāramaho navahi māsehi niṭṭhāsi. Vihāramahepi aṭṭhāraseva koṭiyo pariccāgaṃ agamaṃsu. Iti ekasmiṃyeva vihāre catupaṇṇāsakoṭisaṅkhaṃ dhanaṃ pariccaji.

    ಅತೀತೇ ಪನ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಪುನಬ್ಬಸುಮಿತ್ತೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಸುವಣ್ಣಿಟ್ಠಕಾಸನ್ಥಾರೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ। ಸಿಖಿಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಸಿರಿವಡ್ಢೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಸುವಣ್ಣಫಾಲಸನ್ಥಾರೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ। ವೇಸ್ಸಭುಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಸೋತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಸುವಣ್ಣಹತ್ಥಿಪದಸನ್ಥಾರೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಅಡ್ಢಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ। ಕಕುಸನ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಅಚ್ಚುತೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಸುವಣ್ಣಿಟ್ಠಕಾಸನ್ಥಾರೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ। ಕೋಣಾಗಮನಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಉಗ್ಗೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಸುವಣ್ಣಕಚ್ಛಪಸನ್ಥಾರೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಅಡ್ಢಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ। ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಸುಮಙ್ಗಲೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಸುವಣ್ಣಯಟ್ಠಿಸನ್ಥಾರೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಸೋಳಸಕರೀಸಪ್ಪಮಾಣಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಕಹಾಪಣಕೋಟಿಸನ್ಥಾರೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಅಟ್ಠಕರೀಸಪ್ಪಮಾಣಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ। ಇದಂ ಕಿರ ಠಾನಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಅವಿಜಹಿತಟ್ಠಾನಮೇವ।

    Atīte pana vipassissa bhagavato kāle punabbasumitto nāma seṭṭhi suvaṇṇiṭṭhakāsanthārena kiṇitvā tasmiṃyeva ṭhāne yojanappamāṇaṃ saṅghārāmaṃ kāresi. Sikhissa pana bhagavato kāle sirivaḍḍho nāma seṭṭhi suvaṇṇaphālasanthārena kiṇitvā tasmiṃyeva ṭhāne tigāvutappamāṇaṃ saṅghārāmaṃ kāresi. Vessabhussa bhagavato kāle sotthiyo nāma seṭṭhi suvaṇṇahatthipadasanthārena kiṇitvā tasmiṃyeva ṭhāne aḍḍhayojanappamāṇaṃ saṅghārāmaṃ kāresi. Kakusandhassa bhagavato kāle accuto nāma seṭṭhi suvaṇṇiṭṭhakāsanthārena kiṇitvā tasmiṃyeva ṭhāne gāvutappamāṇaṃ saṅghārāmaṃ kāresi. Koṇāgamanassa bhagavato kāle uggo nāma seṭṭhi suvaṇṇakacchapasanthārena kiṇitvā tasmiṃyeva ṭhāne aḍḍhagāvutappamāṇaṃ saṅghārāmaṃ kāresi. Kassapassa bhagavato kāle sumaṅgalo nāma seṭṭhi suvaṇṇayaṭṭhisanthārena kiṇitvā tasmiṃyeva ṭhāne soḷasakarīsappamāṇaṃ saṅghārāmaṃ kāresi. Amhākaṃ pana bhagavato kāle anāthapiṇḍiko nāma seṭṭhi kahāpaṇakoṭisanthārena kiṇitvā tasmiṃyeva ṭhāne aṭṭhakarīsappamāṇaṃ saṅghārāmaṃ kāresi. Idaṃ kira ṭhānaṃ sabbabuddhānaṃ avijahitaṭṭhānameva.

    ಇತಿ ಮಹಾಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಯಾವ ಮಹಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನಮಞ್ಚಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಭಗವಾ ವಿಹಾಸಿ, ಇದಂ ಸನ್ತಿಕೇನಿದಾನಂ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Iti mahābodhimaṇḍe sabbaññutappattito yāva mahāparinibbānamañcā yasmiṃ yasmiṃ ṭhāne bhagavā vihāsi, idaṃ santikenidānaṃ nāmāti veditabbaṃ.

    ಸನ್ತಿಕೇನಿದಾನಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Santikenidānakathā niṭṭhitā.

    ನಿದಾನಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Nidānakathā niṭṭhitā.

    ಥೇರಾಪದಾನಂ

    Therāpadānaṃ





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact