Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ (టీకా) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
(౭) ౨. భూమిచాలవగ్గో
(7) 2. Bhūmicālavaggo
౧-౫. ఇచ్ఛాసుత్తాదివణ్ణనా
1-5. Icchāsuttādivaṇṇanā
౬౧-౬౫. సత్తమస్స పఠమాదీని సువిఞ్ఞేయ్యాని. పఞ్చమే (దీ॰ని॰టీ॰ ౨.౧౭౩) అభిభవతీతి అభిభు, పరికమ్మం, ఞాణం వా. అభిభు ఆయతనం ఏతస్సాతి అభిభాయతనం, ఝానం. అభిభవితబ్బం వా ఆరమ్మణసఙ్ఖాతం ఆయతనం ఏతస్సాతి అభిభాయతనం. అథ వా ఆరమ్మణాభిభవనతో అభితు చ తం ఆయతనఞ్చ యోగినో సుఖవిసేసానం అధిట్ఠానభావతో మనాయతనధమ్మాయతనభావతో చాతిపి ససమ్పయుత్తజ్ఝానం అభిభాయతనం. తేనాహ ‘‘అభిభవనకారణానీ’’తిఆది. తాని హీతి అభిభాయతనసఞ్ఞితాని ఝానాని. ‘‘పుగ్గలస్స ఞాణుత్తరియతాయా’’తి ఇదం ఉభయత్థాపి యోజేతబ్బం. కథం? పటిపక్ఖభావేన పచ్చనీకధమ్మే అభిభవన్తి పుగ్గలస్స ఞాణుత్తరియతాయ ఆరమ్మణాని అభిభవన్తి. ఞాణబలేనేవ హి ఆరమ్మణాభిభవనం వియ పటిపక్ఖాభిభవోపీతి.
61-65. Sattamassa paṭhamādīni suviññeyyāni. Pañcame (dī.ni.ṭī. 2.173) abhibhavatīti abhibhu, parikammaṃ, ñāṇaṃ vā. Abhibhu āyatanaṃ etassāti abhibhāyatanaṃ, jhānaṃ. Abhibhavitabbaṃ vā ārammaṇasaṅkhātaṃ āyatanaṃ etassāti abhibhāyatanaṃ. Atha vā ārammaṇābhibhavanato abhitu ca taṃ āyatanañca yogino sukhavisesānaṃ adhiṭṭhānabhāvato manāyatanadhammāyatanabhāvato cātipi sasampayuttajjhānaṃ abhibhāyatanaṃ. Tenāha ‘‘abhibhavanakāraṇānī’’tiādi. Tāni hīti abhibhāyatanasaññitāni jhānāni. ‘‘Puggalassa ñāṇuttariyatāyā’’ti idaṃ ubhayatthāpi yojetabbaṃ. Kathaṃ? Paṭipakkhabhāvena paccanīkadhamme abhibhavanti puggalassa ñāṇuttariyatāya ārammaṇāni abhibhavanti. Ñāṇabaleneva hi ārammaṇābhibhavanaṃ viya paṭipakkhābhibhavopīti.
పరికమ్మవసేన అజ్ఝత్తం రూపసఞ్ఞీ, న అప్పనావసేన. న హి పటిభాగనిమిత్తారమ్మణా అప్పనా అజ్ఝత్తవిసయా సమ్భవతి. తం పన అజ్ఝత్తపరికమ్మవసేన లద్ధం కసిణనిమిత్తం అవిసుద్ధమేవ హోతి, న బహిద్ధాపరికమ్మవసేన లద్ధం వియ విసుద్ధం.
Parikammavasenaajjhattaṃ rūpasaññī, na appanāvasena. Na hi paṭibhāganimittārammaṇā appanā ajjhattavisayā sambhavati. Taṃ pana ajjhattaparikammavasena laddhaṃ kasiṇanimittaṃ avisuddhameva hoti, na bahiddhāparikammavasena laddhaṃ viya visuddhaṃ.
పరిత్తానీతి యథాలద్ధాని సుప్పసరావమత్తాని. తేనాహ ‘‘అవడ్ఢితానీ’’తి. పరిత్తవసేనేవాతి వణ్ణవసేన ఆభోగే విజ్జమానేపి పరిత్తవసేనేవ ఇదం అభిభాయతనం వుత్తం. పరిత్తతా హేత్థ అభిభవనస్స కారణం. వణ్ణాభోగే సతిపి అసతిపి అభిభాయతనభావనా నామ తిక్ఖపఞ్ఞస్సేవ సమ్భవతి, న ఇతరస్సాతి ఆహ ‘‘ఞాణుత్తరికో పుగ్గలో’’తి. అభిభవిత్వా సమాపజ్జతీతి ఏత్థ అభిభవనం సమాపజ్జనఞ్చ ఉపచారజ్ఝానాధిగమసమనన్తరమేవ అప్పనాఝానుప్పాదనన్తి ఆహ ‘‘సహ నిమిత్తుప్పాదేనేవేత్థ అప్పనం పాపేతీ’’తి. సహ నిమిత్తుప్పాదేనాతి చ అప్పనాపరివాసాభావస్స లక్ఖణవచనమేతం. యో ‘‘ఖిప్పాభిఞ్ఞో’’తి వుచ్చతి, తతోపి ఞాణుత్తరస్సేవ అభిభాయతనభావనా. ఏత్థాతి ఏతస్మిం నిమిత్తే. అప్పనం పాపేతీతి భావనం అప్పనం నేతి.
Parittānīti yathāladdhāni suppasarāvamattāni. Tenāha ‘‘avaḍḍhitānī’’ti. Parittavasenevāti vaṇṇavasena ābhoge vijjamānepi parittavaseneva idaṃ abhibhāyatanaṃ vuttaṃ. Parittatā hettha abhibhavanassa kāraṇaṃ. Vaṇṇābhoge satipi asatipi abhibhāyatanabhāvanā nāma tikkhapaññasseva sambhavati, na itarassāti āha ‘‘ñāṇuttariko puggalo’’ti. Abhibhavitvā samāpajjatīti ettha abhibhavanaṃ samāpajjanañca upacārajjhānādhigamasamanantarameva appanājhānuppādananti āha ‘‘saha nimittuppādenevettha appanaṃ pāpetī’’ti. Saha nimittuppādenāti ca appanāparivāsābhāvassa lakkhaṇavacanametaṃ. Yo ‘‘khippābhiñño’’ti vuccati, tatopi ñāṇuttarasseva abhibhāyatanabhāvanā. Etthāti etasmiṃ nimitte. Appanaṃ pāpetīti bhāvanaṃ appanaṃ neti.
ఏత్థ చ కేచి ‘‘ఉప్పన్నే ఉపచారజ్ఝానే తం ఆరబ్భ యే హేట్ఠిమన్తేన ద్వే తయో జవనవారా పవత్తన్తి, తే ఉపచారజ్ఝానపక్ఖికా ఏవ, తదనన్తరఞ్చ భవఙ్గపరివాసేన ఉపచారాసేవనాయ చ వినా అప్పనా హోతి, సహ నిమిత్తుప్పాదేనేవ అప్పనం పాపేతీ’’తి వదన్తి, తం తేసం మతిమత్తం. న హి పారివాసికకమ్మేన అప్పనావారో ఇచ్ఛితో, నాపి మహగ్గతప్పమాణజ్ఝానేసు వియ ఉపచారజ్ఝానే ఏకన్తతో పచ్చవేక్ఖణా ఇచ్ఛితబ్బా, తస్మా ఉపచారజ్ఝానాధిగమతో పరం కతిపయభవఙ్గచిత్తావసానే అప్పనం పాపుణన్తో ‘‘సహ నిమిత్తుప్పాదేనేవేత్థ అప్పనం పాపేతీ’’తి వుత్తో. ‘‘సహ నిమిత్తుప్పాదేనా’’తి చ అధిప్పాయికమిదం వచనం, న నీతత్థం. అధిప్పాయో వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బో.
Ettha ca keci ‘‘uppanne upacārajjhāne taṃ ārabbha ye heṭṭhimantena dve tayo javanavārā pavattanti, te upacārajjhānapakkhikā eva, tadanantarañca bhavaṅgaparivāsena upacārāsevanāya ca vinā appanā hoti, saha nimittuppādeneva appanaṃ pāpetī’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ. Na hi pārivāsikakammena appanāvāro icchito, nāpi mahaggatappamāṇajjhānesu viya upacārajjhāne ekantato paccavekkhaṇā icchitabbā, tasmā upacārajjhānādhigamato paraṃ katipayabhavaṅgacittāvasāne appanaṃ pāpuṇanto ‘‘saha nimittuppādenevettha appanaṃ pāpetī’’ti vutto. ‘‘Saha nimittuppādenā’’ti ca adhippāyikamidaṃ vacanaṃ, na nītatthaṃ. Adhippāyo vuttanayeneva veditabbo.
న అన్తోసమాపత్తియం తదా తథారూపస్స ఆభోగస్స అసమ్భవతో, సమాపత్తితో వుట్ఠితస్స ఆభోగో పుబ్బభాగభావనాయ వసేన ఝానక్ఖణే పవత్తం అభిభవనాకారం గహేత్వా పవత్తోతి దట్ఠబ్బం. అభిధమ్మట్ఠకథాయం (ధ॰ స॰ అట్ఠ॰ ౨౦౪) పన ‘‘ఇమినా పనస్స పుబ్బభోగో కథితో’’తి వుత్తం. అన్తోసమాపత్తియం తథా ఆభోగాభావే కస్మా ‘‘ఝానసఞ్ఞాయపీ’’తి వుత్తన్తి ఆహ ‘‘అభిభవన…పే॰… అత్థీ’’తి.
Na antosamāpattiyaṃ tadā tathārūpassa ābhogassa asambhavato, samāpattito vuṭṭhitassa ābhogo pubbabhāgabhāvanāya vasena jhānakkhaṇe pavattaṃ abhibhavanākāraṃ gahetvā pavattoti daṭṭhabbaṃ. Abhidhammaṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 204) pana ‘‘iminā panassa pubbabhogo kathito’’ti vuttaṃ. Antosamāpattiyaṃ tathā ābhogābhāve kasmā ‘‘jhānasaññāyapī’’ti vuttanti āha ‘‘abhibhavana…pe… atthī’’ti.
వడ్ఢితప్పమాణానీతి విపులప్పమాణానీతి అత్థో, న ఏకఙ్గులద్వఙ్గులాదివసేన వడ్ఢిం పాపితానీతి తథావడ్ఢనస్సేవేత్థ అసమ్భవతో. తేనాహ ‘‘మహన్తానీ’’తి. భత్తవడ్ఢితకన్తి భుఞ్జనభాజనే వడ్ఢిత్వా దిన్నం భత్తం, ఏకాసనే పురిసేన భుఞ్జితబ్బభత్తతో ఉపడ్ఢభత్తన్తి అత్థో.
Vaḍḍhitappamāṇānīti vipulappamāṇānīti attho, na ekaṅguladvaṅgulādivasena vaḍḍhiṃ pāpitānīti tathāvaḍḍhanassevettha asambhavato. Tenāha ‘‘mahantānī’’ti. Bhattavaḍḍhitakanti bhuñjanabhājane vaḍḍhitvā dinnaṃ bhattaṃ, ekāsane purisena bhuñjitabbabhattato upaḍḍhabhattanti attho.
రూపే సఞ్ఞా రూపసఞ్ఞా, సా అస్స అత్థీతి రూపసఞ్ఞీ, న రూపసఞ్ఞీ అరూపసఞ్ఞీ. సఞ్ఞాసీసేన ఝానం వదతి. రూపసఞ్ఞాయ అనుప్పాదనమేవేత్థ అలాభితా. బహిద్ధావ ఉప్పన్నన్తి బహిద్ధావత్థుస్మింయేవ ఉప్పన్నం. అభిధమ్మే (ధ॰ స॰ ౨౦౪-౨౦౯) పన ‘‘అజ్ఝత్తం అరూపసఞ్ఞీ బహిద్ధా రూపాని పస్సతి పరిత్తాని సువణ్ణదుబ్బణ్ణాని, అప్పమాణాని సువణ్ణదుబ్బణ్ణానీ’’తి ఏవం చతున్నం అభిభాయతనానం ఆగతత్తా అభిధమ్మట్ఠకథాయం ‘‘కస్మా పన యథా సుత్తన్తే అజ్ఝత్తం రూపసఞ్ఞీ ఏకో బహిద్ధా రూపాని పస్సతి పరిత్తానీతిఆది వుత్తం, ఏవం అవత్వా ఇధ చతూసుపి అభిభాయతనేసు అజ్ఝత్తం అరూపసఞ్ఞితావ వుత్తా’’తి చోదనం కత్వా ‘‘అజ్ఝత్తరూపానం అనభిభవనీయతో’’తి కారణం వత్వా ‘‘తత్థ వా ఇధ వా బహిద్ధా రూపానేవ అభిభవితబ్బాని, తస్మా తాని నియమతోవ వత్తబ్బానీతి తత్రాపి ఇధాపి వుత్తాని, ‘అజ్ఝత్తం రూపసఞ్ఞీ’తి ఇదం పన సత్థు దేసనావిలాసమత్తమేవా’’తి వుత్తం.
Rūpe saññā rūpasaññā, sā assa atthīti rūpasaññī, na rūpasaññī arūpasaññī. Saññāsīsena jhānaṃ vadati. Rūpasaññāya anuppādanamevettha alābhitā. Bahiddhāva uppannanti bahiddhāvatthusmiṃyeva uppannaṃ. Abhidhamme (dha. sa. 204-209) pana ‘‘ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇānī’’ti evaṃ catunnaṃ abhibhāyatanānaṃ āgatattā abhidhammaṭṭhakathāyaṃ ‘‘kasmā pana yathā suttante ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittānītiādi vuttaṃ, evaṃ avatvā idha catūsupi abhibhāyatanesu ajjhattaṃ arūpasaññitāva vuttā’’ti codanaṃ katvā ‘‘ajjhattarūpānaṃ anabhibhavanīyato’’ti kāraṇaṃ vatvā ‘‘tattha vā idha vā bahiddhā rūpāneva abhibhavitabbāni, tasmā tāni niyamatova vattabbānīti tatrāpi idhāpi vuttāni, ‘ajjhattaṃ rūpasaññī’ti idaṃ pana satthu desanāvilāsamattamevā’’ti vuttaṃ.
ఏత్థ చ వణ్ణాభోగరహితాని సహితాని చ సబ్బాని ‘‘పరిత్తాని సువణ్ణదుబ్బణ్ణానీ’’తి వుత్తాని, తథా ‘‘అప్పమాణాని సువణ్ణదుబ్బణ్ణానీ’’తి. అత్థి హి సో పరియాయో ‘‘పరిత్తాని అభిభుయ్య, తాని చే కదాచి వణ్ణవసేన ఆభుజితాని హోన్తి సువణ్ణదుబ్బణ్ణాని అభిభుయ్యా’’తి. పరియాయకథా హి సుత్తన్తదేసనాతి. అభిధమ్మే పన నిప్పరియాయదేసనత్తా వణ్ణాభోగరహితాని విసుం వుత్తాని, తథా సహితాని. అత్థి హి ఉభయత్థ అభిభవనవిసేసోతి, తథా ఇధ పరియాయదేసనత్తా విమోక్ఖానమ్పి అభిభవనపరియాయో అత్థీతి ‘‘అజ్ఝత్తం రూపసఞ్ఞీ’’తిఆదినా పఠమదుతియఅభిభాయతనేసు పఠమవిమోక్ఖో, తతియచతుత్థఅభిభాయతనేసు దుతియవిమోక్ఖో, వణ్ణాభిభాయతనేసు తతియవిమోక్ఖో చ అభిభవనప్పవత్తితో సఙ్గహితో. అభిధమ్మే (ధ॰ స॰ ౨౦౪-౨౦౯, ౨౪౭-౨౪౯) పన నిప్పరియాయదేసనత్తా విమోక్ఖాభిభాయతనాని అసఙ్కరతో దస్సేతుం విమోక్ఖే వజ్జేత్వా అభిభాయతనాని కథితాని. సబ్బాని చ విమోక్ఖకిచ్చాని ఝానాని విమోక్ఖదేసనాయం వుత్తాని. తదేతం ‘‘అజ్ఝత్తం రూపసఞ్ఞీ’’తి ఆగతస్స అభిభాయతనద్వయస్స అభిధమ్మే అభిభాయతనేసు అవచనతో ‘‘రూపీ రూపాని పస్సతీ’’తిఆదీనఞ్చ సబ్బవిమోక్ఖకిచ్చసాధారణవచనభావతో వవత్థానం కతన్తి విఞ్ఞాయతి. ‘‘అజ్ఝత్తరూపానం అనభిభవనీయతో’’తి ఇదం అభిధమ్మే కత్థచిపి ‘‘అజ్ఝత్తం రూపాని పస్సతీ’’తి అవత్వా సబ్బత్థ యం వుత్తం ‘‘బహిద్ధా రూపాని పస్సతీ’’తి, తస్స కారణవచనం. తేన యం అఞ్ఞహేతుకం, తం తేన హేతునా వుత్తం. యం పన దేసనావిలాసహేతుకం అజ్ఝత్తం అరూపసఞ్ఞితాయ ఏవ అభిధమ్మే వచనం, న తస్స అఞ్ఞం కారణం మగ్గితబ్బన్తి దస్సేతి.
Ettha ca vaṇṇābhogarahitāni sahitāni ca sabbāni ‘‘parittāni suvaṇṇadubbaṇṇānī’’ti vuttāni, tathā ‘‘appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇānī’’ti. Atthi hi so pariyāyo ‘‘parittāni abhibhuyya, tāni ce kadāci vaṇṇavasena ābhujitāni honti suvaṇṇadubbaṇṇāni abhibhuyyā’’ti. Pariyāyakathā hi suttantadesanāti. Abhidhamme pana nippariyāyadesanattā vaṇṇābhogarahitāni visuṃ vuttāni, tathā sahitāni. Atthi hi ubhayattha abhibhavanavisesoti, tathā idha pariyāyadesanattā vimokkhānampi abhibhavanapariyāyo atthīti ‘‘ajjhattaṃ rūpasaññī’’tiādinā paṭhamadutiyaabhibhāyatanesu paṭhamavimokkho, tatiyacatutthaabhibhāyatanesu dutiyavimokkho, vaṇṇābhibhāyatanesu tatiyavimokkho ca abhibhavanappavattito saṅgahito. Abhidhamme (dha. sa. 204-209, 247-249) pana nippariyāyadesanattā vimokkhābhibhāyatanāni asaṅkarato dassetuṃ vimokkhe vajjetvā abhibhāyatanāni kathitāni. Sabbāni ca vimokkhakiccāni jhānāni vimokkhadesanāyaṃ vuttāni. Tadetaṃ ‘‘ajjhattaṃ rūpasaññī’’ti āgatassa abhibhāyatanadvayassa abhidhamme abhibhāyatanesu avacanato ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādīnañca sabbavimokkhakiccasādhāraṇavacanabhāvato vavatthānaṃ katanti viññāyati. ‘‘Ajjhattarūpānaṃ anabhibhavanīyato’’ti idaṃ abhidhamme katthacipi ‘‘ajjhattaṃ rūpāni passatī’’ti avatvā sabbattha yaṃ vuttaṃ ‘‘bahiddhā rūpāni passatī’’ti, tassa kāraṇavacanaṃ. Tena yaṃ aññahetukaṃ, taṃ tena hetunā vuttaṃ. Yaṃ pana desanāvilāsahetukaṃ ajjhattaṃ arūpasaññitāya eva abhidhamme vacanaṃ, na tassa aññaṃ kāraṇaṃ maggitabbanti dasseti.
అజ్ఝత్తరూపానం అనభిభవనీయతా చ తేసం బహిద్ధారూపానం వియ అవిభూతత్తా దేసనావిలాసో చ యథావుత్తవవత్థానవసేన వేదితబ్బో వేనేయ్యజ్ఝాసయవసేన విజ్జమానపరియాయకథాభావతో. ‘‘సువణ్ణదుబ్బణ్ణానీ’’తి ఏతేనేవ సిద్ధత్తా న నీలాదిఅభిభాయతనాని వత్తబ్బానీతి చే? తం న. నీలాదీసు కతాధికారానం నీలాదిభావస్సేవ అభిభవనకారణత్తా. న హి తేసం పరిసుద్ధాపరిసుద్ధవణ్ణానం పరిత్తతా వా అప్పమాణతా వా అభిభవనకారణం, అథ ఖో నీలాదిభావో ఏవాతి. ఏతేసు చ పరిత్తాదికసిణరూపేసు యం యం చరితస్స ఇమాని అభిభాయతనాని ఇజ్ఝన్తి, తం దస్సేతుం ‘‘ఇమేసు పనా’’తిఆది వుత్తం. సబ్బసఙ్గాహికవసేనాతి నీలవణ్ణనీలనిదస్సననీలనిభాసానం సాధారణవసేన. వణ్ణవసేనాతి సభావవణ్ణవసేన. నిదస్సనవసేనాతి పస్సితబ్బతావసేన చక్ఖువిఞ్ఞాణాదివిఞ్ఞాణవీథియా గహేతబ్బతావసేన. ఓభాసవసేనాతి సప్పభాసతాయ అవభాసనవసేన.
Ajjhattarūpānaṃ anabhibhavanīyatā ca tesaṃ bahiddhārūpānaṃ viya avibhūtattā desanāvilāso ca yathāvuttavavatthānavasena veditabbo veneyyajjhāsayavasena vijjamānapariyāyakathābhāvato. ‘‘Suvaṇṇadubbaṇṇānī’’ti eteneva siddhattā na nīlādiabhibhāyatanāni vattabbānīti ce? Taṃ na. Nīlādīsu katādhikārānaṃ nīlādibhāvasseva abhibhavanakāraṇattā. Na hi tesaṃ parisuddhāparisuddhavaṇṇānaṃ parittatā vā appamāṇatā vā abhibhavanakāraṇaṃ, atha kho nīlādibhāvo evāti. Etesu ca parittādikasiṇarūpesu yaṃ yaṃ caritassa imāni abhibhāyatanāni ijjhanti, taṃ dassetuṃ ‘‘imesu panā’’tiādi vuttaṃ. Sabbasaṅgāhikavasenāti nīlavaṇṇanīlanidassananīlanibhāsānaṃ sādhāraṇavasena. Vaṇṇavasenāti sabhāvavaṇṇavasena. Nidassanavasenāti passitabbatāvasena cakkhuviññāṇādiviññāṇavīthiyā gahetabbatāvasena. Obhāsavasenāti sappabhāsatāya avabhāsanavasena.
ఇచ్ఛాసుత్తాదివణ్ణనా నిట్ఠితా.
Icchāsuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ • Aṅguttaranikāya
౧. ఇచ్ఛాసుత్తం • 1. Icchāsuttaṃ
౨. అలంసుత్తం • 2. Alaṃsuttaṃ
౩. సంఖిత్తసుత్తం • 3. Saṃkhittasuttaṃ
౪. గయాసీససుత్తం • 4. Gayāsīsasuttaṃ
౫. అభిభాయతనసుత్తం • 5. Abhibhāyatanasuttaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / అఙ్గుత్తరనికాయ (అట్ఠకథా) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
౧. ఇచ్ఛాసుత్తవణ్ణనా • 1. Icchāsuttavaṇṇanā
౨. అలంసుత్తవణ్ణనా • 2. Alaṃsuttavaṇṇanā
౩. సంఖిత్తసుత్తవణ్ణనా • 3. Saṃkhittasuttavaṇṇanā
౪. గయాసీససుత్తవణ్ణనా • 4. Gayāsīsasuttavaṇṇanā
౫. అభిభాయతనసుత్తవణ్ణనా • 5. Abhibhāyatanasuttavaṇṇanā