Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പഞ്ചപകരണ-അട്ഠകഥാ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā

    പച്ചയനിദ്ദേസോ

    Paccayaniddeso

    ൧. ഹേതുപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ

    1. Hetupaccayaniddesavaṇṇanā

    . ഇദാനി സബ്ബേപി തേ പച്ചയേ ഉദ്ദിട്ഠപടിപാടിയാ നിദ്ദിസിത്വാ ദസ്സേതും ഹേതുപച്ചയോതി ഹേതൂ ഹേതുസമ്പയുത്തകാനം ധമ്മാനം തംസമുട്ഠാനാനഞ്ച രൂപാനം ഹേതുപച്ചയേന പച്ചയോതിആദിമാഹ. തത്ഥ ഹേതുപച്ചയോതി ചതുവീസതിയാ പച്ചയേസു നിക്ഖിത്തപടിപാടിയാ സബ്ബപഠമം ഭാജേതബ്ബസ്സ പദുദ്ധാരോ. സേസപച്ചയേസുപി ഇമിനാവ നയേന പഠമം ഭാജേതബ്ബപദം ഉദ്ധരിത്വാ വിസ്സജ്ജനം കതന്തി വേദിതബ്ബം. അയം പനേത്ഥ സമ്ബന്ധോ – യോ പച്ചയുദ്ദേസേ ഹേതുപച്ചയോതി ഉദ്ദിട്ഠോ, സോ നിദ്ദേസതോ ‘‘ഹേതൂ ഹേതുസമ്പയുത്തകാനം ധമ്മാനം തംസമുട്ഠാനാനഞ്ച രൂപാനം ഹേതുപച്ചയേന പച്ചയോ’’തി ഏവം വേദിതബ്ബോ . ഇമിനാ ഉപായേന സബ്ബപച്ചയേസു ഭാജേതബ്ബസ്സ പദസ്സ വിസ്സജ്ജനേന സദ്ധിം സമ്ബന്ധോ വേദിതബ്ബോ.

    1. Idāni sabbepi te paccaye uddiṭṭhapaṭipāṭiyā niddisitvā dassetuṃ hetupaccayoti hetū hetusampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ hetupaccayena paccayotiādimāha. Tattha hetupaccayoti catuvīsatiyā paccayesu nikkhittapaṭipāṭiyā sabbapaṭhamaṃ bhājetabbassa paduddhāro. Sesapaccayesupi imināva nayena paṭhamaṃ bhājetabbapadaṃ uddharitvā vissajjanaṃ katanti veditabbaṃ. Ayaṃ panettha sambandho – yo paccayuddese hetupaccayoti uddiṭṭho, so niddesato ‘‘hetū hetusampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ hetupaccayena paccayo’’ti evaṃ veditabbo . Iminā upāyena sabbapaccayesu bhājetabbassa padassa vissajjanena saddhiṃ sambandho veditabbo.

    ഇദാനി ഹേതൂ ഹേതുസമ്പയുത്തകാനന്തി ഏത്ഥ ‘‘ഹേതുസമ്പയുത്തകാന’’ന്തി അവത്വാ ‘‘ഹേതൂ ഹേതുസമ്പയുത്തകാന’’ന്തി കസ്മാ വുത്തന്തി? പച്ചയസ്സ ചേവ പച്ചയുപ്പന്നാനഞ്ച വവത്ഥാപനതോ. ഹേതുസമ്പയുത്തകാനന്തി ഹി വുത്തേ ഹേതുനാ സമ്പയുത്തകാനം ഹേതുപച്ചയേന പച്ചയോതി അത്ഥോ ഭവേയ്യ. ഏവം സന്തേ അസുകോ നാമ ധമ്മോ ഹേതുപച്ചയേന പച്ചയോതി പച്ചയവവത്ഥാനം ന പഞ്ഞായേയ്യ. അഥാപി ഹേതുനാ സമ്പയുത്തകാനം ഹേതുസമ്പയുത്തകാനന്തി അത്ഥം അഗ്ഗഹേത്വാവ യേസം കേസഞ്ചി സമ്പയുത്തകാനം ഹേതൂ ഹേതുപച്ചയേന പച്ചയോതി അത്ഥോ ഭവേയ്യ, ഏവം സന്തേ ഹേതുനാ വിപ്പയുത്താ ചക്ഖുവിഞ്ഞാണാദയോപി സമ്പയുത്തകായേവ, ഹേതുനാ സമ്പയുത്താ കുസലാദയോപി. തത്ഥ അയം ഹേതു അസുകസ്സ നാമ സമ്പയുത്തകധമ്മസ്സ പച്ചയോതി പച്ചയുപ്പന്നവവത്ഥാനം ന പഞ്ഞായേയ്യ. തസ്മാ പച്ചയഞ്ചേവ പച്ചയുപ്പന്നഞ്ച വവത്ഥാപേന്തോ ‘‘ഹേതൂ ഹേതുസമ്പയുത്തകാന’’ന്തി ആഹ. തസ്സത്ഥോ – ഹേതുസമ്പയുത്തകാനം കുസലാദിധമ്മാനം യോ ഹേതു സമ്പയുത്തകോ, സോ ഹേതുപച്ചയേന പച്ചയോതി. തത്രാപി ‘‘പച്ചയോ’’തി അവത്വാ ‘‘ഹേതുപച്ചയേനാ’’തി വചനം ഹേതുനോ അഞ്ഞഥാ പച്ചയഭാവപടിസേധനത്ഥം. അയഞ്ഹി ഹേതു ഹേതുപച്ചയേനാപി പച്ചയോ ഹോതി, സഹജാതാദിപച്ചയേനാപി. തത്രാസ്സ യ്വായം സഹജാതാദിപച്ചയവസേന അഞ്ഞഥാപി പച്ചയഭാവോ, തസ്സ പടിസേധനത്ഥം ഹേതുപച്ചയേനാതി വുത്തം. ഏവം സന്തേപി ‘‘തംസമ്പയുത്തകാന’’ന്തി അവത്വാ കസ്മാ ‘‘ഹേതുസമ്പയുത്തകാന’’ന്തി വുത്തന്തി? നിദ്ദിസിതബ്ബസ്സ അപാകടത്താ. തംസമ്പയുത്തകാനന്തി ഹി വുത്തേ യേന തേ തംസമ്പയുത്തകാ നാമ ഹോന്തി , അയം നാമ സോതി നിദ്ദിസിതബ്ബോ അപാകടോ. തസ്സ അപാകടത്താ യേന സമ്പയുത്താ തേ തംസമ്പയുത്തകാതി വുച്ചന്തി, തം സരൂപതോവ ദസ്സേതും ‘‘ഹേതുസമ്പയുത്തകാന’’ന്തി വുത്തം.

    Idāni hetū hetusampayuttakānanti ettha ‘‘hetusampayuttakāna’’nti avatvā ‘‘hetū hetusampayuttakāna’’nti kasmā vuttanti? Paccayassa ceva paccayuppannānañca vavatthāpanato. Hetusampayuttakānanti hi vutte hetunā sampayuttakānaṃ hetupaccayena paccayoti attho bhaveyya. Evaṃ sante asuko nāma dhammo hetupaccayena paccayoti paccayavavatthānaṃ na paññāyeyya. Athāpi hetunā sampayuttakānaṃ hetusampayuttakānanti atthaṃ aggahetvāva yesaṃ kesañci sampayuttakānaṃ hetū hetupaccayena paccayoti attho bhaveyya, evaṃ sante hetunā vippayuttā cakkhuviññāṇādayopi sampayuttakāyeva, hetunā sampayuttā kusalādayopi. Tattha ayaṃ hetu asukassa nāma sampayuttakadhammassa paccayoti paccayuppannavavatthānaṃ na paññāyeyya. Tasmā paccayañceva paccayuppannañca vavatthāpento ‘‘hetū hetusampayuttakāna’’nti āha. Tassattho – hetusampayuttakānaṃ kusalādidhammānaṃ yo hetu sampayuttako, so hetupaccayena paccayoti. Tatrāpi ‘‘paccayo’’ti avatvā ‘‘hetupaccayenā’’ti vacanaṃ hetuno aññathā paccayabhāvapaṭisedhanatthaṃ. Ayañhi hetu hetupaccayenāpi paccayo hoti, sahajātādipaccayenāpi. Tatrāssa yvāyaṃ sahajātādipaccayavasena aññathāpi paccayabhāvo, tassa paṭisedhanatthaṃ hetupaccayenāti vuttaṃ. Evaṃ santepi ‘‘taṃsampayuttakāna’’nti avatvā kasmā ‘‘hetusampayuttakāna’’nti vuttanti? Niddisitabbassa apākaṭattā. Taṃsampayuttakānanti hi vutte yena te taṃsampayuttakā nāma honti , ayaṃ nāma soti niddisitabbo apākaṭo. Tassa apākaṭattā yena sampayuttā te taṃsampayuttakāti vuccanti, taṃ sarūpatova dassetuṃ ‘‘hetusampayuttakāna’’nti vuttaṃ.

    തംസമുട്ഠാനാനന്തി ഏത്ഥ പന നിദ്ദിസിതബ്ബസ്സ പാകടത്താ തം-ഗഹണം കതം. അയഞ്ഹേത്ഥ അത്ഥോ – തേ ഹേതൂ ചേവ ഹേതുസമ്പയുത്തകാ ച ധമ്മാ സമുട്ഠാനം ഏതേസന്തി തംസമുട്ഠാനാനി. തേസം തംസമുട്ഠാനാനം, ഹേതുതോ ചേവ ഹേതുസമ്പയുത്തധമ്മേഹി ച നിബ്ബത്താനന്തി അത്ഥോ. ഇമിനാ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപം ഗണ്ഹാതി . കിം പന തം ചിത്തതോ അഞ്ഞേനപി സമുട്ഠാതീതി? ആമ, സമുട്ഠാതി. സബ്ബേപി ഹി ചിത്തചേതസികാ ഏകതോ ഹുത്വാ രൂപം സമുട്ഠാപേന്തി. ലോകിയധമ്മദേസനായം പന ചിത്തസ്സ അധികഭാവതോ തഥാവിധം രൂപം ചിത്തസമുട്ഠാനന്തി വുച്ചതി. തേനേവാഹ ചിത്തചേതസികാ ധമ്മാ ചിത്തസമുട്ഠാനാനം രൂപാനം സഹജാതപച്ചയേന പച്ചയോതി.

    Taṃsamuṭṭhānānanti ettha pana niddisitabbassa pākaṭattā taṃ-gahaṇaṃ kataṃ. Ayañhettha attho – te hetū ceva hetusampayuttakā ca dhammā samuṭṭhānaṃ etesanti taṃsamuṭṭhānāni. Tesaṃ taṃsamuṭṭhānānaṃ, hetuto ceva hetusampayuttadhammehi ca nibbattānanti attho. Iminā cittasamuṭṭhānarūpaṃ gaṇhāti . Kiṃ pana taṃ cittato aññenapi samuṭṭhātīti? Āma, samuṭṭhāti. Sabbepi hi cittacetasikā ekato hutvā rūpaṃ samuṭṭhāpenti. Lokiyadhammadesanāyaṃ pana cittassa adhikabhāvato tathāvidhaṃ rūpaṃ cittasamuṭṭhānanti vuccati. Tenevāha cittacetasikā dhammā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ sahajātapaccayena paccayoti.

    യദി ഏവം ഇധാപി ‘‘തംസമുട്ഠാനാന’’ന്തി അവത്വാ ചിത്തസമുട്ഠാനാനന്തി കസ്മാ ന വുത്തന്തി? അചിത്തസമുട്ഠാനാനമ്പി സങ്ഗണ്ഹനതോ. പഞ്ഹാവാരസ്മിഞ്ഹി ‘‘പടിസന്ധിക്ഖണേ വിപാകാബ്യാകതാ ഹേതൂ സമ്പയുത്തകാനം ഖന്ധാനം കടത്താ ച രൂപാനം ഹേതുപച്ചയേന പച്ചയോതി ആഗതം’’. തസ്സ സങ്ഗണ്ഹനത്ഥം ഇധ ചിത്തസമുട്ഠാനാനന്തി അവത്വാ തംസമുട്ഠാനാനന്തി വുത്തം. തസ്സത്ഥോ – ചിത്തജരൂപം അജനയമാനാപി തേ ഹേതൂ ഹേതുസമ്പയുത്തകാ ധമ്മാ സഹജാതാദിപച്ചയവസേന സമുട്ഠാനം ഏതേസന്തി തംസമുട്ഠാനാനി. തേസം തംസമുട്ഠാനാനം പവത്തേ ചിത്തജാനം പടിസന്ധിയഞ്ച കടത്താരൂപാനമ്പി ഹേതൂ ഹേതുപച്ചയേന പച്ചയോതി. ഇമിനാ ഉപായേന അഞ്ഞേസുപി തംസമുട്ഠാനാനന്തി ആഗതട്ഠാനേസു അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.

    Yadi evaṃ idhāpi ‘‘taṃsamuṭṭhānāna’’nti avatvā cittasamuṭṭhānānanti kasmā na vuttanti? Acittasamuṭṭhānānampi saṅgaṇhanato. Pañhāvārasmiñhi ‘‘paṭisandhikkhaṇe vipākābyākatā hetū sampayuttakānaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ hetupaccayena paccayoti āgataṃ’’. Tassa saṅgaṇhanatthaṃ idha cittasamuṭṭhānānanti avatvā taṃsamuṭṭhānānanti vuttaṃ. Tassattho – cittajarūpaṃ ajanayamānāpi te hetū hetusampayuttakā dhammā sahajātādipaccayavasena samuṭṭhānaṃ etesanti taṃsamuṭṭhānāni. Tesaṃ taṃsamuṭṭhānānaṃ pavatte cittajānaṃ paṭisandhiyañca kaṭattārūpānampi hetū hetupaccayena paccayoti. Iminā upāyena aññesupi taṃsamuṭṭhānānanti āgataṭṭhānesu attho veditabbo.

    കസ്മാ പനായം ഹേതു പടിസന്ധിയമേവ കടത്താരൂപാനം ഹേതുപച്ചയോ ഹോതി, ന പവത്തേതി? പടിസന്ധിയം കമ്മജരൂപാനം ചിത്തപടിബദ്ധവുത്തിതായ. പടിസന്ധിയഞ്ഹി കമ്മജരൂപാനം ചിത്തപടിബദ്ധാ പവത്തി, ചിത്തവസേന ഉപ്പജ്ജന്തി ചേവ തിട്ഠന്തി ച. തസ്മിഞ്ഹി ഖണേ ചിത്തം ചിത്തജരൂപം ജനേതും ന സക്കോതി, താനിപി വിനാ ചിത്തേന ഉപ്പജ്ജിതും വാ ഠാതും വാ ന സക്കോന്തി. തേനേവാഹ – ‘‘വിഞ്ഞാണപച്ചയാ നാമരൂപം, തസ്മിം പതിട്ഠിതേ വിഞ്ഞാണേ നാമരൂപസ്സ അവക്കന്തി ഹോതീ’’തി (സം॰ നി॰ ൨.൩൯). പവത്തിയം പന തേസം ചിത്തേ വിജ്ജമാനേപി കമ്മപടിബദ്ധാവ പവത്തി, ന ചിത്തപടിബദ്ധാ. അവിജ്ജമാനേ ചാപി ചിത്തേ നിരോധസമാപന്നാനം ഉപ്പജ്ജന്തിയേവ.

    Kasmā panāyaṃ hetu paṭisandhiyameva kaṭattārūpānaṃ hetupaccayo hoti, na pavatteti? Paṭisandhiyaṃ kammajarūpānaṃ cittapaṭibaddhavuttitāya. Paṭisandhiyañhi kammajarūpānaṃ cittapaṭibaddhā pavatti, cittavasena uppajjanti ceva tiṭṭhanti ca. Tasmiñhi khaṇe cittaṃ cittajarūpaṃ janetuṃ na sakkoti, tānipi vinā cittena uppajjituṃ vā ṭhātuṃ vā na sakkonti. Tenevāha – ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe nāmarūpassa avakkanti hotī’’ti (saṃ. ni. 2.39). Pavattiyaṃ pana tesaṃ citte vijjamānepi kammapaṭibaddhāva pavatti, na cittapaṭibaddhā. Avijjamāne cāpi citte nirodhasamāpannānaṃ uppajjantiyeva.

    കസ്മാ പന പടിസന്ധിക്ഖണേ ചിത്തം ചിത്തജരൂപം ജനേതും ന സക്കോതീതി? കമ്മവേഗക്ഖിത്തതായ ചേവ അപ്പതിട്ഠിതവത്ഥുതായ ച ദുബ്ബലത്താ. തഞ്ഹി തദാ കമ്മവേഗക്ഖിത്തം അപുരേജാതവത്ഥുകത്താ ച അപ്പതിട്ഠിതവത്ഥുകന്തി ദുബ്ബലം ഹോതി. തസ്മാ പപാതേ പതിതമത്തോ പുരിസോ കിഞ്ചി സിപ്പം കാതും വിയ രൂപം ജനേതും ന സക്കോതി; കമ്മജരൂപമേവ പനസ്സ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപട്ഠാനേ തിട്ഠതി. തഞ്ച കമ്മജരൂപസ്സേവ ബീജട്ഠാനേ തിട്ഠതി. കമ്മം പനസ്സ ഖേത്തസദിസം, കിലേസാ ആപസദിസാ. തസ്മാ സന്തേപി ഖേത്തേ ആപേ ച പഠമുപ്പത്തിയം ബീജാനുഭാവേന രുക്ഖുപ്പത്തി വിയ പടിസന്ധിക്ഖണേ ചിത്താനുഭാവേന രൂപകായസ്സ ഉപ്പത്തി. ബീജേ പന വിഗതേപി പഥവീആപാനുഭാവേന രുക്ഖസ്സ ഉപരൂപരി പവത്തി വിയ; വിനാ ചിത്തേന കമ്മതോവ കടത്താരൂപാനം പവത്തി ഹോതീതി വേദിതബ്ബാ. വുത്തമ്പി ചേതം – ‘‘കമ്മം ഖേത്തം വിഞ്ഞാണം ബീജം തണ്ഹാ സ്നേഹോ’’തി (അ॰ നി॰ ൩.൭൭).

    Kasmā pana paṭisandhikkhaṇe cittaṃ cittajarūpaṃ janetuṃ na sakkotīti? Kammavegakkhittatāya ceva appatiṭṭhitavatthutāya ca dubbalattā. Tañhi tadā kammavegakkhittaṃ apurejātavatthukattā ca appatiṭṭhitavatthukanti dubbalaṃ hoti. Tasmā papāte patitamatto puriso kiñci sippaṃ kātuṃ viya rūpaṃ janetuṃ na sakkoti; kammajarūpameva panassa cittasamuṭṭhānarūpaṭṭhāne tiṭṭhati. Tañca kammajarūpasseva bījaṭṭhāne tiṭṭhati. Kammaṃ panassa khettasadisaṃ, kilesā āpasadisā. Tasmā santepi khette āpe ca paṭhamuppattiyaṃ bījānubhāvena rukkhuppatti viya paṭisandhikkhaṇe cittānubhāvena rūpakāyassa uppatti. Bīje pana vigatepi pathavīāpānubhāvena rukkhassa uparūpari pavatti viya; vinā cittena kammatova kaṭattārūpānaṃ pavatti hotīti veditabbā. Vuttampi cetaṃ – ‘‘kammaṃ khettaṃ viññāṇaṃ bījaṃ taṇhā sneho’’ti (a. ni. 3.77).

    അയഞ്ച പനത്ഥോ ഓകാസവസേനേവ ഗഹേതബ്ബോ. തയോ ഹി ഓകാസാ – നാമോകാസോ, രൂപോകാസോ, നാമരൂപോകാസോതി. തത്ഥ അരൂപഭവോ നാമോകാസോ നാമ. തത്ര ഹി ഹദയവത്ഥുമത്തമ്പി രൂപപച്ചയം വിനാ അരൂപധമ്മാവ ഉപ്പജ്ജന്തി. അസഞ്ഞഭവോ രൂപോകാസോ നാമ. തത്ര ഹി പടിസന്ധിചിത്തമത്തമ്പി അരൂപപച്ചയം വിനാ രൂപധമ്മാവ ഉപ്പജ്ജന്തി. പഞ്ചവോകാരഭവോ നാമരൂപോകാസോ നാമ. തത്ര ഹി വത്ഥുരൂപമത്തമ്പി വിനാ പടിസന്ധിയം അരൂപധമ്മാ, പടിസന്ധിചിത്തഞ്ച വിനാ കമ്മജാപി രൂപധമ്മാ നുപ്പജ്ജന്തി. യുഗനദ്ധാവ രൂപാരൂപാനം ഉപ്പത്തി. യഥാ ഹി സസ്സാമികേ സരാജകേ ഗേഹേ സദ്വാരപാലകേ രാജാണത്തിം വിനാ പഠമപ്പവേസോ നാമ നത്ഥി, അപരഭാഗേ പന വിനാപി ആണത്തിം പുരിമാണത്തിആനുഭാവേനേവ ഹോതി, ഏവമേവ പഞ്ചവോകാരേ പടിസന്ധിവിഞ്ഞാണരാജസ്സ സഹജാതാദിപച്ചയതം വിനാ രൂപസ്സ പടിസന്ധിവസേന പഠമുപ്പത്തി നാമ നത്ഥി. അപരഭാഗേ പന വിനാപി പടിസന്ധിവിഞ്ഞാണസ്സ സഹജാതാദിപച്ചയാനുഭാവം പുരിമാനുഭാവവസേന ലദ്ധപ്പവേസസ്സ കമ്മതോ പവത്തി ഹോതി. അസഞ്ഞഭവോ പന യസ്മാ അരൂപോകാസോ ന ഹോതി, തസ്മാ തത്ഥ വിനാവ അരൂപപച്ചയാ അസഞ്ഞോകാസത്താ രൂപം പവത്തതി, അസ്സാമികേ സുഞ്ഞഗേഹേ അത്തനോ ഗേഹേ ച പുരിസസ്സ പവേസോ വിയ. അരൂപഭവോപി യസ്മാ രൂപോകാസോ ന ഹോതി, തസ്മാ തത്ഥ വിനാവ രൂപപച്ചയാ അഞ്ഞോകാസത്താ അരൂപധമ്മാ പവത്തന്തി. പഞ്ചവോകാരഭവോ പന രൂപാരൂപോകാസോതി നത്ഥേത്ഥ അരൂപപച്ചയം വിനാ പടിസന്ധിക്ഖണേ രൂപാനം ഉപ്പത്തീതി. ഇതി അയം ഹേതു പടിസന്ധിയമേവ കടത്താരൂപാനം പച്ചയോ ഹോതി, ന പവത്തേതി.

    Ayañca panattho okāsavaseneva gahetabbo. Tayo hi okāsā – nāmokāso, rūpokāso, nāmarūpokāsoti. Tattha arūpabhavo nāmokāso nāma. Tatra hi hadayavatthumattampi rūpapaccayaṃ vinā arūpadhammāva uppajjanti. Asaññabhavo rūpokāso nāma. Tatra hi paṭisandhicittamattampi arūpapaccayaṃ vinā rūpadhammāva uppajjanti. Pañcavokārabhavo nāmarūpokāso nāma. Tatra hi vatthurūpamattampi vinā paṭisandhiyaṃ arūpadhammā, paṭisandhicittañca vinā kammajāpi rūpadhammā nuppajjanti. Yuganaddhāva rūpārūpānaṃ uppatti. Yathā hi sassāmike sarājake gehe sadvārapālake rājāṇattiṃ vinā paṭhamappaveso nāma natthi, aparabhāge pana vināpi āṇattiṃ purimāṇattiānubhāveneva hoti, evameva pañcavokāre paṭisandhiviññāṇarājassa sahajātādipaccayataṃ vinā rūpassa paṭisandhivasena paṭhamuppatti nāma natthi. Aparabhāge pana vināpi paṭisandhiviññāṇassa sahajātādipaccayānubhāvaṃ purimānubhāvavasena laddhappavesassa kammato pavatti hoti. Asaññabhavo pana yasmā arūpokāso na hoti, tasmā tattha vināva arūpapaccayā asaññokāsattā rūpaṃ pavattati, assāmike suññagehe attano gehe ca purisassa paveso viya. Arūpabhavopi yasmā rūpokāso na hoti, tasmā tattha vināva rūpapaccayā aññokāsattā arūpadhammā pavattanti. Pañcavokārabhavo pana rūpārūpokāsoti natthettha arūpapaccayaṃ vinā paṭisandhikkhaṇe rūpānaṃ uppattīti. Iti ayaṃ hetu paṭisandhiyameva kaṭattārūpānaṃ paccayo hoti, na pavatteti.

    നനു ‘‘ഹേതൂ സഹജാതാനം ഹേതുപച്ചയേന പച്ചയോതി വുത്തേ സബ്ബോപി അയമത്ഥോ ഗഹിതോ ഹോതി, അഥ കസ്മാ ‘‘ഹേതുസമ്പയുത്തകാനം ധമ്മാനം തംസമുട്ഠാനാനഞ്ച രൂപാന’’ന്തി ഇദം ഗഹിതന്തി? പവത്തിയം കടത്താരൂപാദീനം പച്ചയഭാവപടിബാഹനതോ. ഏവഞ്ഹി സതി യാനി പവത്തിയം ഹേതുനാ സഹ ഏകക്ഖണേ കടത്താരൂപാനി ചേവ ഉതുആഹാരസമുട്ഠാനാനി ച ജായന്തി, തേസമ്പി ഹേതൂ ഹേതുപച്ചയോതി ആപജ്ജേയ്യ, ന ച സോ തേസം പച്ചയോ. തസ്മാ തേസം പച്ചയഭാവസ്സ പടിബാഹനത്ഥമേതം ഗഹിതന്തി വേദിതബ്ബം.

    Nanu ‘‘hetū sahajātānaṃ hetupaccayena paccayoti vutte sabbopi ayamattho gahito hoti, atha kasmā ‘‘hetusampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpāna’’nti idaṃ gahitanti? Pavattiyaṃ kaṭattārūpādīnaṃ paccayabhāvapaṭibāhanato. Evañhi sati yāni pavattiyaṃ hetunā saha ekakkhaṇe kaṭattārūpāni ceva utuāhārasamuṭṭhānāni ca jāyanti, tesampi hetū hetupaccayoti āpajjeyya, na ca so tesaṃ paccayo. Tasmā tesaṃ paccayabhāvassa paṭibāhanatthametaṃ gahitanti veditabbaṃ.

    ഇദാനി ‘‘നാനപ്പകാരഭേദതോ പച്ചയുപ്പന്നതോ’’തി ഇമേസം പദാനം വസേനേത്ഥ വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ. തേസു നാനപ്പകാരഭേദതോതി അയഞ്ഹി ഹേതു നാമ ജാതിതോ കുസലാകുസലവിപാകകിരിയഭേദതോ ചതുബ്ബിധോ. തത്ഥ കുസലഹേതു ഭൂമന്തരതോ കാമാവചരാദിഭേദേന ചതുബ്ബിധോ, അകുസലഹേതു കാമാവചരോവ വിപാകഹേതു കാമാവചരാദിഭേദേന ചതുബ്ബിധോ, കിരിയഹേതു കാമാവചരോ രൂപാവചരോ അരൂപാവചരോതി തിവിധോ. തത്ഥ കാമാവചരകുസലഹേതു നാമതോ അലോഭാദിവസേന തിവിധോ. രൂപാവചരാദികുസലഹേതൂസുപി ഏസേവ നയോ. അകുസലഹേതു ലോഭാദിവസേന തിവിധോ. വിപാകകിരിയഹേതൂ പന അലോഭാദിവസേന തയോ തയോ ഹോന്തി. തംതംചിത്തസമ്പയോഗവസേന പന തേസം തേസം ഹേതൂനം നാനപ്പകാരഭേദോയേവാതി ഏവം താവേത്ഥ നാനപ്പകാരഭേദതോ വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.

    Idāni ‘‘nānappakārabhedato paccayuppannato’’ti imesaṃ padānaṃ vasenettha viññātabbo vinicchayo. Tesu nānappakārabhedatoti ayañhi hetu nāma jātito kusalākusalavipākakiriyabhedato catubbidho. Tattha kusalahetu bhūmantarato kāmāvacarādibhedena catubbidho, akusalahetu kāmāvacarova vipākahetu kāmāvacarādibhedena catubbidho, kiriyahetu kāmāvacaro rūpāvacaro arūpāvacaroti tividho. Tattha kāmāvacarakusalahetu nāmato alobhādivasena tividho. Rūpāvacarādikusalahetūsupi eseva nayo. Akusalahetu lobhādivasena tividho. Vipākakiriyahetū pana alobhādivasena tayo tayo honti. Taṃtaṃcittasampayogavasena pana tesaṃ tesaṃ hetūnaṃ nānappakārabhedoyevāti evaṃ tāvettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.

    പച്ചയുപ്പന്നതോതി ഇമിനാ പച്ചയേന ഇമേ ധമ്മാ ഉപ്പജ്ജന്തി, ഇമേസം നാമ ധമ്മാനം അയം പച്ചയോതി ഏവമ്പി വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോതി അത്ഥോ. തത്ഥ ഇമസ്മിം താവ ഹേതുപച്ചയേ കാമാവചരകുസലഹേതു കാമഭവരൂപഭവേസു അത്തനാ സമ്പയുത്തധമ്മാനഞ്ചേവ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപാനഞ്ച ഹേതുപച്ചയോ ഹോതി, അരൂപഭവേ സമ്പയുത്തധമ്മാനംയേവ. രൂപാവചരകുസലഹേതു കാമഭവരൂപഭവേസുയേവ സമ്പയുത്തധമ്മാനഞ്ചേവ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപാനഞ്ച ഹേതുപച്ചയോ. അരൂപാവചരകുസലഹേതു കാമാവചരകുസലഹേതുസദിസോവ. തഥാ അപരിയാപന്നകുസലഹേതു, തഥാ അകുസലഹേതു. കാമാവചരവിപാകഹേതു പന കാമഭവസ്മിംയേവ അത്തനാ സമ്പയുത്തധമ്മാനം, പടിസന്ധിയം കടത്താരൂപാനം, പവത്തേ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപാനഞ്ച ഹേതുപച്ചയോ. രൂപാവചരവിപാകഹേതു രൂപഭവേ വുത്തപ്പകാരാനഞ്ഞേവ ഹേതുപച്ചയോ. അരൂപാവചരവിപാകഹേതു അരൂപഭവേ സമ്പയുത്തകാനഞ്ഞേവ ഹേതുപച്ചയോ. അപരിയാപന്നവിപാകഹേതു കാമഭവരൂപഭവേസു സമ്പയുത്തകാനഞ്ചേവ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപാനഞ്ച അരൂപഭവേ അരൂപധമ്മാനഞ്ഞേവ ഹേതുപച്ചയോ. കിരിയഹേതൂസു പന തേഭൂമകേസുപി കുസലഹേതുസദിസോവ പച്ചയോതി. ഏവമേത്ഥ പച്ചയുപ്പന്നതോപി വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോതി.

    Paccayuppannatoti iminā paccayena ime dhammā uppajjanti, imesaṃ nāma dhammānaṃ ayaṃ paccayoti evampi viññātabbo vinicchayoti attho. Tattha imasmiṃ tāva hetupaccaye kāmāvacarakusalahetu kāmabhavarūpabhavesu attanā sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca hetupaccayo hoti, arūpabhave sampayuttadhammānaṃyeva. Rūpāvacarakusalahetu kāmabhavarūpabhavesuyeva sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca hetupaccayo. Arūpāvacarakusalahetu kāmāvacarakusalahetusadisova. Tathā apariyāpannakusalahetu, tathā akusalahetu. Kāmāvacaravipākahetu pana kāmabhavasmiṃyeva attanā sampayuttadhammānaṃ, paṭisandhiyaṃ kaṭattārūpānaṃ, pavatte cittasamuṭṭhānarūpānañca hetupaccayo. Rūpāvacaravipākahetu rūpabhave vuttappakārānaññeva hetupaccayo. Arūpāvacaravipākahetu arūpabhave sampayuttakānaññeva hetupaccayo. Apariyāpannavipākahetu kāmabhavarūpabhavesu sampayuttakānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca arūpabhave arūpadhammānaññeva hetupaccayo. Kiriyahetūsu pana tebhūmakesupi kusalahetusadisova paccayoti. Evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.

    ഹേതുപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ.

    Hetupaccayaniddesavaṇṇanā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / പട്ഠാനപാളി • Paṭṭhānapāḷi / (൨) പച്ചയനിദ്ദേസോ • (2) Paccayaniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact