Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ (అట్ఠకథా) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
౫. హత్థకసుత్తవణ్ణనా
5. Hatthakasuttavaṇṇanā
౩౫. పఞ్చమే ఆళవియన్తి ఆళవిరట్ఠే. గోమగ్గేతి గున్నం గమనమగ్గే. పణ్ణసన్థరేతి సయం పతితపణ్ణసన్థరే. అథాతి ఏవం గున్నం గమనమగ్గం ఉజుం మహాపథం నిస్సాయ సింసపావనే సయం పతితపణ్ణాని సఙ్కడ్ఢిత్వా కతసన్థరే సుగతమహాచీవరం పత్థరిత్వా పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వా నిసిన్నే తథాగతే. హత్థకో ఆళవకోతి హత్థతో హత్థం గతత్తా ఏవంలద్ధనామో ఆళవకో రాజపుత్తో. ఏతదవోచాతి ఏతం ‘‘కచ్చి, భన్తే , భగవా’’తిఆదివచనం అవోచ. కస్మా పన సమ్మాసమ్బుద్ధో తం ఠానం గన్త్వా నిసిన్నో, కస్మా రాజకుమారో తత్థ గతోతి? సమ్మాసమ్బుద్ధో తావ అట్ఠుప్పత్తికాయ ధమ్మదేసనాయ సముట్ఠానం దిస్వా తత్థ నిసిన్నో, రాజకుమారోపి పాతోవ ఉట్ఠాయ పఞ్చహి ఉపాసకసతేహి పరివుతో బుద్ధుపట్ఠానం గచ్ఛన్తో మహామగ్గా ఓక్కమ్మ గోపథం గహేత్వా ‘‘బుద్ధానం పూజనత్థాయ మిస్సకమాలం ఓచినిస్సామీ’’తి గచ్ఛన్తో సత్థారం దిస్వా ఉపసఙ్కమిత్వా వన్దిత్వా ఏకమన్తం నిసీది, ఏవం సో తత్థ గతోతి. సుఖమసయిత్థాతి సుఖం సయిత్థ.
35. Pañcame āḷaviyanti āḷaviraṭṭhe. Gomaggeti gunnaṃ gamanamagge. Paṇṇasanthareti sayaṃ patitapaṇṇasanthare. Athāti evaṃ gunnaṃ gamanamaggaṃ ujuṃ mahāpathaṃ nissāya siṃsapāvane sayaṃ patitapaṇṇāni saṅkaḍḍhitvā katasanthare sugatamahācīvaraṃ pattharitvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisinne tathāgate. Hatthako āḷavakoti hatthato hatthaṃ gatattā evaṃladdhanāmo āḷavako rājaputto. Etadavocāti etaṃ ‘‘kacci, bhante , bhagavā’’tiādivacanaṃ avoca. Kasmā pana sammāsambuddho taṃ ṭhānaṃ gantvā nisinno, kasmā rājakumāro tattha gatoti? Sammāsambuddho tāva aṭṭhuppattikāya dhammadesanāya samuṭṭhānaṃ disvā tattha nisinno, rājakumāropi pātova uṭṭhāya pañcahi upāsakasatehi parivuto buddhupaṭṭhānaṃ gacchanto mahāmaggā okkamma gopathaṃ gahetvā ‘‘buddhānaṃ pūjanatthāya missakamālaṃ ocinissāmī’’ti gacchanto satthāraṃ disvā upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi, evaṃ so tattha gatoti. Sukhamasayitthāti sukhaṃ sayittha.
అన్తరట్ఠకోతి మాఘఫగ్గుణానం అన్తరే అట్ఠదివసపరిమాణో కాలో. మాఘస్స హి అవసానే చత్తారో దివసా, ఫగ్గుణస్స ఆదిమ్హి చత్తారోతి అయం ‘‘అన్తరట్ఠకో’’తి వుచ్చతి. హిమపాతసమయోతి హిమస్స పతనసమయో. ఖరాతి ఫరుసా కక్ఖళా వా. గోకణ్టకహతాతి నవవుట్ఠే దేవే గావీనం అక్కన్తక్కన్తట్ఠానే ఖురన్తరేహి కద్దమో ఉగ్గన్త్వా తిట్ఠతి, సో వాతాతపేన సుక్ఖో కకచదన్తసదిసో హోతి దుక్ఖసమ్ఫస్సో. తం సన్ధాయాహ – ‘‘గోకణ్టకహతా భూమీ’’తి. గున్నం ఖురన్తరేహి ఛిన్నాతిపి అత్థో. వేరమ్భో వాతో వాయతీతి చతూహి దిసాహి వాయన్తో వాతో వాయతి. ఏకాయ దిసాయ వా ద్వీహి వా దిసాహి తీహి వా దిసాహి వాయన్తో వాతో వేరమ్భోతి న వుచ్చతి.
Antaraṭṭhakoti māghaphagguṇānaṃ antare aṭṭhadivasaparimāṇo kālo. Māghassa hi avasāne cattāro divasā, phagguṇassa ādimhi cattāroti ayaṃ ‘‘antaraṭṭhako’’ti vuccati. Himapātasamayoti himassa patanasamayo. Kharāti pharusā kakkhaḷā vā. Gokaṇṭakahatāti navavuṭṭhe deve gāvīnaṃ akkantakkantaṭṭhāne khurantarehi kaddamo uggantvā tiṭṭhati, so vātātapena sukkho kakacadantasadiso hoti dukkhasamphasso. Taṃ sandhāyāha – ‘‘gokaṇṭakahatā bhūmī’’ti. Gunnaṃ khurantarehi chinnātipi attho. Verambho vāto vāyatīti catūhi disāhi vāyanto vāto vāyati. Ekāya disāya vā dvīhi vā disāhi tīhi vā disāhi vāyanto vāto verambhoti na vuccati.
తేన హి రాజకుమారాతి ఇదం సత్థా ‘‘అయం రాజకుమారో లోకస్మిం నేవ సుఖవాసినో, న దుక్ఖవాసినో జానాతి, జానాపేస్సామి న’’న్తి ఉపరి దేసనం వడ్ఢేన్తో ఆహ. తత్థ యథా తే ఖమేయ్యాతి యథా తుయ్హం రుచ్చేయ్య. ఇధస్సాతి ఇమస్మిం లోకే అస్స. గోనకత్థతోతి చతురఙ్గులాధికలోమేన కాళకోజవేన అత్థతో. పటికత్థతోతి ఉణ్ణామయేన సేతత్థరణేన అత్థతో. పటలికత్థతోతి ఘనపుప్ఫేన ఉణ్ణామయఅత్థరణేన అత్థతో. కదలిమిగపవరపచ్చత్థరణోతి కదలిమిగచమ్మమయేన ఉత్తమపచ్చత్థరణేన అత్థతో. తం కిర పచ్చత్థరణం సేతవత్థస్స ఉపరి కదలిమిగచమ్మం అత్థరిత్వా సిబ్బిత్వా కరోన్తి. సఉత్తరచ్ఛదోతి సహ ఉత్తరచ్ఛదేన, ఉపరి బద్ధేన రత్తవితానేన సద్ధిన్తి అత్థో. ఉభతోలోహితకూపధానోతి సీసూపధానఞ్చ పాదూపధానఞ్చాతి పల్లఙ్కస్స ఉభతో ఠపితలోహితకూపధానో. పజాపతియోతి భరియాయో. మనాపేన పచ్చుపట్ఠితా అస్సూతి మనాపేన ఉపట్ఠానవిధానేన పచ్చుపట్ఠితా భవేయ్యుం.
Tena hi rājakumārāti idaṃ satthā ‘‘ayaṃ rājakumāro lokasmiṃ neva sukhavāsino, na dukkhavāsino jānāti, jānāpessāmi na’’nti upari desanaṃ vaḍḍhento āha. Tattha yathā te khameyyāti yathā tuyhaṃ rucceyya. Idhassāti imasmiṃ loke assa. Gonakatthatoti caturaṅgulādhikalomena kāḷakojavena atthato. Paṭikatthatoti uṇṇāmayena setattharaṇena atthato. Paṭalikatthatoti ghanapupphena uṇṇāmayaattharaṇena atthato. Kadalimigapavarapaccattharaṇoti kadalimigacammamayena uttamapaccattharaṇena atthato. Taṃ kira paccattharaṇaṃ setavatthassa upari kadalimigacammaṃ attharitvā sibbitvā karonti. Sauttaracchadoti saha uttaracchadena, upari baddhena rattavitānena saddhinti attho. Ubhatolohitakūpadhānoti sīsūpadhānañca pādūpadhānañcāti pallaṅkassa ubhato ṭhapitalohitakūpadhāno. Pajāpatiyoti bhariyāyo. Manāpenapaccupaṭṭhitā assūti manāpena upaṭṭhānavidhānena paccupaṭṭhitā bhaveyyuṃ.
కాయికాతి పఞ్చద్వారకాయం ఖోభయమానా. చేతసికాతి మనోద్వారం ఖోభయమానా. సో రాగో తథాగతస్స పహీనోతి తథారూపో రాగో తథాగతస్స పహీనోతి అత్థో. యో పన తస్స రాగో, న సో తథాగతస్స పహీనో నామ. దోసమోహేసుపి ఏసేవ నయో.
Kāyikāti pañcadvārakāyaṃ khobhayamānā. Cetasikāti manodvāraṃ khobhayamānā. So rāgo tathāgatassa pahīnoti tathārūpo rāgo tathāgatassa pahīnoti attho. Yo pana tassa rāgo, na so tathāgatassa pahīno nāma. Dosamohesupi eseva nayo.
బ్రాహ్మణోతి బాహితపాపో ఖీణాసవబ్రాహ్మణో. పరినిబ్బుతోతి కిలేసపరినిబ్బానేన పరినిబ్బుతో . న లిమ్పతి కామేసూతి వత్థుకామేసు చ కిలేసకామేసు చ తణ్హాదిట్ఠిలేపేహి న లిమ్పతి. సీతిభూతోతి అబ్భన్తరే తాపనకిలేసానం అభావేన సీతిభూతో. నిరూపధీతి కిలేసూపధీనం అభావేన నిరూపధి. సబ్బా ఆసత్తియో ఛేత్వాతి ఆసత్తియో వుచ్చన్తి తణ్హాయో, తా సబ్బాపి రూపాదీసు ఆరమ్మణేసు ఆసత్తవిసత్తా ఆసత్తియో ఛిన్దిత్వా. వినేయ్య హదయే దరన్తి హదయనిస్సితం దరథం వినయిత్వా వూపసమేత్వా. సన్తిం పప్పుయ్య చేతసోతి చిత్తస్స కిలేసనిబ్బానం పాపుణిత్వా. కరణవచనం వా ఏతం ‘‘సబ్బచేతసో సమన్నాహరిత్వా’’తిఆదీసు వియ, చేతసా నిబ్బానం పాపుణిత్వాతి అత్థో.
Brāhmaṇoti bāhitapāpo khīṇāsavabrāhmaṇo. Parinibbutoti kilesaparinibbānena parinibbuto . Na limpati kāmesūti vatthukāmesu ca kilesakāmesu ca taṇhādiṭṭhilepehi na limpati. Sītibhūtoti abbhantare tāpanakilesānaṃ abhāvena sītibhūto. Nirūpadhīti kilesūpadhīnaṃ abhāvena nirūpadhi. Sabbā āsattiyo chetvāti āsattiyo vuccanti taṇhāyo, tā sabbāpi rūpādīsu ārammaṇesu āsattavisattā āsattiyo chinditvā. Vineyya hadaye daranti hadayanissitaṃ darathaṃ vinayitvā vūpasametvā. Santiṃ pappuyya cetasoti cittassa kilesanibbānaṃ pāpuṇitvā. Karaṇavacanaṃ vā etaṃ ‘‘sabbacetaso samannāharitvā’’tiādīsu viya, cetasā nibbānaṃ pāpuṇitvāti attho.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ • Aṅguttaranikāya / ౫. హత్థకసుత్తం • 5. Hatthakasuttaṃ
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / అఙ్గుత్తరనికాయ (టీకా) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ౫. హత్థకసుత్తవణ్ణనా • 5. Hatthakasuttavaṇṇanā