Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya

    ૬. હત્થિસારિપુત્તસુત્તં

    6. Hatthisāriputtasuttaṃ

    ૬૦. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા બારાણસિયં વિહરતિ ઇસિપતને મિગદાયે. તેન ખો પન સમયેન સમ્બહુલા થેરા ભિક્ખૂ પચ્છાભત્તં પિણ્ડપાતપટિક્કન્તા મણ્ડલમાળે સન્નિસિન્ના સન્નિપતિતા અભિધમ્મકથં કથેન્તિ. તત્ર સુદં આયસ્મા ચિત્તો હત્થિસારિપુત્તો થેરાનં ભિક્ખૂનં અભિધમ્મકથં કથેન્તાનં અન્તરન્તરા કથં ઓપાતેતિ. અથ ખો આયસ્મા મહાકોટ્ઠિકો આયસ્મન્તં ચિત્તં હત્થિસારિપુત્તં એતદવોચ – ‘‘માયસ્મા ચિત્તો હત્થિસારિપુત્તો થેરાનં ભિક્ખૂનં અભિધમ્મકથં કથેન્તાનં અન્તરન્તરા કથં ઓપાતેસિ, યાવ કથાપરિયોસાનં આયસ્મા ચિત્તો આગમેતૂ’’તિ. એવં વુત્તે આયસ્મતો ચિત્તસ્સ હત્થિસારિપુત્તસ્સ સહાયકા ભિક્ખૂ આયસ્મન્તં મહાકોટ્ઠિકં એતદવોચું – ‘‘માયસ્મા મહાકોટ્ઠિકો આયસ્મન્તં ચિત્તં હત્થિસારિપુત્તં અપસાદેસિ, પણ્ડિતો આયસ્મા ચિત્તો હત્થિસારિપુત્તો. પહોતિ ચાયસ્મા ચિત્તો હત્થિસારિપુત્તો થેરાનં ભિક્ખૂનં અભિધમ્મકથં કથેતુ’’ન્તિ.

    60. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā bārāṇasiyaṃ viharati isipatane migadāye. Tena kho pana samayena sambahulā therā bhikkhū pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantā maṇḍalamāḷe sannisinnā sannipatitā abhidhammakathaṃ kathenti. Tatra sudaṃ āyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opāteti. Atha kho āyasmā mahākoṭṭhiko āyasmantaṃ cittaṃ hatthisāriputtaṃ etadavoca – ‘‘māyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opātesi, yāva kathāpariyosānaṃ āyasmā citto āgametū’’ti. Evaṃ vutte āyasmato cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū āyasmantaṃ mahākoṭṭhikaṃ etadavocuṃ – ‘‘māyasmā mahākoṭṭhiko āyasmantaṃ cittaṃ hatthisāriputtaṃ apasādesi, paṇḍito āyasmā citto hatthisāriputto. Pahoti cāyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathetu’’nti.

    ‘‘દુજ્જાનં ખો એતં, આવુસો, પરસ્સ ચેતોપરિયાયં અજાનન્તેહિ. ઇધાવુસો, એકચ્ચો પુગ્ગલો તાવદેવ સોરતસોરતો હોતિ, નિવાતનિવાતો હોતિ, ઉપસન્તુપસન્તો હોતિ, યાવ સત્થારં ઉપનિસ્સાય વિહરતિ અઞ્ઞતરં વા ગરુટ્ઠાનિયં સબ્રહ્મચારિં. યતો ચ ખો સો વપકસ્સતેવ સત્થારા, વપકસ્સતિ ગરુટ્ઠાનિયેહિ સબ્રહ્મચારીહિ, સો સંસટ્ઠો વિહરતિ ભિક્ખૂહિ ભિક્ખુનીહિ ઉપાસકેહિ ઉપાસિકાહિ રઞ્ઞા રાજમહામત્તેહિ તિત્થિયેહિ તિત્થિયસાવકેહિ. તસ્સ સંસટ્ઠસ્સ વિસ્સત્થસ્સ પાકતસ્સ ભસ્સમનુયુત્તસ્સ વિહરતો રાગો ચિત્તં અનુદ્ધંસેતિ. સો રાગાનુદ્ધંસિતેન ચિત્તેન સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ.

    ‘‘Dujjānaṃ kho etaṃ, āvuso, parassa cetopariyāyaṃ ajānantehi. Idhāvuso, ekacco puggalo tāvadeva soratasorato hoti, nivātanivāto hoti, upasantupasanto hoti, yāva satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ. Yato ca kho so vapakassateva satthārā, vapakassati garuṭṭhāniyehi sabrahmacārīhi, so saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

    ‘‘સેય્યથાપિ, આવુસો, ગોણો કિટ્ઠાદો દામેન વા બદ્ધો 1 વજે વા ઓરુદ્ધો. યો નુ ખો, આવુસો, એવં વદેય્ય – ‘ન દાનાયં ગોણો કિટ્ઠાદો પુનદેવ કિટ્ઠં ઓતરિસ્સતી’તિ, સમ્મા નુ ખો સો, આવુસો, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હિદં, આવુસો’’. ‘‘ઠાનઞ્હેતં, આવુસો, વિજ્જતિ, યં સો ગોણો કિટ્ઠાદો દામં વા છેત્વા વજં વા ભિન્દિત્વા, અથ પુનદેવ કિટ્ઠં ઓતરેય્યાતિ. એવમેવં ખો, આવુસો, ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો તાવદેવ સોરતસોરતો હોતિ, નિવાતનિવાતો હોતિ, ઉપસન્તુપસન્તો હોતિ યાવ સત્થારં ઉપનિસ્સાય વિહરતિ અઞ્ઞતરં વા ગરુટ્ઠાનિયં સબ્રહ્મચારિં. યતો ચ ખો સો વપકસ્સતેવ સત્થારા, વપકસ્સતિ ગરુટ્ઠાનિયેહિ સબ્રહ્મચારીહિ, સો સંસટ્ઠો વિહરતિ ભિક્ખૂહિ ભિક્ખુનીહિ ઉપાસકેહિ ઉપાસિકાહિ રઞ્ઞા રાજમહામત્તેહિ તિત્થિયેહિ તિત્થિયસાવકેહિ. તસ્સ સંસટ્ઠસ્સ વિસ્સત્થસ્સ પાકતસ્સ ભસ્સમનુયુત્તસ્સ વિહરતો રાગો ચિત્તં અનુદ્ધંસેતિ . સો રાગાનુદ્ધંસિતેન ચિત્તેન સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ.

    ‘‘Seyyathāpi, āvuso, goṇo kiṭṭhādo dāmena vā baddho 2 vaje vā oruddho. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dānāyaṃ goṇo kiṭṭhādo punadeva kiṭṭhaṃ otarissatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ so goṇo kiṭṭhādo dāmaṃ vā chetvā vajaṃ vā bhinditvā, atha punadeva kiṭṭhaṃ otareyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo tāvadeva soratasorato hoti, nivātanivāto hoti, upasantupasanto hoti yāva satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ. Yato ca kho so vapakassateva satthārā, vapakassati garuṭṭhāniyehi sabrahmacārīhi, so saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti . So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

    ‘‘ઇધ પનાવુસો, એકચ્ચો પુગ્ગલો વિવિચ્ચેવ કામેહિ…પે॰… પઠમં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો ‘લાભિમ્હિ પઠમસ્સ ઝાનસ્સા’તિ સંસટ્ઠો વિહરતિ ભિક્ખૂહિ…પે॰… સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ. સેય્યથાપિ, આવુસો, ચાતુમહાપથે થુલ્લફુસિતકો દેવો વસ્સન્તો 3 રજં અન્તરધાપેય્ય, ચિક્ખલ્લં પાતુકરેય્ય. યો નુ ખો, આવુસો, એવં વદેય્ય – ‘ન દાનિ અમુસ્મિં 4 ચાતુમહાપથે પુનદેવ રજો પાતુભવિસ્સતી’તિ, સમ્મા નુ ખો સો, આવુસો, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હિદં, આવુસો’’. ‘‘ઠાનઞ્હેતં, આવુસો, વિજ્જતિ, યં અમુસ્મિં ચાતુમહાપથે મનુસ્સા વા અતિક્કમેય્યું, ગોપસૂ વા અતિક્કમેય્યું, વાતાતપો વા સ્નેહગતં પરિયાદિયેય્ય, અથ પુનદેવ રજો પાતુભવેય્યાતિ. એવમેવં ખો, આવુસો, ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો વિવિચ્ચેવ કામેહિ…પે॰… પઠમં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો ‘લાભિમ્હિ પઠમસ્સ ઝાનસ્સા’તિ સંસટ્ઠો વિહરતિ ભિક્ખૂહિ…પે॰… સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ.

    ‘‘Idha panāvuso, ekacco puggalo vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi paṭhamassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, cātumahāpathe thullaphusitako devo vassanto 5 rajaṃ antaradhāpeyya, cikkhallaṃ pātukareyya. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ 6 cātumahāpathe punadeva rajo pātubhavissatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ amusmiṃ cātumahāpathe manussā vā atikkameyyuṃ, gopasū vā atikkameyyuṃ, vātātapo vā snehagataṃ pariyādiyeyya, atha punadeva rajo pātubhaveyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi paṭhamassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

    ‘‘ઇધ પનાવુસો, એકચ્ચો પુગ્ગલો વિતક્કવિચારાનં વૂપસમા…પે॰… દુતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો ‘લાભિમ્હિ દુતિયસ્સ ઝાનસ્સા’તિ સંસટ્ઠો વિહરતિ ભિક્ખૂહિ…પે॰… સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ. સેય્યથાપિ , આવુસો, ગામસ્સ વા નિગમસ્સ વા અવિદૂરે મહન્તં તળાકં. તત્થ થુલ્લફુસિતકો દેવો વુટ્ઠો સિપ્પિસમ્બુકમ્પિ સક્ખરકઠલમ્પિ અન્તરધાપેય્ય. યો નુ ખો, આવુસો, એવં વદેય્ય – ‘ન દાનિ અમુસ્મિં તળાકે પુનદેવ સિપ્પિસમ્બુકા વા સક્ખરકઠલા વા પાતુભવિસ્સન્તી’તિ, સમ્મા નુ ખો સો, આવુસો, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હિદં, આવુસો’’. ‘‘ઠાનઞ્હેતં, આવુસો, વિજ્જતિ, યં અમુસ્મિં તળાકે મનુસ્સા વા પિવેય્યું, ગોપસૂ વા પિવેય્યું, વાતાતપો વા સ્નેહગતં પરિયાદિયેય્ય, અથ પુનદેવ સિપ્પિસમ્બુકાપિ સક્ખરકઠલાપિ પાતુભવેય્યુન્તિ. એવમેવં ખો, આવુસો, ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો વિતક્કવિચારાનં વૂપસમા…પે॰… દુતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો ‘લાભિમ્હિ દુતિયસ્સ ઝાનસ્સા’તિ સંસટ્ઠો વિહરતિ ભિક્ખૂહિ…પે॰… સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ.

    ‘‘Idha panāvuso, ekacco puggalo vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi dutiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi , āvuso, gāmassa vā nigamassa vā avidūre mahantaṃ taḷākaṃ. Tattha thullaphusitako devo vuṭṭho sippisambukampi sakkharakaṭhalampi antaradhāpeyya. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ taḷāke punadeva sippisambukā vā sakkharakaṭhalā vā pātubhavissantī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ amusmiṃ taḷāke manussā vā piveyyuṃ, gopasū vā piveyyuṃ, vātātapo vā snehagataṃ pariyādiyeyya, atha punadeva sippisambukāpi sakkharakaṭhalāpi pātubhaveyyunti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi dutiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

    ‘‘ઇધ પનાવુસો, એકચ્ચો પુગ્ગલો પીતિયા ચ વિરાગા…પે॰… તતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો ‘લાભિમ્હિ તતિયસ્સ ઝાનસ્સા’તિ સંસટ્ઠો વિહરતિ ભિક્ખૂહિ…પે॰… સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ. સેય્યથાપિ, આવુસો, પુરિસં પણીતભોજનં ભુત્તાવિં આભિદોસિકં ભોજનં નચ્છાદેય્ય. યો નુ ખો, આવુસો, એવં વદેય્ય – ‘ન દાનિ અમું પુરિસં પુનદેવ ભોજનં છાદેસ્સતી’તિ, સમ્મા નુ ખો સો, આવુસો, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હિદં, આવુસો’’. ‘‘ઠાનઞ્હેતં, આવુસો, વિજ્જતિ, અમું પુરિસં પણીતભોજનં ભુત્તાવિં યાવસ્સ સા ઓજા કાયે ઠસ્સતિ તાવ ન અઞ્ઞં ભોજનં છાદેસ્સતિ. યતો ચ ખ્વસ્સ સા ઓજા અન્તરધાયિસ્સતિ, અથ પુનદેવ તં ભોજનં છાદેય્યાતિ. એવમેવં ખો, આવુસો, ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો પીતિયા ચ વિરાગા…પે॰… તતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો ‘લાભિમ્હિ તતિયસ્સ ઝાનસ્સા’તિ સંસટ્ઠો વિહરતિ ભિક્ખૂહિ…પે॰… સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ.

    ‘‘Idha panāvuso, ekacco puggalo pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi tatiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, purisaṃ paṇītabhojanaṃ bhuttāviṃ ābhidosikaṃ bhojanaṃ nacchādeyya. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amuṃ purisaṃ punadeva bhojanaṃ chādessatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, amuṃ purisaṃ paṇītabhojanaṃ bhuttāviṃ yāvassa sā ojā kāye ṭhassati tāva na aññaṃ bhojanaṃ chādessati. Yato ca khvassa sā ojā antaradhāyissati, atha punadeva taṃ bhojanaṃ chādeyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi tatiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

    ‘‘ઇધ , પનાવુસો, એકચ્ચો પુગ્ગલો સુખસ્સ ચ પહાના દુક્ખસ્સ ચ પહાના…પે॰… ચતુત્થં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો ‘લાભિમ્હિ ચતુત્થસ્સ ઝાનસ્સા’તિ સંસટ્ઠો વિહરતિ ભિક્ખૂહિ…પે॰… સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ. સેય્યથાપિ, આવુસો, પબ્બતસઙ્ખેપે ઉદકરહદો નિવાતો વિગતઊમિકો. યો નુ ખો, આવુસો, એવં વદેય્ય – ‘ન દાનિ અમુસ્મિં ઉદકરહદે પુનદેવ ઊમિ પાતુભવિસ્સતી’તિ, સમ્મા નુ ખો સો, આવુસો, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હિદં, આવુસો’’. ‘‘ઠાનઞ્હેતં, આવુસો, વિજ્જતિ, યા પુરત્થિમાય દિસાય આગચ્છેય્ય ભુસા વાતવુટ્ઠિ. સા તસ્મિં ઉદકરહદે ઊમિં જનેય્ય. યા પચ્છિમાય દિસાય આગચ્છેય્ય…પે॰… યા ઉત્તરાય દિસાય આગચ્છેય્ય… યા દક્ખિણાય દિસાય આગચ્છેય્ય ભુસા વાતવુટ્ઠિ. સા તસ્મિં ઉદકરહદે ઊમિં જનેય્યાતિ. એવમેવં ખો, આવુસો, ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો સુખસ્સ ચ પહાના દુક્ખસ્સ ચ પહાના…પે॰… ચતુત્થં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો ‘લાભિમ્હિ ચતુત્થસ્સ ઝાનસ્સા’તિ સંસટ્ઠો વિહરતિ ભિક્ખૂહિ…પે॰… સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ.

    ‘‘Idha , panāvuso, ekacco puggalo sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi catutthassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, pabbatasaṅkhepe udakarahado nivāto vigataūmiko. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ udakarahade punadeva ūmi pātubhavissatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yā puratthimāya disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi. Sā tasmiṃ udakarahade ūmiṃ janeyya. Yā pacchimāya disāya āgaccheyya…pe… yā uttarāya disāya āgaccheyya… yā dakkhiṇāya disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi. Sā tasmiṃ udakarahade ūmiṃ janeyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi catutthassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

    ‘‘ઇધ, પનાવુસો, એકચ્ચો પુગ્ગલો સબ્બનિમિત્તાનં અમનસિકારા અનિમિત્તં ચેતોસમાધિં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો ‘લાભિમ્હિ અનિમિત્તસ્સ ચેતોસમાધિસ્સા’તિ સંસટ્ઠો વિહરતિ ભિક્ખૂહિ ભિક્ખુનીહિ ઉપાસકેહિ ઉપાસિકાહિ રઞ્ઞા રાજમહામત્તેહિ તિત્થિયેહિ તિત્થિયસાવકેહિ . તસ્સ સંસટ્ઠસ્સ વિસ્સત્થસ્સ પાકતસ્સ ભસ્સમનુયુત્તસ્સ વિહરતો રાગો ચિત્તં અનુદ્ધંસેતિ. સો રાગાનુદ્ધંસિતેન ચિત્તેન સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ. સેય્યથાપિ, આવુસો, રાજા વા રાજમહામત્તો વા ચતુરઙ્ગિનિયા સેનાય અદ્ધાનમગ્ગપ્પટિપન્નો અઞ્ઞતરસ્મિં વનસણ્ડે એકરત્તિં વાસં ઉપગચ્છેય્ય. તત્ર 7 હત્થિસદ્દેન અસ્સસદ્દેન રથસદ્દેન પત્તિસદ્દેન ભેરિપણવસઙ્ખતિણવનિન્નાદસદ્દેન ચીરિકસદ્દો 8 અન્તરધાયેય્ય 9. યો નુ ખો, આવુસો, એવં વદેય્ય – ‘ન દાનિ અમુસ્મિં વનસણ્ડે પુનદેવ ચીરિકસદ્દો પાતુભવિસ્સતી’તિ, સમ્મા નુ ખો સો , આવુસો, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હિદં, આવુસો’’. ‘‘ઠાનઞ્હેતં, આવુસો, વિજ્જતિ, યં સો રાજા વા રાજમહામત્તો વા તમ્હા વનસણ્ડા પક્કમેય્ય, અથ પુનદેવ ચીરિકસદ્દો પાતુભવેય્યાતિ. એવમેવં ખો, આવુસો, ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો સબ્બનિમિત્તાનં અમનસિકારા અનિમિત્તં ચેતોસમાધિં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો ‘લાભિમ્હિ અનિમિત્તસ્સ ચેતોસમાધિસ્સા’તિ સંસટ્ઠો વિહરતિ ભિક્ખૂહિ ભિક્ખુનીહિ ઉપાસકેહિ ઉપાસિકાહિ રઞ્ઞા રાજમહામત્તેહિ તિત્થિયેહિ તિત્થિયસાવકેહિ. તસ્સ સંસટ્ઠસ્સ વિસ્સત્થસ્સ પાકતસ્સ ભસ્સમનુયુત્તસ્સ વિહરતો રાગો ચિત્તં અનુદ્ધંસેતિ. સો રાગાનુદ્ધંસિતેન ચિત્તેન સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતી’’તિ.

    ‘‘Idha, panāvuso, ekacco puggalo sabbanimittānaṃ amanasikārā animittaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi animittassa cetosamādhissā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi . Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, rājā vā rājamahāmatto vā caturaṅginiyā senāya addhānamaggappaṭipanno aññatarasmiṃ vanasaṇḍe ekarattiṃ vāsaṃ upagaccheyya. Tatra 10 hatthisaddena assasaddena rathasaddena pattisaddena bheripaṇavasaṅkhatiṇavaninnādasaddena cīrikasaddo 11 antaradhāyeyya 12. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ vanasaṇḍe punadeva cīrikasaddo pātubhavissatī’ti, sammā nu kho so , āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ so rājā vā rājamahāmatto vā tamhā vanasaṇḍā pakkameyya, atha punadeva cīrikasaddo pātubhaveyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo sabbanimittānaṃ amanasikārā animittaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi animittassa cetosamādhissā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattatī’’ti.

    અથ ખો આયસ્મા ચિત્તો હત્થિસારિપુત્તો અપરેન સમયેન સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ. અથ ખો ચિત્તસ્સ હત્થિસારિપુત્તસ્સ સહાયકા ભિક્ખૂ યેનાયસ્મા મહાકોટ્ઠિકો તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં મહાકોટ્ઠિકં એતદવોચું – ‘‘કિં નુ ખો આયસ્મતા મહાકોટ્ઠિકેન ચિત્તો હત્થિસારિપુત્તો ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ વિદિતો – ‘ઇમાસઞ્ચ ઇમાસઞ્ચ વિહારસમાપત્તીનં ચિત્તો હત્થિસારિપુત્તો લાભી, અથ ચ પન સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તિસ્સતી’તિ; ઉદાહુ દેવતા એતમત્થં આરોચેસું – ‘ચિત્તો, ભન્તે, હત્થિસારિપુત્તો ઇમાસઞ્ચ ઇમાસઞ્ચ વિહારસમાપત્તીનં લાભી, અથ ચ પન સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તિસ્સતી’’’તિ? ‘‘ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ વિદિતો મે, આવુસો – ‘ચિત્તો હત્થિસારિપુત્તો ઇમાસઞ્ચ ઇમાસઞ્ચ વિહારસમાપત્તીનં લાભી, અથ ચ પન સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તિસ્સતી’તિ. દેવતાપિ મે એતમત્થં આરોચેસું – ‘ચિત્તો, ભન્તે, હત્થિસારિપુત્તો ઇમાસઞ્ચ ઇમાસઞ્ચ વિહારસમાપત્તીનં લાભી, અથ ચ પન સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તિસ્સતી’’તિ.

    Atha kho āyasmā citto hatthisāriputto aparena samayena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Atha kho cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū yenāyasmā mahākoṭṭhiko tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākoṭṭhikaṃ etadavocuṃ – ‘‘kiṃ nu kho āyasmatā mahākoṭṭhikena citto hatthisāriputto cetasā ceto paricca vidito – ‘imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ citto hatthisāriputto lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’ti; udāhu devatā etamatthaṃ ārocesuṃ – ‘citto, bhante, hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’’’ti? ‘‘Cetasā ceto paricca vidito me, āvuso – ‘citto hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’ti. Devatāpi me etamatthaṃ ārocesuṃ – ‘citto, bhante, hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’’ti.

    અથ ખો ચિત્તસ્સ હત્થિસારિપુત્તસ્સ સહાયકા ભિક્ખૂ યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ. એકમન્તં નિસિન્ના ખો તે ભિક્ખૂ ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘ચિત્તો, ભન્તે, હત્થિસારિપુત્તો ઇમાસઞ્ચ ઇમાસઞ્ચ વિહારસમાપત્તીનં લાભી, અથ ચ પન સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતી’’તિ. ‘‘ન, ભિક્ખવે, ચિત્તો ચિરં સરિસ્સતિ 13 નેક્ખમ્મસ્સા’’તિ.

    Atha kho cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘citto, bhante, hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattatī’’ti. ‘‘Na, bhikkhave, citto ciraṃ sarissati 14 nekkhammassā’’ti.

    અથ ખો ચિત્તો હત્થિસારિપુત્તો નચિરસ્સેવ કેસમસ્સું ઓહારેત્વા કાસાયાનિ વત્થાનિ અચ્છાદેત્વા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિ. અથ ખો આયસ્મા ચિત્તો હત્થિસારિપુત્તો એકો વૂપકટ્ઠો અપ્પમત્તો આતાપી પહિતત્તો વિહરન્તો નચિરસ્સેવ – યસ્સત્થાય કુલપુત્તા સમ્મદેવ અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજન્તિ તદનુત્તરં – બ્રહ્મચરિયપરિયોસાનં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહાસિ. ‘‘ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં, નાપરં ઇત્થત્તાયા’’તિ અબ્ભઞ્ઞાસિ. અઞ્ઞતરો ચ પનાયસ્મા ચિત્તો હત્થિસારિપુત્તો અરહતં અહોસીતિ. છટ્ઠં.

    Atha kho citto hatthisāriputto nacirasseva kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. Atha kho āyasmā citto hatthisāriputto eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. ‘‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’’ti abbhaññāsi. Aññataro ca panāyasmā citto hatthisāriputto arahataṃ ahosīti. Chaṭṭhaṃ.







    Footnotes:
    1. આરામે વા બન્ધો (ક॰)
    2. ārāme vā bandho (ka.)
    3. થુલ્લફુસિતકે દેવે વસ્સન્તે (ક॰)
    4. અમુકસ્મિં (ક॰)
    5. thullaphusitake deve vassante (ka.)
    6. amukasmiṃ (ka.)
    7. તત્થ (સી॰ પી॰)
    8. ચિરિળિકાસદ્દો (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    9. અન્તરધાપેય્ય (સ્યા॰ પી॰ ક॰)
    10. tattha (sī. pī.)
    11. ciriḷikāsaddo (sī. syā. kaṃ. pī.)
    12. antaradhāpeyya (syā. pī. ka.)
    13. પદિસ્સતિ (ક॰)
    14. padissati (ka.)



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૬. હત્થિસારિપુત્તસુત્તવણ્ણના • 6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૬. હત્થિસારિપુત્તસુત્તવણ્ણના • 6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact