| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi |
૫. હીનાયાવત્તનપઞ્હો
5. Hīnāyāvattanapañho
૫. ‘‘ભન્તે નાગસેન, મહન્તં ઇદં તથાગતસાસનં સારં વરં સેટ્ઠં પવરં અનુપમં પરિસુદ્ધં વિમલં પણ્ડરં અનવજ્જં, ન યુત્તં ગિહિં તાવતકં પબ્બજેતું, ગિહી યેવ 1 એકસ્મિં ફલે વિનેત્વા યદા અપુનરાવત્તી હોતિ તદા સો પબ્બાજેતબ્બો. કિં કારણા? ઇમે દુજ્જના તાવ તત્થ સાસને વિસુદ્ધે પબ્બજિત્વા પટિનિવત્તિત્વા હીનાયાવત્તન્તિ, તેસં પચ્ચાગમનેન અયં મહાજનો એવં વિચિન્તેતિ ‘તુચ્છકં વત ભો એતં સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાસનં ભવિસ્સતિ, યં ઇમે પટિનિવત્તન્તી’તિ, ઇદમેત્થ કારણ’’ન્તિ.
5. ‘‘Bhante nāgasena, mahantaṃ idaṃ tathāgatasāsanaṃ sāraṃ varaṃ seṭṭhaṃ pavaraṃ anupamaṃ parisuddhaṃ vimalaṃ paṇḍaraṃ anavajjaṃ, na yuttaṃ gihiṃ tāvatakaṃ pabbajetuṃ, gihī yeva 2 ekasmiṃ phale vinetvā yadā apunarāvattī hoti tadā so pabbājetabbo. Kiṃ kāraṇā? Ime dujjanā tāva tattha sāsane visuddhe pabbajitvā paṭinivattitvā hīnāyāvattanti, tesaṃ paccāgamanena ayaṃ mahājano evaṃ vicinteti ‘tucchakaṃ vata bho etaṃ samaṇassa gotamassa sāsanaṃ bhavissati, yaṃ ime paṭinivattantī’ti, idamettha kāraṇa’’nti.
‘‘યથા, મહારાજ, તળાકો ભવેય્ય સમ્પુણ્ણસુચિવિમલસીતલસલિલો, અથ યો કોચિ કિલિટ્ઠો મલકદ્દમગતો તં તળાકં ગન્ત્વા અનહાયિત્વા કિલિટ્ઠોવ પટિનિવત્તેય્ય, તત્થ, મહારાજ, કતમં જનો ગરહેય્ય કિલિટ્ઠં વા તળાકં વા’’તિ? ‘‘કિલિટ્ઠં, ભન્તે, જનો ગરહેય્ય ‘અયં તળાકં ગન્ત્વા અનહાયિત્વા કિલિટ્ઠોવ પટિનિવત્તો, કિં ઇમં અનહાયિતુકામં તળાકો સયં નહાપેસ્સતિ, કો દોસો તળાકસ્સા’તિ. એવમેવ ખો, મહારાજ , તથાગતો વિમુત્તિવરસલિલસમ્પુણ્ણં સદ્ધમ્મવરતળાકં માપેસિ ‘યે કેચિ કિલેસમલકિલિટ્ઠા સચેતના બુધા, તે ઇધ નહાયિત્વા સબ્બકિલેસે પવાહયિસ્સન્તી’તિ. યદિ કોચિ તં સદ્ધમ્મવરતળાકં ગન્ત્વા અનહાયિત્વા સકિલેસોવ પટિનિવત્તિત્વા હીનાયાવત્તતિ તં યેવ જનો ગરહિસ્સતિ ‘અયં જિનસાસને પબ્બજિત્વા તત્થ પતિટ્ઠં અલભિત્વા હીનાયાવત્તો, કિં ઇમં અપ્પટિપજ્જન્તં જિનસાસનં સયં બોધેસ્સતિ, કો દોસો જિનસાસનસ્સા’તિ?
‘‘Yathā, mahārāja, taḷāko bhaveyya sampuṇṇasucivimalasītalasalilo, atha yo koci kiliṭṭho malakaddamagato taṃ taḷākaṃ gantvā anahāyitvā kiliṭṭhova paṭinivatteyya, tattha, mahārāja, katamaṃ jano garaheyya kiliṭṭhaṃ vā taḷākaṃ vā’’ti? ‘‘Kiliṭṭhaṃ, bhante, jano garaheyya ‘ayaṃ taḷākaṃ gantvā anahāyitvā kiliṭṭhova paṭinivatto, kiṃ imaṃ anahāyitukāmaṃ taḷāko sayaṃ nahāpessati, ko doso taḷākassā’ti. Evameva kho, mahārāja , tathāgato vimuttivarasalilasampuṇṇaṃ saddhammavarataḷākaṃ māpesi ‘ye keci kilesamalakiliṭṭhā sacetanā budhā, te idha nahāyitvā sabbakilese pavāhayissantī’ti. Yadi koci taṃ saddhammavarataḷākaṃ gantvā anahāyitvā sakilesova paṭinivattitvā hīnāyāvattati taṃ yeva jano garahissati ‘ayaṃ jinasāsane pabbajitvā tattha patiṭṭhaṃ alabhitvā hīnāyāvatto, kiṃ imaṃ appaṭipajjantaṃ jinasāsanaṃ sayaṃ bodhessati, ko doso jinasāsanassā’ti?
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, પુરિસો પરમબ્યાધિતો રોગુપ્પત્તિકુસલં અમોઘધુવસિદ્ધકમ્મં ભિસક્કં સલ્લકત્તં દિસ્વા અતિકિચ્છાપેત્વા સબ્યાધિકોવ પટિનિવત્તેય્ય, તત્થ કતમં જનો ગરહેય્ય આતુરં વા ભિસક્કં વા’’તિ? ‘‘આતુરં, ભન્તે, જનો ગરહેય્ય ‘અયં રોગુપ્પત્તિકુસલં અમોઘધુવસિદ્ધકમ્મં ભિસક્કં સલ્લકત્તં દિસ્વા અતિકિચ્છાપેત્વા સબ્યાધિકોવ પટિનિવત્તો, કિં ઇમં અતિકિચ્છાપેન્તં ભિસક્કો સયં તિકિચ્છિસ્સતિ, કો દોસો ભિસક્કસ્સા’’’તિ? ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, તથાગતો અન્તોસાસનસમુગ્ગે કેવલં સકલકિલેસબ્યાધિવૂપસમનસમત્થં અમતોસધં પક્ખિપિ, ‘યે કેચિ કિલેસબ્યાધિપીળિતા સચેતના બુધા, તે ઇમં અમતોસધં પિવિત્વા સબ્બકિલેસબ્યાધિં વૂપસમેસ્સન્તી’તિ. યદિ કોચિ યં અમતોસધં અપિવિત્વા સકિલેસોવ પટિનિવત્તિત્વા હીનાયાવત્તતિ, તં યેવ જનો ગરહિસ્સતિ ‘અયં જિનસાસને પબ્બજિત્વા તત્થ પતિટ્ઠં અલભિત્વા હીનાયાવત્તો, કિં ઇમં અપ્પટિપજ્જન્તં જિનસાસનં સયં બોધેસ્સતિ, કો દોસો જિનસાસનસ્સા’તિ?
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso paramabyādhito roguppattikusalaṃ amoghadhuvasiddhakammaṃ bhisakkaṃ sallakattaṃ disvā atikicchāpetvā sabyādhikova paṭinivatteyya, tattha katamaṃ jano garaheyya āturaṃ vā bhisakkaṃ vā’’ti? ‘‘Āturaṃ, bhante, jano garaheyya ‘ayaṃ roguppattikusalaṃ amoghadhuvasiddhakammaṃ bhisakkaṃ sallakattaṃ disvā atikicchāpetvā sabyādhikova paṭinivatto, kiṃ imaṃ atikicchāpentaṃ bhisakko sayaṃ tikicchissati, ko doso bhisakkassā’’’ti? ‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato antosāsanasamugge kevalaṃ sakalakilesabyādhivūpasamanasamatthaṃ amatosadhaṃ pakkhipi, ‘ye keci kilesabyādhipīḷitā sacetanā budhā, te imaṃ amatosadhaṃ pivitvā sabbakilesabyādhiṃ vūpasamessantī’ti. Yadi koci yaṃ amatosadhaṃ apivitvā sakilesova paṭinivattitvā hīnāyāvattati, taṃ yeva jano garahissati ‘ayaṃ jinasāsane pabbajitvā tattha patiṭṭhaṃ alabhitvā hīnāyāvatto, kiṃ imaṃ appaṭipajjantaṃ jinasāsanaṃ sayaṃ bodhessati, ko doso jinasāsanassā’ti?
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, છાતો પુરિસો મહતિમહાપુઞ્ઞભત્તપરિવેસનં ગન્ત્વા તં ભત્તં અભુઞ્જિત્વા છાતોવ પટિનિવત્તેય્ય, તત્થ કતમં જનો ગરહેય્ય છાતં વા પુઞ્ઞભત્તં વા’’તિ? ‘‘છાતં, ભન્તે, જનો ગરહેય્ય ‘અયં ખુદાપીળિતો પુઞ્ઞભત્તં પટિલભિત્વા અભુઞ્જિત્વા છાતોવ પટિનિવત્તો, કિં ઇમસ્સ અભુઞ્જન્તસ્સ ભોજનં સયં મુખં પવિસિસ્સતિ, કો દોસો ભોજનસ્સા’’’તિ? ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, તથાગતો અન્તોસાસનસમુગ્ગે પરમપવરં સન્તં સિવં પણીતં અમતં પરમમધુરં કાયગતાસતિભોજનં ઠપેસિ ‘યે કેચિ કિલેસછાતજ્ઝત્તા તણ્હાપરેતમાનસા સચેતના બુધા, તે ઇમં ભોજનં ભુઞ્જિત્વા કામરૂપારૂપભવેસુ સબ્બં તણ્હમપનેસ્સન્તી’તિ. યદિ કોચિ તં ભોજનં અભુઞ્જિત્વા તણ્હાસિતોવ પટિનિવત્તિત્વા હીનાયાવત્તતિ, તઞ્ઞેવ જનો ગરહિસ્સતિ ‘અયં જિનસાસને પબ્બજિત્વા તત્થ પતિટ્ઠં અલભિત્વા હીનાયાવત્તો, કિં ઇમં અપ્પટિપજ્જન્તં જિનસાસનં સયં બોધેસ્સસિ, કો દોસો જિનસાસનસ્સા’તિ.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, chāto puriso mahatimahāpuññabhattaparivesanaṃ gantvā taṃ bhattaṃ abhuñjitvā chātova paṭinivatteyya, tattha katamaṃ jano garaheyya chātaṃ vā puññabhattaṃ vā’’ti? ‘‘Chātaṃ, bhante, jano garaheyya ‘ayaṃ khudāpīḷito puññabhattaṃ paṭilabhitvā abhuñjitvā chātova paṭinivatto, kiṃ imassa abhuñjantassa bhojanaṃ sayaṃ mukhaṃ pavisissati, ko doso bhojanassā’’’ti? ‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato antosāsanasamugge paramapavaraṃ santaṃ sivaṃ paṇītaṃ amataṃ paramamadhuraṃ kāyagatāsatibhojanaṃ ṭhapesi ‘ye keci kilesachātajjhattā taṇhāparetamānasā sacetanā budhā, te imaṃ bhojanaṃ bhuñjitvā kāmarūpārūpabhavesu sabbaṃ taṇhamapanessantī’ti. Yadi koci taṃ bhojanaṃ abhuñjitvā taṇhāsitova paṭinivattitvā hīnāyāvattati, taññeva jano garahissati ‘ayaṃ jinasāsane pabbajitvā tattha patiṭṭhaṃ alabhitvā hīnāyāvatto, kiṃ imaṃ appaṭipajjantaṃ jinasāsanaṃ sayaṃ bodhessasi, ko doso jinasāsanassā’ti.
‘‘યદિ, મહારાજ, તથાગતો ગિહિં યેવ એકસ્મિં ફલે વિનીતં પબ્બાજેય્ય, ન નામાયં પબ્બજ્જા કિલેસપ્પહાનાય વિસુદ્ધિયા વા, નત્થિ પબ્બજ્જાય કરણીયં. યથા, મહારાજ, પુરિસો અનેકસતેન કમ્મેન તળાકં ખણાપેત્વા પરિસાય એવમનુસ્સાવેય્ય ‘મા મે, ભોન્તો, કેચિ સંકિલિટ્ઠા ઇમં તળાકં ઓતરથ, પવાહિતરજોજલ્લા પરિસુદ્ધા વિમલમટ્ઠા ઇમં તળાકં ઓતરથા’તિ. અપિ નુ ખો, મહારાજ, તેસં પવાહિતરજોજલ્લાનં પરિસુદ્ધાનં વિમલમટ્ઠાનં તેન તળાકેન કરણીયં ભવેય્યા’’તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે, યસ્સત્થાય તે તં તળાકં ઉપગચ્છેય્યું, તં અઞ્ઞત્રેવ તેસં કતં કરણીયં, કિં તેસં તેન તળાકેના’’તિ? ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, યદિ તથાગતો ગિહિં યેવ એકસ્મિં ફલે વિનીતં પબ્બાજેય્ય, તત્થેવ તેસં કતં કરણીયં, કિં તેસં પબ્બજ્જાય.
‘‘Yadi, mahārāja, tathāgato gihiṃ yeva ekasmiṃ phale vinītaṃ pabbājeyya, na nāmāyaṃ pabbajjā kilesappahānāya visuddhiyā vā, natthi pabbajjāya karaṇīyaṃ. Yathā, mahārāja, puriso anekasatena kammena taḷākaṃ khaṇāpetvā parisāya evamanussāveyya ‘mā me, bhonto, keci saṃkiliṭṭhā imaṃ taḷākaṃ otaratha, pavāhitarajojallā parisuddhā vimalamaṭṭhā imaṃ taḷākaṃ otarathā’ti. Api nu kho, mahārāja, tesaṃ pavāhitarajojallānaṃ parisuddhānaṃ vimalamaṭṭhānaṃ tena taḷākena karaṇīyaṃ bhaveyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, yassatthāya te taṃ taḷākaṃ upagaccheyyuṃ, taṃ aññatreva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ tena taḷākenā’’ti? ‘‘Evameva kho, mahārāja, yadi tathāgato gihiṃ yeva ekasmiṃ phale vinītaṃ pabbājeyya, tattheva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ pabbajjāya.
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, સભાવઇસિભત્તિકો સુતમન્તપદધરો અતક્કિકો રોગુપ્પત્તિકુસલો અમોઘધુવસિદ્ધકમ્મો ભિસક્કો સલ્લકત્તો સબ્બરોગૂપસમભેસજ્જં સન્નિપાતેત્વા પરિસાય એવમનુસ્સાવેય્ય ‘મા ખો, ભોન્તો , કેચિ સબ્યાધિકા મમ સન્તિકે ઉપગચ્છથ, અબ્યાધિકા અરોગા મમ સન્તિકે ઉપગચ્છથા’તિ. અપિ નુ ખો, મહારાજ, તેસં અબ્યાધિકાનં અરોગાનં પરિપુણ્ણાનં ઉદગ્ગાનં તેન ભિસક્કેન કરણીયં ભવેય્યા’’તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે, યસ્સત્થાય તે તં ભિસક્કં સલ્લકત્તં ઉપગચ્છેય્યું, તં અઞ્ઞત્રેવ તેસં કતં કરણીયં, કિં તેસં તેન ભિસક્કેના’’તિ? ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, યદિ તથાગતો ગિહિં યેવ એકસ્મિં ફલે વિનીતં પબ્બાજેય્ય, તત્થેવ તેસં કતં કરણીયં, કિં તેસં પબ્બજ્જાય?
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, sabhāvaisibhattiko sutamantapadadharo atakkiko roguppattikusalo amoghadhuvasiddhakammo bhisakko sallakatto sabbarogūpasamabhesajjaṃ sannipātetvā parisāya evamanussāveyya ‘mā kho, bhonto , keci sabyādhikā mama santike upagacchatha, abyādhikā arogā mama santike upagacchathā’ti. Api nu kho, mahārāja, tesaṃ abyādhikānaṃ arogānaṃ paripuṇṇānaṃ udaggānaṃ tena bhisakkena karaṇīyaṃ bhaveyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, yassatthāya te taṃ bhisakkaṃ sallakattaṃ upagaccheyyuṃ, taṃ aññatreva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ tena bhisakkenā’’ti? ‘‘Evameva kho, mahārāja, yadi tathāgato gihiṃ yeva ekasmiṃ phale vinītaṃ pabbājeyya, tattheva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ pabbajjāya?
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, કોચિ પુરિસો અનેકથાલિપાકસતં ભોજનં પટિયાદાપેત્વા પરિસાય એવમનુસ્સાવેય્ય ‘મા મે, ભોન્તો, કેચિ છાતા ઇમં પરિવેસનં ઉપગચ્છથ, સુભુત્તા તિત્તા સુહિતા ધાતા પીણિતા પરિપુણ્ણા ઇમં પરિવેસનં ઉપગચ્છથા’’તિ. અપિ નુ ખો મહારાજ, તેસં ભુત્તાવીનં તિત્તાનં સુહિતાનં ધાતાનં પીણિતાનં પરિપુણ્ણાનં તેન ભોજનેન કરણીયં ભવેય્યા’’તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે, યસ્સત્થાય તે તં પરિવેસનં ઉપગચ્છેય્યું, તં અઞ્ઞત્રેવ તેસં કતં કરણીયં, કિં તેસં તાય પરિવેસનાયા’’તિ? ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, યદિ તથાગતો ગિહિં યેવ એકસ્મિં ફલે વિનીતં પબ્બાજેય્ય, તત્થેવ તેસં કતં કરણીયં, કિં તેસં પબ્બજ્જાય?
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, koci puriso anekathālipākasataṃ bhojanaṃ paṭiyādāpetvā parisāya evamanussāveyya ‘mā me, bhonto, keci chātā imaṃ parivesanaṃ upagacchatha, subhuttā tittā suhitā dhātā pīṇitā paripuṇṇā imaṃ parivesanaṃ upagacchathā’’ti. Api nu kho mahārāja, tesaṃ bhuttāvīnaṃ tittānaṃ suhitānaṃ dhātānaṃ pīṇitānaṃ paripuṇṇānaṃ tena bhojanena karaṇīyaṃ bhaveyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, yassatthāya te taṃ parivesanaṃ upagaccheyyuṃ, taṃ aññatreva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ tāya parivesanāyā’’ti? ‘‘Evameva kho, mahārāja, yadi tathāgato gihiṃ yeva ekasmiṃ phale vinītaṃ pabbājeyya, tattheva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ pabbajjāya?
‘‘અપિ ચ, મહારાજ, યે હીનાયાવત્તન્તિ, તે જિનસાસનસ્સ પઞ્ચ અતુલિયે ગુણે દસ્સેન્તિ. કતમે પઞ્ચ? ભૂમિમહન્તભાવં દસ્સેન્તિ, પરિસુદ્ધવિમલભાવં દસ્સેન્તિ, પાપેહિ અસંવાસિયભાવં દસ્સેન્તિ, દુપ્પટિવેધભાવં દસ્સેન્તિ, બહુસંવરરક્ખિયભાવં દસ્સેન્તિ.
‘‘Api ca, mahārāja, ye hīnāyāvattanti, te jinasāsanassa pañca atuliye guṇe dassenti. Katame pañca? Bhūmimahantabhāvaṃ dassenti, parisuddhavimalabhāvaṃ dassenti, pāpehi asaṃvāsiyabhāvaṃ dassenti, duppaṭivedhabhāvaṃ dassenti, bahusaṃvararakkhiyabhāvaṃ dassenti.
‘‘કથં ભૂમિમહન્તભાવં દસ્સેન્તિ? યથા, મહારાજ, પુરિસો અધનો હીનજચ્ચો નિબ્બિસેસો બુદ્ધિપરિહીનો મહારજ્જં પટિલભિત્વા ન ચિરસ્સેવ પરિપતતિ પરિધંસતિ પરિહાયતિ યસતો, ન સક્કોતિ ઇસ્સરિયં સન્ધારેતું. કિં કારણં ? મહન્તત્તા ઇસ્સરિયસ્સ. એવમેવ ખો, મહારાજ, યે કેચિ નિબ્બિસેસા અકતપુઞ્ઞા બુદ્ધિપરિહીના જિનસાસને પબ્બજન્તિ, તે તં પબ્બજ્જં પવરુત્તમં સન્ધારેતું અવિસહન્તા ન ચિરસ્સેવ જિનસાસના પરિપતિત્વા પરિધંસિત્વા પરિહાયિત્વા હીનાયાવત્તન્તિ, ન સક્કોન્તિ જિનસાસનં સન્ધારેતું. કિં કારણં? મહન્તત્તા જિનસાસનભૂમિયા. એવં ભૂમિમહન્તભાવં દસ્સેન્તિ.
‘‘Kathaṃ bhūmimahantabhāvaṃ dassenti? Yathā, mahārāja, puriso adhano hīnajacco nibbiseso buddhiparihīno mahārajjaṃ paṭilabhitvā na cirasseva paripatati paridhaṃsati parihāyati yasato, na sakkoti issariyaṃ sandhāretuṃ. Kiṃ kāraṇaṃ ? Mahantattā issariyassa. Evameva kho, mahārāja, ye keci nibbisesā akatapuññā buddhiparihīnā jinasāsane pabbajanti, te taṃ pabbajjaṃ pavaruttamaṃ sandhāretuṃ avisahantā na cirasseva jinasāsanā paripatitvā paridhaṃsitvā parihāyitvā hīnāyāvattanti, na sakkonti jinasāsanaṃ sandhāretuṃ. Kiṃ kāraṇaṃ? Mahantattā jinasāsanabhūmiyā. Evaṃ bhūmimahantabhāvaṃ dassenti.
‘‘કથં પરિસુદ્ધવિમલભાવં દસ્સેન્તિ? યથા, મહારાજ, વારિ પોક્ખરપત્તે વિકિરતિ વિધમતિ વિધંસેતિ, ન ઠાનમુપગચ્છતિ નૂપલિમ્પતિ. કિં કારણં? પરિસુદ્ધવિમલત્તા પદુમસ્સ. એવમેવ ખો, મહારાજ, યે કેચિ સઠા કૂટા વઙ્કા કુટિલા વિસમદિટ્ઠિનો જિનસાસને પબ્બજન્તિ, તે પરિસુદ્ધવિમલનિક્કણ્ટકપણ્ડરવરપ્પવરસાસનતો ન ચિરસ્સેવ વિકિરિત્વા વિધમિત્વા વિધંસેત્વા અસણ્ઠહિત્વા અનુપલિમ્પિત્વા હીનાયાવત્તન્તિ. કિં કારણં? પરિસુદ્ધવિમલત્તા જિનસાસનસ્સ. એવં પરિસુદ્ધવિમલભાવં દસ્સેન્તિ.
‘‘Kathaṃ parisuddhavimalabhāvaṃ dassenti? Yathā, mahārāja, vāri pokkharapatte vikirati vidhamati vidhaṃseti, na ṭhānamupagacchati nūpalimpati. Kiṃ kāraṇaṃ? Parisuddhavimalattā padumassa. Evameva kho, mahārāja, ye keci saṭhā kūṭā vaṅkā kuṭilā visamadiṭṭhino jinasāsane pabbajanti, te parisuddhavimalanikkaṇṭakapaṇḍaravarappavarasāsanato na cirasseva vikiritvā vidhamitvā vidhaṃsetvā asaṇṭhahitvā anupalimpitvā hīnāyāvattanti. Kiṃ kāraṇaṃ? Parisuddhavimalattā jinasāsanassa. Evaṃ parisuddhavimalabhāvaṃ dassenti.
‘‘કથં પાપેહિ અસંવાસિયભાવં દસ્સેન્તિ? યથા, મહારાજ, મહાસમુદ્દો ન મતેન કુણપેન સંવસતિ, યં હોતિ મહાસમુદ્દે મતં કુણપં, તં ખિપ્પમેવ તીરં ઉપનેતિ થલં વા ઉસ્સારેતિ. કિં કારણં? મહાભૂતાનં ભવનત્તા મહાસમુદ્દસ્સ. એવમેવ ખો, મહારાજ, યે કેચિ પાપકા અસંવુતા અહિરિકા અકિરિયા ઓસન્નવીરિયા કુસીતા કિલિટ્ઠા દુજ્જના મનુસ્સા જિનસાસને પબ્બજન્તિ, તે ન ચિરસ્સેવ જિનસાસનતો અરહન્તવિમલખીણાસવમહાભૂતભવનતો નિક્ખમિત્વા અસંવસિત્વા હીનાયાવત્તન્તિ. કિં કારણં? પાપેહિ અસંવાસિયત્તા જિનસાસનસ્સ. એવં પાપેહિ અસંવાસિયભાવં દસ્સેન્તિ.
‘‘Kathaṃ pāpehi asaṃvāsiyabhāvaṃ dassenti? Yathā, mahārāja, mahāsamuddo na matena kuṇapena saṃvasati, yaṃ hoti mahāsamudde mataṃ kuṇapaṃ, taṃ khippameva tīraṃ upaneti thalaṃ vā ussāreti. Kiṃ kāraṇaṃ? Mahābhūtānaṃ bhavanattā mahāsamuddassa. Evameva kho, mahārāja, ye keci pāpakā asaṃvutā ahirikā akiriyā osannavīriyā kusītā kiliṭṭhā dujjanā manussā jinasāsane pabbajanti, te na cirasseva jinasāsanato arahantavimalakhīṇāsavamahābhūtabhavanato nikkhamitvā asaṃvasitvā hīnāyāvattanti. Kiṃ kāraṇaṃ? Pāpehi asaṃvāsiyattā jinasāsanassa. Evaṃ pāpehi asaṃvāsiyabhāvaṃ dassenti.
‘‘કથં દુપ્પટિવેધભાવં દસ્સેન્તિ? યથા, મહારાજ, યે કેચિ અછેકા અસિક્ખિતા અસિપ્પિનો મતિવિપ્પહીના ઇસ્સાસા 3 વાલગ્ગવેધં અવિસહન્તા વિગળન્તિ પક્કમન્તિ. કિં કારણં? સણ્હસુખુમદુપ્પટિવેધત્તા વાલગ્ગસ્સ . એવમેવ ખો, મહારાજ, યે કેચિ દુપ્પઞ્ઞા જળા એળમૂગા મૂળ્હા દન્ધગતિકા જના જિનસાસને પબ્બજન્તિ, તે તં પરમસણ્હસુખુમચતુસચ્ચપ્પટિવેધં પટિવિજ્ઝિતું અવિસહન્તા જિનસાસના વિગળિત્વા પક્કમિત્વા ન ચિરસ્સેવ હીનાયાવત્તન્તિ. કિં કારણં? પરમસણ્હસુખુમદુપ્પટિવેધતાય સચ્ચાનં. એવં દુપ્પટિવેધભાવં દસ્સેન્તિ.
‘‘Kathaṃ duppaṭivedhabhāvaṃ dassenti? Yathā, mahārāja, ye keci achekā asikkhitā asippino mativippahīnā issāsā 4 vālaggavedhaṃ avisahantā vigaḷanti pakkamanti. Kiṃ kāraṇaṃ? Saṇhasukhumaduppaṭivedhattā vālaggassa . Evameva kho, mahārāja, ye keci duppaññā jaḷā eḷamūgā mūḷhā dandhagatikā janā jinasāsane pabbajanti, te taṃ paramasaṇhasukhumacatusaccappaṭivedhaṃ paṭivijjhituṃ avisahantā jinasāsanā vigaḷitvā pakkamitvā na cirasseva hīnāyāvattanti. Kiṃ kāraṇaṃ? Paramasaṇhasukhumaduppaṭivedhatāya saccānaṃ. Evaṃ duppaṭivedhabhāvaṃ dassenti.
‘‘કથં બહુસંવરરક્ખિયભાવં દસ્સેન્તિ? યથા, મહારાજ, કોચિદેવ પુરિસો મહતિમહાયુદ્ધભૂમિમુપગતો પરસેનાય દિસાવિદિસાહિ સમન્તા પરિવારિતો સત્તિહત્થં જનમુપેન્તં દિસ્વા ભીતો ઓસક્કતિ પટિનિવત્તતિ પલાયતિ. કિં કારણં? બહુવિધયુદ્ધમુખરક્ખણભયા. એવમેવ ખો, મહારાજ, યે કેચિ પાપકા અસંવુતા અહિરિકા અકિરિયા અક્ખન્તી ચપલા ચલિતા ઇત્તરા બાલજના જિનસાસને પબ્બજન્તિ, તે બહુવિધં સિક્ખાપદં પરિરક્ખિતું અવિસહન્તા ઓસક્કિત્વા પટિનિવત્તિત્વા પલાયિત્વા ન ચિરસ્સેવ હીનાયાવત્તન્તિ. કિં કારણં? બહુવિધસંવરરક્ખિયભાવત્તા જિનસાસનસ્સ. એવં બહુવિધસંવરરક્ખિયભાવં દસ્સેન્તિ.
‘‘Kathaṃ bahusaṃvararakkhiyabhāvaṃ dassenti? Yathā, mahārāja, kocideva puriso mahatimahāyuddhabhūmimupagato parasenāya disāvidisāhi samantā parivārito sattihatthaṃ janamupentaṃ disvā bhīto osakkati paṭinivattati palāyati. Kiṃ kāraṇaṃ? Bahuvidhayuddhamukharakkhaṇabhayā. Evameva kho, mahārāja, ye keci pāpakā asaṃvutā ahirikā akiriyā akkhantī capalā calitā ittarā bālajanā jinasāsane pabbajanti, te bahuvidhaṃ sikkhāpadaṃ parirakkhituṃ avisahantā osakkitvā paṭinivattitvā palāyitvā na cirasseva hīnāyāvattanti. Kiṃ kāraṇaṃ? Bahuvidhasaṃvararakkhiyabhāvattā jinasāsanassa. Evaṃ bahuvidhasaṃvararakkhiyabhāvaṃ dassenti.
‘‘થલજુત્તમેપિ, મહારાજ, વસ્સિકાગુમ્બે કિમિવિદ્ધાનિ પુપ્ફાનિ હોન્તિ, તાનિ અઙ્કુરાનિ સઙ્કુટિતાનિ અન્તરા યેવ પરિપતન્તિ, ન ચ તેસુ પરિપતિતેસુ વસ્સિકાગુમ્બો હીળિતો નામ હોતિ. યાનિ તત્થ ઠિતાનિ પુપ્ફાનિ, તાનિ સમ્મા ગન્ધેન દિસાવિદિસં અભિબ્યાપેન્તિ. એવમેવ ખો, મહારાજ, યે તે જિનસાસને પબ્બજિત્વા હીનાયાવત્તન્તિ, તે જિનસાસને કિમિવિદ્ધાનિ વસ્સિકાપુપ્ફાનિ વિય વણ્ણગન્ધરહિતા નિબ્બણ્ણાકારસીલા અભબ્બા વેપુલ્લાય, ન ચ તેસં હીનાયાવત્તનેન જિનસાસનં હીળિતં નામ હોતિ. યે તત્થ ઠિતા ભિક્ખૂ, તે સદેવકં લોકં સીલવરગન્ધેન અભિબ્યાપેન્તિ.
‘‘Thalajuttamepi, mahārāja, vassikāgumbe kimividdhāni pupphāni honti, tāni aṅkurāni saṅkuṭitāni antarā yeva paripatanti, na ca tesu paripatitesu vassikāgumbo hīḷito nāma hoti. Yāni tattha ṭhitāni pupphāni, tāni sammā gandhena disāvidisaṃ abhibyāpenti. Evameva kho, mahārāja, ye te jinasāsane pabbajitvā hīnāyāvattanti, te jinasāsane kimividdhāni vassikāpupphāni viya vaṇṇagandharahitā nibbaṇṇākārasīlā abhabbā vepullāya, na ca tesaṃ hīnāyāvattanena jinasāsanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti. Ye tattha ṭhitā bhikkhū, te sadevakaṃ lokaṃ sīlavaragandhena abhibyāpenti.
‘‘સાલીનમ્પિ, મહારાજ, નિરાતઙ્કાનં લોહિતકાનં અન્તરે કરુમ્ભકં નામ સાલિજાતિ ઉપ્પજ્જિત્વા અન્તરા યેવ વિનસ્સતિ, ન ચ તસ્સા વિનટ્ઠત્તા લોહિતકસાલી હીળિતા નામ હોન્તિ. યે તત્થ ઠિતા સાલી, તે રાજૂપભોગા હોન્તિ. એવમેવ ખો, મહારાજ, યે તે જિનસાસને પબ્બજિત્વા હીનાયાવત્તન્તિ, તે લોહિતકસાલીનમન્તરે કરુમ્ભકા વિય જિનસાસને ન વડ્ઢિત્વા વેપુલ્લતં ન પાપુણિત્વા 5 અન્તરા યેવ હીનાયાવત્તન્તિ, ન ચ તેસં હીનાયાવત્તનેન જિનસાસનં હીળિતં નામ હોતિ. યે તત્થ ઠિતા ભિક્ખૂ તે અરહત્તસ્સ અનુચ્છવિકા હોન્તિ.
‘‘Sālīnampi, mahārāja, nirātaṅkānaṃ lohitakānaṃ antare karumbhakaṃ nāma sālijāti uppajjitvā antarā yeva vinassati, na ca tassā vinaṭṭhattā lohitakasālī hīḷitā nāma honti. Ye tattha ṭhitā sālī, te rājūpabhogā honti. Evameva kho, mahārāja, ye te jinasāsane pabbajitvā hīnāyāvattanti, te lohitakasālīnamantare karumbhakā viya jinasāsane na vaḍḍhitvā vepullataṃ na pāpuṇitvā 6 antarā yeva hīnāyāvattanti, na ca tesaṃ hīnāyāvattanena jinasāsanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti. Ye tattha ṭhitā bhikkhū te arahattassa anucchavikā honti.
‘‘કામદદસ્સાપિ , મહારાજ, મણિરતનસ્સ એકદેસં 7 કક્કસં ઉપ્પજ્જતિ, ન ચ તત્થ કક્કસુપ્પન્નત્તા મણિરતનં હીળિતં નામ હોતિ. યં તત્થ પરિસુદ્ધં મણિરતનસ્સ, તં જનસ્સ હાસકરં હોતિ. એવમેવ ખો, મહારાજ, યે તે જિનસાસને પબ્બજિત્વા હીનાયાવત્તન્તિ, કક્કસા તે જિનસાસને પપટિકા, ન ચ તેસં હીનાયાવત્તનેન જિનસાસનં હીળિતં નામ હોતિ. યે તત્થ ઠિતા ભિક્ખૂ, તે દેવમનુસ્સાનં હાસજનકા હોન્તિ.
‘‘Kāmadadassāpi , mahārāja, maṇiratanassa ekadesaṃ 8 kakkasaṃ uppajjati, na ca tattha kakkasuppannattā maṇiratanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti. Yaṃ tattha parisuddhaṃ maṇiratanassa, taṃ janassa hāsakaraṃ hoti. Evameva kho, mahārāja, ye te jinasāsane pabbajitvā hīnāyāvattanti, kakkasā te jinasāsane papaṭikā, na ca tesaṃ hīnāyāvattanena jinasāsanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti. Ye tattha ṭhitā bhikkhū, te devamanussānaṃ hāsajanakā honti.
‘‘જાતિસમ્પન્નસ્સપિ, મહારાજ, લોહિતચન્દનસ્સ એકદેસં પૂતિકં હોતિ અપ્પગન્ધં. ન તેન લોહિતચન્દનં હીળિતં નામ હોતિ. યં તત્થ અપૂતિકં સુગન્ધં, તં સમન્તા વિધૂપેતિ અભિબ્યાપેતિ. એવમેવ ખો, મહારાજ, યે તે જિનસાસને પબ્બજિત્વા હીનાયાવત્તન્તિ, તે લોહિતચન્દનસારન્તરે પૂતિકદેસમિવ છડ્ડનીયા જિનસાસને, ન ચ તેસં હીનાયાવત્તનેન જિનસાસનં હીળિતં નામ હોતિ. યે તત્થ ઠિતા ભિક્ખૂ, તે સદેવકં લોકં સીલવરચન્દનગન્ધેન અનુલિમ્પયન્તી’’તિ.
‘‘Jātisampannassapi, mahārāja, lohitacandanassa ekadesaṃ pūtikaṃ hoti appagandhaṃ. Na tena lohitacandanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti. Yaṃ tattha apūtikaṃ sugandhaṃ, taṃ samantā vidhūpeti abhibyāpeti. Evameva kho, mahārāja, ye te jinasāsane pabbajitvā hīnāyāvattanti, te lohitacandanasārantare pūtikadesamiva chaḍḍanīyā jinasāsane, na ca tesaṃ hīnāyāvattanena jinasāsanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti. Ye tattha ṭhitā bhikkhū, te sadevakaṃ lokaṃ sīlavaracandanagandhena anulimpayantī’’ti.
‘‘સાધુ, ભન્તે નાગસેન, તેન તેન અનુચ્છવિકેન તેન તેન સદિસેન કારણેન નિરવજ્જમનુપાપિતં જિનસાસનં સેટ્ઠભાવેન પરિદીપિતં, હીનાયાવત્તમાનાપિ તે જિનસાસનસ્સ સેટ્ઠભાવં યેવ પરિદીપેન્તી’’તિ.
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, tena tena anucchavikena tena tena sadisena kāraṇena niravajjamanupāpitaṃ jinasāsanaṃ seṭṭhabhāvena paridīpitaṃ, hīnāyāvattamānāpi te jinasāsanassa seṭṭhabhāvaṃ yeva paridīpentī’’ti.
હીનાયાવત્તનપઞ્હો પઞ્ચમો.
Hīnāyāvattanapañho pañcamo.
Footnotes:
