| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / थेरीगाथा-अट्ठकथा • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
७. गुत्ताथेरीगाथावण्णना
7. Guttātherīgāthāvaṇṇanā
गुत्ते यदत्थं पब्बज्जातिआदिका गुत्ताय थेरिया गाथा। अयम्पि पुरिमबुद्धेसु कताधिकारा तत्थ तत्थ भवे विवट्टूपनिस्सयं कुसलं उपचिनन्ती अनुक्कमेन सम्भतविमोक्खसम्भारा हुत्वा, परिपक्ककुसलमूला सुगतीसुयेव संसरन्ती इमस्मिं बुद्धुप्पादे सावत्थियं ब्राह्मणकुले निब्बत्ता, गुत्तातिस्सा नामं अहोसि। सा विञ्ञुतं पत्वा उपनिस्सयसम्पत्तिया चोदियमाना घरावासं जिगुच्छन्ती मातापितरो अनुजानापेत्वा महापजापतिगोतमिया सन्तिके पब्बजि। पब्बजित्वा च विपस्सनं पट्ठपेत्वा भावनं अनुयुञ्जन्तिया तस्सा चित्तं चिरकालपरिचयेन बहिद्धारम्मणे विधावति, एकग्गं नाहोसि। सत्था दिस्वा तं अनुग्गण्हन्तो, गन्धकुटियं यथानिसिन्नोव ओभासं फरित्वा तस्सा आसन्ने आकासे निसिन्नं विय अत्तानं दस्सेत्वा ओवदन्तो –
Gutte yadatthaṃ pabbajjātiādikā guttāya theriyā gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī anukkamena sambhatavimokkhasambhārā hutvā, paripakkakusalamūlā sugatīsuyeva saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattā, guttātissā nāmaṃ ahosi. Sā viññutaṃ patvā upanissayasampattiyā codiyamānā gharāvāsaṃ jigucchantī mātāpitaro anujānāpetvā mahāpajāpatigotamiyā santike pabbaji. Pabbajitvā ca vipassanaṃ paṭṭhapetvā bhāvanaṃ anuyuñjantiyā tassā cittaṃ cirakālaparicayena bahiddhārammaṇe vidhāvati, ekaggaṃ nāhosi. Satthā disvā taṃ anuggaṇhanto, gandhakuṭiyaṃ yathānisinnova obhāsaṃ pharitvā tassā āsanne ākāse nisinnaṃ viya attānaṃ dassetvā ovadanto –
१६३.
163.
‘‘गुत्ते यदत्थं पब्बज्जा, हित्वा पुत्तं वसुं पियं।
‘‘Gutte yadatthaṃ pabbajjā, hitvā puttaṃ vasuṃ piyaṃ;
तमेव अनुब्रूहेहि, मा चित्तस्स वसं गमि॥
Tameva anubrūhehi, mā cittassa vasaṃ gami.
१६४.
164.
‘‘चित्तेन वञ्चिता सत्ता, मारस्स विसये रता।
‘‘Cittena vañcitā sattā, mārassa visaye ratā;
अनेकजातिसंसारं, सन्धावन्ति अविद्दसू॥
Anekajātisaṃsāraṃ, sandhāvanti aviddasū.
१६५.
165.
‘‘कामाच्छन्दञ्च ब्यापादं, सक्कायदिट्ठिमेव च।
‘‘Kāmācchandañca byāpādaṃ, sakkāyadiṭṭhimeva ca;
सीलब्बतपरामासं, विचिकिच्छं च पञ्चमं॥
Sīlabbataparāmāsaṃ, vicikicchaṃ ca pañcamaṃ.
१६६.
166.
‘‘संयोजनानि एतानि, पजहित्वान भिक्खुनी।
‘‘Saṃyojanāni etāni, pajahitvāna bhikkhunī;
ओरम्भागमनीयानि, नयिदं पुनरेहिसि॥
Orambhāgamanīyāni, nayidaṃ punarehisi.
१६७.
167.
‘‘रागं मानं अविज्जञ्च, उद्धच्चञ्च विवज्जिय।
‘‘Rāgaṃ mānaṃ avijjañca, uddhaccañca vivajjiya;
संयोजनानि छेत्वान, दुक्खस्सन्तं करिस्ससि॥
Saṃyojanāni chetvāna, dukkhassantaṃ karissasi.
१६८.
168.
‘‘खेपेत्वा जातिसंसारं, परिञ्ञाय पुनब्भवं।
‘‘Khepetvā jātisaṃsāraṃ, pariññāya punabbhavaṃ;
दिट्ठेव धम्मे निच्छाता, उपसन्ता चरिस्ससी’’ति॥ – इमा गाथा आभासि।
Diṭṭheva dhamme nicchātā, upasantā carissasī’’ti. – imā gāthā ābhāsi;
तत्थ तमेव अनुब्रूहेहीति यदत्थं यस्स किलेसपरिनिब्बानस्स खन्धपरिनिब्बानस्स च अत्थाय। हित्वा पुत्तं वसुं पियन्ति पियायितब्बं ञातिपरिवट्टं भोगक्खन्धञ्च हित्वा मम सासने पब्बज्जा ब्रह्मचरियवासो इच्छितो, तमेव वड्ढेय्यासि सम्पादेय्यासि। मा चित्तस्स वसं गमीति दीघरत्तं रूपादिआरम्मणवसेन वड्ढितस्स कूटचित्तस्स वसं मा गच्छि।
Tattha tameva anubrūhehīti yadatthaṃ yassa kilesaparinibbānassa khandhaparinibbānassa ca atthāya. Hitvā puttaṃ vasuṃ piyanti piyāyitabbaṃ ñātiparivaṭṭaṃ bhogakkhandhañca hitvā mama sāsane pabbajjā brahmacariyavāso icchito, tameva vaḍḍheyyāsi sampādeyyāsi. Mā cittassa vasaṃ gamīti dīgharattaṃ rūpādiārammaṇavasena vaḍḍhitassa kūṭacittassa vasaṃ mā gacchi.
यस्मा चित्तं नामेतं मायूपमं, येन वञ्चिता अन्धपुथुज्जना मारवसानुगा संसारं नातिवत्तन्ति। तेन वुत्तं ‘‘चित्तेन वञ्चिता’’तिआदि।
Yasmā cittaṃ nāmetaṃ māyūpamaṃ, yena vañcitā andhaputhujjanā māravasānugā saṃsāraṃ nātivattanti. Tena vuttaṃ ‘‘cittena vañcitā’’tiādi.
संयोजनानि एतानीति एतानि ‘‘कामच्छन्दञ्च ब्यापाद’’न्तिआदिना यथावुत्तानि पञ्च बन्धनट्ठेन संयोजनानि। पजहित्वानाति अनागामिमग्गेन समुच्छिन्दित्वा। भिक्खुनीति तस्सा आलपनं। ओरम्भागमनीयानीति रूपारूपधातुतो हेट्ठाभागे कामधातुयं मनुस्सजीवस्स हितानि उपकारानि तत्थ पटिसन्धिया पच्चयभावतो। म-कारो पदसन्धिकरो। ‘‘ओरमागमनीयानी’’ति पाळि, सो एवत्थो। नयिदं पुनरेहिसीति ओरम्भागियानं संयोजनानं पहानेन इदं कामट्ठानं कामभवं पटिसन्धिवसेन पुन नागमिस्ससि। र-कारो पदसन्धिकरो। ‘‘इत्थ’’न्ति वा पाळि, इत्थत्तं कामभवमिच्चेव अत्थो।
Saṃyojanānietānīti etāni ‘‘kāmacchandañca byāpāda’’ntiādinā yathāvuttāni pañca bandhanaṭṭhena saṃyojanāni. Pajahitvānāti anāgāmimaggena samucchinditvā. Bhikkhunīti tassā ālapanaṃ. Orambhāgamanīyānīti rūpārūpadhātuto heṭṭhābhāge kāmadhātuyaṃ manussajīvassa hitāni upakārāni tattha paṭisandhiyā paccayabhāvato. Ma-kāro padasandhikaro. ‘‘Oramāgamanīyānī’’ti pāḷi, so evattho. Nayidaṃ punarehisīti orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ pahānena idaṃ kāmaṭṭhānaṃ kāmabhavaṃ paṭisandhivasena puna nāgamissasi. Ra-kāro padasandhikaro. ‘‘Ittha’’nti vā pāḷi, itthattaṃ kāmabhavamicceva attho.
रागन्ति रूपरागञ्च अरूपरागञ्च। मानन्ति अग्गमग्गवज्झं मानं। अविज्जञ्च उद्धच्चञ्चाति एत्थापि एसेव नयो। विवज्जियाति विपस्सनाय विक्खम्भेत्वा। संयोजनानि छेत्वानाति एतानि रूपरागादीनि पञ्चुद्धम्भागियानि संयोजनानि अरहत्तमग्गेन समुच्छिन्दित्वा। दुक्खस्सन्तं करिस्ससीति सब्बस्सापि वट्टदुक्खस्स परियन्तं परियोसानं पापुणिस्ससि।
Rāganti rūparāgañca arūparāgañca. Mānanti aggamaggavajjhaṃ mānaṃ. Avijjañca uddhaccañcāti etthāpi eseva nayo. Vivajjiyāti vipassanāya vikkhambhetvā. Saṃyojanāni chetvānāti etāni rūparāgādīni pañcuddhambhāgiyāni saṃyojanāni arahattamaggena samucchinditvā. Dukkhassantaṃ karissasīti sabbassāpi vaṭṭadukkhassa pariyantaṃ pariyosānaṃ pāpuṇissasi.
खेपेत्वा जातिसंसारन्ति जाति समूलिकसंसारपवत्तिं परियोसापेत्वा। निच्छाताति नित्तण्हा। उपसन्ताति सब्बसो किलेसानं वूपसमेन उपसन्ता। सेसं वुत्तनयमेव।
Khepetvā jātisaṃsāranti jāti samūlikasaṃsārapavattiṃ pariyosāpetvā. Nicchātāti nittaṇhā. Upasantāti sabbaso kilesānaṃ vūpasamena upasantā. Sesaṃ vuttanayameva.
एवं सत्थारा इमासु गाथासु भासितासु गाथापरियोसाने थेरी सह पटिसम्भिदाहि अरहत्तं पत्वा उदानवसेन भगवता भासितनियामेनेव इमा गाथा अभासि। तेनेव ता थेरिया गाथा नाम जाता।
Evaṃ satthārā imāsu gāthāsu bhāsitāsu gāthāpariyosāne therī saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā udānavasena bhagavatā bhāsitaniyāmeneva imā gāthā abhāsi. Teneva tā theriyā gāthā nāma jātā.
गुत्ताथेरीगाथावण्णना निट्ठिता।
Guttātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / थेरीगाथापाळि • Therīgāthāpāḷi / ७. गुत्ताथेरीगाथा • 7. Guttātherīgāthā
