Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    ೨. ಇದ್ಧಿಕಥಾ

    2. Iddhikathā

    ಇದ್ಧಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ

    Iddhikathāvaṇṇanā

    ೯. ಇದಾನಿ ಪಞ್ಞಾಕಥಾಯ ಅನನ್ತರಂ ಪಞ್ಞಾನುಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ಕಥಿತಾಯ ಇದ್ಧಿಕಥಾಯ ಅಪುಬ್ಬತ್ಥಾನುವಣ್ಣನಾ। ತತ್ಥ ಪುಚ್ಛಾಸು ತಾವ ಕಾ ಇದ್ಧೀತಿ ಸಭಾವಪುಚ್ಛಾ। ಕತಿ ಇದ್ಧಿಯೋತಿ ಪಭೇದಪುಚ್ಛಾ। ಕತಿ ಭೂಮಿಯೋತಿ ಸಮ್ಭಾರಪುಚ್ಛಾ। ಕತಿ ಪಾದಾತಿ ಪತಿಟ್ಠಪುಚ್ಛಾ। ಕತಿ ಪದಾನೀತಿ ಆಸನ್ನಕಾರಣಪುಚ್ಛಾ। ಕತಿ ಮೂಲಾನೀತಿ ಆದಿಕಾರಣಪುಚ್ಛಾ। ವಿಸಜ್ಜನೇಸು ಇಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಇದ್ಧೀತಿ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಅತ್ಥೇನ ಪಟಿಲಾಭಟ್ಠೇನ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಞ್ಹಿ ನಿಪ್ಫಜ್ಜತಿ ಪಟಿಲಬ್ಭತಿ ಚ, ತಂ ಇಜ್ಝತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಕಾಮಂ ಕಾಮಯಮಾನಸ್ಸ, ತಸ್ಸ ಚೇತಂ ಸಮಿಜ್ಝತೀ’’ತಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ೭೭೨)। ‘‘ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ಇಜ್ಝತೀತಿ ಇದ್ಧಿ, ಪಟಿಹರತೀತಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯ’’ನ್ತಿಆದಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೩.೩೨)। ಅಪರೋ ನಯೋ – ಇಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಇದ್ಧಿ, ಉಪಾಯಸಮ್ಪದಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಉಪಾಯಸಮ್ಪದಾ ಹಿ ಇಜ್ಝತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಫಲಪ್ಪಸವನತೋ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಅಯಂ ಖೋ, ಚಿತ್ತೋ ಗಹಪತಿ, ಸೀಲವಾ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೋ, ಸಚೇ ಪಣಿದಹಿಸ್ಸತಿ ‘ಅನಾಗತಮದ್ಧಾನಂ ರಾಜಾ ಅಸ್ಸಂ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ’ತಿ। ಇಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಹಿ ಸೀಲವತೋ ಚೇತೋಪಣಿಧಿ ವಿಸುದ್ಧತ್ತಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೩೫೨)। ಅಪರೋ ನಯೋ – ಏತಾಯ ಸತ್ತಾ ಇಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಇದ್ಧಿ। ಇಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಇದ್ಧಾ ವುದ್ಧಾ ಉಕ್ಕಂಸಗತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    9. Idāni paññākathāya anantaraṃ paññānubhāvaṃ dassentena kathitāya iddhikathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha pucchāsu tāva kā iddhīti sabhāvapucchā. Kati iddhiyoti pabhedapucchā. Kati bhūmiyoti sambhārapucchā. Kati pādāti patiṭṭhapucchā. Kati padānīti āsannakāraṇapucchā. Kati mūlānīti ādikāraṇapucchā. Visajjanesu ijjhanaṭṭhena iddhīti nipphattiatthena paṭilābhaṭṭhena cāti attho. Yañhi nipphajjati paṭilabbhati ca, taṃ ijjhatīti vuccati. Yathāha – ‘‘kāmaṃ kāmayamānassa, tassa cetaṃ samijjhatī’’ti (su. ni. 772). ‘‘Nekkhammaṃ ijjhatīti iddhi, paṭiharatīti pāṭihāriya’’ntiādi (paṭi. ma. 3.32). Aparo nayo – ijjhanaṭṭhena iddhi, upāyasampadāyetaṃ adhivacanaṃ. Upāyasampadā hi ijjhati adhippetaphalappasavanato. Yathāha – ‘‘ayaṃ kho, citto gahapati, sīlavā kalyāṇadhammo, sace paṇidahissati ‘anāgatamaddhānaṃ rājā assaṃ cakkavattī’ti. Ijjhissati hi sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā’’ti (saṃ. ni. 4.352). Aparo nayo – etāya sattā ijjhantīti iddhi. Ijjhantīti iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti vuttaṃ hoti.

    ೧೦. ದಸಸು ಇದ್ಧೀಸು ಅಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ನಿಪ್ಫನ್ನತ್ತಾ ಅಧಿಟ್ಠಾನಾ ಇದ್ಧಿ। ಪಕತಿವಣ್ಣವಿಜಹನವಿಕಾರವಸೇನ ಪವತ್ತತ್ತಾ ವಿಕುಬ್ಬನಾ ಇದ್ಧಿ। ಸರೀರಬ್ಭನ್ತರೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಮನೋಮಯಸ್ಸ ಸರೀರಸ್ಸ ನಿಪ್ಫತ್ತಿವಸೇನ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಮನೋಮಯಾ ಇದ್ಧಿ। ಞಾಣಪ್ಪವತ್ತಿತೋ ಪುಬ್ಬೇ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವಾ ತಂಖಣೇ ವಾ ಞಾಣಾನುಭಾವನಿಬ್ಬತ್ತೋ ವಿಸೇಸೋ ಞಾಣವಿಪ್ಫಾರಾ ಇದ್ಧಿ। ಸಮಾಧಿತೋ ಪುಬ್ಬೇ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವಾ ತಂಖಣೇ ವಾ ಸಮಥಾನುಭಾವನಿಬ್ಬತ್ತೋ ವಿಸೇಸೋ ಸಮಾಧಿವಿಪ್ಫಾರಾ ಇದ್ಧಿ। ಚೇತೋವಸಿಪ್ಪತ್ತಾನಂ ಅರಿಯಾನಂಯೇವ ಸಮ್ಭವತೋ ಅರಿಯಾ ಇದ್ಧಿ। ಕಮ್ಮವಿಪಾಕವಸೇನ ಜಾತೋ ವಿಸೇಸೋ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಾ ಇದ್ಧಿ। ಪುಬ್ಬೇ ಕತಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಜಾತೋ ವಿಸೇಸೋ ಪುಞ್ಞವತೋ ಇದ್ಧಿ। ವಿಜ್ಜಾಯ ಜಾತೋ ವಿಸೇಸೋ ವಿಜ್ಜಾಮಯಾ ಇದ್ಧಿ। ತೇನ ತೇನ ಸಮ್ಮಾಪಯೋಗೇನ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಇಜ್ಝನಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಮ್ಮಾಪಯೋಗಪಚ್ಚಯಾ ಇಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಇದ್ಧಿ।

    10. Dasasu iddhīsu adhiṭṭhānavasena nipphannattā adhiṭṭhānā iddhi. Pakativaṇṇavijahanavikāravasena pavattattā vikubbanā iddhi. Sarīrabbhantare aññassa manomayassa sarīrassa nipphattivasena pavattattā manomayā iddhi. Ñāṇappavattito pubbe vā pacchā vā taṃkhaṇe vā ñāṇānubhāvanibbatto viseso ñāṇavipphārā iddhi. Samādhito pubbe vā pacchā vā taṃkhaṇe vā samathānubhāvanibbatto viseso samādhivipphārā iddhi. Cetovasippattānaṃ ariyānaṃyeva sambhavato ariyā iddhi. Kammavipākavasena jāto viseso kammavipākajā iddhi. Pubbe katapuññassa jāto viseso puññavato iddhi. Vijjāya jāto viseso vijjāmayā iddhi. Tena tena sammāpayogena tassa tassa kammassa ijjhanaṃ tattha tattha sammāpayogapaccayā ijjhanaṭṭhena iddhi.

    ಇದ್ಧಿಯಾ ಚತಸ್ಸೋ ಭೂಮಿಯೋತಿ ಅವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವುತ್ತೇಪಿ ಯಥಾಲಾಭವಸೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಕುಬ್ಬನಮನೋಮಯಿದ್ಧಿಯಾ ಏವ ಭೂಮಿಯೋ, ನ ಸೇಸಾನಂ। ವಿವೇಕಜಾ ಭೂಮೀತಿ ವಿವೇಕತೋ ವಾ ವಿವೇಕೇ ವಾ ಜಾತಾ ವಿವೇಕಜಾ ಭೂಮಿ। ಪೀತಿಸುಖಭೂಮೀತಿ ಪೀತಿಸುಖಯುತ್ತಾ ಭೂಮಿ। ಉಪೇಕ್ಖಾಸುಖಭೂಮೀತಿ ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತುಪೇಕ್ಖಾಯ ಚ ಸುಖೇನ ಚ ಯುತ್ತಾ ಭೂಮಿ। ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾಭೂಮೀತಿ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖವೇದನಾಯುತ್ತಾ ಭೂಮಿ। ತೇಸು ಪಠಮದುತಿಯಾನಿ ಝಾನಾನಿ ಪೀತಿಫರಣತಾ, ತೀಣಿ ಝಾನಾನಿ ಸುಖಫರಣತಾ, ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಚೇತೋಫರಣತಾ। ಏತ್ಥ ಚ ಪುರಿಮಾನಿ ತೀಣಿ ಝಾನಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಪೀತಿಫರಣೇನ ಚ ಸುಖಫರಣೇನ ಚ ಸುಖಸಞ್ಞಞ್ಚ ಲಹುಸಞ್ಞಞ್ಚ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಲಹುಮುದುಕಮ್ಮಞ್ಞಕಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ಇದ್ಧಿಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಮಿನಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಇದ್ಧಿಲಾಭಾಯ ಸಂವತ್ತನತೋ ಸಮ್ಭಾರಭೂಮಿಯೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಪನ ಇದ್ಧಿಲಾಭಾಯ ಪಕತಿಭೂಮಿಯೇವ। ಇದ್ಧಿಲಾಭಾಯಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಾನೇ ಪಾತುಭಾವವಸೇನ ಇದ್ಧೀನಂ ಲಾಭಾಯ। ಇದ್ಧಿಪಟಿಲಾಭಾಯಾತಿ ಪರಿಹೀನಾನಂ ವಾ ಇದ್ಧೀನಂ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭವಸೇನ ಪುನ ಲಾಭಾಯ, ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ವಾ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ। ಇದ್ಧಿವಿಕುಬ್ಬನತಾಯಾತಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ವಿವಿಧಕರಣಭಾವಾಯ। ಇದ್ಧಿವಿಸವಿತಾಯಾತಿ ವಿವಿಧಂ ವಿಸೇಸಂ ಸವತಿ ಜನೇತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ವಿಸವೀ, ವಿವಿಧಂ ಸವನಂ ವಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ವಿಸವೀ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ವಿಸವಿತಾ। ತಸ್ಸಾ ವಿಸವಿತಾಯ, ಇದ್ಧಿಯಾ ವಿವಿಧವಿಸೇಸಪವತ್ತನಭಾವಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದ್ಧಿವಸೀಭಾವಾಯಾತಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ಇಸ್ಸರಭಾವಾಯ। ಇದ್ಧಿವೇಸಾರಜ್ಜಾಯಾತಿ ಇದ್ಧಿವಿಸಾರದಭಾವಾಯ। ಇದ್ಧಿಪಾದಾ ಞಾಣಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ಥಾ।

    Iddhiyācatasso bhūmiyoti avisesetvā vuttepi yathālābhavasena adhiṭṭhānavikubbanamanomayiddhiyā eva bhūmiyo, na sesānaṃ. Vivekajā bhūmīti vivekato vā viveke vā jātā vivekajā bhūmi. Pītisukhabhūmīti pītisukhayuttā bhūmi. Upekkhāsukhabhūmīti tatramajjhattupekkhāya ca sukhena ca yuttā bhūmi. Adukkhamasukhābhūmīti adukkhamasukhavedanāyuttā bhūmi. Tesu paṭhamadutiyāni jhānāni pītipharaṇatā, tīṇi jhānāni sukhapharaṇatā, catutthajjhānaṃ cetopharaṇatā. Ettha ca purimāni tīṇi jhānāni yasmā pītipharaṇena ca sukhapharaṇena ca sukhasaññañca lahusaññañca okkamitvā lahumudukammaññakāyo hutvā iddhiṃ pāpuṇāti, tasmā iminā pariyāyena iddhilābhāya saṃvattanato sambhārabhūmiyoti veditabbāni. Catutthajjhānaṃ pana iddhilābhāya pakatibhūmiyeva. Iddhilābhāyāti attano santāne pātubhāvavasena iddhīnaṃ lābhāya. Iddhipaṭilābhāyāti parihīnānaṃ vā iddhīnaṃ vīriyārambhavasena puna lābhāya, upasaggavasena vā padaṃ vaḍḍhitaṃ. Iddhivikubbanatāyāti iddhiyā vividhakaraṇabhāvāya. Iddhivisavitāyāti vividhaṃ visesaṃ savati janeti pavattetīti visavī, vividhaṃ savanaṃ vā assa atthīti visavī, tassa bhāvo visavitā. Tassā visavitāya, iddhiyā vividhavisesapavattanabhāvāyāti attho. Iddhivasībhāvāyāti iddhiyā issarabhāvāya. Iddhivesārajjāyāti iddhivisāradabhāvāya. Iddhipādā ñāṇakathāyaṃ vuttatthā.

    ಛನ್ದಂ ಚೇ ಭಿಕ್ಖು ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ಯದಿ ಭಿಕ್ಖು ಛನ್ದಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಛನ್ದಂ ಅಧಿಪತಿಂ ಕರಿತ್ವಾ। ಲಭತಿ ಸಮಾಧಿನ್ತಿ ಸಮಾಧಿಂ ಪಟಿಲಭತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತಿ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತತ್ಥ ಛನ್ದವೀರಿಯಚಿತ್ತವೀಮಂಸಾ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ, ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮಾಧೀ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನೀತಿ ಏವಂ ಅಟ್ಠ ಪದಾನಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಇದ್ಧಿಮುಪ್ಪಾದೇತುಕಾಮತಾಛನ್ದೋ ಸಮಾಧಿನಾ ಏಕತೋ ನಿಯುತ್ತೋವ ಇದ್ಧಿಲಾಭಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ, ತಥಾ ವೀರಿಯಾದಯೋ, ತಸ್ಮಾ ಇಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ಪದಾನಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।

    Chandaṃce bhikkhu nissāyāti yadi bhikkhu chandaṃ nissāya chandaṃ adhipatiṃ karitvā. Labhati samādhinti samādhiṃ paṭilabhati nibbatteti. Sesesupi eseva nayo. Tattha chandavīriyacittavīmaṃsā cattāri padāni, taṃsampayuttā cattāro samādhī cattāri padānīti evaṃ aṭṭha padāni. Yasmā pana iddhimuppādetukāmatāchando samādhinā ekato niyuttova iddhilābhāya saṃvattati, tathā vīriyādayo, tasmā imāni aṭṭha padāni vuttānīti veditabbāni.

    ಯಂ ತಂ ಭಗವತಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಾದೇತುಕಾಮಸ್ಸ ಯೋಗಿನೋ ಕತ್ತಬ್ಬಯೋಗವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ‘‘ಸೋ ಏವಂ ಸಮಾಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇ ಪರಿಸುದ್ಧೇ ಪರಿಯೋದಾತೇ ಅನಙ್ಗಣೇ ವಿಗತೂಪಕ್ಕಿಲೇಸೇ ಮುದುಭೂತೇ ಕಮ್ಮನಿಯೇ ಠಿತೇ ಆನೇಞ್ಜಪ್ಪತ್ತೇ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩೮) ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆನೇಞ್ಜಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಥೇರೋ ಸೋಳಸಧಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸೋಳಸಮೂಲಾನೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅನೋನತನ್ತಿ ಕೋಸಜ್ಜವಸೇನ ಅನೋನತಂ, ಅಸಲ್ಲೀನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನುನ್ನತನ್ತಿ ಉದ್ಧಚ್ಚವಸೇನ ಉದ್ಧಂ ನ ಆರುಳ್ಹಂ, ಅನುದ್ಧತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನಭಿನತನ್ತಿ ಲೋಭವಸೇನ ನ ಅಭಿನತಂ, ಅನಲ್ಲೀನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಭಿಕಾಮತಾಯ ನತಂ ಅಭಿನತನ್ತಿ, ಇದಂ ತಾದಿಸಂ ನ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ರಾಗೇತಿ ಸಙ್ಖಾರವತ್ಥುಕೇನ ಲೋಭೇನ। ಅನಪನತನ್ತಿ ದೋಸವಸೇನ ನ ಅಪನತಂ, ನ ಘಟ್ಟನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ನತಂ ನತೀ’’ತಿ ಅತ್ಥತೋ ಏಕಂ। ಅಪಗತನತನ್ತಿ ಅಪನತಂ, ಇದಂ ತಾದಿಸಂ ನ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅನಿಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಅನತ್ತತೋ ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಅತ್ತನಿಯ’’ನ್ತಿ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ನಿಸ್ಸಿತಂ। ಅಪ್ಪಟಿಬದ್ಧನ್ತಿ ಪಚ್ಚುಪಕಾರಾಸಾವಸೇನ ನಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ। ಛನ್ದರಾಗೇತಿ ಸತ್ತವತ್ಥುಕೇನ ಲೋಭೇನ। ವಿಪ್ಪಮುತ್ತನ್ತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿಮುತ್ತಿವಸೇನ ಕಾಮರಾಗತೋ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಂ। ಅಥ ವಾ ಪಞ್ಚವಿಮುತ್ತಿವಸೇನ ಕಾಮರಾಗತೋ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಂ। ಅಥ ವಾ ಪಞ್ಚವಿಮುತ್ತಿವಸೇನ ತತೋ ತತೋ ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತಂ। ಇದಂ ಪುಥುಜ್ಜನಸೇಖಾಸೇಖಾನಮ್ಪಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ಉಪ್ಪಾದನತೋ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಞಾಣೇ ‘‘ಸೋಳಸಹಿ ಞಾಣಚರಿಯಾಹೀ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೮೪) ವುತ್ತನಯೇನ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವುತ್ತಂ, ಯಥಾಲಾಭವಸೇನ ಪನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಕಾಮರಾಗೇತಿ ಮೇಥುನರಾಗೇನ। ವಿಸಞ್ಞುತ್ತನ್ತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನತೋ ಸೇಸಕಿಲೇಸೇಹಿ ವಿಸಂಯುತ್ತಂ, ಉಕ್ಕಟ್ಠನಯೇನ ಸಮುಚ್ಛೇದತೋ ವಾ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ। ಕಿಲೇಸೇತಿ ಸೇಸಕಿಲೇಸೇನ। ವಿಮರಿಯಾದಿಕತನ್ತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಬ್ಬಮರಿಯಾದವಸೇನ ವಿಗತಕಿಲೇಸಮರಿಯಾದಂ ಕತಂ, ತೇನ ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಮರಿಯಾದವಸೇನ ವಾ ವಿಗತಕಿಲೇಸಮರಿಯಾದಂ ಕತಂ। ಕಿಲೇಸಮರಿಯಾದೇತಿ ತೇನ ತೇನ ಪಹೀನೇನ ಕಿಲೇಸಮರಿಯಾದೇನ। ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಚೇತ್ಥ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಏಕತ್ತಗತನ್ತಿ ಏಕಾರಮ್ಮಣಗತಂ। ನಾನತ್ತಕಿಲೇಸೇಹೀತಿ ನಾನಾರಮ್ಮಣೇ ಪವತ್ತಮಾನೇಹಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ। ಇದಂ ಆರಮ್ಮಣಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಅನೋನತ’’ನ್ತಿಆದಿ ಪನ ಕಿಲೇಸೇ ಏವ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ। ಓಭಾಸಗತನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಯ ವಿಸದಪ್ಪವತ್ತಿವಸೇನ ಪಞ್ಞೋಭಾಸಂ ಗತಂ। ಅವಿಜ್ಜನ್ಧಕಾರೇತಿ ಬಲವಅವಿಜ್ಜಾಯ। ಚತಸ್ಸೋ ಚ ಭೂಮಿಯೋ ಸೋಳಸ ಚ ಮೂಲಾನಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ಪುಬ್ಬಭಾಗವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ, ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಪಾದಾ ಅಟ್ಠ ಚ ಪದಾನಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗವಸೇನ ಚ ಸಮ್ಪಯೋಗವಸೇನ ಚ ವುತ್ತಾನೀತಿ।

    Yaṃ taṃ bhagavatā abhiññā uppādetukāmassa yogino kattabbayogavidhiṃ dassentena ‘‘so evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte’’ti (dī. ni. 1.238) cittassa āneñjaṃ vuttaṃ, taṃ thero soḷasadhā dassento soḷasamūlānītiādimāha. Tattha anonatanti kosajjavasena anonataṃ, asallīnanti attho. Anunnatanti uddhaccavasena uddhaṃ na āruḷhaṃ, anuddhatanti attho. Anabhinatanti lobhavasena na abhinataṃ, anallīnanti attho. Abhikāmatāya nataṃ abhinatanti, idaṃ tādisaṃ na hotīti vuttaṃ hoti. Rāgeti saṅkhāravatthukena lobhena. Anapanatanti dosavasena na apanataṃ, na ghaṭṭananti attho. ‘‘Nataṃ natī’’ti atthato ekaṃ. Apagatanatanti apanataṃ, idaṃ tādisaṃ na hotīti vuttaṃ hoti. Anissitanti anattato diṭṭhattā diṭṭhivasena ‘‘attā’’ti vā ‘‘attaniya’’nti vā kiñci na nissitaṃ. Appaṭibaddhanti paccupakārāsāvasena nappaṭibaddhaṃ. Chandarāgeti sattavatthukena lobhena. Vippamuttanti vikkhambhanavimuttivasena kāmarāgato vippamuttaṃ. Atha vā pañcavimuttivasena kāmarāgato vippamuttaṃ. Atha vā pañcavimuttivasena tato tato paṭipakkhato vippamuttaṃ. Idaṃ puthujjanasekhāsekhānampi abhiññāya uppādanato nirodhasamāpattiñāṇe ‘‘soḷasahi ñāṇacariyāhī’’ti (paṭi. ma. 1.84) vuttanayena ukkaṭṭhaparicchedena vuttaṃ, yathālābhavasena pana gahetabbaṃ. Kāmarāgeti methunarāgena. Visaññuttanti vikkhambhanato sesakilesehi visaṃyuttaṃ, ukkaṭṭhanayena samucchedato vā vippayuttaṃ. Kileseti sesakilesena. Vimariyādikatanti vikkhambhitabbamariyādavasena vigatakilesamariyādaṃ kataṃ, tena tena maggena pahātabbamariyādavasena vā vigatakilesamariyādaṃ kataṃ. Kilesamariyādeti tena tena pahīnena kilesamariyādena. Liṅgavipallāso cettha daṭṭhabbo. Ekattagatanti ekārammaṇagataṃ. Nānattakilesehīti nānārammaṇe pavattamānehi kilesehi. Idaṃ ārammaṇamapekkhitvā vuttaṃ, ‘‘anonata’’ntiādi pana kilese eva apekkhitvā. Obhāsagatanti paññāya visadappavattivasena paññobhāsaṃ gataṃ. Avijjandhakāreti balavaavijjāya. Catasso ca bhūmiyo soḷasa ca mūlāni iddhiyā pubbabhāgavasena vuttāni, cattāro ca pādā aṭṭha ca padāni pubbabhāgavasena ca sampayogavasena ca vuttānīti.

    ೧೦. ಏವಂ ಇದ್ಧಿಯಾ ಭೂಮಿಪಾದಪದಮೂಲಭೂತೇ ಧಮ್ಮೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಾ ಇದ್ಧಿಯೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಕತಮಾ ಅಧಿಟ್ಠಾನಾ ಇದ್ಧೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಉದ್ದೇಸಪದಾನಂ ಅತ್ಥೋ ಇದ್ಧಿವಿಧಞಾಣನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತೋಯೇವ। ಇಧ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಭಿಕ್ಖು। ತೇನ ಸಬ್ಬಪಕಾರವಸೇನ ಇದ್ಧಿವಿಧಕಾರಕಸ್ಸ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ। ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪದಾನಂ ನಿದ್ದೇಸೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತತ್ಥೋ। ತೇನೇವ ಚ ಇದ್ಧಿಯಾ ಭೂಮಿಪಾದಪದಮೂಲಭೂತೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೩೬೫-೩೬೬) ವುತ್ತೇಹಿ ಚುದ್ದಸಹಿ ಪನ್ನರಸಹಿ ವಾ ಆಕಾರೇಹಿ ಪರಿದಮಿತಚಿತ್ತತಾ ಚ ಛನ್ದಾದಿಏಕೇಕಾಧಿಪತಿಸಮಾಪಜ್ಜನವಸೇನ ಆವಜ್ಜನಾದಿವಸೀಭಾವವಸೇನ ಚ ಮುದುಕಮ್ಮಞ್ಞಕತಚಿತ್ತತಾ ಚ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ। ಬಲವಪುಬ್ಬಯೋಗಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪುಬ್ಬಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅರಹತ್ತಪಟಿಲಾಭೇನೇವ ಪಟಿಲದ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾದಿಗುಣೋ ಭಿಕ್ಖು ಭೂಮಿಆದೀಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತೀತಿ ಕತ್ವಾ ಸೋಪಿ ವುತ್ತೋವ ಹೋತಿ।

    10. Evaṃ iddhiyā bhūmipādapadamūlabhūte dhamme dassetvā idāni tā iddhiyo dassento katamā adhiṭṭhānā iddhītiādimāha. Tattha uddesapadānaṃ attho iddhividhañāṇaniddese vuttoyeva. Idha bhikkhūti imasmiṃ sāsane bhikkhu. Tena sabbapakāravasena iddhividhakārakassa aññattha abhāvaṃ dīpeti. Imesaṃ dvinnaṃ padānaṃ niddeso heṭṭhā vuttattho. Teneva ca iddhiyā bhūmipādapadamūlabhūtehi dhammehi samannāgato visuddhimagge (visuddhi. 2.365-366) vuttehi cuddasahi pannarasahi vā ākārehi paridamitacittatā ca chandādiekekādhipatisamāpajjanavasena āvajjanādivasībhāvavasena ca mudukammaññakatacittatā ca vuttā hoti. Balavapubbayogasampanno pubbayogasampattiyā arahattapaṭilābheneva paṭiladdhābhiññādiguṇo bhikkhu bhūmiādīhi dhammehi samannāgato hotīti katvā sopi vuttova hoti.

    ಬಹುಕಂ ಆವಜ್ಜತೀತಿ ಪಥವೀಕಸಿಣಾರಮ್ಮಣಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಸಚೇ ಸತಂ ಇಚ್ಛತಿ, ‘‘ಸತಂ ಹೋಮಿ, ಸತಂ ಹೋಮೀ’’ತಿ ಪರಿಕಮ್ಮಕರಣವಸೇನ ಆವಜ್ಜತಿ। ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಞಾಣೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಏವಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾಞಾಣೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ। ಏತ್ಥ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಸಮಾಪಜ್ಜನಂ ನ ವುತ್ತಂ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೩೮೬) ‘‘ಆವಜ್ಜತೀತಿ ಪರಿಕಮ್ಮವಸೇನೇವ ವುತ್ತಂ, ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಞಾಣೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಞಾಣವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಬಹುಕಂ ಆವಜ್ಜತಿ, ತತೋ ತೇಸಂ ಪರಿಕಮ್ಮಚಿತ್ತಾನಂ ಅವಸಾನೇ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪುನ ‘ಬಹುಕೋ ಹೋಮೀ’ತಿ ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ಪರಂ ಪವತ್ತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಚತುನ್ನಂ ವಾ ಪುಬ್ಬಭಾಗಚಿತ್ತಾನಂ ಅನನ್ತರಾ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪನವಸೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಲದ್ಧನಾಮೇನ ಏಕೇನೇವ ಅಭಿಞ್ಞಾಞಾಣೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಏವಮೇವ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯಥಾ ‘‘ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸಯತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಾನೀಯಂ ಅಪಿವಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಧೋವನಾದೀನಿ ಅಕತ್ವಾ ಭುತ್ತಾನನ್ತರಮೇವ ಸಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಅನ್ತರಾ ಸನ್ತೇಸುಪಿ ಅಞ್ಞೇಸು ಕಿಚ್ಚೇಸು ‘‘ಭುತ್ವಾ ಸಯತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಮಿಧಾಪೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಪಠಮಂ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಸಮಾಪಜ್ಜನಮ್ಪಿ ಹಿ ಪಾಳಿಯಂ ಅವುತ್ತಮೇವಾತಿ। ತೇನ ಪನ ಅಧಿಟ್ಠಾನಞಾಣೇನ ಸಹೇವ ಸತಂ ಹೋತಿ। ಸಹಸ್ಸೇಪಿ ಸತಸಹಸ್ಸೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಚೇ ಏವಂ ನ ಇಜ್ಝತಿ, ಪುನ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ। ಸಂಯುತ್ತಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಹಿ ‘‘ಏಕವಾರಂ ದ್ವಿವಾರಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಚಿತ್ತಂ ನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ, ಪರಿಕಮ್ಮಚಿತ್ತಾನಿ ಸತಾರಮ್ಮಣಾನಿ ವಾ ಸಹಸ್ಸಾರಮ್ಮಣಾನಿ ವಾ। ತಾನಿ ಚ ಖೋ ವಣ್ಣವಸೇನ, ನ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಸೇನ। ಅಧಿಟ್ಠಾನಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಸತಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ ಸಹಸ್ಸಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ। ತಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಅಪ್ಪನಾಚಿತ್ತಮಿವ ಗೋತ್ರಭುಅನನ್ತರಂ ಏಕಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ರೂಪಾವಚರಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಂ।

    Bahukaṃ āvajjatīti pathavīkasiṇārammaṇaṃ abhiññāpādakaṃ catutthajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya sace sataṃ icchati, ‘‘sataṃ homi, sataṃ homī’’ti parikammakaraṇavasena āvajjati. Āvajjitvāñāṇena adhiṭṭhātīti evaṃ parikammaṃ katvā abhiññāñāṇena adhiṭṭhāti. Ettha parikammaṃ katvā puna pādakajjhānasamāpajjanaṃ na vuttaṃ. Kiñcāpi na vuttaṃ, atha kho aṭṭhakathāyaṃ (visuddhi. 2.386) ‘‘āvajjatīti parikammavaseneva vuttaṃ, āvajjitvā ñāṇena adhiṭṭhātīti abhiññāñāṇavasena vuttaṃ, tasmā bahukaṃ āvajjati, tato tesaṃ parikammacittānaṃ avasāne samāpajjati, samāpattito vuṭṭhahitvā puna ‘bahuko homī’ti āvajjitvā tato paraṃ pavattānaṃ tiṇṇaṃ catunnaṃ vā pubbabhāgacittānaṃ anantarā uppannena sanniṭṭhāpanavasena adhiṭṭhānanti laddhanāmena ekeneva abhiññāñāṇena adhiṭṭhātīti evamettha attho daṭṭhabbo’’ti vuttattā evameva daṭṭhabbaṃ. Yathā ‘‘bhuñjitvā sayatī’’ti vutte pānīyaṃ apivitvā hatthadhovanādīni akatvā bhuttānantarameva sayatīti attho na hotīti antarā santesupi aññesu kiccesu ‘‘bhutvā sayatī’’ti vuccati, evamidhāpīti daṭṭhabbaṃ. Paṭhamaṃ pādakajjhānasamāpajjanampi hi pāḷiyaṃ avuttamevāti. Tena pana adhiṭṭhānañāṇena saheva sataṃ hoti. Sahassepi satasahassepi eseva nayo. Sace evaṃ na ijjhati, puna parikammaṃ katvā dutiyampi samāpajjitvā vuṭṭhāya adhiṭṭhātabbaṃ. Saṃyuttaṭṭhakathāyañhi ‘‘ekavāraṃ dvivāraṃ samāpajjituṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Tattha pādakajjhānacittaṃ nimittārammaṇaṃ, parikammacittāni satārammaṇāni vā sahassārammaṇāni vā. Tāni ca kho vaṇṇavasena, na paṇṇattivasena. Adhiṭṭhānacittampi tatheva satārammaṇaṃ vā sahassārammaṇaṃ vā. Taṃ pubbe vuttaappanācittamiva gotrabhuanantaraṃ ekameva uppajjati rūpāvacaracatutthajjhānikaṃ.

    ಯಥಾಯಸ್ಮಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಏಕೋಪಿ ಹುತ್ವಾ ಬಹುಧಾ ಹೋತೀತಿ ಬಹುಧಾಭಾವಸ್ಸ ಕಾಯಸಕ್ಖಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ವತ್ತಮಾನವಚನಂ ಪನೇತ್ಥ ಥೇರಸ್ಸ ತಥಾಕರಣಪಕತಿಕತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಧರಮಾನಕಾಲತ್ತಾ ಚ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏಕೋ ಹೋತೀತಿ ವಾರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Yathāyasmā cūḷapanthako ekopi hutvā bahudhā hotīti bahudhābhāvassa kāyasakkhidassanatthaṃ vuttaṃ. Vattamānavacanaṃ panettha therassa tathākaraṇapakatikattā tassa dharamānakālattā ca katanti veditabbaṃ. Eko hotīti vārepi eseva nayo.

    ತತ್ರಿದಂ ವತ್ಥು (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೩೮೬) – ತೇ ದ್ವೇ ಭಾತರೋ ಕಿರ ಥೇರಾ ಪನ್ಥೇ ಜಾತತ್ತಾ ‘‘ಪನ್ಥಕಾ’’ತಿ ನಾಮಂ ಲಭಿಂಸು। ತೇಸು ಜೇಟ್ಠೋ ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸೋ ಅರಹಾ ಹುತ್ವಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ –

    Tatridaṃ vatthu (visuddhi. 2.386) – te dve bhātaro kira therā panthe jātattā ‘‘panthakā’’ti nāmaṃ labhiṃsu. Tesu jeṭṭho mahāpanthako pabbajitvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. So arahā hutvā cūḷapanthakaṃ pabbājetvā –

    ‘‘ಪದುಮಂ ಯಥಾ ಕೋಕನದಂ ಸುಗನ್ಧಂ, ಪಾತೋ ಸಿಯಾ ಫುಲ್ಲಮವೀತಗನ್ಧಂ।

    ‘‘Padumaṃ yathā kokanadaṃ sugandhaṃ, pāto siyā phullamavītagandhaṃ;

    ಅಙ್ಗೀರಸಂ ಪಸ್ಸ ವಿರೋಚಮಾನಂ, ತಪನ್ತಮಾದಿಚ್ಚಮಿವನ್ತಲಿಕ್ಖೇ’’ತಿ॥ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೧೯೫; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೨೩) –

    Aṅgīrasaṃ passa virocamānaṃ, tapantamādiccamivantalikkhe’’ti. (a. ni. 5.195; saṃ. ni. 1.123) –

    ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ತಂ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಪಗುಣಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ‘‘ಅಭಬ್ಬೋ ತ್ವಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ, ನಿಕ್ಖಮ ಇತೋ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಕಾಲೇ ಥೇರೋ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕೋ ಹೋತಿ। ಜೀವಕೋ ಕೋಮಾರಭಚ್ಚೋ ಬಹುಂ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಂ ಆದಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅಮ್ಬವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ, ಭನ್ತೇ, ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಾನಿ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಆದಾಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಿವೇಸನೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋಪಿ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕಂ ಸೇಸಾನಂ ಅಧಿವಾಸೇಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಭಿಯ್ಯೋಸೋ ಮತ್ತಾಯ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಸಾಪೇಕ್ಖತಾಯ ವಿಹಾರದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ರೋದಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ।

    Imaṃ gāthaṃ adāsi. So taṃ catūhi māsehi paguṇaṃ kātuṃ nāsakkhi. Atha naṃ thero ‘‘abhabbo tvaṃ imasmiṃ sāsane, nikkhama ito’’ti āha. Tasmiñca kāle thero bhattuddesako hoti. Jīvako komārabhacco bahuṃ mālāgandhavilepanaṃ ādāya attano ambavanaṃ gantvā satthāraṃ pūjetvā dhammaṃ sutvā dasabalaṃ vanditvā theraṃ upasaṅkamitvā ‘‘sve, bhante, buddhappamukhāni pañca bhikkhusatāni ādāya amhākaṃ nivesane bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti āha. Theropi ‘‘ṭhapetvā cūḷapanthakaṃ sesānaṃ adhivāsemī’’ti āha. Taṃ sutvā cūḷapanthako bhiyyoso mattāya domanassappatto hutvā punadivase pātova vihārā nikkhamitvā sāsane sāpekkhatāya vihāradvārakoṭṭhake rodamāno aṭṭhāsi.

    ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ರೋದಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಭಗವಾ ‘‘ನ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಮಮ ಸಾಸನೇ ಅಭಬ್ಬೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಮಾ ಸೋಚಿ, ಪನ್ಥಕಾ’’ತಿ ಚಕ್ಕಚಿತ್ತತಲೇನ ಪಾಣಿನಾ ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ತಂ ಬಾಹಾಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಪಮುಖೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಇದ್ಧಿಯಾ ಅಭಿಸಙ್ಖತಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಂ ‘‘ಇಮಂ ಪಿಲೋತಿಕಂ ‘ರಜೋಹರಣಂ ರಜೋಹರಣ’ನ್ತಿ ಹತ್ಥೇನ ಪರಿಮಜ್ಜನ್ತೋ ನಿಸೀದ, ಪನ್ಥಕಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಂ ದತ್ವಾ ಕಾಲೇ ಆರೋಚಿತೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಜೀವಕಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ತಸ್ಸ ತಂ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಂ ತಥಾಪರಿಮಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ಹುತ್ವಾ ಕಮೇನ ಕಾಳವಣ್ಣಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ‘‘ಇದಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಂ, ನತ್ಥೇತ್ಥ ದೋಸೋ, ಅತ್ತಭಾವಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪನಾಯಂ ದೋಸೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಞಾಣಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಓಭಾಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪುರತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನರೂಪೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಾ ಓಭಾಸಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –

    Bhagavā tassa upanissayaṃ disvā taṃ upasaṅkamitvā ‘‘kasmā rodasī’’ti āha. So taṃ pavattiṃ ācikkhi. Bhagavā ‘‘na sajjhāyaṃ kātuṃ asakkonto mama sāsane abhabbo nāma hoti, mā soci, panthakā’’ti cakkacittatalena pāṇinā tassa sīsaṃ parāmasitvā taṃ bāhāyaṃ gahetvā vihāraṃ pavisitvā gandhakuṭipamukhe nisīdāpetvā iddhiyā abhisaṅkhataṃ parisuddhaṃ pilotikakhaṇḍaṃ ‘‘imaṃ pilotikaṃ ‘rajoharaṇaṃ rajoharaṇa’nti hatthena parimajjanto nisīda, panthakā’’ti vatvā tassa pilotikakhaṇḍaṃ datvā kāle ārocite bhikkhusaṅghaparivuto jīvakassa gehaṃ gantvā paññattāsane nisīdi. Tassa taṃ pilotikakhaṇḍaṃ tathāparimajjantassa kiliṭṭhaṃ hutvā kamena kāḷavaṇṇaṃ ahosi. So ‘‘idaṃ parisuddhaṃ pilotikakhaṇḍaṃ, natthettha doso, attabhāvaṃ nissāya panāyaṃ doso’’ti saññaṃ paṭilabhitvā pañcasu khandhesu ñāṇaṃ otāretvā vipassanaṃ vaḍḍhesi. Athassa bhagavā obhāsaṃ vissajjetvā purato nisinno viya paññāyamānarūpo hutvā imā obhāsagāthā abhāsi –

    ‘‘ರಾಗೋ ರಜೋ ನ ಚ ಪನ ರೇಣು ವುಚ್ಚತಿ, ರಾಗಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ ರಜೋತಿ।

    ‘‘Rāgo rajo na ca pana reṇu vuccati, rāgassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;

    ಏತಂ ರಜಂ ವಿಪ್ಪಜಹಿತ್ವ ಭಿಕ್ಖವೋ, ವಿಹರನ್ತಿ ತೇ ವಿಗತರಜಸ್ಸ ಸಾಸನೇ॥

    Etaṃ rajaṃ vippajahitva bhikkhavo, viharanti te vigatarajassa sāsane.

    ‘‘ದೋಸೋ…ಪೇ॰… ಸಾಸನೇ॥

    ‘‘Doso…pe… sāsane.

    ‘‘ಮೋಹೋ ರಜೋ ನ ಚ ಪನ ರೇಣು ವುಚ್ಚತಿ, ಮೋಹಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ ರಜೋತಿ।

    ‘‘Moho rajo na ca pana reṇu vuccati, mohassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;

    ಏತಂ ರಜಂ ವಿಪ್ಪಜಹಿತ್ವ ಭಿಕ್ಖವೋ, ವಿಹರನ್ತಿ ತೇ ವಿಗತರಜಸ್ಸ ಸಾಸನೇ॥ (ಮಹಾನಿ॰ ೨೦೯)।

    Etaṃ rajaṃ vippajahitva bhikkhavo, viharanti te vigatarajassa sāsane. (mahāni. 209);

    ‘‘ಅಧಿಚೇತಸೋ ಅಪ್ಪಮಜ್ಜತೋ, ಮುನಿನೋ ಮೋನಪಥೇಸು ಸಿಕ್ಖತೋ।

    ‘‘Adhicetaso appamajjato, munino monapathesu sikkhato;

    ಸೋಕಾ ನ ಭವನ್ತಿ ತಾದಿನೋ, ಉಪಸನ್ತಸ್ಸ ಸದಾ ಸತೀಮತೋ’’ತಿ॥ (ಉದಾ॰ ೩೭)।

    Sokā na bhavanti tādino, upasantassa sadā satīmato’’ti. (udā. 37);

    ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಥೇರೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸೋ ಮನೋಮಯಜ್ಝಾನಲಾಭೀ ಹುತ್ವಾ ಏಕೋ ಹುತ್ವಾ ಬಹುಧಾ, ಬಹುಧಾ ಹುತ್ವಾ ಏಕೋ ಭವಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಅಹೋಸಿ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನೇವಸ್ಸ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಛ ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಆಗಮಿಂಸು।

    Gāthāpariyosāne thero saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. So manomayajjhānalābhī hutvā eko hutvā bahudhā, bahudhā hutvā eko bhavituṃ samattho ahosi. Arahattamaggenevassa tīṇi piṭakāni cha ca abhiññā āgamiṃsu.

    ಜೀವಕೋಪಿ ಖೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ಉಪನಾಮೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಪತ್ತಂ ಹತ್ಥೇನ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ವಿಹಾರೇ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ಥಿ, ಜೀವಕಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಪುರಿಸಂ ಪೇಸೇಸಿ ‘‘ಗಚ್ಛ ಅಯ್ಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸೀಘಂ ಏಹೀ’’ತಿ। ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪುರೇ ಆಗಮನಾಯೇವ ಭಾತರಂ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತವಿಸೇಸಂ ಞಾಪೇತುಕಾಮೋ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಏಕಮ್ಪಿ ಏಕೇನ ಅಸದಿಸಂ, ಏಕಸ್ಸಾಪಿ ಚ ಚೀವರವಿಚಾರಣಾದಿಸಾಮಣಕಕಮ್ಮಂ ಅಞ್ಞೇನ ಅಸದಿಸಂ ಅಕಾಸಿ। ಪುರಿಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಹಾರೇ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಬಹೂ, ಭನ್ತೇ, ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ, ಪಕ್ಕೋಸಿತಬ್ಬಂ ಅಯ್ಯಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಜೀವಕಸ್ಸ ಕಥೇಸಿ। ಜೀವಕೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ ವತ್ವಾ ಪುನ ತಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ನಾಮ ಕತರೋ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ, ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ’’ತಿ ಸಕಿಂಯೇವ ಮುಖಸಹಸ್ಸಂ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಿರ ಚೂಳಪನ್ಥಕಾ, ಅಹಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತಬ್ಬಂ ನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಜೀವಕೋ ಪಟಿವಿದ್ಧಸಚ್ಚತಾಯ ‘‘ಇದ್ಧಿಮಾ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ನಯತೋ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಭಗವಾ ಆಹ – ‘‘ಗಚ್ಛ, ಯಂ ಪಠಮಂ ಪಸ್ಸಸಿ, ತಂ ಚೀವರಕಣ್ಣೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ತಂ ಆಮನ್ತೇತೀತಿ ವತ್ವಾ ಆನೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ತಾವದೇವ ಸಬ್ಬೇಪಿ ನಿಮ್ಮಿತಾ ಅನ್ತರಧಾಯಿಂಸು। ಥೇರೋ ತಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಮುಖಧೋವನಾದಿಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಪಠಮತರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸತ್ಥಾ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರೇನೇವ ಭತ್ತಾನುಮೋದನಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥಾಪೇಸಿ। ಥೇರೋ ದೀಘಮಜ್ಝಿಮಾಗಮಪ್ಪಮಾಣಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸೀತಿ।

    Jīvakopi kho dasabalassa dakkhiṇodakaṃ upanāmesi. Satthā pattaṃ hatthena pidahitvā ‘‘kiṃ bhante’’ti puṭṭho ‘‘vihāre eko bhikkhu atthi, jīvakā’’ti āha. So purisaṃ pesesi ‘‘gaccha ayyaṃ gahetvā sīghaṃ ehī’’ti. Cūḷapanthakatthero tassa purisassa pure āgamanāyeva bhātaraṃ attano pattavisesaṃ ñāpetukāmo bhikkhusahassaṃ nimminitvā ekampi ekena asadisaṃ, ekassāpi ca cīvaravicāraṇādisāmaṇakakammaṃ aññena asadisaṃ akāsi. Puriso gantvā vihāre bahū bhikkhū disvā paccāgantvā ‘‘bahū, bhante, vihāre bhikkhū, pakkositabbaṃ ayyaṃ na passāmī’’ti jīvakassa kathesi. Jīvako satthāraṃ pucchitvā tassa nāmaṃ vatvā puna taṃ pesesi. So gantvā ‘‘cūḷapanthako nāma kataro bhante’’ti pucchi. ‘‘Ahaṃ cūḷapanthako, ahaṃ cūḷapanthako’’ti sakiṃyeva mukhasahassaṃ kathesi. So puna gantvā ‘‘sabbepi kira cūḷapanthakā, ahaṃ pakkositabbaṃ na jānāmī’’ti āha. Jīvako paṭividdhasaccatāya ‘‘iddhimā bhikkhū’’ti nayato aññāsi. Bhagavā āha – ‘‘gaccha, yaṃ paṭhamaṃ passasi, taṃ cīvarakaṇṇe gahetvā satthā taṃ āmantetīti vatvā ānehī’’ti. So gantvā tathā akāsi. Tāvadeva sabbepi nimmitā antaradhāyiṃsu. Thero taṃ uyyojetvā mukhadhovanādisarīrakiccaṃ niṭṭhapetvā paṭhamataraṃ gantvā paññattāsane nisīdi. Tasmiṃ khaṇe satthā dakkhiṇodakaṃ gaṇhitvā bhattakiccaṃ katvā cūḷapanthakatthereneva bhattānumodanaṃ dhammakathaṃ kathāpesi. Thero dīghamajjhimāgamappamāṇaṃ dhammakathaṃ kathesīti.

    ಅಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಮನೋಮಯಂ ಕಾಯಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ತಯೋ ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ವಾ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನನ್ತಿ, ಬಹುಕೇ ಏಕಸದಿಸೇಯೇವ ಚ ಕತ್ವಾ ನಿಮ್ಮಿನನ್ತಿ ಏಕವಿಧಮೇವ ಕಮ್ಮಂ ಕುರುಮಾನೇ। ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರೋ ಪನ ಏಕಾವಜ್ಜನೇನೇವ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ಮಾಪೇಸಿ। ದ್ವೇಪಿ ಜನೇ ನ ಏಕಸದಿಸೇ ಅಕಾಸಿ, ನ ಏಕವಿಧಂ ಕಮ್ಮಂ ಕುರುಮಾನೇ। ತಸ್ಮಾ ಮನೋಮಯಂ ಕಾಯಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಅಞ್ಞೇ ಪನ ಬಹೂ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ನಿಮ್ಮಿತಾ ಇದ್ಧಿಮತಾ ಸದಿಸಾವ ಹೋನ್ತಿ। ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ಚ ಭಾಸಿತತುಣ್ಹೀಭಾವಾದೀಸು ಚ ಯಂ ಯಂ ಇದ್ಧಿಮಾ ಕರೋತಿ, ತಂ ತದೇವ ಕರೋನ್ತಿ। ಸಚೇ ಪನ ನಾನಾವಣ್ಣಂ ಕಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ ಕೇಚಿ ಪಠಮವಯೇ ಕೇಚಿ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ಕೇಚಿ ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ, ತಥಾ ದೀಘಕೇಸೇ ಉಪಡ್ಢಮುಣ್ಡೇ ಮುಣ್ಡೇ ಮಿಸ್ಸಕಕೇಸೇ ಉಪಡ್ಢರತ್ತಚೀವರೇ ಪಣ್ಡುಕಚೀವರೇ ಪದಭಾಣಧಮ್ಮಕಥಾಸರಭಞ್ಞಪಞ್ಹಾಪುಚ್ಛನಪಞ್ಹಾವಿಸಜ್ಜನರಜನಪಚನಚೀವರಸಿಬ್ಬನಧೋವನಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೇ ಅಪರೇಪಿ ವಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕೇ ಕಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ಪಾದಕಜ್ಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಏತ್ತಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಠಮವಯಾ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ಅಧಿಟ್ಠಾನಚಿತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಪ್ಪಕಾರಾಯೇವ ಹೋನ್ತೀತಿ। ಏಸೇವ ನಯೋ ಬಹುಧಾಪಿ ಹುತ್ವಾ ಏಕೋ ಹೋತೀತಿಆದೀಸು।

    Aññe bhikkhū adhiṭṭhānena manomayaṃ kāyaṃ abhinimminitvā tayo vā cattāro vā abhinimminanti, bahuke ekasadiseyeva ca katvā nimminanti ekavidhameva kammaṃ kurumāne. Cūḷapanthakatthero pana ekāvajjaneneva bhikkhusahassaṃ māpesi. Dvepi jane na ekasadise akāsi, na ekavidhaṃ kammaṃ kurumāne. Tasmā manomayaṃ kāyaṃ abhinimminantānaṃ aggo nāma jāto. Aññe pana bahū aniyametvā nimmitā iddhimatā sadisāva honti. Ṭhānanisajjādīsu ca bhāsitatuṇhībhāvādīsu ca yaṃ yaṃ iddhimā karoti, taṃ tadeva karonti. Sace pana nānāvaṇṇaṃ kātukāmo hoti keci paṭhamavaye keci majjhimavaye keci pacchimavaye, tathā dīghakese upaḍḍhamuṇḍe muṇḍe missakakese upaḍḍharattacīvare paṇḍukacīvare padabhāṇadhammakathāsarabhaññapañhāpucchanapañhāvisajjanarajanapacanacīvarasibbanadhovanādīni karonte aparepi vā nānappakārake kātukāmo hoti, tena pādakajjhānato vuṭṭhāya ‘‘ettakā bhikkhū paṭhamavayā hontū’’tiādinā nayena parikammaṃ katvā puna samāpajjitvā vuṭṭhāya adhiṭṭhātabbaṃ, adhiṭṭhānacittena saddhiṃ icchiticchitappakārāyeva hontīti. Eseva nayo bahudhāpi hutvā eko hotītiādīsu.

    ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಪಕತಿಯಾ ಬಹುಕೋತಿ ನಿಮ್ಮಿತಕಾಲಬ್ಭನ್ತರೇ ನಿಮ್ಮಿತಪಕತಿಯಾ ಬಹುಕೋ। ಇಮಿನಾ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಏವಂ ಬಹುಭಾವಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಏಕೋವ ಹುತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ವಿಹಾರೋ ಅಪ್ಪಭಿಕ್ಖುಕೋ, ಸಚೇ ಕೇಚಿ ಆಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ ‘ಕುತೋ ಇಮೇ ಏತ್ತಕಾ ಏಕಸದಿಸಾ ಭಿಕ್ಖೂ, ಅದ್ಧಾ ಥೇರಸ್ಸ ಏಸ ಆನುಭಾವೋ’ತಿ ಮಂ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ವಾ ಅನ್ತರಾವ ‘‘ಏಕೋ ಹೋಮೀ’’ತಿ ಇಚ್ಛನ್ತೇನ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಏಕೋ ಹೋಮೀ’’ತಿ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಏಕೋ ಹೋಮೀ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ। ಅಧಿಟ್ಠಾನಚಿತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಏಕೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಅಕರೋನ್ತೋ ಪನ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಾಲವಸೇನ ಸಯಮೇವ ಏಕೋ ಹೋತಿ।

    Ayaṃ pana viseso – pakatiyā bahukoti nimmitakālabbhantare nimmitapakatiyā bahuko. Iminā ca bhikkhunā evaṃ bahubhāvaṃ nimminitvā puna ‘‘ekova hutvā caṅkamissāmi, sajjhāyaṃ karissāmi, pañhaṃ pucchissāmī’’ti cintetvā vā, ‘‘ayaṃ vihāro appabhikkhuko, sace keci āgamissanti ‘kuto ime ettakā ekasadisā bhikkhū, addhā therassa esa ānubhāvo’ti maṃ jānissantī’’ti appicchatāya vā antarāva ‘‘eko homī’’ti icchantena pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘eko homī’’ti parikammaṃ katvā puna samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘eko homī’’ti adhiṭṭhātabbaṃ. Adhiṭṭhānacittena saddhiṃyeva eko hoti. Evaṃ akaronto pana yathāparicchinnakālavasena sayameva eko hoti.

    ೧೧. ಆವಿಭಾವನ್ತಿ ಪದಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕೇನಚಿ ಅನಾವಟಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಕೇನಚಿ ಅನಾವಟಪದೇನ ಆವಿಭಾವಪದಸ್ಸ ಪಾಕಟಭಾವತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ। ‘‘ಹೋತೀ’’ತಿ ಪದೇನ ‘‘ಕರೋತೀ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ ವುತ್ತೋ ಹೋತಿ। ಪಾಕಟಂ ಹೋನ್ತಞ್ಹಿ ಆವಿಭಾವೇ ಕತೇ ಹೋತಿ। ಕೇನಚಿ ಅನಾವಟನ್ತಿ ಕುಟ್ಟಾದಿನಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಅನಾವಟಂ ಆವರಣವಿರಹಿತಂ। ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನನ್ತಿ ಉಪರಿತೋ ಅಚ್ಛಾದಿತಂ। ತದೇವ ಅನಾವಟತ್ತಾ ವಿವಟಂ। ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನತ್ತಾ ಪಾಕಟಂ। ತಿರೋಭಾವನ್ತಿ ಅನ್ತರಿತಭಾವಂ ಕರೋತಿ। ಆವಟಂಯೇವ ತೇನ ಆವರಣೇನ ಪಿಹಿತಂ। ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂಯೇವ ತೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದನೇನ ಪಟಿಕುಜ್ಜಿತಂ।

    11.Āvibhāvanti padaṃ nikkhipitvā kenaci anāvaṭaṃ hotīti vuttattā kenaci anāvaṭapadena āvibhāvapadassa pākaṭabhāvattho vutto. ‘‘Hotī’’ti padena ‘‘karotī’’ti pāṭhaseso vutto hoti. Pākaṭaṃ hontañhi āvibhāve kate hoti. Kenaci anāvaṭanti kuṭṭādinā yena kenaci anāvaṭaṃ āvaraṇavirahitaṃ. Appaṭicchannanti uparito acchāditaṃ. Tadeva anāvaṭattā vivaṭaṃ. Appaṭicchannattā pākaṭaṃ. Tirobhāvanti antaritabhāvaṃ karoti. Āvaṭaṃyeva tena āvaraṇena pihitaṃ. Paṭicchannaṃyeva tena paṭicchādanena paṭikujjitaṃ.

    ಆಕಾಸಕಸಿಣಸಮಾಪತ್ತಿಯಾತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದಾಕಾಸಕಸಿಣೇ ಉಪ್ಪಾದಿತಾಯ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ। ಲಾಭೀತಿ ಲಾಭೋ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಲಾಭೀ। ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇತಿ ಕೇನಚಿ ಸಮನ್ತತೋ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಪದೇಸೇ। ಇಧ ಆಕಾಸಕಸಿಣಸ್ಸೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ತತ್ಥ ಭಾವಿತಮೇವ ಝಾನಂ ಆಕಾಸಕರಣಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ನ ಅಞ್ಞನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಉಪರಿಆಪೋಕಸಿಣಾದೀಸುಪಿ ತದಾರಮ್ಮಣಮೇವ ಝಾನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ನ ಅಞ್ಞಂ । ಪಥವಿಂ ಆವಜ್ಜತಿ, ಉದಕಂ ಆವಜ್ಜತಿ, ಆಕಾಸಂ ಆವಜ್ಜತೀತಿ ಪಕತಿಪಥವೀಉದಕಆಕಾಸೇ ಆವಜ್ಜತಿ। ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇತಿ ತಸ್ಸ ಆಕಾಸಸ್ಸ ಪಥವಿತೋ ದೂರಾಕಾಸಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ।

    Ākāsakasiṇasamāpattiyāti paricchedākāsakasiṇe uppāditāya catutthajjhānasamāpattiyā. Lābhīti lābho assa atthīti lābhī. Aparikkhitteti kenaci samantato aparikkhitte padese. Idha ākāsakasiṇasseva vuttattā tattha bhāvitameva jhānaṃ ākāsakaraṇassa paccayo hoti, na aññanti daṭṭhabbaṃ. Upariāpokasiṇādīsupi tadārammaṇameva jhānaṃ daṭṭhabbaṃ, na aññaṃ . Pathaviṃ āvajjati, udakaṃ āvajjati, ākāsaṃ āvajjatīti pakatipathavīudakaākāse āvajjati. Antalikkheti tassa ākāsassa pathavito dūrākāsabhāvaṃ dīpeti.

    ೧೨. ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಪರಿಮಜ್ಜನೇ ಕಸಿಣನಿಯಮಂ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ಇದ್ಧಿಮಾ ಚೇತೋವಸಿಪ್ಪತ್ತೋ’’ತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ನತ್ಥೇತ್ಥ ಕಸಿಣಸಮಾಪತ್ತಿನಿಯಮೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ನಿಸಿನ್ನಕೋ ವಾ ನಿಪನ್ನಕೋ ವಾತಿ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ವಾ। ಇಮೇಹೇವ ಇತರಇರಿಯಾಪಥದ್ವಯಮ್ಪಿ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ। ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಹೋತೂತಿ ಹತ್ಥಸಮೀಪೇ ಹೋತು। ಹತ್ಥಪಸ್ಸೇ ಹೋತೂತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಇದಂ ತಥಾ ಕಾತುಕಾಮಸ್ಸ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಅಯಂ ಪನ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ ಹತ್ಥಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾಪಿ ಆಮಸತಿ। ಆಮಸತೀತಿ ಈಸಕಂ ಫುಸತಿ। ಪರಾಮಸತೀತಿ ಬಾಳ್ಹಂ ಫುಸತಿ। ಪರಿಮಜ್ಜತೀತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಫುಸತಿ। ರೂಪಗತನ್ತಿ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತರೂಪಮೇವ।

    12. Candimasūriyaparimajjane kasiṇaniyamaṃ akatvā ‘‘iddhimā cetovasippatto’’ti avisesena vuttattā natthettha kasiṇasamāpattiniyamoti veditabbaṃ. Nisinnako vā nipannako vāti nisinno vā nipanno vā. Imeheva itarairiyāpathadvayampi vuttameva hoti. Hatthapāse hotūti hatthasamīpe hotu. Hatthapasse hotūtipi pāṭho. Idaṃ tathā kātukāmassa vasena vuttaṃ. Ayaṃ pana tattha gantvāpi hatthaṃ vaḍḍhetvāpi āmasati. Āmasatīti īsakaṃ phusati. Parāmasatīti bāḷhaṃ phusati. Parimajjatīti samantato phusati. Rūpagatanti hatthapāse ṭhitarūpameva.

    ದೂರೇಪಿ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಧಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಪಾದಕಜ್ಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ದೂರೇ ದೇವಲೋಕಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ವಾ ಆವಜ್ಜತಿ ‘‘ಸನ್ತಿಕೇ ಹೋತೂ’’ತಿ। ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಞಾಣೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ ‘‘ಸನ್ತಿಕೇ ಹೋತೂ’’ತಿ। ಸನ್ತಿಕೇ ಹೋತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ। ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಪನ ಗನ್ತುಕಾಮಸ್ಸ ದೂರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಕರಣಂ ವತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಗಮನಸ್ಸ ಅನುಪಕಾರಮ್ಪಿ ಇಮಾಯ ಇದ್ಧಿಯಾ ಇಜ್ಝಮಾನವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸನ್ತಿಕೇಪೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ನ ಕೇವಲಂ ಥೋಕಕರಣಬಹುಕರಣಮೇವ, ‘‘ಅಮಧುರಂ ಮಧುರ’’ನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ ಯಂ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಇದ್ಧಿಮತೋ ಇಜ್ಝತಿ। ಅಪರೋ ನಯೋ – ದೂರೇಪಿ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಧಿಟ್ಠಾತೀತಿ ದೂರೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ವಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ। ಸನ್ತಿಕೇಪಿ ದೂರೇ ಅಧಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಸನ್ತಿಕೇ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ವಾ ದೂರೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ। ಬಹುಕಮ್ಪಿ ಥೋಕಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಸಚೇ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಬಹೂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಮಹಾಅತ್ತಭಾವತ್ತಾ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರಂ ಸವನೂಪಚಾರಂ ಪಜಹನ್ತಿ, ದಸ್ಸನೂಪಚಾರೇ ಚ ಸವನೂಪಚಾರೇ ಚ ಏಕಜ್ಝಂ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಬಹುಕಮ್ಪಿ ಥೋಕನ್ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ। ಥೋಕಮ್ಪಿ ಬಹುಕಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಸಚೇ ಮಹಾಪರಿವಾರೇನ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಏಕಕತ್ತಾ ಥೋಕಂ ಅತ್ತಾನಂ ಬಹುಕಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಮಹಾಪರಿವಾರೋ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಸತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಗಮನೇ ಉಪಕಾರೋ ಹೋತಿ।

    Dūrepi santike adhiṭṭhātīti pādakajjhānato vuṭṭhāya dūre devalokaṃ vā brahmalokaṃ vā āvajjati ‘‘santike hotū’’ti. Āvajjitvā parikammaṃ katvā puna samāpajjitvā vuṭṭhāya ñāṇena adhiṭṭhāti ‘‘santike hotū’’ti. Santike hoti. Esa nayo sesapadesupi. Brahmalokaṃ pana gantukāmassa dūrassa santikakaraṇaṃ vatvā brahmalokagamanassa anupakārampi imāya iddhiyā ijjhamānavisesaṃ dassento santikepītiādimāha. Tattha na kevalaṃ thokakaraṇabahukaraṇameva, ‘‘amadhuraṃ madhura’’ntiādīsupi yaṃ yaṃ icchati, taṃ sabbaṃ iddhimato ijjhati. Aparo nayo – dūrepi santike adhiṭṭhātīti dūre brahmalokaṃ vā manussalokassa santike adhiṭṭhāti. Santikepi dūre adhiṭṭhātīti santike manussalokaṃ vā dūre brahmaloke adhiṭṭhāti. Bahukampi thokaṃ adhiṭṭhātīti sace brahmāno bahū sannipatitā honti, mahāattabhāvattā dassanūpacāraṃ savanūpacāraṃ pajahanti, dassanūpacāre ca savanūpacāre ca ekajjhaṃ saṅkhipitvā bahukampi thokanti adhiṭṭhāti. Thokampi bahukaṃ adhiṭṭhātīti sace mahāparivārena gantukāmo hoti, ekakattā thokaṃ attānaṃ bahukaṃ adhiṭṭhahitvā mahāparivāro gacchatīti evamettha attho daṭṭhabbo. Evaṃ sati catubbidhampi taṃ brahmalokagamane upakāro hoti.

    ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ರೂಪಂ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಇಧ ಠಿತೋ ಆಲೋಕಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಯಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ರೂಪಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ, ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ರೂಪಂ ಪಸ್ಸತಿ। ಇಧೇವ ಠಿತೋ ದಿಬ್ಬಾಯ ಸೋತಧಾತುಯಾ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಭಾಸಮಾನಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುಣಾತಿ। ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣೇನ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಚಿತ್ತಂ ಪಜಾನಾತಿ। ದಿಸ್ಸಮಾನೇನಾತಿ ಚಕ್ಖುನಾ ಪೇಕ್ಖಿಯಮಾನೇನ। ಕಾಯವಸೇನ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಣಾಮೇತೀತಿ ರೂಪಕಾಯಸ್ಸ ವಸೇನ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಣಾಮೇತಿ। ಪಾದಕಜ್ಝಾನಚಿತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಾಯೇ ಆರೋಪೇತಿ, ಕಾಯಾನುಗತಿಕಂ ಕರೋತಿ ದನ್ಧಗಮನಂ। ಕಾಯಗಮನಞ್ಹಿ ದನ್ಧಂ ಹೋತಿ। ಅಧಿಟ್ಠಾತೀತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುಖಸಞ್ಞಞ್ಚ ಲಹುಸಞ್ಞಞ್ಚ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾತಿ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಾರಮ್ಮಣೇನ ಇದ್ಧಿಚಿತ್ತೇನ ಸಹಜಾತಂ ಸುಖಸಞ್ಞಞ್ಚ ಲಹುಸಞ್ಞಞ್ಚ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಫುಸಿತ್ವಾ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ। ಸುಖಸಞ್ಞಾ ಚ ನಾಮ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಸಞ್ಞಾ। ಉಪೇಕ್ಖಾ ಹಿ ಸನ್ತಂ ಸುಖನ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ಸಾಯೇವ ಸಞ್ಞಾ ನೀವರಣೇಹಿ ಚೇವ ವಿತಕ್ಕಾದಿಪಚ್ಚನೀಕೇಹಿ ಚ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಲಹುಸಞ್ಞಾತಿಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತಂ ಓಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ ಪನಸ್ಸ ಕರಜಕಾಯೋಪಿ ತೂಲಪಿಚು ವಿಯ ಸಲ್ಲಹುಕೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಏವಂ ವಾತಕ್ಖಿತ್ತತೂಲಪಿಚುನಾ ವಿಯ ಸಲ್ಲಹುಕೇನ ದಿಸ್ಸಮಾನೇನ ಕಾಯೇನ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಏವಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಚ ಸಚೇ ಇಚ್ಛತಿ, ಪಥವೀಕಸಿಣವಸೇನ ಆಕಾಸೇ ಮಗ್ಗಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಪದಸಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಸಚೇ ಇಚ್ಛತಿ, ಆಕಾಸೇ ಪಥವೀಕಸಿಣವಸೇನೇವ ಪದೇ ಪದೇ ಪದುಮಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಪದುಮೇ ಪದುಮೇ ಪದಂ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಪದಸಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಸಚೇ ಇಚ್ಛತಿ, ವಾಯೋಕಸಿಣವಸೇನ ವಾತಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತೂಲಪಿಚು ವಿಯ ವಾಯುನಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಪಿಚ ಗನ್ತುಕಾಮತಾವ ಏತ್ಥ ಪಮಾಣಂ। ಸತಿ ಹಿ ಗನ್ತುಕಾಮತಾಯ ಏವಂಕತಚಿತ್ತಾಧಿಟ್ಠಾನೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನವೇಗಕ್ಖಿತ್ತೋವ ಸೋ ಜಿಯಾವೇಗಕ್ಖಿತ್ತೋ ಸರೋ ವಿಯ ದಿಸ್ಸಮಾನೋ ಗಚ್ಛತಿ।

    Dibbena cakkhunā tassa brahmuno rūpaṃ passatīti idha ṭhito ālokaṃ vaḍḍhetvā yassa brahmuno rūpaṃ daṭṭhukāmo, dibbena cakkhunā tassa brahmuno rūpaṃ passati. Idheva ṭhito dibbāya sotadhātuyā tassa brahmuno bhāsamānassa saddaṃ suṇāti. Cetopariyañāṇena tassa brahmuno cittaṃ pajānāti. Dissamānenāti cakkhunā pekkhiyamānena. Kāyavasena cittaṃ pariṇāmetīti rūpakāyassa vasena cittaṃ pariṇāmeti. Pādakajjhānacittaṃ gahetvā kāye āropeti, kāyānugatikaṃ karoti dandhagamanaṃ. Kāyagamanañhi dandhaṃ hoti. Adhiṭṭhātīti tasseva vevacanaṃ, sanniṭṭhāpetīti attho. Sukhasaññañca lahusaññañca okkamitvāti pādakajjhānārammaṇena iddhicittena sahajātaṃ sukhasaññañca lahusaññañca okkamitvā pavisitvā phusitvā pāpuṇitvā. Sukhasaññā ca nāma upekkhāsampayuttasaññā. Upekkhā hi santaṃ sukhanti vuttā, sāyeva saññā nīvaraṇehi ceva vitakkādipaccanīkehi ca vimuttattā lahusaññātipi veditabbā. Taṃ okkantassa panassa karajakāyopi tūlapicu viya sallahuko hoti. So evaṃ vātakkhittatūlapicunā viya sallahukena dissamānena kāyena brahmalokaṃ gacchati. Evaṃ gacchanto ca sace icchati, pathavīkasiṇavasena ākāse maggaṃ nimminitvā padasā gacchati. Sace icchati, ākāse pathavīkasiṇavaseneva pade pade padumaṃ nimminitvā padume padume padaṃ nikkhipanto padasā gacchati. Sace icchati, vāyokasiṇavasena vātaṃ adhiṭṭhahitvā tūlapicu viya vāyunā gacchati. Apica gantukāmatāva ettha pamāṇaṃ. Sati hi gantukāmatāya evaṃkatacittādhiṭṭhāno adhiṭṭhānavegakkhittova so jiyāvegakkhitto saro viya dissamāno gacchati.

    ಚಿತ್ತವಸೇನ ಕಾಯಂ ಪರಿಣಾಮೇತೀತಿ ಕರಜಕಾಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಚಿತ್ತೇ ಆರೋಪೇತಿ, ಚಿತ್ತಾನುಗತಿಕಂ ಕರೋತಿ ಸೀಘಗಮನಂ। ಚಿತ್ತಗಮನಞ್ಹಿ ಸೀಘಂ ಹೋತಿ। ಸುಖಸಞ್ಞಞ್ಚ ಲಹುಸಞ್ಞಞ್ಚ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾತಿ ರೂಪಕಾಯಾರಮ್ಮಣೇನ ಇದ್ಧಿಚಿತ್ತೇನ ಸಹಜಾತಂ ಸುಖಸಞ್ಞಞ್ಚ ಲಹುಸಞ್ಞಞ್ಚ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇದಂ ಪನ ಚಿತ್ತಗಮನಮೇವ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಅದಿಸ್ಸಮಾನೇನ ಕಾಯೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪನಾಯಂ ಕಿಂ ತಸ್ಸಾಧಿಟ್ಠಾನಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಕ್ಖಣೇ ಗಚ್ಛತಿ? ಉದಾಹು ಠಿತಿಕ್ಖಣೇ ಭಙ್ಗಕ್ಖಣೇ ವಾತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೀಸುಪಿ ಖಣೇಸು ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಥೇರೋ ಆಹ। ಕಿಂ ಪನ ಸೋ ಸಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ನಿಮ್ಮಿತಂ ಪೇಸೇತೀತಿ? ಯಥಾರುಚಿ ಕರೋತಿ। ಇಧ ಪನಸ್ಸ ಸಯಂ ಗಮನಮೇವ ಆಗತಂ।

    Cittavasena kāyaṃ pariṇāmetīti karajakāyaṃ gahetvā pādakajjhānacitte āropeti, cittānugatikaṃ karoti sīghagamanaṃ. Cittagamanañhi sīghaṃ hoti. Sukhasaññañca lahusaññañca okkamitvāti rūpakāyārammaṇena iddhicittena sahajātaṃ sukhasaññañca lahusaññañca. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Idaṃ pana cittagamanameva hoti. Evaṃ adissamānena kāyena gacchanto panāyaṃ kiṃ tassādhiṭṭhānacittassa uppādakkhaṇe gacchati? Udāhu ṭhitikkhaṇe bhaṅgakkhaṇe vāti vutte ‘‘tīsupi khaṇesu gacchatī’’ti thero āha. Kiṃ pana so sayaṃ gacchati, nimmitaṃ pesetīti? Yathāruci karoti. Idha panassa sayaṃ gamanameva āgataṃ.

    ಮನೋಮಯನ್ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಮನೇನ ನಿಮ್ಮಿತತ್ತಾ ಮನೋಮಯಂ। ಸಬ್ಬಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗನ್ತಿ ಸಬ್ಬಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗವನ್ತಂ। ಅಹೀನಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಇದಂ ಚಕ್ಖುಸೋತಾದೀನಂ ಸಣ್ಠಾನವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ನಿಮ್ಮಿತರೂಪೇ ಪನ ಪಸಾದೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಸಚೇ ಸೋ ಇದ್ಧಿಮಾ ಚಙ್ಕಮತಿ, ನಿಮ್ಮಿತೋಪಿ ತತ್ಥ ಚಙ್ಕಮತೀತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ಸಾವಕನಿಮ್ಮಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಬುದ್ಧನಿಮ್ಮಿತಾ ಪನ ಯಂ ಯಂ ಭಗವಾ ಕರೋತಿ, ತಂ ತಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತಿ, ಭಗವತೋ ಚಿತ್ತವಸೇನ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತೀತಿ। ಧೂಮಾಯತಿ ಪಜ್ಜಲತೀತಿ ತೇಜೋಕಸಿಣವಸೇನ। ಧಮ್ಮಂ ಭಾಸತೀತಿಆದೀನಿ ತೀಣಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾನಿ। ಸನ್ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಸಙ್ಗಮ್ಮ ತಿಟ್ಠತಿ। ಸಲ್ಲಪತೀತಿ ಸಙ್ಗಮ್ಮ ಲಪತಿ। ಸಾಕಚ್ಛಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತೀತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಉತ್ತರಪಚ್ಚುತ್ತರದಾನವಸೇನ ಸಂಕಥಂ ಕರೋತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಯಂ ಸೋ ಇದ್ಧಿಮಾ ಇಧೇವ ಠಿತೋ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಂ ಪಸ್ಸತಿ, ದಿಬ್ಬಾಯ ಸೋತಧಾತುಯಾ ಸದ್ದಂ ಸುಣಾತಿ, ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣೇನ ಚಿತ್ತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಯಮ್ಪಿ ಸೋ ಇಧೇವ ಠಿತೋ ತೇನ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ , ಸಲ್ಲಪತಿ, ಸಾಕಚ್ಛಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಯಮ್ಪಿಸ್ಸ ‘‘ದೂರೇಪಿ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಧಿಟ್ಠಾತೀ’’ತಿಆದಿಕಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ, ಯಮ್ಪಿ ಸೋ ದಿಸ್ಸಮಾನೇನ ವಾ ಅದಿಸ್ಸಮಾನೇನ ವಾ ಕಾಯೇನ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಏತ್ತಾವತಾ ನ ಕಾಯೇನ ವಸಂ ವತ್ತೇತಿ। ಯಞ್ಚ ಖೋ ‘‘ಸೋ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಪುರತೋ ರೂಪಿಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಾತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತವಿಧಾನಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಏತ್ತಾವತಾ ಕಾಯೇನ ವಸಂ ವತ್ತೇತಿ ನಾಮ। ಸೇಸಂ ಪನ ಕಾಯೇನ ವಸವತ್ತನಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತನ್ತಿ। ಅಯಂ ತಾವ ಅಧಿಟ್ಠಾನಾ ಇದ್ಧಿ।

    Manomayanti adhiṭṭhānamanena nimmitattā manomayaṃ. Sabbaṅgapaccaṅganti sabbaaṅgapaccaṅgavantaṃ. Ahīnindriyanti idaṃ cakkhusotādīnaṃ saṇṭhānavasena vuttaṃ, nimmitarūpe pana pasādo nāma natthi. Sace so iddhimā caṅkamati, nimmitopi tattha caṅkamatītiādi sabbaṃ sāvakanimmitaṃ sandhāya vuttaṃ. Buddhanimmitā pana yaṃ yaṃ bhagavā karoti, taṃ tampi karonti, bhagavato cittavasena aññampi karontīti. Dhūmāyati pajjalatīti tejokasiṇavasena. Dhammaṃ bhāsatītiādīni tīṇi aniyametvā vuttāni. Santiṭṭhatīti saṅgamma tiṭṭhati. Sallapatīti saṅgamma lapati. Sākacchaṃ samāpajjatīti aññamaññassa uttarapaccuttaradānavasena saṃkathaṃ karoti. Ettha ca yaṃ so iddhimā idheva ṭhito dibbena cakkhunā rūpaṃ passati, dibbāya sotadhātuyā saddaṃ suṇāti, cetopariyañāṇena cittaṃ pajānāti, yampi so idheva ṭhito tena brahmunā saddhiṃ santiṭṭhati , sallapati, sākacchaṃ samāpajjati, yampissa ‘‘dūrepi santike adhiṭṭhātī’’tiādikaṃ adhiṭṭhānaṃ, yampi so dissamānena vā adissamānena vā kāyena brahmalokaṃ gacchati, ettāvatā na kāyena vasaṃ vatteti. Yañca kho ‘‘so tassa brahmuno purato rūpiṃ abhinimminātī’’tiādinā nayena vuttavidhānaṃ āpajjati, ettāvatā kāyena vasaṃ vatteti nāma. Sesaṃ pana kāyena vasavattanāya pubbabhāgadassanatthaṃ vuttanti. Ayaṃ tāva adhiṭṭhānā iddhi.

    ೧೩. ವಿಕುಬ್ಬನಿದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೇ ಸಿಖಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾವಕನಿದಸ್ಸನಂ ವಿಕುಬ್ಬನಿದ್ಧಿಯಾ ಕಾಯಸಕ್ಖಿಪುಗ್ಗಲದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಪಠಮಂ ತಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಠಿತೋ ಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಸರೇನ ವಿಞ್ಞಾಪೇಸೀತಿ ಅತಿವಿಯ ಅಚ್ಛರಿಯಅಬ್ಭುತಭೂತಂ ಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಯಾ ಸದ್ದಸವನಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಿದ್ಧಿಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ವತ್ಥುಸ್ಸ ಪರಿದೀಪನತ್ಥಮಿದಂ ವುಚ್ಚತಿ – ಇಮಸ್ಮಾ ಹಿ ಕಪ್ಪಾ ಏಕತಿಂಸೇ ಕಪ್ಪೇ ಸಿಖೀ ಭಗವಾ ಅನನ್ತರಜಾತಿಯಾ ತುಸಿತಪುರತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಅರುಣವತೀನಗರೇ ಅರುಣವತೋ ರಞ್ಞೋ ಪಭಾವತಿಯಾ ನಾಮ ಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪರಿಪಕ್ಕಞಾಣೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪವತ್ತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಅರುಣವತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪಾತೋವ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ‘‘ಅರುಣವತಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಿಹಾರದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಸಮೀಪೇ ಠಿತೋ ಅಭಿಭುಂ ನಾಮ ಅಗ್ಗಸಾವಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅತಿಪ್ಪಗೋ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖು, ಅರುಣವತಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತುಂ। ಯೇನ ಅಞ್ಞತರೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಯಥಾಹ –

    13. Vikubbaniddhiniddese sikhissa bhagavato sāvakanidassanaṃ vikubbaniddhiyā kāyasakkhipuggaladassanatthaṃ vuttaṃ. Tampi dassento paṭhamaṃ tāva brahmaloke ṭhito sahassilokadhātuṃ sarena viññāpesīti ativiya acchariyaabbhutabhūtaṃ sahassilokadhātuyā saddasavanaṃ adhiṭṭhāniddhiṃ dassesi. Idāni tassa vatthussa paridīpanatthamidaṃ vuccati – imasmā hi kappā ekatiṃse kappe sikhī bhagavā anantarajātiyā tusitapurato cavitvā aruṇavatīnagare aruṇavato rañño pabhāvatiyā nāma mahesiyā kucchismiṃ nibbattitvā paripakkañāṇo mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā bodhimaṇḍe sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhitvā pavattavaradhammacakko aruṇavatiṃ nissāya viharanto ekadivasaṃ pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā mahābhikkhusaṅghaparivāro ‘‘aruṇavatiṃ piṇḍāya pavisissāmī’’ti nikkhamitvā vihāradvārakoṭṭhakasamīpe ṭhito abhibhuṃ nāma aggasāvakaṃ āmantesi – ‘‘atippago kho, bhikkhu, aruṇavatiṃ piṇḍāya pavisituṃ. Yena aññataro brahmaloko tenupasaṅkamissāmā’’ti. Yathāha –

    ‘‘ಅಥ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಿಖೀ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಅಭಿಭುಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಆಯಾಮ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಯೇನ ಅಞ್ಞತರೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋ, ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮ ಯಾವ ಭತ್ತಸ್ಸ ಕಾಲೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ‘ಏವಂ ಭನ್ತೇ’ತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಭಿಭೂ ಭಿಕ್ಖು ಸಿಖಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸಿ। ಅಥ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಿಖೀ ಚ ಭಗವಾ ಅಭಿಭೂ ಚ ಭಿಕ್ಖು ಯೇನ ಅಞ್ಞತರೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋ, ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸೂ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೮೫)।

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho abhibhuṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘āyāma, brāhmaṇa, yena aññataro brahmaloko, tenupasaṅkamissāma yāva bhattassa kālo bhavissatī’ti. ‘Evaṃ bhante’ti kho, bhikkhave, abhibhū bhikkhu sikhissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paccassosi. Atha kho, bhikkhave, sikhī ca bhagavā abhibhū ca bhikkhu yena aññataro brahmaloko, tenupasaṅkamiṃsū’’ti (saṃ. ni. 1.185).

    ತತ್ಥ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತಮನೋ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಥೇರಸ್ಸಾಪಿ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪಯಿಂಸು। ನಿಸೀದಿ ಭಗವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ, ಥೇರೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾಪಿ ದಸಬಲಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ತೇನಾಹ – ಅಥ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಿಖೀ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಅಭಿಭುಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪಟಿಭಾತು, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ತಂ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಪರಿಸಾಯ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಪಾರಿಸಜ್ಜಾನಞ್ಚ ಧಮ್ಮೀ ಕಥಾ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಭಿಭೂ ಭಿಕ್ಖು ಸಿಖಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಪರಿಸಾಯ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಪಾರಿಸಜ್ಜಾನಞ್ಚ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ಥೇರೇ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೇ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು ‘‘ಚಿರಸ್ಸಞ್ಚ ಮಯಂ ಸತ್ಥು ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾಗಮನಂ ಲಭಿಮ್ಹಾ, ಅಯಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖು ಠಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಸಯಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಆರಭೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಅನತ್ತಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅಭಿಭುಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಉಜ್ಝಾಯನ್ತಿ ಖೋ ತೇ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಬ್ರಹ್ಮಾ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಪರಿಸಾ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಪಾರಿಸಜ್ಜಾ ಚ। ತೇನ ಹಿ, ತ್ವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಭಿಯ್ಯೋಸೋ ಮತ್ತಾಯ ಸಂವೇಜೇಹೀ’’ತಿ। ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅನೇಕವಿಹಿತಂ ಇದ್ಧಿವಿಕುಬ್ಬನಂ ಕತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಸರೇನ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತೋ –

    Tattha mahābrahmā sammāsambuddhaṃ disvā attamano paccuggamanaṃ katvā brahmāsanaṃ paññāpetvā adāsi. Therassāpi anucchavikaṃ āsanaṃ paññāpayiṃsu. Nisīdi bhagavā paññatte āsane, theropi attano pattāsane nisīdi. Mahābrahmāpi dasabalaṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Tenāha – atha kho, bhikkhave, sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho abhibhuṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘‘paṭibhātu, brāhmaṇa, taṃ brahmuno ca brahmaparisāya ca brahmapārisajjānañca dhammī kathā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho, bhikkhave, abhibhū bhikkhu sikhissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paṭissuṇitvā brahmuno ca brahmaparisāya ca brahmapārisajjānañca dhammakathaṃ kathesi. There dhammakathaṃ kathente brahmāno ujjhāyiṃsu ‘‘cirassañca mayaṃ satthu brahmalokāgamanaṃ labhimhā, ayañca bhikkhu ṭhapetvā satthāraṃ sayaṃ dhammakathaṃ ārabhī’’ti. Satthā tesaṃ anattamanabhāvaṃ ñatvā abhibhuṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘ujjhāyanti kho te, brāhmaṇa, brahmā ca brahmaparisā ca brahmapārisajjā ca. Tena hi, tvaṃ brāhmaṇa, bhiyyoso mattāya saṃvejehī’’ti. Thero satthu vacanaṃ sampaṭicchitvā anekavihitaṃ iddhivikubbanaṃ katvā sahassilokadhātuṃ sarena viññāpento –

    ‘‘ಆರಮ್ಭಥ ನಿಕ್ಕಮಥ, ಯುಞ್ಜಥ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ।

    ‘‘Ārambhatha nikkamatha, yuñjatha buddhasāsane;

    ಧುನಾಥ ಮಚ್ಚುನೋ ಸೇನಂ, ನಳಾಗಾರಂವ ಕುಞ್ಜರೋ॥

    Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro.

    ‘‘ಯೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ, ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ವಿಹಸ್ಸತಿ।

    ‘‘Yo imasmiṃ dhammavinaye, appamatto vihassati;

    ಪಹಾಯ ಜಾತಿಸಂಸಾರಂ, ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೧೮೫) –

    Pahāya jātisaṃsāraṃ, dukkhassantaṃ karissatī’’ti. (a. ni. 1.185) –

    ಇಮಂ ಗಾಥಾದ್ವಯಂ ಅಭಾಸಿ।

    Imaṃ gāthādvayaṃ abhāsi.

    ಕಿಂ ಪನ ಕತ್ವಾ ಥೇರೋ ಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಸರೇನ ವಿಞ್ಞಾಪೇಸೀತಿ? ನೀಲಕಸಿಣಂ ತಾವ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಅಭಿಞ್ಞಾಞಾಣೇನ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನ್ಧಕಾರಂ ಫರಿ। ತತೋ ‘‘ಕಿಮಿದಂ ಅನ್ಧಕಾರ’’ನ್ತಿ ಸತ್ತಾನಂ ಆಭೋಗೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಆಲೋಕಕಸಿಣಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಆಲೋಕಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ‘‘ಕಿಂ ಆಲೋಕೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ವಿಚಿನನ್ತಾನಂ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇ ಚ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಥೇರಂಯೇವ ನಮಸ್ಸಮಾನಾ ಅಟ್ಠಂಸು। ಥೇರೋ ‘‘ಮಹಾಜನೋ ಮಯ್ಹಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುಣಾತೂ’’ತಿ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ। ಸಬ್ಬೇ ಓಸಟಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸೋಸುಂ। ಅತ್ಥೋಪಿ ತೇಸಂ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ। ತಂ ವಿಞ್ಞಾಪನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸರೇನ ವಿಞ್ಞಾಪೇಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ಕತಂ ಅನೇಕವಿಹಿತಂ ಇದ್ಧಿವಿಕುಬ್ಬನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪುನ ಸೋ ದಿಸ್ಸಮಾನೇನಪೀತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸೀತಿ ಪಠಮಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಇದ್ಧಿವಿಕುಬ್ಬನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ತತೋ ಯಥಾವುತ್ತಕ್ಕಮೇನ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಭಾಸನ್ತೋ ಸರೇನ ವಿಞ್ಞಾಪೇಸೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ದಿಸ್ಸಮಾನೇನಪಿ ಕಾಯೇನಾತಿಆದೀಸು ಚ ಇತ್ಥಂಭೂತಲಕ್ಖಣೇ ಕರಣವಚನಂ, ಏವಂಭೂತಕಾಯೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Kiṃ pana katvā thero sahassilokadhātuṃ sarena viññāpesīti? Nīlakasiṇaṃ tāva samāpajjitvā vuṭṭhāya abhiññāñāṇena cakkavāḷasahasse sabbattha andhakāraṃ phari. Tato ‘‘kimidaṃ andhakāra’’nti sattānaṃ ābhoge uppanne ālokakasiṇaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ālokaṃ dassesi. ‘‘Kiṃ āloko aya’’nti vicinantānaṃ attānaṃ dassesi. Cakkavāḷasahasse ca devamanussā añjaliṃ paggaṇhitvā theraṃyeva namassamānā aṭṭhaṃsu. Thero ‘‘mahājano mayhaṃ dhammaṃ desentassa saddaṃ suṇātū’’ti imā gāthā abhāsi. Sabbe osaṭāya parisāya majjhe nisīditvā dhammaṃ desentassa viya saddaṃ assosuṃ. Atthopi tesaṃ pākaṭo ahosi. Taṃ viññāpanaṃ sandhāya ‘‘sarena viññāpesī’’ti vuttaṃ. Tena kataṃ anekavihitaṃ iddhivikubbanaṃ sandhāya puna so dissamānenapītiādi vuttaṃ. Tattha dhammaṃ desesīti paṭhamaṃ vuttappakāraṃ iddhivikubbanaṃ dassento dhammaṃ desesi, tato yathāvuttakkamena dve gāthā bhāsanto sarena viññāpesīti veditabbaṃ. Dissamānenapi kāyenātiādīsu ca itthaṃbhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ, evaṃbhūtakāyo hutvāti attho.

    ಇದಾನಿ ತಂ ವತ್ಥುಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸಾಪಿ ಇದ್ಧಿಮತೋ ವಿಕುಬ್ಬನಿದ್ಧಿಕರಣವಿಧಾನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸೋ ಪಕತಿವಣ್ಣಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತವಿಧಾನೇನ ಮುದುಕಮ್ಮಞ್ಞಕತಚಿತ್ತೋ ಸೋ ಇದ್ಧಿಮಾ ಭಿಕ್ಖು। ಸಚೇ ವಿಕುಬ್ಬನಿದ್ಧಿಂ ಕಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಅತ್ತನೋ ಪಕತಿವಣ್ಣಂ ಪಕತಿಸಣ್ಠಾನಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಕುಮಾರಕವಣ್ಣಂ ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕಥಂ? ಪಥವೀಕಸಿಣಾರಮ್ಮಣಾಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಏವರೂಪೋ ಕುಮಾರಕೋ ಹೋಮೀ’’ತಿ ನಿಮ್ಮಿನಿತಬ್ಬಂ ಕುಮಾರಕವಣ್ಣಂ ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕತಪರಿಕಮ್ಮಾವಸಾನೇ ಪುನ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಏವರೂಪೋ ನಾಮ ಕುಮಾರಕೋ ಹೋಮೀ’’ತಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಞಾಣೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ, ಸಹ ಅಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಕುಮಾರಕೋ ಹೋತೀತಿ। ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೧೦೦) ಕಸಿಣನಿದ್ದೇಸೇ ‘‘ಪಥವೀಕಸಿಣವಸೇನ ಏಕೋಪಿ ಹುತ್ವಾ ಬಹುಧಾ ಹೋತೀತಿಆದಿಭಾವೋ…ಪೇ॰… ಏವಮಾದೀನಿ ಇಜ್ಝನ್ತೀ’’ತಿ ವಚನೇನ ಇಧ ಪಥವೀಕಸಿಣಾರಮ್ಮಣಂ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ ಯುಜ್ಜತಿ। ತತ್ಥೇವ ಪನ ಅಭಿಞ್ಞಾನಿದ್ದೇಸೇ ವಿಕುಬ್ಬನಿದ್ಧಿಯಾ ‘‘ಪಥವೀಕಸಿಣಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಾರಮ್ಮಣತೋ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಜ್ಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥೇವ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೩೯೮) ಚ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಕುಮಾರಕವಣ್ಣೋ ಆವಜ್ಜಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ನಾಗಾದಿನಿಮ್ಮಾನೇ ನ ಯುಜ್ಜತಿ ವಿಯ। ನಾಗವಣ್ಣಾದಿನಿಮ್ಮಾನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Idāni taṃ vatthuṃ dassetvā aññassāpi iddhimato vikubbaniddhikaraṇavidhānaṃ dassento so pakativaṇṇaṃ vijahitvātiādimāha. Tattha soti heṭṭhā vuttavidhānena mudukammaññakatacitto so iddhimā bhikkhu. Sace vikubbaniddhiṃ kātukāmo hoti, attano pakativaṇṇaṃ pakatisaṇṭhānaṃ vijahitvā kumārakavaṇṇaṃ vā dasseti. Kathaṃ? Pathavīkasiṇārammaṇābhiññāpādakacatutthajjhānato vuṭṭhāya ‘‘evarūpo kumārako homī’’ti nimminitabbaṃ kumārakavaṇṇaṃ āvajjitvā kataparikammāvasāne puna samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘evarūpo nāma kumārako homī’’ti abhiññāñāṇena adhiṭṭhāti, saha adhiṭṭhānena kumārako hotīti. Visuddhimagge (visuddhi. 1.100) kasiṇaniddese ‘‘pathavīkasiṇavasena ekopi hutvā bahudhā hotītiādibhāvo…pe… evamādīni ijjhantī’’ti vacanena idha pathavīkasiṇārammaṇaṃ pādakajjhānaṃ yujjati. Tattheva pana abhiññāniddese vikubbaniddhiyā ‘‘pathavīkasiṇādīsu aññatarārammaṇato abhiññāpādakajjhānato vuṭṭhāyā’’ti vuttaṃ, tattheva (visuddhi. 2.398) ca ‘‘attano kumārakavaṇṇo āvajjitabbo’’ti vuttaṃ, taṃ nāgādinimmāne na yujjati viya. Nāgavaṇṇādinimmānepi eseva nayo.

    ತತ್ಥ ನಾಗವಣ್ಣನ್ತಿ ಸಪ್ಪಸಣ್ಠಾನಂ। ಸುಪಣ್ಣವಣ್ಣನ್ತಿ ಗರುಳಸಣ್ಠಾನಂ। ಇನ್ದವಣ್ಣನ್ತಿ ಸಕ್ಕಸಣ್ಠಾನಂ। ದೇವವಣ್ಣನ್ತಿ ಸೇಸದೇವಸಣ್ಠಾನಂ। ಸಮುದ್ದವಣ್ಣಂ ಪನ ಆಪೋಕಸಿಣವಸೇನ ಇಜ್ಝತಿ। ಪತ್ತಿನ್ತಿ ಪದಾತಿಂ। ವಿವಿಧಮ್ಪಿ ಸೇನಾಬ್ಯೂಹನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಆದೀನಂ ವಸೇನ ಅನೇಕವಿಹಿತಂ ಸೇನಾಸಮೂಹಂ। ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಪನ ‘‘ಹತ್ಥಿಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತೀತಿಆದಿ ಪನೇತ್ಥ ಬಹಿದ್ಧಾಪಿ ಹತ್ಥಿಆದಿದಸ್ಸನವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ‘ಹತ್ಥೀ ಹೋಮೀ’ತಿ ಅನಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ‘ಹತ್ಥೀ ಹೋತೂ’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ। ಅಸ್ಸಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ‘‘ಪಕತಿವಣ್ಣಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಮೂಲಪದೇನ ಚ ವಿಕುಬ್ಬನಿದ್ಧಿಭಾವೇನ ಚ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಕ್ಕಮೇನ ಹಿ ಪಕತಿವಣ್ಣಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಸ್ಸನಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಿದ್ಧಿ ನಾಮ, ಪಕತಿವಣ್ಣಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಅಞ್ಞಥಾದಸ್ಸನಂ ವಿಕುಬ್ಬನಿದ್ಧಿ ನಾಮ।

    Tattha nāgavaṇṇanti sappasaṇṭhānaṃ. Supaṇṇavaṇṇanti garuḷasaṇṭhānaṃ. Indavaṇṇanti sakkasaṇṭhānaṃ. Devavaṇṇanti sesadevasaṇṭhānaṃ. Samuddavaṇṇaṃ pana āpokasiṇavasena ijjhati. Pattinti padātiṃ. Vividhampi senābyūhanti hatthiādīnaṃ vasena anekavihitaṃ senāsamūhaṃ. Visuddhimagge pana ‘‘hatthimpi dassetītiādi panettha bahiddhāpi hatthiādidassanavasena vuttaṃ. Tattha ‘hatthī homī’ti anadhiṭṭhahitvā ‘hatthī hotū’ti adhiṭṭhātabbaṃ. Assādīsupi eseva nayo’’ti vuttaṃ, taṃ ‘‘pakativaṇṇaṃ vijahitvā’’ti vuttamūlapadena ca vikubbaniddhibhāvena ca virujjhati. Pāḷiyaṃ vuttakkamena hi pakativaṇṇaṃ avijahitvā adhiṭṭhānavasena aññassa dassanaṃ adhiṭṭhāniddhi nāma, pakativaṇṇaṃ vijahitvā adhiṭṭhānavasena attano aññathādassanaṃ vikubbaniddhi nāma.

    ೧೪. ಮನೋಮಯಿದ್ಧಿಞಾಣನಿದ್ದೇಸೇ ಇಮಮ್ಹಾ ಕಾಯಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಾಯಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಾತೀತಿಆದೀಸು ಇದ್ಧಿಮಾ ಭಿಕ್ಖು ಮನೋಮಯಿದ್ಧಿಂ ಕಾತುಕಾಮೋ ಆಕಾಸಕಸಿಣಾರಮ್ಮಣಪಾದಕಜ್ಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ರೂಪಕಾಯಂ ತಾವ ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ‘‘ಸುಸಿರೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ, ಸುಸಿರೋ ಹೋತಿ । ಅಥ ತಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಪಥವೀಕಸಿಣವಸೇನ ಅಞ್ಞಂ ಕಾಯಂ ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ, ತಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಅಞ್ಞೋ ಕಾಯೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ತಂ ಮುಖತೋ ಅಬ್ಬೂಹಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಠಪೇತಿ। ಇದಾನಿ ತಮತ್ಥಂ ಉಪಮಾಹಿ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸೇಯ್ಯಥಾಪೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಮುಞ್ಜಮ್ಹಾತಿ ಮುಞ್ಜತಿಣಮ್ಹಾ। ಈಸಿಕಂ ಪವಾಹೇಯ್ಯಾತಿ ಕಳೀರಂ ಲುಞ್ಚೇಯ್ಯ। ಕೋಸಿಯಾತಿ ಕೋಸಕತೋ। ಕರಣ್ಡಾತಿ ಕರಣ್ಡಾಯ, ಪುರಾಣತಚಕಞ್ಚುಕತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ಚ ಉದ್ಧರೇಯ್ಯಾತಿ ಚಿತ್ತೇನೇವಸ್ಸ ಉದ್ಧರಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಯಞ್ಹಿ ಅಹಿ ನಾಮ ಸಜಾತಿಯಂ ಠಿತೋ, ಕಟ್ಠನ್ತರಂ ವಾ ರುಕ್ಖನ್ತರಂ ವಾ ನಿಸ್ಸಾಯ, ತಚತೋ ಸರೀರಂ ನಿಕ್ಕಡ್ಢನಪಯೋಗಸಙ್ಖಾತೇನ ಥಾಮೇನ, ಸರೀರಂ ಖಾದಯಮಾನಂ ವಿಯ ಪುರಾಣತಚಂ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತೋ ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಸಯಮೇವ ಕಞ್ಚುಕಂ ಪಜಹಾತಿ।

    14. Manomayiddhiñāṇaniddese imamhā kāyā aññaṃ kāyaṃ abhinimminātītiādīsu iddhimā bhikkhu manomayiddhiṃ kātukāmo ākāsakasiṇārammaṇapādakajjhānato vuṭṭhāya attano rūpakāyaṃ tāva āvajjitvā vuttanayeneva ‘‘susiro hotū’’ti adhiṭṭhāti, susiro hoti . Atha tassa abbhantare pathavīkasiṇavasena aññaṃ kāyaṃ āvajjitvā parikammaṃ katvā vuttanayeneva adhiṭṭhāti, tassa abbhantare añño kāyo hoti. So taṃ mukhato abbūhitvā bahi ṭhapeti. Idāni tamatthaṃ upamāhi pakāsento seyyathāpītiādimāha. Tattha muñjamhāti muñjatiṇamhā. Īsikaṃ pavāheyyāti kaḷīraṃ luñceyya. Kosiyāti kosakato. Karaṇḍāti karaṇḍāya, purāṇatacakañcukatoti attho. Tattha ca uddhareyyāti cittenevassa uddharaṇaṃ veditabbaṃ. Ayañhi ahi nāma sajātiyaṃ ṭhito, kaṭṭhantaraṃ vā rukkhantaraṃ vā nissāya, tacato sarīraṃ nikkaḍḍhanapayogasaṅkhātena thāmena, sarīraṃ khādayamānaṃ viya purāṇatacaṃ jigucchanto imehi catūhi kāraṇehi sayameva kañcukaṃ pajahāti.

    ಏತ್ಥ ಚ ಯಥಾ ಈಸಿಕಾದಯೋ ಮುಞ್ಜಾದೀಹಿ ಸದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಮಿದಂ ಮನೋಮಯಂ ರೂಪಂ ಇದ್ಧಿಮತಾ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇಹಿ ಸದಿಸಮೇವ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಇಮಾ ಉಪಮಾ ವುತ್ತಾತಿ। ‘‘ಮನೋಮಯೇನ ಕಾಯೇನ, ಇದ್ಧಿಯಾ ಉಪಸಙ್ಕಮೀ’’ತಿ (ಥೇರಗಾ॰ ೯೦೧) ಏತ್ಥ ಅಭಿಞ್ಞಾಮನೇನ ಕತಕಾಯೋ ಮನೋಮಯಕಾಯೋ ನಾಮ। ‘‘ಅಞ್ಞತರಂ ಮನೋಮಯಂ ಕಾಯಂ ಉಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೩೩) ಏತ್ಥ ಝಾನಮನೇನ ನಿಬ್ಬಿತ್ತಿತಕಾಯೋ ತೇನ ಮನೇನ ಕತತ್ತಾ ಮನೋಮಯಕಾಯೋ ನಾಮ। ಇಧ ಪನ ಅಭಿಞ್ಞಾಮನೇನ ಉಪ್ಪಾದಿತಕಾಯೋ ತೇನ ಮನೇನ ಕತತ್ತಾ ಮನೋಮಯಕಾಯೋ ನಾಮ। ಏವಂ ಸತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಿದ್ಧಿಯಾ ವಿಕುಬ್ಬನಿದ್ಧಿಯಾ ಚ ಕತೋ ಮನೋಮಯಕಾಯೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ಹೋತಿಯೇವ। ಇಧ ಪನ ತಾಸಂ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ವಿಸೇಸೇನ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾನಿದ್ಧಿ ವಿಕುಬ್ಬನಿದ್ಧೀತಿ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಬ್ಭನ್ತರತೋ ನಿಮ್ಮಾನಮೇವ ಮನೋಮಯಿದ್ಧಿ ನಾಮ।

    Ettha ca yathā īsikādayo muñjādīhi sadisā honti, evamidaṃ manomayaṃ rūpaṃ iddhimatā sabbākārehi sadisameva hotīti dassanatthaṃ imā upamā vuttāti. ‘‘Manomayena kāyena, iddhiyā upasaṅkamī’’ti (theragā. 901) ettha abhiññāmanena katakāyo manomayakāyo nāma. ‘‘Aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ upapajjatī’’ti (cūḷava. 333) ettha jhānamanena nibbittitakāyo tena manena katattā manomayakāyo nāma. Idha pana abhiññāmanena uppāditakāyo tena manena katattā manomayakāyo nāma. Evaṃ sati adhiṭṭhāniddhiyā vikubbaniddhiyā ca kato manomayakāyo nāma hotīti ce? Hotiyeva. Idha pana tāsaṃ visuṃ visuṃ visesena visesetvā adhiṭṭhāniddhi vikubbaniddhīti ca vuttattā abbhantarato nimmānameva manomayiddhi nāma.

    ೧೫. ಞಾಣವಿಪ್ಫಾರಿದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೇ ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಪ್ಫಾರೋ ವೇಗೋ ಅಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಞಾಣವಿಪ್ಫಾರಾ। ಏತ್ಥ ಚ ಸತ್ತಅನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನೇವ ಇದ್ಧಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾ ಸಙ್ಖಿತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    15. Ñāṇavipphāriddhiniddese ñāṇassa vipphāro vego assā atthīti ñāṇavipphārā. Ettha ca sattaanupassanāvaseneva iddhiṃ dassetvā sesā yāva arahattamaggā saṅkhittāti veditabbā.

    ಆಯಸ್ಮತೋ ಬಾಕುಲಸ್ಸ ಞಾಣವಿಪ್ಫಾರಾ ಇದ್ಧೀತಿಆದೀಸು ಬಾಕುಲತ್ಥೇರೋ ತಾವ ದ್ವೀಸು ಕುಲೇಸು ವಡ್ಢಿತತ್ತಾ ಏವಂಲದ್ಧನಾಮೋ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ಪುಞ್ಞಸಮ್ಪದಾಯ ಸಮ್ಪನ್ನೋ ಥೇರೋ। ಸೋ ಹಿ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಮಾನೋ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಂ ಜಾತಕಾಲೇ ಮಙ್ಗಲತ್ಥಾಯ ಮಹಾಪರಿವಾರೇನ ಯಮುನಂ ನೇತ್ವಾ ಸಪರಿವಾರಾ ಧಾತೀ ನಿಮುಜ್ಜನುಮ್ಮುಜ್ಜನವಸೇನ ಕೀಳಾಪೇನ್ತೀ ನ್ಹಾಪೇತಿ। ಏಕೋ ಮಹಾಮಚ್ಛೋ ‘‘ಭಕ್ಖೋ ಮೇ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಉಪಗತೋ। ಧಾತೀ ದಾರಕಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾತಾ। ಮಹಾಮಚ್ಛೋ ತಂ ಗಿಲಿ। ಪುಞ್ಞವಾ ಸತ್ತೋ ಸಯನಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ವಿಯ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ದುಕ್ಖಂ ಪಾಪುಣಿ। ಮಚ್ಛೋ ದಾರಕಸ್ಸ ತೇಜೇನ ತತ್ತಕಂ ಫಾಲಂ ಗಿಲಿತ್ವಾ ವಿಯ ದಯ್ಹಮಾನೋ ವೇಗೇನ ತಿಂಸಯೋಜನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸಿನೋ ಮಚ್ಛಬನ್ಧಸ್ಸ ಜಾಲಂ ಪಾವಿಸಿ। ಸೋ ದಾರಕಸ್ಸ ತೇಜೇನ ಜಾಲತೋ ನೀಹಟಮತ್ತೋವ ಮತೋ। ಮಚ್ಛಬನ್ಧಾ ತಂ ಸಕಲಮೇವ ಅನ್ತರಕಾಜೇನ ಆದಾಯ ‘‘ಸಹಸ್ಸೇನ ದೇಮಾ’’ತಿ ನಗರೇ ಚರನ್ತಾ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಧನಸ್ಸ ಅಪುತ್ತಕಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಘರದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾಯ ಏಕೇನ ಕಹಾಪಣೇನ ಅದಂಸು। ಸಾ ತಂ ಸಯಮೇವ ಫಲಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಫಾಲೇನ್ತೀ ಮಚ್ಛಕುಚ್ಛಿಯಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಚ್ಛಕುಚ್ಛಿಯಂ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ನಾದಂ ನದಿತ್ವಾ ದಾರಕಂ ಆದಾಯ ಸಾಮಿಕಂ ಉಪಗಚ್ಛಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ತಾವದೇವ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ದಾರಕಂ ಆದಾಯ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆನೇತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಪುಞ್ಞವಾ ದಾರಕೋ, ಪೋಸೇಹಿ ನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಇತರಮ್ಪಿ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ತಂ ದಾರಕಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಿವದಿ। ಉಭೋಪಿ ರಾಜಕುಲಂ ಅಗಮಂಸು। ರಾಜಾ ‘‘ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅಪುತ್ತಕಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ದಾಯಾದೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ಆಹ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದ್ವೇಪಿ ಕುಲಾನಿ ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ತಸ್ಸ ದ್ವೀಹಿ ಕುಲೇಹಿ ವಡ್ಢಿತತ್ತಾ ‘‘ಬಾಕುಲಕುಮಾರೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ತಸ್ಸ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ದ್ವೀಸುಪಿ ನಗರೇಸು ತಯೋ ತಯೋ ಪಾಸಾದೇ ಕಾರೇತ್ವಾ ನಾಟಕಾನಿ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಪೇಸುಂ। ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಚತ್ತಾರೋ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ವಸಿ। ತಹಿಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ವುಟ್ಠಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾಟನಾವಾಸು ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಂ ನಾಟಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಮಾನಂ ದ್ವೀಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಇತರಂ ನಗರಂ ಉಪಡ್ಢಪಥಂ ನೇನ್ತಿ। ಇತರನಗರವಾಸಿನೋ ನಾಟಕಾಪಿ ‘‘ದ್ವೀಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಉಪಡ್ಢಪಥಂ ಆಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಥೇವ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವೀಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ನಗರಂ ಆನೇನ್ತಿ। ಇತರನಾಟಕಾ ಮಜ್ಝೇ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಗರಮೇವ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ವಸಿತ್ವಾ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಪುನ ಇತರನಗರಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಏವಮಸ್ಸ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತಸ್ಸ ಅಸೀತಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ।

    Āyasmatobākulassa ñāṇavipphārā iddhītiādīsu bākulatthero tāva dvīsu kulesu vaḍḍhitattā evaṃladdhanāmo pubbabuddhesu katādhikāro puññasampadāya sampanno thero. So hi mahāsampattiṃ anubhavamāno devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ dasabalassa nibbattito puretarameva kosambiyaṃ seṭṭhikule nibbatti. Taṃ jātakāle maṅgalatthāya mahāparivārena yamunaṃ netvā saparivārā dhātī nimujjanummujjanavasena kīḷāpentī nhāpeti. Eko mahāmaccho ‘‘bhakkho me aya’’nti maññamāno mukhaṃ vivaritvā upagato. Dhātī dārakaṃ chaḍḍetvā palātā. Mahāmaccho taṃ gili. Puññavā satto sayanagabbhaṃ pavisitvā nipanno viya na kiñci dukkhaṃ pāpuṇi. Maccho dārakassa tejena tattakaṃ phālaṃ gilitvā viya dayhamāno vegena tiṃsayojanaṃ gantvā bārāṇasivāsino macchabandhassa jālaṃ pāvisi. So dārakassa tejena jālato nīhaṭamattova mato. Macchabandhā taṃ sakalameva antarakājena ādāya ‘‘sahassena demā’’ti nagare carantā asītikoṭidhanassa aputtakassa seṭṭhissa gharadvāraṃ gantvā seṭṭhibhariyāya ekena kahāpaṇena adaṃsu. Sā taṃ sayameva phalake ṭhapetvā piṭṭhito phālentī macchakucchiyaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ dārakaṃ disvā ‘‘macchakucchiyaṃ me putto laddho’’ti nādaṃ naditvā dārakaṃ ādāya sāmikaṃ upagacchi. Seṭṭhi tāvadeva bheriṃ carāpetvā dārakaṃ ādāya rañño santikaṃ ānetvā tamatthaṃ ārocesi. Rājā ‘‘puññavā dārako, posehi na’’nti āha. Itarampi seṭṭhikulaṃ taṃ pavattiṃ sutvā tattha gantvā ‘‘amhākaṃ putto’’ti taṃ dārakaṃ gaṇhituṃ vivadi. Ubhopi rājakulaṃ agamaṃsu. Rājā ‘‘dvinnampi aputtakaṃ kātuṃ na sakkā, dvinnampi dāyādo hotū’’ti āha. Tato paṭṭhāya dvepi kulāni lābhaggayasaggappattāni ahesuṃ. Tassa dvīhi kulehi vaḍḍhitattā ‘‘bākulakumāro’’ti nāmaṃ akaṃsu. Tassa viññutaṃ pattassa dvīsupi nagaresu tayo tayo pāsāde kāretvā nāṭakāni paccupaṭṭhapesuṃ. Ekekasmiṃ nagare cattāro cattāro māse vasi. Tahiṃ ekasmiṃ nagare cattāro māse vuṭṭhassa saṅghāṭanāvāsu maṇḍapaṃ kāretvā tattha naṃ nāṭakehi saddhiṃ āropetvā mahāsampattiṃ anubhavamānaṃ dvīhi māsehi itaraṃ nagaraṃ upaḍḍhapathaṃ nenti. Itaranagaravāsino nāṭakāpi ‘‘dvīhi māsehi upaḍḍhapathaṃ āgato bhavissatī’’ti tatheva paccuggantvā dvīhi māsehi attano nagaraṃ ānenti. Itaranāṭakā majjhe nivattitvā attano nagarameva gacchanti. Tattha cattāro māse vasitvā teneva niyāmena puna itaranagaraṃ gacchati. Evamassa sampattiṃ anubhavantassa asīti vassāni paripuṇṇāni.

    ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಪವತ್ತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಪಾಪುಣಿ। ‘‘ಬಾರಾಣಸಿ’’ನ್ತಿ ಮಜ್ಝಿಮಭಾಣಕಾ। ಬಾಕುಲಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಖೋ ‘‘ದಸಬಲೋ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಬಹುಂ ಗನ್ಧಮಾಲಂ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿ। ಸೋ ಸತ್ತಾಹಮೇವ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ಅರುಣೇ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅಥಸ್ಸ ದ್ವೀಸು ನಗರೇಸು ಪರಿಚಿತಮಾತುಗಾಮಾ ಅತ್ತನೋ ಕುಲಘರಾನಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ವಸಮಾನಾ ಚೀವರಾನಿ ಕರಿತ್ವಾ ಪಹಿಣಿಂಸು। ಥೇರೋ ಏಕಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಕೋಸಮ್ಬಿವಾಸೀಹಿ ಪಹಿತಂ ಚೀವರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಏಕಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸೀಹೀತಿ ಏತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ದ್ವೀಸು ನಗರೇಸು ಯಂ ಯಂ ಉತ್ತಮಂ, ತಂ ತಂ ಥೇರಸ್ಸೇವ ಆಹರೀಯತಿ। ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸಾಪಿಸ್ಸ ಸುಖೇನೇವ ಅಸೀತಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಅಗಮಂಸು। ಉಭಯತ್ಥಾಪಿಸ್ಸ ಮುಹುತ್ತಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋಪಿ ಆಬಾಧೋ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಪುಬ್ಬೋ। ಸೋ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಕಾಲೇ ಬಾಕುಲಸುತ್ತಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೦೯ ಆದಯೋ) ಕಥೇತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ । ಏವಂ ಮಚ್ಛಕುಚ್ಛಿಯಂ ಅರೋಗಭಾವೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಬಾಕುಲಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಸ್ಸ ತೇನ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಪಟಿಲಭಿತಬ್ಬಅರಹತ್ತಞಾಣಾನುಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತತ್ತಾ ಞಾಣವಿಪ್ಫಾರಾ ಇದ್ಧಿ ನಾಮ। ಸುಚರಿತಕಮ್ಮಫಲಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಞಾಣಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನಾತಿಪಿ ವದನ್ತಿ।

    Tasmiṃ samaye amhākaṃ bodhisatto sabbaññutaṃ pāpuṇitvā pavattavaradhammacakko anukkamena cārikaṃ caranto kosambiṃ pāpuṇi. ‘‘Bārāṇasi’’nti majjhimabhāṇakā. Bākulaseṭṭhipi kho ‘‘dasabalo āgato’’ti sutvā bahuṃ gandhamālaṃ ādāya satthu santikaṃ gantvā dhammakathaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji. So sattāhameva puthujjano hutvā aṭṭhame aruṇe saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Athassa dvīsu nagaresu paricitamātugāmā attano kulagharāni āgantvā tattheva vasamānā cīvarāni karitvā pahiṇiṃsu. Thero ekaṃ aḍḍhamāsaṃ kosambivāsīhi pahitaṃ cīvaraṃ paribhuñjati, ekaṃ aḍḍhamāsaṃ bārāṇasivāsīhīti eteneva niyāmena dvīsu nagaresu yaṃ yaṃ uttamaṃ, taṃ taṃ therasseva āharīyati. Pabbajitassāpissa sukheneva asīti vassāni agamaṃsu. Ubhayatthāpissa muhuttamattampi appamattakopi ābādho na uppannapubbo. So pacchime kāle bākulasuttaṃ (ma. ni. 3.209 ādayo) kathetvā parinibbāyīti . Evaṃ macchakucchiyaṃ arogabhāvo āyasmato bākulassa pacchimabhavikassa tena attabhāvena paṭilabhitabbaarahattañāṇānubhāvena nibbattattā ñāṇavipphārā iddhi nāma. Sucaritakammaphalappattassa paṭisambhidāñāṇassa ānubhāvenātipi vadanti.

    ಸಂಕಿಚ್ಚತ್ಥೇರೋಪಿ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೩೭೩) ಪುಬ್ಬೇ ಕತಪುಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕಸ್ಸ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಅಡ್ಢಕುಲಸ್ಸ ಧೀತು ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಕುಚ್ಛಿಗತೇ ಏಕೇನ ಬ್ಯಾಧಿನಾ ತಂ ಖಣಂಯೇವ ಕಾಲಮಕಾಸಿ, ತಸ್ಸಾ ಸರೀರೇ ಝಾಪಿಯಮಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಗಬ್ಭಮಂಸಂ ಸೇಸಮಂಸಂ ಝಾಪಯಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭಮಂಸಂ ಚಿತಕತೋ ಓತಾರೇತ್ವಾ ದ್ವೀಸು ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಸೂಲೇಹಿ ವಿಜ್ಝಿಂಸು। ಸೂಲಕೋಟಿ ದಾರಕಸ್ಸ ಅಕ್ಖಿಕೋಟಿಂ ಫುಸಿ। ಏವಂ ಗಬ್ಭಮಂಸಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರರಾಸಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರೇಹೇವ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು। ಗಬ್ಭಮಂಸಂ ಝಾಯಿ, ಅಙ್ಗಾರಮತ್ಥಕೇ ಪನ ಸುವಣ್ಣಬಿಮ್ಬಸದಿಸೋ ದಾರಕೋ ಪದುಮಗಬ್ಭೇ ನಿಪನ್ನೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಸತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಸಿನೇರುನಾ ಓತ್ಥರಿಯಮಾನಸ್ಸಾಪಿ ಅರಹತ್ತಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಪುನದಿವಸೇ ‘‘ಚಿತಕಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಗತಾ ತಥಾ ನಿಪನ್ನಂ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಚಿತ್ತಜಾತಾ ದಾರಕಂ ಆದಾಯ ನಗರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನೇಮಿತ್ತಕೇ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ನೇಮಿತ್ತಕಾ ‘‘ಸಚೇ ಅಯಂ ದಾರಕೋ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸಿಸ್ಸತಿ, ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ಞಾತಕಾ ದುಗ್ಗತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಸಚೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತಿ, ಪಞ್ಚಹಿ ಸಮಣಸತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಚರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಅಯ್ಯಕಾ ತಂ ದಾರಕಂ ವಡ್ಢೇಸಿ। ಞಾತಕಾಪಿ ವಡ್ಢಿತಕಾಲೇ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪೋಸಯಿಂಸು। ಸೋ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ‘‘ತವ ಕುಚ್ಛಿಯಾ ವಸನಕಾಲೇ ಮಾತಾ ತೇ ಕಾಲಮಕಾಸಿ, ತಸ್ಸಾ ಸರೀರೇ ಝಾಪಿಯಮಾನೇಪಿ ತ್ವಂ ನ ಝಾಯೀ’’ತಿ ಕುಮಾರಕಾನಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಕಿರ ಏವರೂಪಾ ಭಯಾ ಮುತ್ತೋ, ಕಿಂ ಮೇ ಘರಾವಾಸೇನ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಞಾತಕಾನಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ತೇ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತಾ’’ತಿ ತಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿ ಅದಂಸು। ಥೇರೋ ತಚಪಞ್ಚಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ಸೋ ಖುರಗ್ಗೇಯೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಪರಿಪುಣ್ಣವಸ್ಸೋ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ದಸವಸ್ಸೋ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ವಿಚರೀತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ದಾರುಚಿತಕಾಯ ಅರೋಗಭಾವೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಂಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಞಾಣವಿಪ್ಫಾರಾ ಇದ್ಧಿ ನಾಮ।

    Saṃkiccattheropi (visuddhi. 2.373) pubbe katapuñño dhammasenāpatittherassa upaṭṭhākassa sāvatthiyaṃ aḍḍhakulassa dhītu kucchismiṃ nibbatti. Sā tasmiṃ kucchigate ekena byādhinā taṃ khaṇaṃyeva kālamakāsi, tassā sarīre jhāpiyamāne ṭhapetvā gabbhamaṃsaṃ sesamaṃsaṃ jhāpayi. Athassā gabbhamaṃsaṃ citakato otāretvā dvīsu tīsu ṭhānesu sūlehi vijjhiṃsu. Sūlakoṭi dārakassa akkhikoṭiṃ phusi. Evaṃ gabbhamaṃsaṃ vijjhitvā aṅgārarāsimhi pakkhipitvā aṅgāreheva paṭicchādetvā pakkamiṃsu. Gabbhamaṃsaṃ jhāyi, aṅgāramatthake pana suvaṇṇabimbasadiso dārako padumagabbhe nipanno viya ahosi. Pacchimabhavikasattassa hi sinerunā otthariyamānassāpi arahattaṃ appatvā jīvitakkhayo nāma natthi. Punadivase ‘‘citakaṃ nibbāpessāmā’’ti āgatā tathā nipannaṃ dārakaṃ disvā acchariyabbhutacittajātā dārakaṃ ādāya nagaraṃ gantvā nemittake pucchiṃsu. Nemittakā ‘‘sace ayaṃ dārako agāraṃ ajjhāvasissati, yāva sattamā kulaparivaṭṭā ñātakā duggatā bhavissanti. Sace pabbajissati, pañcahi samaṇasatehi parivuto carissatī’’ti āhaṃsu. Ayyakā taṃ dārakaṃ vaḍḍhesi. Ñātakāpi vaḍḍhitakāle ‘‘amhākaṃ ayyassa santike pabbājessāmā’’ti posayiṃsu. So sattavassikakāle ‘‘tava kucchiyā vasanakāle mātā te kālamakāsi, tassā sarīre jhāpiyamānepi tvaṃ na jhāyī’’ti kumārakānaṃ kathaṃ sutvā ‘‘ahaṃ kira evarūpā bhayā mutto, kiṃ me gharāvāsena pabbajissāmī’’ti ñātakānaṃ ārocesi. Te ‘‘sādhu, tātā’’ti taṃ dhammasenāpatittherassa santikaṃ netvā ‘‘bhante, imaṃ pabbājethā’’ti adaṃsu. Thero tacapañcakakammaṭṭhānaṃ datvā pabbājesi. So khuraggeyeva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Paripuṇṇavasso ca upasampadaṃ labhitvā dasavasso hutvā pañcasatabhikkhuparivāro vicarīti. Evaṃ vuttanayeneva dārucitakāya arogabhāvo āyasmato saṃkiccassa ñāṇavipphārā iddhi nāma.

    ಭೂತಪಾಲತ್ಥೇರೋಪಿ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೩೭೩) ಪುಬ್ಬಹೇತುಸಮ್ಪನ್ನೋ। ತಸ್ಸ ಪಿತಾ ರಾಜಗಹೇ ದಲಿದ್ದಮನುಸ್ಸೋ। ಸೋ ತಂ ದಾರಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾರೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಸಕಟೇನ ಅಟವಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಾರುಭಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಯಂ ನಗರದ್ವಾರಸಮೀಪಂ ಪತ್ತೋ। ಅಥಸ್ಸ ಗೋಣಾ ಯುಗಂ ಓಸ್ಸಜಿತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವಿಸಿಂಸು। ಸೋ ಸಕಟಮೂಲೇ ಪುತ್ತಕಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಗೋಣಾನಂ ಅನುಪದಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ನಗರಮೇವ ಪಾವಿಸಿ। ತಸ್ಸ ಅನಿಕ್ಖನ್ತಸ್ಸೇವ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿ। ದಾರಕೋ ಸಕಲರತ್ತಿಂ ಸಕಟಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿ। ರಾಜಗಹಂ ಪಕತಿಯಾಪಿ ಅಮನುಸ್ಸಬಹುಲಂ, ಇದಂ ಪನ ಸುಸಾನಸಮೀಪಟ್ಠಾನಂ। ನ ಚ ಕೋಚಿ ಯಕ್ಖೋ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಸ್ಸ ದಾರಕಸ್ಸ ಉಪದ್ದವಂ ಕಾತುಮಸಕ್ಖಿ। ಸೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಭೂತಪಾಲತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಅಹೋಸೀತಿ। ಏವಂ ವಾಳಯಕ್ಖಾನುಚರಿತೇಪಿ ಪದೇಸೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅರೋಗಭಾವೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಭೂತಪಾಲಸ್ಸ ಞಾಣವಿಪ್ಫಾರಾ ಇದ್ಧಿ ನಾಮ।

    Bhūtapālattheropi (visuddhi. 2.373) pubbahetusampanno. Tassa pitā rājagahe daliddamanusso. So taṃ dārakaṃ gahetvā dārūnaṃ atthāya sakaṭena aṭaviṃ gantvā dārubhāraṃ katvā sāyaṃ nagaradvārasamīpaṃ patto. Athassa goṇā yugaṃ ossajitvā nagaraṃ pavisiṃsu. So sakaṭamūle puttakaṃ nisīdāpetvā goṇānaṃ anupadaṃ gacchanto nagarameva pāvisi. Tassa anikkhantasseva dvāraṃ pidahi. Dārako sakalarattiṃ sakaṭassa heṭṭhā nipajjitvā niddaṃ okkami. Rājagahaṃ pakatiyāpi amanussabahulaṃ, idaṃ pana susānasamīpaṭṭhānaṃ. Na ca koci yakkho tassa pacchimabhavikassa dārakassa upaddavaṃ kātumasakkhi. So aparena samayena pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇitvā bhūtapālatthero nāma ahosīti. Evaṃ vāḷayakkhānucaritepi padese vuttanayeneva arogabhāvo āyasmato bhūtapālassa ñāṇavipphārā iddhi nāma.

    ೧೬. ಸಮಾಧಿವಿಪ್ಫಾರಿದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೇ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಮಾಧಿವಿಪ್ಫಾರಾ ಇದ್ಧೀತಿಆದೀಸು ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಪೋತಕನ್ದರಾಯಂ ವಿಹರತೋ ಜುಣ್ಹಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ನವೋರೋಪಿತೇಹಿ ಕೇಸೇಹಿ ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಏಕೋ ದುಟ್ಠಯಕ್ಖೋ ಸಹಾಯಕೇನ ಯಕ್ಖೇನ ವಾರಿಯಮಾನೋಪಿ ಸೀಸೇ ಪಹಾರಂ ಅದಾಸಿ। ಯಸ್ಸ ಮೇಘಸ್ಸ ವಿಯ ಗಜ್ಜತೋ ಸದ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ಪಹರಣಸಮಯೇ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ। ಅಥಸ್ಸ ತೇನ ಪಹಾರೇನ ನ ಕೋಚಿ ಆಬಾಧೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಯಂ ತಸ್ಸ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಮಾಧಿವಿಪ್ಫಾರಾ ಇದ್ಧಿ। ಯಥಾಹ –

    16. Samādhivipphāriddhiniddese āyasmato sāriputtassa samādhivipphārā iddhītiādīsu āyasmato sāriputtassa mahāmoggallānattherena saddhiṃ kapotakandarāyaṃ viharato juṇhāya rattiyā navoropitehi kesehi ajjhokāse nisinnassa eko duṭṭhayakkho sahāyakena yakkhena vāriyamānopi sīse pahāraṃ adāsi. Yassa meghassa viya gajjato saddo ahosi, thero tassa paharaṇasamaye samāpattiṃ appetvā nisinno hoti. Athassa tena pahārena na koci ābādho ahosi. Ayaṃ tassa āyasmato samādhivipphārā iddhi. Yathāha –

    ‘‘ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ (ಉದಾ॰ ೩೪) – ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ರಾಜಗಹೇ ವಿಹರತಿ ವೇಳುವನೇ ಕಲನ್ದಕನಿವಾಪೇ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಆಯಸ್ಮಾ ಚ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಚ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಕಪೋತಕನ್ದರಾಯಂ ವಿಹರನ್ತಿ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಜುಣ್ಹಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ನವೋರೋಪಿತೇಹಿ ಕೇಸೇಹಿ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ ಅಞ್ಞತರಂ ಸಮಾಧಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ।

    ‘‘Evaṃ me sutaṃ (udā. 34) – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. Tena kho pana samayena āyasmā ca sāriputto āyasmā ca mahāmoggallāno kapotakandarāyaṃ viharanti. Tena kho pana samayena āyasmā sāriputto juṇhāya rattiyā navoropitehi kesehi abbhokāse nisinno hoti aññataraṃ samādhiṃ samāpajjitvā.

    ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ದ್ವೇ ಯಕ್ಖಾ ಸಹಾಯಕಾ ಉತ್ತರಾಯ ದಿಸಾಯ ದಕ್ಖಿಣಂ ದಿಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ। ಅದ್ದಸಂಸು ಖೋ ತೇ ಯಕ್ಖಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಜುಣ್ಹಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ನವೋರೋಪಿತೇಹಿ ಕೇಸೇಹಿ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ನಿಸಿನ್ನಂ, ದಿಸ್ವಾನ ಏಕೋ ಯಕ್ಖೋ ದುತಿಯಂ ಯಕ್ಖಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಪಟಿಭಾತಿ ಮಂ, ಸಮ್ಮ, ಇಮಸ್ಸ ಸಮಣಸ್ಸ ಸೀಸೇ ಪಹಾರಂ ದಾತು’ನ್ತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಸೋ ಯಕ್ಖೋ ತಂ ಯಕ್ಖಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಲಂ, ಸಮ್ಮ, ಮಾ ಸಮಣಂ ಆಸಾದೇಸಿ, ಉಳಾರೋ ಸೋ, ಸಮ್ಮ, ಸಮಣೋ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ’ತಿ।

    ‘‘Tena kho pana samayena dve yakkhā sahāyakā uttarāya disāya dakkhiṇaṃ disaṃ gacchanti kenacideva karaṇīyena. Addasaṃsu kho te yakkhā āyasmantaṃ sāriputtaṃ juṇhāya rattiyā navoropitehi kesehi abbhokāse nisinnaṃ, disvāna eko yakkho dutiyaṃ yakkhaṃ etadavoca – ‘paṭibhāti maṃ, samma, imassa samaṇassa sīse pahāraṃ dātu’nti. Evaṃ vutte so yakkho taṃ yakkhaṃ etadavoca – ‘alaṃ, samma, mā samaṇaṃ āsādesi, uḷāro so, samma, samaṇo mahiddhiko mahānubhāvo’ti.

    ‘‘ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ…ಪೇ॰… ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಸೋ ಯಕ್ಖೋ ತಂ ಯಕ್ಖಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಪಟಿಭಾತಿ ಮಂ, ಸಮ್ಮ, ಇಮಸ್ಸ ಸಮಣಸ್ಸ ಸೀಸೇ ಪಹಾರಂ ದಾತು’ನ್ತಿ। ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಸೋ ಯಕ್ಖೋ ತಂ ಯಕ್ಖಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಲಂ, ಸಮ್ಮ, ಮಾ ಸಮಣಂ ಆಸಾದೇಸಿ, ಉಳಾರೋ ಸೋ, ಸಮ್ಮ, ಸಮಣೋ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ’ತಿ।

    ‘‘Dutiyampi kho…pe… tatiyampi kho so yakkho taṃ yakkhaṃ etadavoca – ‘paṭibhāti maṃ, samma, imassa samaṇassa sīse pahāraṃ dātu’nti. Tatiyampi kho so yakkho taṃ yakkhaṃ etadavoca – ‘alaṃ, samma, mā samaṇaṃ āsādesi, uḷāro so, samma, samaṇo mahiddhiko mahānubhāvo’ti.

    ‘‘ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಯಕ್ಖೋ ತಂ ಯಕ್ಖಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಸೀಸೇ ಪಹಾರಂ ಅದಾಸಿ। ತಾವ ಮಹಾಪಹಾರೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಪಿ ತೇನ ಪಹಾರೇನ ಸತ್ತರತನಂ ವಾ ಅಡ್ಢಟ್ಠಮರತನಂ ವಾ ನಾಗಂ ಓಸಾರೇಯ್ಯ, ಮಹನ್ತಂ ವಾ ಪಬ್ಬತಕೂಟಂ ಪದಾಲೇಯ್ಯ। ಅಥ ಚ ಪನ ಸೋ ಯಕ್ಖೋ ‘ದಯ್ಹಾಮಿ ದಯ್ಹಾಮೀ’ತಿ ತತ್ಥೇವ ಮಹಾನಿರಯಂ ಅಪತಾಸಿ।

    ‘‘Atha kho so yakkho taṃ yakkhaṃ anādiyitvā āyasmato sāriputtassa sīse pahāraṃ adāsi. Tāva mahāpahāro ahosi, api tena pahārena sattaratanaṃ vā aḍḍhaṭṭhamaratanaṃ vā nāgaṃ osāreyya, mahantaṃ vā pabbatakūṭaṃ padāleyya. Atha ca pana so yakkho ‘dayhāmi dayhāmī’ti tattheva mahānirayaṃ apatāsi.

    ‘‘ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ವಿಸುದ್ಧೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸಕೇನ ತೇನ ಯಕ್ಖೇನ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಸೀಸೇ ಪಹಾರಂ ದೀಯಮಾನಂ, ದಿಸ್ವಾ ಯೇನ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಕಚ್ಚಿ ತೇ, ಆವುಸೋ ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಖಮನೀಯಂ, ಕಚ್ಚಿ ಯಾಪನೀಯಂ, ಕಚ್ಚಿ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ದುಕ್ಖ’ನ್ತಿ। ‘ಖಮನೀಯಂ ಮೇ, ಆವುಸೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಯಾಪನೀಯಂ ಮೇ, ಆವುಸೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಅಪಿ ಚ ಮೇ ಸೀಸಂ ಥೋಕಂ ದುಕ್ಖ’ನ್ತಿ।

    ‘‘Addasā kho āyasmā mahāmoggallāno dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena tena yakkhena āyasmato sāriputtassa sīse pahāraṃ dīyamānaṃ, disvā yena āyasmā sāriputto tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca – ‘kacci te, āvuso sāriputta, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci na kiñci dukkha’nti. ‘Khamanīyaṃ me, āvuso moggallāna, yāpanīyaṃ me, āvuso moggallāna, api ca me sīsaṃ thokaṃ dukkha’nti.

    ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಆವುಸೋ ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಅಬ್ಭುತಂ, ಆವುಸೋ ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಯಾವ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ। ಇಧ ತೇ, ಆವುಸೋ ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಅಞ್ಞತರೋ ಯಕ್ಖೋ ಸೀಸೇ ಪಹಾರಂ ಅದಾಸಿ। ತಾವ ಮಹಾ ಪಹಾರೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಪಿ ತೇನ ಪಹಾರೇನ ಸತ್ತರತನಂ ವಾ ಅಡ್ಢಟ್ಠಮರತನಂ ವಾ ನಾಗಂ ಓಸಾರೇಯ್ಯ, ಮಹನ್ತಂ ವಾ ಪಬ್ಬತಕೂಟಂ ಪದಾಲೇಯ್ಯ। ಅಥ ಚ ಪನಾಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಏವಮಾಹ – ‘ಖಮನೀಯಂ ಮೇ, ಆವುಸೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಯಾಪನೀಯಂ ಮೇ, ಆವುಸೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಅಪಿ ಚ ಮೇ ಸೀಸಂ ಥೋಕಂ ದುಕ್ಖ’ನ್ತಿ।

    ‘‘Acchariyaṃ, āvuso sāriputta, abbhutaṃ, āvuso sāriputta, yāva mahiddhiko āyasmā sāriputto mahānubhāvo. Idha te, āvuso sāriputta, aññataro yakkho sīse pahāraṃ adāsi. Tāva mahā pahāro ahosi, api tena pahārena sattaratanaṃ vā aḍḍhaṭṭhamaratanaṃ vā nāgaṃ osāreyya, mahantaṃ vā pabbatakūṭaṃ padāleyya. Atha ca panāyasmā sāriputto evamāha – ‘khamanīyaṃ me, āvuso moggallāna, yāpanīyaṃ me, āvuso moggallāna, api ca me sīsaṃ thokaṃ dukkha’nti.

    ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಆವುಸೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಅಬ್ಭುತಂ, ಆವುಸೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಯಾವ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮ ಯಕ್ಖಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಂ ಪನೇತರಹಿ ಪಂಸುಪಿಸಾಚಕಮ್ಪಿ ನ ಪಸ್ಸಾಮಾತಿ।

    ‘‘Acchariyaṃ, āvuso moggallāna, abbhutaṃ, āvuso moggallāna, yāva mahiddhiko āyasmā mahāmoggallāno mahānubhāvo, yatra hi nāma yakkhampi passissati, mayaṃ panetarahi paṃsupisācakampi na passāmāti.

    ‘‘ಅಸ್ಸೋಸಿ ಖೋ ಭಗವಾ ದಿಬ್ಬಾಯ ಸೋತಧಾತುಯಾ ವಿಸುದ್ಧಾಯ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸಿಕಾಯ ತೇಸಂ ಉಭಿನ್ನಂ ಮಹಾನಾಗಾನಂ ಇಮಂ ಏವರೂಪಂ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪಂ।

    ‘‘Assosi kho bhagavā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya tesaṃ ubhinnaṃ mahānāgānaṃ imaṃ evarūpaṃ kathāsallāpaṃ.

    ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾ ತಾಯಂ ವೇಲಾಯಂ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –

    Atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi –

    ‘‘ಯಸ್ಸ ಸೇಲೂಪಮಂ ಚಿತ್ತಂ, ಠಿತಂ ನಾನುಪಕಮ್ಪತಿ।

    ‘‘Yassa selūpamaṃ cittaṃ, ṭhitaṃ nānupakampati;

    ವಿರತ್ತಂ ರಜನೀಯೇಸು, ಕೋಪನೀಯೇ ನ ಕುಪ್ಪತಿ।

    Virattaṃ rajanīyesu, kopanīye na kuppati;

    ಯಸ್ಸೇವಂ ಭಾವಿತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಕುತೋ ತಂ ದುಕ್ಖಮೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥ (ಉದಾ॰ ೩೪)।

    Yassevaṃ bhāvitaṃ cittaṃ, kuto taṃ dukkhamessatī’’ti. (udā. 34);

    ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಕುತೋ ತಂ ದುಕ್ಖಮೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಭಗವತಾ ವುತ್ತವಚನೇನ ‘‘ತೇನ ಪಹಾರೇನ ನ ಕೋಚಿ ಆಬಾಧೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಂ ಅತಿವಿಯ ಸಮೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಪಿಚ ಮೇ ಸೀಸಂ ಥೋಕಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ವಚನೇನ ದುಕ್ಖವೇದನಾ ನ ಹೋತಿ, ಸೀಸಸ್ಸ ಪನ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಲೋಕೇಪಿ ಹಿ ಅಕಿಚ್ಛೇನ ಪರಿಹರಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋ ಸುಖಸೀಲೋ, ಕಿಚ್ಛೇನ ಪರಿಹರಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋ ದುಕ್ಖಸೀಲೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಮ್ಪಿ ಖೋ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞತಂ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಿತಸಮಯತ್ತಾ ಅಹೋಸೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಮಾಪತ್ತಿಅಪ್ಪಿತಸಮಯೇ ಹಿ ತಮ್ಪಿ ನ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ। ‘‘ಏತರಹಿ ಪಂಸುಪಿಸಾಚಕಮ್ಪಿ ನ ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ದಟ್ಠುಂ ಅಸಮತ್ಥತಾಯ ನ ವುತ್ತಂ, ಅಭಿಞ್ಞಾಸು ಬ್ಯಾಪಾರಾಭಾವೇನ ವುತ್ತಂ। ಥೇರೋ ಕಿರ ‘‘ಪಚ್ಛಿಮಾ ಜನತಾ ಪೋಥುಜ್ಜನಿಕಾಯ ಇದ್ಧಿಯಾ ಸಾರಸಞ್ಞಾ ಮಾಹೇಸು’’ನ್ತಿ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಜನತಂ ಅನುಕಮ್ಪಮಾನೋ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಇದ್ಧಿಂ ನ ವಲಞ್ಜೇಸಿ। ಥೇರಗಾಥಾಯ ಚ –

    Ettha ca ‘‘kuto taṃ dukkhamessatī’’ti bhagavatā vuttavacanena ‘‘tena pahārena na koci ābādho ahosī’’ti aṭṭhakathāvacanaṃ ativiya sameti. Tasmā ‘‘apica me sīsaṃ thokaṃ dukkha’’nti vacanena dukkhavedanā na hoti, sīsassa pana akammaññabhāvaṃ sandhāya ‘‘dukkha’’nti vuttaṃ. Lokepi hi akicchena pariharituṃ sakkuṇeyyo sukhasīlo, kicchena pariharituṃ sakkuṇeyyo dukkhasīloti vuccati. Tampi kho akammaññataṃ samāpattito vuṭṭhitasamayattā ahosīti veditabbo. Samāpattiappitasamaye hi tampi na bhaveyyāti. ‘‘Etarahi paṃsupisācakampi na passāmā’’ti daṭṭhuṃ asamatthatāya na vuttaṃ, abhiññāsu byāpārābhāvena vuttaṃ. Thero kira ‘‘pacchimā janatā pothujjanikāya iddhiyā sārasaññā māhesu’’nti pacchimaṃ janataṃ anukampamāno yebhuyyena iddhiṃ na valañjesi. Theragāthāya ca –

    ‘‘ನೇವ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾಯ, ನಪಿ ದಿಬ್ಬಸ್ಸ ಚಕ್ಖುನೋ।

    ‘‘Neva pubbenivāsāya, napi dibbassa cakkhuno;

    ಚೇತೋಪರಿಯಾಯ ಇದ್ಧಿಯಾ, ಚುತಿಯಾ ಉಪಪತ್ತಿಯಾ।

    Cetopariyāya iddhiyā, cutiyā upapattiyā;

    ಸೋತಧಾತುವಿಸುದ್ಧಿಯಾ, ಪಣಿಧಿ ಮೇ ನ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೯೯೬) –

    Sotadhātuvisuddhiyā, paṇidhi me na vijjatī’’ti. (theragā. 996) –

    ಥೇರೇನ ಸಯಮೇವ ಅಭಿಞ್ಞಾಸು ಪತ್ಥನಾಭಾವೋ ವುತ್ತೋ। ಥೇರೋ ಪನ ಸತ್ತಸಟ್ಠಿಯಾ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣೇಸು ಪಾರಮಿಪ್ಪತ್ತೋತಿ।

    Therena sayameva abhiññāsu patthanābhāvo vutto. Thero pana sattasaṭṭhiyā sāvakapāramīñāṇesu pāramippattoti.

    ಸಞ್ಜೀವತ್ಥೇರಂ ಪನ ಕಕುಸನ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕಂ ನಿರೋಧಸಮಾಪನ್ನಂ ‘‘ಕಾಲಙ್ಕತೋ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಗೋಪಾಲಕಾದಯೋ ತಿಣಕಟ್ಠಾದೀನಿ ಸಂಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಅದಂಸು। ಥೇರಸ್ಸ ಚೀವರೇ ಅಂಸುಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಝಾಯಿತ್ಥ। ಅಯಮಸ್ಸಾಯಸ್ಮತೋ ಅನುಪುಬ್ಬಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ಪವತ್ತಸಮಥಾನುಭಾವನಿಬ್ಬತ್ತತ್ತಾ ಸಮಾಧಿವಿಪ್ಫಾರಾ ಇದ್ಧಿ। ಯಥಾಹ –

    Sañjīvattheraṃ pana kakusandhassa bhagavato dutiyaaggasāvakaṃ nirodhasamāpannaṃ ‘‘kālaṅkato’’ti sallakkhetvā gopālakādayo tiṇakaṭṭhādīni saṃkaḍḍhitvā aggiṃ adaṃsu. Therassa cīvare aṃsumattampi na jhāyittha. Ayamassāyasmato anupubbasamāpattivasena pavattasamathānubhāvanibbattattā samādhivipphārā iddhi. Yathāha –

    ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ, ಪಾಪಿಮ, ಸಮಯೇನ ಕಕುಸನ್ಧೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಹೋತಿ। ಕಕುಸನ್ಧಸ್ಸ ಖೋ ಪನ, ಪಾಪಿಮ, ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಿಧುರಸಞ್ಜೀವಂ ನಾಮ ಸಾವಕಯುಗಂ ಅಹೋಸಿ ಅಗ್ಗಂ ಭದ್ದಯುಗಂ। ಯಾವತಾ ಪನ, ಪಾಪಿಮ, ಕಕುಸನ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾವಕಾ। ತೇಸು ನ ಚ ಕೋಚಿ ಆಯಸ್ಮತಾ ವಿಧುರೇನ ಸಮಸಮೋ ಹೋತಿ ಯದಿದಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ। ಇಮಿನಾ ಖೋ ಏತಂ, ಪಾಪಿಮ, ಪರಿಯಾಯೇನ ಆಯಸ್ಮತೋ ವಿಧುರಸ್ಸ ವಿಧುರೋತೇವ ಸಮಞ್ಞಾ ಉದಪಾದಿ। ಆಯಸ್ಮಾ ಪನ, ಪಾಪಿಮ, ಸಞ್ಜೀವೋ ಅರಞ್ಞಗತೋಪಿ ರುಕ್ಖಮೂಲಗತೋಪಿ ಸುಞ್ಞಾಗಾರಗತೋಪಿ ಅಪ್ಪಕಸಿರೇನೇವ ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತನಿರೋಧಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ।

    ‘‘Tena kho pana, pāpima, samayena kakusandho bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke uppanno hoti. Kakusandhassa kho pana, pāpima, bhagavato arahato sammāsambuddhassa vidhurasañjīvaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Yāvatā pana, pāpima, kakusandhassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa sāvakā. Tesu na ca koci āyasmatā vidhurena samasamo hoti yadidaṃ dhammadesanāya. Iminā kho etaṃ, pāpima, pariyāyena āyasmato vidhurassa vidhuroteva samaññā udapādi. Āyasmā pana, pāpima, sañjīvo araññagatopi rukkhamūlagatopi suññāgāragatopi appakasireneva saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjati.

    ‘‘ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ಪಾಪಿಮ, ಆಯಸ್ಮಾ ಸಞ್ಜೀವೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತನಿರೋಧಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ। ಅದ್ದಸಂಸು ಖೋ, ಪಾಪಿಮ, ಗೋಪಾಲಕಾ ಪಸುಪಾಲಕಾ ಕಸ್ಸಕಾ ಪಥಾವಿನೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಞ್ಜೀವಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತನಿರೋಧಂ ಸಮಾಪನ್ನಂ, ದಿಸ್ವಾನ ತೇಸಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ ವತ ಭೋ, ಅಬ್ಭುತಂ ವತ ಭೋ, ಅಯಂ ಸಮಣೋ ನಿಸಿನ್ನಕೋ ಕಾಲಙ್ಕತೋ, ಹನ್ದ ನಂ ದಹಾಮಾ’ತಿ।

    ‘‘Bhūtapubbaṃ, pāpima, āyasmā sañjīvo aññatarasmiṃ rukkhamūle saññāvedayitanirodhaṃ samāpanno nisinno hoti. Addasaṃsu kho, pāpima, gopālakā pasupālakā kassakā pathāvino āyasmantaṃ sañjīvaṃ aññatarasmiṃ rukkhamūle saññāvedayitanirodhaṃ samāpannaṃ, disvāna tesaṃ etadahosi – ‘acchariyaṃ vata bho, abbhutaṃ vata bho, ayaṃ samaṇo nisinnako kālaṅkato, handa naṃ dahāmā’ti.

    ‘‘ಅಥ ಖೋ ತೇ, ಪಾಪಿಮ, ಗೋಪಾಲಕಾ ಪಸುಪಾಲಕಾ ಕಸ್ಸಕಾ ಪಥಾವಿನೋ ತಿಣಞ್ಚ ಕಟ್ಠಞ್ಚ ಗೋಮಯಞ್ಚ ಸಂಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಞ್ಜೀವಸ್ಸ ಕಾಯೇ ಉಪಚಿನಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ದತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು। ಅಥ ಖೋ, ಪಾಪಿಮ, ಆಯಸ್ಮಾ ಸಞ್ಜೀವೋ ತಸ್ಸಾ ರತ್ತಿಯಾ ಅಚ್ಚಯೇನ ತಾಯ ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಚೀವರಾನಿ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ಅದ್ದಸಂಸು ಖೋ ತೇ, ಪಾಪಿಮ, ಗೋಪಾಲಕಾ ಪಸುಪಾಲಕಾ ಕಸ್ಸಕಾ ಪಥಾವಿನೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಞ್ಜೀವಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಂ, ದಿಸ್ವಾನ ನೇಸಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ ವತ ಭೋ, ಅಬ್ಭುತಂ ವತ ಭೋ, ಅಯಂ ಸಮಣೋ ನಿಸಿನ್ನಕೋವ ಕಾಲಙ್ಕತೋ, ಸ್ವಾಯಂ ಪಟಿಸಞ್ಜೀವಿತೋ’ತಿ। ಇಮಿನಾ ಖೋ ಏವಂ, ಪಾಪಿಮ, ಪರಿಯಾಯೇನ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಞ್ಜೀವಸ್ಸ ಸಞ್ಜೀವೋತೇವ ಸಮಞ್ಞಾ ಉದಪಾದೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೫೦೭)।

    ‘‘Atha kho te, pāpima, gopālakā pasupālakā kassakā pathāvino tiṇañca kaṭṭhañca gomayañca saṃkaḍḍhitvā āyasmato sañjīvassa kāye upacinitvā aggiṃ datvā pakkamiṃsu. Atha kho, pāpima, āyasmā sañjīvo tassā rattiyā accayena tāya samāpattiyā vuṭṭhahitvā cīvarāni papphoṭetvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya gāmaṃ piṇḍāya pāvisi. Addasaṃsu kho te, pāpima, gopālakā pasupālakā kassakā pathāvino āyasmantaṃ sañjīvaṃ piṇḍāya carantaṃ, disvāna nesaṃ etadahosi – ‘acchariyaṃ vata bho, abbhutaṃ vata bho, ayaṃ samaṇo nisinnakova kālaṅkato, svāyaṃ paṭisañjīvito’ti. Iminā kho evaṃ, pāpima, pariyāyena āyasmato sañjīvassa sañjīvoteva samaññā udapādī’’ti (ma. ni. 1.507).

    ಖಾಣುಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರೋ ಪನ ಪಕತಿಯಾವ ಸಮಾಪತ್ತಿಬಹುಲೋ, ಸೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ರತ್ತಿಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ, ಪಞ್ಚಸತಾ ಚೋರಾ ಭಣ್ಡಕಂ ಥೇನೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನುಪದಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವಿಸ್ಸಮಿತುಕಾಮಾ ಭಣ್ಡಕಂ ಓರೋಪಯಮಾನಾ ‘‘ಖಾಣುಕೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಥೇರಸ್ಸೇವ ಉಪರಿ ಸಬ್ಬಭಣ್ಡಕಾನಿ ಠಪೇಸುಂ। ತೇಸಂ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಪಠಮಂ ಠಪಿತಭಣ್ಡಕಸ್ಸ ಗಹಣಕಾಲೇ ಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಥೇರೋ ವುಟ್ಠಾಸಿ। ತೇ ಥೇರಸ್ಸ ಚಲನಾಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಭೀತಾ ವಿರವಿಂಸು। ಥೇರೋ ‘‘ಮಾ ಭಾಯಥ, ಉಪಾಸಕಾ, ಭಿಕ್ಖು ಅಹ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ತೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಥೇರಗತೇನ ಪಸಾದೇನ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ತತೋ ಪಭುತಿ ಚ ಥೇರೋ ಖಾಣುಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಣ್ಡಕಸತೇಹಿ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟಸ್ಸ ತಸ್ಸಾಯಸ್ಮತೋ ಆಬಾಧಾಭಾವೋ ಸಮಾಧಿವಿಪ್ಫಾರಾ ಇದ್ಧಿ।

    Khāṇukoṇḍaññatthero pana pakatiyāva samāpattibahulo, so aññatarasmiṃ araññe rattiṃ samāpattiṃ appetvā nisīdi, pañcasatā corā bhaṇḍakaṃ thenetvā gacchantā ‘‘idāni amhākaṃ anupadaṃ gacchantā natthī’’ti vissamitukāmā bhaṇḍakaṃ oropayamānā ‘‘khāṇuko aya’’nti maññamānā therasseva upari sabbabhaṇḍakāni ṭhapesuṃ. Tesaṃ vissamitvā gacchantānaṃ paṭhamaṃ ṭhapitabhaṇḍakassa gahaṇakāle kālaparicchedavasena thero vuṭṭhāsi. Te therassa calanākāraṃ disvā bhītā viraviṃsu. Thero ‘‘mā bhāyatha, upāsakā, bhikkhu aha’’nti āha. Te āgantvā vanditvā theragatena pasādena pabbajitvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Tato pabhuti ca thero khāṇukoṇḍaññatthero nāma ahosi. Ayamettha pañcahi bhaṇḍakasatehi ajjhotthaṭassa tassāyasmato ābādhābhāvo samādhivipphārā iddhi.

    ಉತ್ತರಾ (ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧.೨೬೨) ಪನ ಉಪಾಸಿಕಾ ರಾಜಗಹೇ ಮಹಾಧನಸ್ಸ ಪುಣ್ಣಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾ, ಕುಮಾರಿಕಕಾಲೇಯೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತಾ, ಸಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ರಾಜಗಹಸೇಟ್ಠಿನೋ ಮಹತಾ ನಿಬನ್ಧೇನ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸ ದಿನ್ನಾ। ಸಾ ಬುದ್ಧದಸ್ಸನಾಯ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾಯ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಞ್ಚ ದಾತುಂ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸೋತುಂ ಓಕಾಸಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಉಪದ್ದುತಾ ಹುತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಗರೇ ಸಿರಿಮಂ ನಾಮ ಗಣಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಓಕಾಸಕರಣತ್ಥಮೇವ ಪಿತು ಘರಾವ ಆನೀತಾನಿ ಪಞ್ಚದಸಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಾನಿ ತಸ್ಸಾ ದತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಕಹಾಪಣೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಂ ಪರಿಚರಾಹೀ’’ತಿ ತಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಅಪ್ಪೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ‘‘ಇಮಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಬುದ್ಧದಸ್ಸನಾದೀನಿ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ಯಾವ ಪವಾರಣಾಯ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಾಸಿ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಮಹಾನಸೇ ಖಜ್ಜಭೋಜ್ಜಾದೀನಿ ಸಂವಿದಹಾಪೇತಿ। ತಸ್ಸಾ ಸಾಮಿಕೋ ‘‘ಸ್ವೇ ಪವಾರಣಾ’’ತಿ ಸಿರಿಮಾಯ ಸಹ ವಾತಪಾನೇ ಠತ್ವಾ ಬಹಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ತಥಾವಿಚರನ್ತಿಂ ಸೇದಕಿಲಿನ್ನಂ ಛಾರಿಕಾಯ ಓಕಿಣ್ಣಂ ಅಙ್ಗಾರಮಸಿಮಕ್ಖಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಕುಸಲಂ ನಾಮ ಕರೋತಿ ಬಾಲಾ’’ತಿ ಹಸಿ। ಉತ್ತರಾಪಿ ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಪರಾಯತ್ಥಂ ಕುಸಲಂ ನ ಕರೋತಿ ಬಾಲೋ’’ತಿ ಹಸಿ।

    Uttarā (a. ni. aṭṭha. 1.1.262) pana upāsikā rājagahe mahādhanassa puṇṇassa seṭṭhino dhītā, kumārikakāleyeva saddhiṃ mātāpitūhi sotāpattiphalaṃ pattā, sā vayappattā rājagahaseṭṭhino mahatā nibandhena tassa puttassa micchādiṭṭhikassa dinnā. Sā buddhadassanāya dhammassavanāya buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa dānañca dātuṃ dhammañca sotuṃ okāsaṃ alabhamānā upaddutā hutvā tasmiṃyeva nagare sirimaṃ nāma gaṇikaṃ pakkosāpetvā okāsakaraṇatthameva pitu gharāva ānītāni pañcadasakahāpaṇasahassāni tassā datvā ‘‘ime kahāpaṇe gahetvā imaṃ aḍḍhamāsaṃ seṭṭhiputtaṃ paricarāhī’’ti taṃ sāmikassa appetvā sayaṃ uposathaṅgāni adhiṭṭhāya ‘‘imaṃ aḍḍhamāsaṃ buddhadassanādīni labhissāmī’’ti tuṭṭhamānasā yāva pavāraṇāya buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantāpetvā aḍḍhamāsaṃ mahādānaṃ adāsi, pacchābhattaṃ mahānase khajjabhojjādīni saṃvidahāpeti. Tassā sāmiko ‘‘sve pavāraṇā’’ti sirimāya saha vātapāne ṭhatvā bahi olokento taṃ tathāvicarantiṃ sedakilinnaṃ chārikāya okiṇṇaṃ aṅgāramasimakkhitaṃ disvā ‘‘attano sampattiṃ abhuñjitvā kusalaṃ nāma karoti bālā’’ti hasi. Uttarāpi taṃ oloketvā ‘‘samparāyatthaṃ kusalaṃ na karoti bālo’’ti hasi.

    ಸಿರಿಮಾ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ತಂ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಘರಸಾಮಿನೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಇಸ್ಸಾಪಕತಾ ಉತ್ತರಾಯ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾಸಾದಾ ಓತರತಿ। ಉತ್ತರಾ ತಂ ಞತ್ವಾ ಪೀಠಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಂ ಮೇತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಫರಿ। ಸಿರಿಮಾ ಪಾಸಾದಾ ಓರುಯ್ಹ ಮಹಾನಸಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪೂವಪಚನತೋ ಉಳುಙ್ಕಪೂರಂ ಪಕ್ಕುಥಿತಂ ಸಪ್ಪಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಮತ್ಥಕೇ ಓಕಿರಿ। ತಂ ಪದುಮಿನಿಪಣ್ಣೇ ಸೀತೂದಕಂ ವಿಯ ವಿನಿವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ। ದಾಸಿಯೋ ಸಿರಿಮಂ ಹತ್ಥೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾತೇಸುಂ। ಉತ್ತರಾ ಮೇತ್ತಾಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ದಾಸಿಯೋ ವಾರೇಸಿ। ಸಿರಿಮಾ ಉತ್ತರಂ ಖಮಾಪೇಸಿ। ಉತ್ತರಾ ‘‘ಸ್ವೇ ಸತ್ಥು ಪುರತೋ ಖಮಾಪೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಾಯ ಕಾಯವೇಯ್ಯಾವಟಿಕಂ ಯಾಚಿತಾಯ ಬ್ಯಞ್ಜನಸಮ್ಪಾದನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಸಾ ತಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಾರಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಗಣಿಕಾಯೋ ಸಸಙ್ಘಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಖಮಾಪನಸಹಾಯಿಕಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ತಥಾ ತಾಹಿ ಗಣಿಕಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥು ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಭಗವಾ ಉತ್ತರಾಯ ಅಪರಜ್ಝಿಂ, ಖಮತು ಮೇ ಉತ್ತರಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಖಮ, ಉತ್ತರೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಖಮಾಮಿ, ಭಗವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಕ್ಕೋಧೇನ ಜಿನೇ ಕೋಧ’’ನ್ತಿಆದಿಕಂ (ಧ॰ ಪ॰ ೨೨೩) ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಉತ್ತರಾ ಪುರೇತರಮೇವ ಸಾಮಿಕಞ್ಚ ಸಸ್ಸುಸಸುರೇ ಚ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪನೇಸಿ। ದೇಸನಾವಸಾನೇ ತೇ ಚ ತಯೋ ಜನಾ, ಸಬ್ಬಾ ಚ ಗಣಿಕಾಯೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸೂತಿ। ಏವಂ ಉತ್ತರಾಯ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ಪಕ್ಕುಥಿತಸಪ್ಪಿನಾ ಪೀಳಾಭಾವೋ ಸಮಾಧಿವಿಪ್ಫಾರಾ ಇದ್ಧಿ।

    Sirimā ubhinnampi taṃ kiriyaṃ disvā ‘‘ahaṃ gharasāminī’’ti maññamānā issāpakatā uttarāya kujjhitvā ‘‘dukkhaṃ uppādessāmī’’ti pāsādā otarati. Uttarā taṃ ñatvā pīṭhake nisīditvā taṃ mettena cittena phari. Sirimā pāsādā oruyha mahānasaṃ pavisitvā pūvapacanato uḷuṅkapūraṃ pakkuthitaṃ sappiṃ gahetvā tassā matthake okiri. Taṃ paduminipaṇṇe sītūdakaṃ viya vinivaṭṭetvā agamāsi. Dāsiyo sirimaṃ hatthehi pādehi pothetvā bhūmiyaṃ pātesuṃ. Uttarā mettājhānato vuṭṭhāya dāsiyo vāresi. Sirimā uttaraṃ khamāpesi. Uttarā ‘‘sve satthu purato khamāpehī’’ti vatvā tāya kāyaveyyāvaṭikaṃ yācitāya byañjanasampādanaṃ ācikkhi. Sā taṃ sampādetvā attano parivārā pañcasatā gaṇikāyo sasaṅghaṃ satthāraṃ parivisitvā ‘‘khamāpanasahāyikā hothā’’ti vatvā punadivase tathā tāhi gaṇikāhi saddhiṃ satthu bhattakiccāvasāne satthāraṃ vanditvā ‘‘ahaṃ bhagavā uttarāya aparajjhiṃ, khamatu me uttarā’’ti āha. Satthā ‘‘khama, uttare’’ti vatvā ‘‘khamāmi, bhagavā’’ti vutte ‘‘akkodhena jine kodha’’ntiādikaṃ (dha. pa. 223) dhammaṃ desesi. Uttarā puretarameva sāmikañca sassusasure ca satthu santike upanesi. Desanāvasāne te ca tayo janā, sabbā ca gaṇikāyo sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsūti. Evaṃ uttarāya upāsikāya pakkuthitasappinā pīḷābhāvo samādhivipphārā iddhi.

    ಸಾಮಾವತೀ ಉಪಾಸಿಕಾ ನಾಮ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಉದೇನಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ। ತಸ್ಸ ಹಿ ರಞ್ಞೋ ಪಞ್ಚಸತಪಞ್ಚಸತಇತ್ಥಿಪರಿವಾರಾ ತಿಸ್ಸೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯೋ ಅಹೇಸುಂ। ತಾಸಂ ಸಾಮಾವತೀ ಭದ್ದಿಯನಗರೇ ಭದ್ದಿಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾ। ಪಿತರಿ ಕಾಲಙ್ಕತೇ ಪಿತು ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಘೋಸಿತಸೇಟ್ಠಿನೋ ಘರೇ ಪಞ್ಚಸತಇತ್ಥಿಪರಿವಾರವಡ್ಢಿತಂ ವಯಪ್ಪತ್ತಂ ರಾಜಾ ದಿಸ್ವಾ ಸಞ್ಜಾತಸಿನೇಹೋ ಸಪರಿವಾರಮತ್ತನೋ ಘರಂ ನೇತ್ವಾ ಅಭಿಸೇಕಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಧೀತಾ ವಾಸುಲದತ್ತಾ ನಾಮ ಏಕಾ ಮಹೇಸೀ। ಮಾಗಣ್ಡಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಧೀತಾ ಭಗವತೋ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಿತರಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಾ –

    Sāmāvatīupāsikā nāma kosambiyaṃ udenassa rañño aggamahesī. Tassa hi rañño pañcasatapañcasataitthiparivārā tisso aggamahesiyo ahesuṃ. Tāsaṃ sāmāvatī bhaddiyanagare bhaddiyaseṭṭhino dhītā. Pitari kālaṅkate pitu sahāyakassa kosambiyaṃ ghositaseṭṭhino ghare pañcasataitthiparivāravaḍḍhitaṃ vayappattaṃ rājā disvā sañjātasineho saparivāramattano gharaṃ netvā abhisekaṭṭhānaṃ adāsi. Caṇḍapajjotassa rañño dhītā vāsuladattā nāma ekā mahesī. Māgaṇḍiyabrāhmaṇassa dhītā bhagavato pādaparicārikaṃ katvā pitarā diyyamānā –

    ‘‘ದಿಸ್ವಾನ ತಣ್ಹಂ ಅರತಿಂ ರಗಞ್ಚ, ನಾಹೋಸಿ ಛನ್ದೋ ಅಪಿ ಮೇಥುನಸ್ಮಿಂ।

    ‘‘Disvāna taṇhaṃ aratiṃ ragañca, nāhosi chando api methunasmiṃ;

    ಕಿಮೇವಿದಂ ಮುತ್ತಕರೀಸಪುಣ್ಣಂ, ಪಾದಾಪಿ ನಂ ಸಮ್ಫುಸಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛೇ’’ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೮೪೧) –

    Kimevidaṃ muttakarīsapuṇṇaṃ, pādāpi naṃ samphusituṃ na icche’’ti. (su. ni. 841) –

    ಭಗವತಾ ಭಾಸಿತಂ ಗಾಥಂ ಸುತ್ವಾ ಭಗವತಿ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿ। ತಸ್ಸಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಸುತ್ತದೇಸನಾವಸಾನೇ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ತಸ್ಸಾ ಚೂಳಪಿತಾ ಮಾಗಣ್ಡಿಯೋ ತಂ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ನೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಅದಾಸಿ। ಸಾ ರಞ್ಞೋ ಏಕಾ ಮಹೇಸೀ।

    Bhagavatā bhāsitaṃ gāthaṃ sutvā bhagavati āghātaṃ bandhi. Tassā mātāpitaro māgaṇḍiyasuttadesanāvasāne anāgāmiphalaṃ patvā pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Tassā cūḷapitā māgaṇḍiyo taṃ kosambiṃ netvā rañño adāsi. Sā rañño ekā mahesī.

    ಅಥ ಖೋ ಘೋಸಿತಸೇಟ್ಠಿ ಕುಕ್ಕುಟಸೇಟ್ಠಿ ಪಾವಾರಿಕಸೇಟ್ಠೀತಿ ತಯೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಲೋಕೇ ತಥಾಗತುಪ್ಪಾದಂ ಸುತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಕೋಸಮ್ಬಿಗಮನಂ ಆಯಾಚಿತ್ವಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಘೋಸಿತಾರಾಮೋ ಕುಕ್ಕುಟಾರಾಮೋ ಪಾವಾರಿಕಾರಾಮೋತಿ ತಯೋ ಜನಾ ತಯೋ ಆರಾಮೇ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ತತ್ಥ ಆಗತಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸಾಪೇತ್ವಾ ಏಕೇಕೋ ಸಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಮಹಾದಾನಮದಾಸಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ತೇಸಂ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಸುಮನೋ ನಾಮ ಮಾಲಾಕಾರೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಆಯಾಚಿತ್ವಾ ಸಸಙ್ಘಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಭೋಜೇತುಂ ಅತ್ತನೋ ಘರೇ ನಿಸೀದಾಪೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಪರಿಚಾರಿಕಾ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾ ನಾಮ ದಾಸೀ ಅಟ್ಠ ಕಹಾಪಣೇ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಘರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ‘‘ಸಸಙ್ಘಸ್ಸ ತಾವ ಸತ್ಥುನೋ ಪರಿವೇಸನಸಹಾಯಾ ಹೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞದಾ ಚತ್ತಾರೋ ಕಹಾಪಣೇ ಅತ್ತನೋ ಆದಿಯನ್ತೀ ಅದಿನ್ನಂ ಆದಿಯಿತುಂ ಅಭಬ್ಬತ್ತಾ ಅಟ್ಠಹಿ ಕಹಾಪಣೇಹಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆದಾಯ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಉಪನಾಮೇಸಿ। ತಾಯ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಬಹುಭಾವಕಾರಣಂ ಪುಟ್ಠಾ ಮುಸಾ ಭಣಿತುಂ ಅಭಬ್ಬತ್ತಾ ಯಥಾಸಭಾವಂ ಆಹ। ‘‘ಅಜ್ಜ ಕಸ್ಮಾ ನ ಗಣ್ಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಅಮತಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ‘‘ಅಮ್ಮ ಉತ್ತರೇ, ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಸುದ್ಧಂ ವತ್ಥಯುಗಂ ದತ್ವಾ ಉಚ್ಚೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾ ನೀಚಾಸನೇಸು ನಿಸೀದಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ತಥಾ ಕರಿಂಸು। ಸಾ ಸೇಖಪಟಿಸಮ್ಭಿದಪ್ಪತ್ತಾ ಅರಿಯಸಾವಿಕಾ ಏಕಂ ವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕತ್ವಾ ಬೀಜನಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಾಸಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಸಾಮಾವತೀ ಚ ಪಞ್ಚಸತಾ ಚ ಇತ್ಥಿಯೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಜ್ಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಅಕತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಾತುಟ್ಠಾನೇ ಆಚರಿಯಟ್ಠಾನೇ ಚ ಠತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ದೇಸಿತದೇಸಿತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸಾ ತಥಾ ಕರೋನ್ತೀ ಅಪರಭಾಗೇ ತಿಪಿಟಕಧರಾ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿತಾ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿ। ಸಾಮಾವತಿಮಿಸ್ಸಿಕಾ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ದಸ್ಸನಂ ಪಿಹೇನ್ತಿ, ದಸಬಲೇ ಅನ್ತರವೀಥಿಂ ಪಟಿಪನ್ನೇ ವಾತಪಾನೇಸು ಅಪ್ಪಹೋನ್ತೇಸು ಭಿತ್ತಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಿ, ವನ್ದನಪೂಜನಞ್ಚ ಕರೋನ್ತಿ।

    Atha kho ghositaseṭṭhi kukkuṭaseṭṭhi pāvārikaseṭṭhīti tayo seṭṭhino loke tathāgatuppādaṃ sutvā jetavanaṃ satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā sotāpattiphalaṃ patvā aḍḍhamāsaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā satthu kosambigamanaṃ āyācitvā kosambiṃ gantvā ghositārāmo kukkuṭārāmo pāvārikārāmoti tayo janā tayo ārāme kārāpetvā anupubbena tattha āgataṃ satthāraṃ paṭipāṭiyā ekekasmiṃ divase ekekasmiṃ vihāre vasāpetvā ekeko sasaṅghassa bhagavato mahādānamadāsi. Athekadivasaṃ tesaṃ upaṭṭhāko sumano nāma mālākāro seṭṭhino āyācitvā sasaṅghaṃ satthāraṃ bhojetuṃ attano ghare nisīdāpesi. Tasmiṃ khaṇe sāmāvatiyā paricārikā khujjuttarā nāma dāsī aṭṭha kahāpaṇe gahetvā tassa gharaṃ agamāsi. So ‘‘sasaṅghassa tāva satthuno parivesanasahāyā hohī’’ti āha. Sā tathā katvā satthu bhattakiccāvasāne dhammadesanaṃ sutvā sotāpannā hutvā aññadā cattāro kahāpaṇe attano ādiyantī adinnaṃ ādiyituṃ abhabbattā aṭṭhahi kahāpaṇehi pupphāni ādāya sāmāvatiyā upanāmesi. Tāya pupphānaṃ bahubhāvakāraṇaṃ puṭṭhā musā bhaṇituṃ abhabbattā yathāsabhāvaṃ āha. ‘‘Ajja kasmā na gaṇhī’’ti vuttā ‘‘sammāsambuddhassa dhammaṃ sutvā amataṃ sacchākāsi’’nti āha. ‘‘Amma uttare, taṃ dhammaṃ amhākampi kathehī’’ti. ‘‘Tena hi maṃ nhāpetvā suddhaṃ vatthayugaṃ datvā ucce āsane nisīdāpetvā sabbā nīcāsanesu nisīdathā’’ti āha. Tā sabbāpi tathā kariṃsu. Sā sekhapaṭisambhidappattā ariyasāvikā ekaṃ vatthaṃ nivāsetvā ekaṃ uttarāsaṅgaṃ katvā bījaniṃ gahetvā tāsaṃ dhammaṃ desesi. Sāmāvatī ca pañcasatā ca itthiyo sotāpattiphalaṃ pāpuṇiṃsu. Tā sabbāpi khujjuttaraṃ vanditvā ‘‘amma, ajjato paṭṭhāya veyyāvaccaṃ akatvā amhākaṃ mātuṭṭhāne ācariyaṭṭhāne ca ṭhatvā satthārā desitadesitaṃ dhammaṃ sutvā amhākaṃ kathehī’’ti āhaṃsu. Sā tathā karontī aparabhāge tipiṭakadharā hutvā satthārā bahussutānaṃ upāsikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapitā aggaṭṭhānaṃ labhi. Sāmāvatimissikā buddhassa dassanaṃ pihenti, dasabale antaravīthiṃ paṭipanne vātapānesu appahontesu bhittiṃ bhinditvā satthāraṃ olokenti, vandanapūjanañca karonti.

    ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ತತ್ಥ ಗತಾ ತಾನಿ ಛಿದ್ದಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥ ಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೀ ಸತ್ಥು ಆಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಭಗವತಿ ಆಘಾತೇನ ತಾಸಮ್ಪಿ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸಾಮಾವತಿಮಿಸ್ಸಿಕಾನಂ ಬಹಿದ್ಧಾ ಪತ್ಥನಾ ಅತ್ಥಿ, ಭಿತ್ತಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಿ, ಕತಿಪಾಹೇನ ತಂ ಮಾರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ರಾಜಾನಂ ಆಹ। ರಾಜಾ ಛಿದ್ದಾನಿ ದಿಸ್ವಾಪಿ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ನ ಸದ್ದಹಿ, ಉದ್ಧಚ್ಛಿದ್ದಕವಾತಪಾನಾನಿ ಕಾರಾಪೇಸಿ। ಪುನ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ರಾಜಾನಂ ತಾಸು ಭಿನ್ದಿತುಕಾಮಾ ಅಟ್ಠ ಸಜೀವಕುಕ್ಕುಟೇ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತಾಸಂ ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಇಮೇ ಕುಕ್ಕುಟೇ ಮಾರೇತ್ವಾ ‘ಮಮತ್ಥಾಯ ಪಚಾಹೀ’ತಿ ಪೇಸೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ತಥಾ ಪೇಸೇಸಿ। ತಾಯ ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ನ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪುನ ‘‘ತಸ್ಸ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಚಿತ್ವಾ ಪೇಸೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ರಞ್ಞಾ ತಥಾ ಪೇಸಿತೇ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಅಟ್ಠ ಮಾರಿತಕುಕ್ಕುಟೇ ತಥಾ ವತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ। ಸಾಮಾವತೀ ಪಚಿತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಾಹೇಸಿ। ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ತೇನಪಿ ರಾಜಾನಂ ಕೋಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ।

    Māgaṇḍiyā tattha gatā tāni chiddāni disvā tattha kāraṇaṃ pucchantī satthu āgatabhāvaṃ ñatvā bhagavati āghātena tāsampi kujjhitvā ‘‘mahārāja, sāmāvatimissikānaṃ bahiddhā patthanā atthi, bhittiṃ bhinditvā samaṇaṃ gotamaṃ olokenti, katipāhena taṃ māressantī’’ti rājānaṃ āha. Rājā chiddāni disvāpi tassā vacanaṃ na saddahi, uddhacchiddakavātapānāni kārāpesi. Puna māgaṇḍiyā rājānaṃ tāsu bhinditukāmā aṭṭha sajīvakukkuṭe āharāpetvā ‘‘mahārāja, tāsaṃ vīmaṃsanatthaṃ ime kukkuṭe māretvā ‘mamatthāya pacāhī’ti pesehī’’ti āha. Rājā tathā pesesi. Tāya ‘‘pāṇātipātaṃ na karomā’’ti vutte puna ‘‘tassa samaṇassa gotamassa pacitvā pesehī’’ti āha. Raññā tathā pesite māgaṇḍiyā aṭṭha māritakukkuṭe tathā vatvā pesesi. Sāmāvatī pacitvā dasabalassa pāhesi. Māgaṇḍiyā tenapi rājānaṃ kopetuṃ nāsakkhi.

    ರಾಜಾ ಪನ ತೀಸು ಮಹೇಸೀಸು ಏಕೇಕಿಸ್ಸಾ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ವಸತಿ। ರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಗಮನಟ್ಠಾನಂ ಹತ್ಥಿಕನ್ತವೀಣಂ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛತಿ। ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ರಞ್ಞೋ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಪಾಸಾದಗಮನಕಾಲೇ ದಾಠಾ ಅಗದೇನ ಧೋವಾಪೇತ್ವಾ ವೇಳುಪಬ್ಬೇ ಪಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಕಣ್ಹಸಪ್ಪಪೋತಕಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋವೀಣಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಾಲಾಗುಳಕೇನ ಛಿದ್ದಂ ಪಿದಹಿ। ತಂ ರಞ್ಞೋ ತತ್ಥ ಗತಕಾಲೇ ಅಪರಾಪರಂ ವಿಚರನ್ತೀ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ವೀಣಾಛಿದ್ದತೋ ಮಾಲಾಗುಳಕಂ ಅಪನೇಸಿ। ಸಪ್ಪೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ಫಣಂ ಕತ್ವಾ ಸಯನಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಸಾ ಆಹ – ‘‘ಧೀ ಸಪ್ಪೋ’’ತಿ ಮಹಾಸದ್ದಮಕಾಸಿ। ರಾಜಾ ಸಪ್ಪಂ ದಿಸ್ವಾ ಕುಜ್ಝಿ। ಸಾಮಾವತೀ ರಞ್ಞೋ ಕುದ್ಧಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಇತ್ಥಿಸತಾನಂ ಸಞ್ಞಮದಾಸಿ ‘‘ಅಜ್ಜ ಓಧಿಸಕಮೇತ್ತಾಫರಣೇನ ರಾಜಾನಂ ಫರಥಾ’’ತಿ। ಸಯಮ್ಪಿ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ರಾಜಾ ಸಹಸ್ಸಥಾಮಧನುಂ ಆದಾಯ ಜಿಯಂ ಪೋಠೇತ್ವಾ ಸಾಮಾವತಿಂ ಧುರೇ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ವಿಸಪೀತಂ ಖುರಪ್ಪಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ಧನುಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಖುರಪ್ಪಂ ನೇವ ಖಿಪಿತುಂ , ನ ಓರೋಪಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಗತ್ತೇಹಿ ಸೇದಾ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ಸರೀರಂ ವೇಧತಿ, ಮುಖತೋ ಖೇಳೋ ಪತತಿ, ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬಗಹಣಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ಅಥ ನಂ ಸಾಮಾವತೀ ‘‘ಕಿಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಿಲಮಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಆಮ, ದೇವಿ, ಕಿಲಮಾಮಿ, ಅವಸ್ಸಯೋ ಮೇ ಹೋಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ಮಹಾರಾಜ, ಖುರಪ್ಪಂ ಪಥವೀಮುಖಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಸಾ ‘‘ರಞ್ಞೋ ಹತ್ಥತೋ ಖುರಪ್ಪಂ ಮುಚ್ಚತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಖುರಪ್ಪಂ ಮುಚ್ಚಿ। ರಾಜಾ ತಂಖಣಞ್ಞೇವ ಉದಕೇ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಲ್ಲವತ್ಥೋ ಅಲ್ಲಕೇಸೋ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಖಮ, ದೇವಿ, ಮಯ್ಹಂ –

    Rājā pana tīsu mahesīsu ekekissā vasanaṭṭhāne satta satta divasāni vasati. Rājā attano gamanaṭṭhānaṃ hatthikantavīṇaṃ ādāya gacchati. Māgaṇḍiyā rañño sāmāvatiyā pāsādagamanakāle dāṭhā agadena dhovāpetvā veḷupabbe pakkhipāpetvā ekaṃ kaṇhasappapotakaṃ āharāpetvā antovīṇāya pakkhipitvā mālāguḷakena chiddaṃ pidahi. Taṃ rañño tattha gatakāle aparāparaṃ vicarantī viya hutvā vīṇāchiddato mālāguḷakaṃ apanesi. Sappo nikkhamitvā passasanto phaṇaṃ katvā sayanapiṭṭhe nipajji. Sā āha – ‘‘dhī sappo’’ti mahāsaddamakāsi. Rājā sappaṃ disvā kujjhi. Sāmāvatī rañño kuddhabhāvaṃ ñatvā pañcannaṃ itthisatānaṃ saññamadāsi ‘‘ajja odhisakamettāpharaṇena rājānaṃ pharathā’’ti. Sayampi tathā akāsi. Rājā sahassathāmadhanuṃ ādāya jiyaṃ poṭhetvā sāmāvatiṃ dhure katvā sabbā tā itthiyo paṭipāṭiyā ṭhapāpetvā visapītaṃ khurappaṃ sannayhitvā dhanuṃ pūretvā aṭṭhāsi. Khurappaṃ neva khipituṃ , na oropituṃ sakkoti, gattehi sedā muccanti, sarīraṃ vedhati, mukhato kheḷo patati, gaṇhitabbagahaṇaṃ na passati, atha naṃ sāmāvatī ‘‘kiṃ, mahārāja, kilamasī’’ti āha. ‘‘Āma, devi, kilamāmi, avassayo me hohī’’ti. ‘‘Sādhu, mahārāja, khurappaṃ pathavīmukhaṃ karohī’’ti. Rājā tathā akāsi. Sā ‘‘rañño hatthato khurappaṃ muccatū’’ti adhiṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe khurappaṃ mucci. Rājā taṃkhaṇaññeva udake nimujjitvā allavattho allakeso sāmāvatiyā pādesu nipatitvā ‘‘khama, devi, mayhaṃ –

    ‘ಸಮ್ಮುಯ್ಹಾಮಿ ಪಮುಯ್ಹಾಮಿ, ಸಬ್ಬಾ ಮುಯ್ಹನ್ತಿ ಮೇ ದಿಸಾ।

    ‘Sammuyhāmi pamuyhāmi, sabbā muyhanti me disā;

    ಸಾಮಾವತೀ ಮಂ ತಾಯಸ್ಸು, ತ್ವಞ್ಚ ಮೇ ಸರಣಂ ಭವಾ’’’ತಿ॥ – ಆಹ।

    Sāmāvatī maṃ tāyassu, tvañca me saraṇaṃ bhavā’’’ti. – āha;

    ಸಾಮಾವತೀ –

    Sāmāvatī –

    ‘‘ಮಾ ಮಂ ತ್ವಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛ, ಯಮಹಂ ಸರಣಂ ಗತಾ।

    ‘‘Mā maṃ tvaṃ saraṇaṃ gaccha, yamahaṃ saraṇaṃ gatā;

    ಸರಣಂ ಗಚ್ಛ ತಂ ಬುದ್ಧಂ, ತ್ವಞ್ಚ ಮೇ ಸರಣಂ ಭವಾ’’ತಿ॥ –

    Saraṇaṃ gaccha taṃ buddhaṃ, tvañca me saraṇaṃ bhavā’’ti. –

    ಆಹ। ರಾಜಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ತಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ ಸತ್ಥಾರಞ್ಚ, ವರಞ್ಚ ತೇ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ‘‘ವರೋ ಗಹಿತೋ ಹೋತು, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸರಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಾವತಿಂ ವರಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಸಾಧು, ಮಹಾರಾಜ, ಇಮಂ ಮೇ ವರಂ ದೇಹಿ, ಸತ್ಥಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಇಧಾಗಚ್ಛತು, ಧಮ್ಮಂ ಸೋಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಬದ್ಧಂ ಇಧಾಗಚ್ಛಥ, ಸಾಮಾವತಿಮಿಸ್ಸಿಕಾ ‘ಧಮ್ಮಂ ಸೋಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಬುದ್ಧಾನಂ ನಾಮ ಏಕಟ್ಠಾನಂ ನಿಬದ್ಧಂ ಗನ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಮಹಾಜನೋಪಿ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಆಣಾಪೇಥಾ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಥೇರೋ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಆದಾಯ ನಿಬದ್ಧಂ ರಾಜಕುಲಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತಾಪಿ ದೇವೀಪಮುಖಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಥೇರಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿಂಸು। ಸಾಮಾವತಿಞ್ಚ ಸತ್ಥಾ ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರೀನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ। ಏವಂ ರಞ್ಞೋ ಖುರಪ್ಪಂ ಮುಞ್ಚಿತುಂ ಅವಿಸಹನಭಾವೋ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ಸಮಾಧಿವಿಪ್ಫಾರಾ ಇದ್ಧೀತಿ । ಏತ್ಥ ಚ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದೇನ ವಾ ಓಕಪ್ಪನಪಸಾದೇನ ವಾ ರತನತ್ತಯಸರಣಗಮನೇನ ವಾ ರತನತ್ತಯಂ ಉಪಾಸತೀತಿ ಉಪಾಸಿಕಾತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ।

    Āha. Rājā ‘‘tena hi taṃ saraṇaṃ gacchāmi satthārañca, varañca te dammī’’ti āha. Sā ‘‘varo gahito hotu, mahārājā’’ti āha. Rājā satthāraṃ upasaṅkamitvā saraṇaṃ gantvā nimantetvā buddhappamukhassa saṅghassa sattāhaṃ mahādānaṃ datvā ‘‘sāmāvatiṃ varaṃ gaṇhāhī’’ti āha. ‘‘Sādhu, mahārāja, imaṃ me varaṃ dehi, satthā pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ idhāgacchatu, dhammaṃ sossāmī’’ti āha. Rājā satthāraṃ vanditvā ‘‘bhante, pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ nibaddhaṃ idhāgacchatha, sāmāvatimissikā ‘dhammaṃ sossāmā’ti vadantī’’ti āha. Satthā ‘‘mahārāja, buddhānaṃ nāma ekaṭṭhānaṃ nibaddhaṃ gantuṃ na vaṭṭati, mahājanopi paccāsīsatī’’ti āha. ‘‘Tena hi, bhante, bhikkhū āṇāpethā’’ti. Satthā ānandattheraṃ āṇāpesi. Thero pañca bhikkhusatāni ādāya nibaddhaṃ rājakulaṃ gacchati. Tāpi devīpamukhā itthiyo theraṃ bhojetvā dhammaṃ suṇiṃsu. Sāmāvatiñca satthā mettāvihārīnaṃ upāsikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Evaṃ rañño khurappaṃ muñcituṃ avisahanabhāvo sāmāvatiyā upāsikāya samādhivipphārā iddhīti . Ettha ca aveccappasādena vā okappanapasādena vā ratanattayasaraṇagamanena vā ratanattayaṃ upāsatīti upāsikāti vuccatīti.

    ೧೭. ಅರಿಯಿದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೇ ಅರಿಯಾ ಇದ್ಧೀತಿ ಚೇತೋವಸಿಪ್ಪತ್ತಾನಂ ಖೀಣಾಸವಅರಿಯಾನಂಯೇವ ಸಮ್ಭವತೋ ಅರಿಯಾ ಇದ್ಧೀತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ। ಇಧ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಖೀಣಾಸವೋ ಭಿಕ್ಖು। ಅನಿಟ್ಠೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿನ್ತಿ ಆರಮ್ಮಣಪಕತಿಯಾ ಅಮನಾಪೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತೇ ವಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ವಾ। ಮೇತ್ತಾಯ ವಾ ಫರತೀತಿ ಸತ್ತೋ ಚೇ ಹೋತಿ, ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾಯ ಫರತಿ। ಧಾತುತೋ ವಾ ಉಪಸಂಹರತೀತಿ ಸಙ್ಖಾರೋ ಚೇ ಹೋತಿ, ‘‘ಧಾತುಮತ್ತ’’ನ್ತಿ ಧಾತುಮನಸಿಕಾರಂ ಉಪಸಂಹರತಿ। ಸತ್ತೇಪಿ ಧಾತೂಪಸಂಹಾರೋ ವಟ್ಟತಿ। ಅಸುಭಾಯ ವಾ ಫರತೀತಿ ಸತ್ತೋ ಚೇ, ಅಸುಭಭಾವನಾಯ ಫರತಿ। ಅನಿಚ್ಚತೋ ವಾ ಉಪಸಂಹರತೀತಿ ಸಙ್ಖಾರೋ ಚೇ, ‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಮನಸಿಕಾರಂ ಉಪಸಂಹರತಿ। ತದುಭಯನ್ತಿ ತಂ ಉಭಯಂ। ಉಪೇಕ್ಖಕೋತಿ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾಯ ಉಪೇಕ್ಖಕೋ। ಸತೋತಿ ಸತಿವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತತ್ತಾ। ಸಮ್ಪಜಾನೋತಿ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರಿತ್ತಾ। ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಕಾರಣವಸೇನ ಚಕ್ಖೂತಿ ಲದ್ಧವೋಹಾರೇನ ರೂಪದಸ್ಸನಸಮತ್ಥೇನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ। ಪೋರಾಣಾ ಪನಾಹು – ‘‘ಚಕ್ಖು ರೂಪಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ ಅಚಿತ್ತಕತ್ತಾ, ಚಿತ್ತಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ ಅಚಕ್ಖುಕತ್ತಾ, ದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಸಙ್ಘಟ್ಟನೇ ಪನ ಪಸಾದವತ್ಥುಕೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಪಸ್ಸತಿ। ಈದಿಸೀ ಪನೇಸಾ ‘ಧನುನಾ ವಿಜ್ಝತೀ’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಸಸಮ್ಭಾರಕಥಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೩೫೨)। ಅಥ ವಾ ಚಕ್ಖುನಾ ಕರಣಭೂತೇನ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನೇವ ಸುಮನೋ ಹೋತೀತಿ ಗೇಹಸಿತಸೋಮನಸ್ಸಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ, ನ ಕಿರಿಯಭೂತಾಯ ಸೋಮನಸ್ಸವೇದನಾಯ। ನ ದುಮ್ಮನೋತಿ ಸಬ್ಬದೋಮನಸ್ಸಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ। ಉಪೇಕ್ಖಕೋ ವಿಹರತೀತಿ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಾಪಾಥೇ ಪರಿಸುದ್ಧಪಕತಿಭಾವಾವಿಜಹನಾಕಾರಭೂತಾಯ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ಪವತ್ತನತೋ ‘‘ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾಯ ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತುಪೇಕ್ಖಾಯ ಉಪೇಕ್ಖಕೋ ವಿಹರತಿ। ಸೋತೇನ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    17. Ariyiddhiniddese ariyā iddhīti cetovasippattānaṃ khīṇāsavaariyānaṃyeva sambhavato ariyā iddhīti vuccatīti. Idha bhikkhūti imasmiṃ sāsane khīṇāsavo bhikkhu. Aniṭṭhe vatthusminti ārammaṇapakatiyā amanāpe vatthusmiṃ satte vā saṅkhāre vā. Mettāya vā pharatīti satto ce hoti, mettābhāvanāya pharati. Dhātuto vā upasaṃharatīti saṅkhāro ce hoti, ‘‘dhātumatta’’nti dhātumanasikāraṃ upasaṃharati. Sattepi dhātūpasaṃhāro vaṭṭati. Asubhāya vā pharatīti satto ce, asubhabhāvanāya pharati. Aniccato vā upasaṃharatīti saṅkhāro ce, ‘‘anicca’’nti manasikāraṃ upasaṃharati. Tadubhayanti taṃ ubhayaṃ. Upekkhakoti chaḷaṅgupekkhāya upekkhako. Satoti sativepullappattattā. Sampajānoti paññāya sampajānakārittā. Cakkhunā rūpaṃ disvāti kāraṇavasena cakkhūti laddhavohārena rūpadassanasamatthena cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvā. Porāṇā panāhu – ‘‘cakkhu rūpaṃ na passati acittakattā, cittaṃ na passati acakkhukattā, dvārārammaṇasaṅghaṭṭane pana pasādavatthukena cittena passati. Īdisī panesā ‘dhanunā vijjhatī’tiādīsu viya sasambhārakathā nāma hoti. Tasmā cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvāti ayamettha attho’’ti (dha. sa. aṭṭha. 1352). Atha vā cakkhunā karaṇabhūtena rūpaṃ disvāti attho. Neva sumano hotīti gehasitasomanassapaṭikkhepo, na kiriyabhūtāya somanassavedanāya. Na dummanoti sabbadomanassapaṭikkhepo. Upekkhako viharatīti iṭṭhāniṭṭhārammaṇāpāthe parisuddhapakatibhāvāvijahanākārabhūtāya chasu dvāresu pavattanato ‘‘chaḷaṅgupekkhā’’ti laddhanāmāya tatramajjhattupekkhāya upekkhako viharati. Sotena saddaṃ sutvātiādīsupi eseva nayo.

    ೧೮. ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಿದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಕ್ಖೀನನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಕ್ಖಿಜಾತಾನಂ ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾ ವಿನಾಯೇವ ಆಕಾಸೇನ ಗಮನಂ। ತಥಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ದೇವಾನಂ ಆಕಾಸಗಮನಂ ದಸ್ಸನಾದೀನಿ ಚ। ಏಕಚ್ಚಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನನ್ತಿ ಪಠಮಕಪ್ಪಿಕಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ। ಏಕಚ್ಚಾನಂ ವಿನಿಪಾತಿಕಾನನ್ತಿ ಪಿಯಙ್ಕರಮಾತಾ ಪುನಬ್ಬಸುಮಾತಾ ಫುಸ್ಸಮಿತ್ತಾ ಧಮ್ಮಗುತ್ತಾತಿಏವಮಾದೀನಂ ಸುಖಸಮುಸ್ಸಯತೋ ವಿನಿಪತಿತತ್ತಾ ವಿನಿಪಾತಿಕಾನಂ ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ಪೇತಾನಂ ನಾಗಸುಪಣ್ಣಾನಞ್ಚ ಆಕಾಸಗಮನಾದಿಕಂ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಾ ಇದ್ಧಿ।

    18. Kammavipākajiddhiniddese sabbesaṃ pakkhīnanti sabbesaṃ pakkhijātānaṃ jhānābhiññā vināyeva ākāsena gamanaṃ. Tathā sabbesaṃ devānaṃ ākāsagamanaṃ dassanādīni ca. Ekaccānaṃ manussānanti paṭhamakappikānaṃ manussānaṃ. Ekaccānaṃ vinipātikānanti piyaṅkaramātā punabbasumātā phussamittā dhammaguttātievamādīnaṃ sukhasamussayato vinipatitattā vinipātikānaṃ aññesañca petānaṃ nāgasupaṇṇānañca ākāsagamanādikaṃ kammavipākajā iddhi.

    ಪುಞ್ಞವತೋ ಇದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೇ ರಾಜಾತಿ ಧಮ್ಮೇನ ಪರೇಸಂ ರಞ್ಜನತೋ ರಾಜಾ। ರತನಚಕ್ಕಂ ವತ್ತೇತೀತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ। ವೇಹಾಸಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ। ಚತುರಙ್ಗಿನಿಯಾತಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರಥಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಚತುಅಙ್ಗವತಿಯಾ। ಸೇನಾತಿ ತೇಸಂ ಸಮೂಹಮತ್ತಮೇವ। ಅನ್ತಮಸೋತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋ। ಅಸ್ಸಬನ್ಧಾ ನಾಮ ಅಸ್ಸಾನಂ ರಕ್ಖಕಾ। ಗೋಪುರಿಸಾ ನಾಮ ಗುನ್ನಂ ರಕ್ಖಕಾ। ಉಪಾದಾಯಾತಿ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ। ಏವಂ ತೇಸಂ ವೇಹಾಸಗಮನಞ್ಚ ಪುಞ್ಞವತೋ ಇದ್ಧೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Puññavato iddhiniddese rājāti dhammena paresaṃ rañjanato rājā. Ratanacakkaṃ vattetīti cakkavattī. Vehāsaṃ gacchatīti accantasaṃyogatthe upayogavacanaṃ. Caturaṅginiyāti hatthiassarathapattisaṅkhātacatuaṅgavatiyā. Senāti tesaṃ samūhamattameva. Antamasoti heṭṭhimantato. Assabandhā nāma assānaṃ rakkhakā. Gopurisā nāma gunnaṃ rakkhakā. Upādāyāti avissajjetvā. Evaṃ tesaṃ vehāsagamanañca puññavato iddhīti attho.

    ಜೋತಿಕಸ್ಸ ಗಹಪತಿಸ್ಸ ಪುಞ್ಞವತೋ ಇದ್ಧೀತಿ ಜೋತಿಕೋ ನಾಮ ಪುಬ್ಬೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಜಾತದಿವಸೇ ಸಕಲನಗರೇ ಸಬ್ಬಾವುಧಾನಿ ಜಲಿಂಸು, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕಾಯಾರುಳ್ಹಾನಿ ಆಭರಣಾನಿಪಿ ಪಜ್ಜಲಿತಾನಿ ವಿಯ ಓಭಾಸಂ ಮುಞ್ಚಿಂಸು, ನಗರಂ ಏಕಪಜ್ಜೋತಂ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಸಕಲನಗರಸ್ಸ ಏಕಜೋತಿಭೂತತ್ತಾ ಜೋತಿಕೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು। ಅಥಸ್ಸ ವಯಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಗೇಹಕರಣತ್ಥಾಯ ಭೂಮಿತಲೇ ಸೋಧಿಯಮಾನೇ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸೋಳಸಕರೀಸಮತ್ತೇ ಠಾನೇ ಪಥವಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸತ್ತರತನಮಯಂ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಂ ಪಾಸಾದಂ ಉಟ್ಠಾಪೇಸಿ, ಪಾಸಾದಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸತ್ತರತನಮಯೇ ಸತ್ತದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಯುತ್ತೇ ಸತ್ತಪಾಕಾರೇ ಉಟ್ಠಾಪೇಸಿ, ಪಾಕಾರಪರಿಯನ್ತೇ ಚತುಸಟ್ಠಿ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೇ ಉಟ್ಠಾಪೇಸಿ, ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಚತೂಸು ಕಣ್ಣೇಸು ಯೋಜನಿಕತಿಗಾವುತಿಕದ್ವಿಗಾವುತಿಕಏಕಗಾವುತಿಕಾ ಚತಸ್ಸೋ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯೋ ಉಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಚತೂಸು ಕಣ್ಣೇಸು ತರುಣತಾಲಕ್ಖನ್ಧಪ್ಪಮಾಣಾ ಚತಸ್ಸೋ ಸುವಣ್ಣಮಯಾ ಉಚ್ಛುಯಟ್ಠಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು। ತಾಸಂ ಮಣಿಮಯಾನಿ ಪತ್ತಾನಿ ಸುವಣ್ಣಮಯಾನಿ ಪಬ್ಬಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ಸತ್ತಸು ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಏಕದ್ವಿತಿಚತುಪಞ್ಚಛಸತ್ತಯಕ್ಖಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಾ ಸತ್ತ ಯಕ್ಖಾ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು।

    Jotikassagahapatissa puññavato iddhīti jotiko nāma pubbe paccekabuddhesu katādhikāro rājagahanagare seṭṭhi. Tassa kira jātadivase sakalanagare sabbāvudhāni jaliṃsu, sabbesaṃ kāyāruḷhāni ābharaṇānipi pajjalitāni viya obhāsaṃ muñciṃsu, nagaraṃ ekapajjotaṃ ahosi. Athassa nāmaggahaṇadivase sakalanagarassa ekajotibhūtattā jotikoti nāmaṃ kariṃsu. Athassa vayappattakāle gehakaraṇatthāya bhūmitale sodhiyamāne sakko devarājā āgantvā soḷasakarīsamatte ṭhāne pathaviṃ bhinditvā sattaratanamayaṃ sattabhūmikaṃ pāsādaṃ uṭṭhāpesi, pāsādaṃ parikkhipitvā sattaratanamaye sattadvārakoṭṭhakayutte sattapākāre uṭṭhāpesi, pākārapariyante catusaṭṭhi kapparukkhe uṭṭhāpesi, pāsādassa catūsu kaṇṇesu yojanikatigāvutikadvigāvutikaekagāvutikā catasso nidhikumbhiyo uṭṭhāpesi. Pāsādassa catūsu kaṇṇesu taruṇatālakkhandhappamāṇā catasso suvaṇṇamayā ucchuyaṭṭhiyo nibbattiṃsu. Tāsaṃ maṇimayāni pattāni suvaṇṇamayāni pabbāni ahesuṃ. Sattasu dvārakoṭṭhakesu ekekasmiṃ ekadviticatupañcachasattayakkhasahassaparivārā satta yakkhā ārakkhaṃ gaṇhiṃsu.

    ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಮಹಾರಾಜಾ ಪಾಸಾದಾದೀನಂ ಉಟ್ಠಾನಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಛತ್ತಂ ಪಹಿಣಿ। ಸೋ ಜೋತಿಕಸೇಟ್ಠೀತಿ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಪಾಕಟೋ ಹುತ್ವಾ ಉತ್ತರಕುರುತೋ ದೇವತಾಹಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಿರಿಗಬ್ಭೇ ನಿಸೀದಾಪಿತಾಯ ಏಕಞ್ಚ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಂ ತಯೋ ಚ ಜೋತಿಪಾಸಾಣೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಾಯ ಭರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಸಾದೇ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ವಸಿ। ತೇಸಂ ಯಾವಜೀವಂ ತಾಯ ಏಕತಣ್ಡುಲನಾಳಿಯಾ ಭತ್ತಂ ಪಹೋಸಿ। ಸಚೇ ಕಿರ ತೇ ಸಕಟಸತಮ್ಪಿ ತಣ್ಡುಲಾನಂ ಪೂರೇತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಾ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಯೇವ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ಭತ್ತಪಚನಕಾಲೇ ತಣ್ಡುಲೇ ಉಕ್ಖಲಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪಾಸಾಣಾನಂ ಉಪರಿ ಠಪೇನ್ತಿ। ಪಾಸಾಣಾ ತಾವದೇವ ಪಜ್ಜಲಿತ್ವಾ ಭತ್ತೇ ಪಕ್ಕಮತ್ತೇ ನಿಬ್ಬಾಯನ್ತಿ। ತೇನೇವ ಸಞ್ಞಾಣೇನ ಭತ್ತಸ್ಸ ಪಕ್ಕಭಾವಂ ಜಾನನ್ತಿ। ಸೂಪೇಯ್ಯಾದಿಪಚನಕಾಲೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏವಂ ತೇಸಂ ಜೋತಿಪಾಸಾಣೇಹಿ ಆಹಾರೋ ಪಚ್ಚತಿ, ಮಣಿಆಲೋಕೇನ ವಸನ್ತಿ। ಅಗ್ಗಿಸ್ಸ ವಾ ದೀಪಸ್ಸ ವಾ ಓಭಾಸಮೇವ ನ ಜಾನಿಂಸು। ಜೋತಿಕಸ್ಸ ಕಿರ ಏವರೂಪಾ ಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ। ಮಹಾಜನೋ ಯಾನಾದೀಹಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಆಗಚ್ಛತಿ। ಜೋತಿಕಸೇಟ್ಠಿ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಉತ್ತರಕುರುತಣ್ಡುಲಾನಂ ಭತ್ತಂ ದಾಪೇತಿ, ‘‘ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೇಹಿ ವತ್ಥಾಭರಣಾನಿ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ಆಣಾಪೇತಿ, ‘‘ಗಾವುತಿಕನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯಾ ಮುಖಂ ವಿವರಾಪೇತ್ವಾ ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ಆಣಾಪೇತಿ। ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿಕೇಸು ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯಾ ಅಙ್ಗುಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಊನಂ ನಾಹೋಸೀತಿ ಅಯಮಸ್ಸ ಪುಞ್ಞವತೋ ಇದ್ಧಿ।

    Bimbisāramahārājā pāsādādīnaṃ uṭṭhānaṃ sutvā seṭṭhichattaṃ pahiṇi. So jotikaseṭṭhīti sakalajambudīpe pākaṭo hutvā uttarakuruto devatāhi ānetvā sirigabbhe nisīdāpitāya ekañca taṇḍulanāḷiṃ tayo ca jotipāsāṇe gahetvā āgatāya bhariyāya saddhiṃ tasmiṃ pāsāde mahāsampattiṃ anubhavanto vasi. Tesaṃ yāvajīvaṃ tāya ekataṇḍulanāḷiyā bhattaṃ pahosi. Sace kira te sakaṭasatampi taṇḍulānaṃ pūretukāmā honti, sā taṇḍulanāḷiyeva hutvā tiṭṭhati. Bhattapacanakāle taṇḍule ukkhaliyaṃ pakkhipitvā tesaṃ pāsāṇānaṃ upari ṭhapenti. Pāsāṇā tāvadeva pajjalitvā bhatte pakkamatte nibbāyanti. Teneva saññāṇena bhattassa pakkabhāvaṃ jānanti. Sūpeyyādipacanakālepi eseva nayo. Evaṃ tesaṃ jotipāsāṇehi āhāro paccati, maṇiālokena vasanti. Aggissa vā dīpassa vā obhāsameva na jāniṃsu. Jotikassa kira evarūpā sampattīti sakalajambudīpe pākaṭo ahosi. Mahājano yānādīhi dassanatthāya āgacchati. Jotikaseṭṭhi āgatāgatānaṃ uttarakurutaṇḍulānaṃ bhattaṃ dāpeti, ‘‘kapparukkhehi vatthābharaṇāni gaṇhantū’’ti āṇāpeti, ‘‘gāvutikanidhikumbhiyā mukhaṃ vivarāpetvā yāpanamattaṃ gaṇhantū’’ti āṇāpeti. Sakalajambudīpavāsikesu dhanaṃ gahetvā gacchantesu nidhikumbhiyā aṅgulamattampi ūnaṃ nāhosīti ayamassa puññavato iddhi.

    ಜಟಿಲಸ್ಸ ಗಹಪತಿಸ್ಸ ಪುಞ್ಞವತೋ ಇದ್ಧೀತಿ ಜಟಿಲೋ ನಾಮ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಧಾತುಚೇತಿಯೇ ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಸೇಟ್ಠಿ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಮಾತಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಅಭಿರೂಪಾ ಅಹೋಸಿ । ತಂ ಪನ್ನರಸಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಕಾಲೇ ಆರಕ್ಖನತ್ಥಾಯ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿತಲೇ ವಾಸಯಿಂಸು। ತಂ ಏಕದಿವಸಂ ವಾತಪಾನಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಓಲೋಕಿಯಮಾನಂ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಜ್ಜಾಧರೋ ದಿಸ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸಿನೇಹೋ ವಾತಪಾನೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವಮಕಾಸಿ। ಸಾ ತೇನ ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಿ। ಅಥ ನಂ ದಾಸೀ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಮ, ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಹೋತು, ಕಸ್ಸಚಿ ಮಾ ಆಚಿಕ್ಖೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ಭಯೇನ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ಸಾಪಿ ದಸಮೇ ಮಾಸೇ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿತ್ವಾ ನವಭಾಜನಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ತಂ ದಾರಕಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಭಾಜನಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಪುಪ್ಫದಾಮಾನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಸೀಸೇನ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾಯ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಹಿ, ‘ಕಿಂ ಇದ’ನ್ತಿ ಚ ಪುಟ್ಠಾ ‘ಅಯ್ಯಾಯ ಮೇ ಬಲಿಕಮ್ಮ’ನ್ತಿ ವದೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ದಾಸಿಂ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಸಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಹೇಟ್ಠಾಗಙ್ಗಾಯಪಿ ದ್ವೇ ಇತ್ಥಿಯೋ ನ್ಹಾಯಮಾನಾ ತಂ ಭಾಜನಂ ಉದಕೇನ ಆಹರಿಯಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಏಕಾ ‘‘ಮಯ್ಹೇತಂ ಭಾಜನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಏಕಾ ‘‘ಯಂ ಏತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ, ತಂ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಭಾಜನೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ತಂ ಆದಾಯ ಥಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವಿವರಿತ್ವಾ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಏಕಾ ‘‘ಮಮ ಭಾಜನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ದಾರಕೋ ಮಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಏಕಾ ‘‘ಯಂ ಭಾಜನಸ್ಸ ಅನ್ತೋ, ತಂ ಮಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಮಮ ದಾರಕೋ’’ತಿ ಆಹ। ತಾ ವಿವದಮಾನಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚೇಸು ವಿನಿಚ್ಛಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇಸು ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಂಸು। ರಾಜಾ ತಾಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ದಾರಕಂ ಗಣ್ಹ, ತ್ವಂ ಭಾಜನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಯಾಯ ಪನ ದಾರಕೋ ಲದ್ಧೋ, ಸಾ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ ಹೋತಿ। ಸಾ ತಂ ದಾರಕಂ ‘‘ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪೋಸೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಜಾತದಿವಸೇ ಗಬ್ಭಮಲಸ್ಸ ಧೋವಿತ್ವಾ ಅನಪನೀತತ್ತಾ ಕೇಸಾ ಜಟಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು। ತೇನಸ್ಸ ಜಟಿಲೋತೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।

    Jaṭilassa gahapatissa puññavato iddhīti jaṭilo nāma kassapassa bhagavato dhātucetiye katādhikāro takkasilāyaṃ seṭṭhi. Tassa kira mātā bārāṇasiyaṃ seṭṭhidhītā abhirūpā ahosi . Taṃ pannarasasoḷasavassuddesikakāle ārakkhanatthāya sattabhūmikassa pāsādassa uparitale vāsayiṃsu. Taṃ ekadivasaṃ vātapānaṃ vivaritvā bahi olokiyamānaṃ ākāsena gacchanto vijjādharo disvā uppannasineho vātapānena pavisitvā tāya saddhiṃ santhavamakāsi. Sā tena gabbhaṃ gaṇhi. Atha naṃ dāsī disvā ‘‘amma, kiṃ ida’’nti vatvā ‘‘hotu, kassaci mā ācikkhī’’ti vuttā bhayena tuṇhī ahosi. Sāpi dasame māse puttaṃ vijāyitvā navabhājanaṃ āharāpetvā tattha taṃ dārakaṃ nipajjāpetvā taṃ bhājanaṃ pidahitvā upari pupphadāmāni ṭhapetvā ‘‘imaṃ sīsena ukkhipitvā gantvā gaṅgāya vissajjehi, ‘kiṃ ida’nti ca puṭṭhā ‘ayyāya me balikamma’nti vadeyyāsī’’ti dāsiṃ āṇāpesi. Sā tathā akāsi. Heṭṭhāgaṅgāyapi dve itthiyo nhāyamānā taṃ bhājanaṃ udakena āhariyamānaṃ disvā ekā ‘‘mayhetaṃ bhājana’’nti āha. Ekā ‘‘yaṃ etassa anto, taṃ mayha’’nti vatvā bhājane sampatte taṃ ādāya thale ṭhapetvā vivaritvā dārakaṃ disvā ekā ‘‘mama bhājana’’nti vuttattā ‘‘dārako mameva hotī’’ti āha. Ekā ‘‘yaṃ bhājanassa anto, taṃ mamā’’ti vuttattā ‘‘mama dārako’’ti āha. Tā vivadamānā vinicchayaṃ gantvā amaccesu vinicchituṃ asakkontesu rañño santikaṃ agamaṃsu. Rājā tāsaṃ vacanaṃ sutvā ‘‘tvaṃ dārakaṃ gaṇha, tvaṃ bhājana’’nti āha. Yāya pana dārako laddho, sā mahākaccāyanattherassa upaṭṭhāyikā hoti. Sā taṃ dārakaṃ ‘‘therassa santike pabbājessāmī’’ti posesi. Tassa jātadivase gabbhamalassa dhovitvā anapanītattā kesā jaṭitā hutvā aṭṭhaṃsu. Tenassa jaṭiloteva nāmaṃ akaṃsu.

    ತಸ್ಸ ಪದಸಾ ವಿಚರಣಕಾಲೇ ಥೇರೋ ತಂ ಗೇಹಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ಉಪಾಸಿಕಾ ಥೇರಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಆಹಾರಮದಾಸಿ। ಥೇರೋ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಉಪಾಸಿಕೇ, ದಾರಕೋ ತೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಾಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸನ್ತಿ ಪೋಸೇಸಿ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ತಂ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಸ ಗಿಹಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತುಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ ಸತ್ತೋ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿಸ್ಸತಿ, ದಹರೋ ಏವ ಚ ತಾವ, ಞಾಣಮ್ಪಿ ತಾವಸ್ಸ ಪರಿಪಾಕಂ ನ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ಆದಾಯ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಏಕಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ದಾರಕೋ, ಭನ್ತೇ, ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಆಮ, ಉಪಾಸಕ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತಿ, ದಹರೋ ತಾವ ತವ ಸನ್ತಿಕೇ ಹೋತೂ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ತಂ ಪುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ। ತಸ್ಸ ಪನ ಗೇಹೇ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಭಣ್ಡಕಂ ಉಸ್ಸನ್ನಂ ಹೋತಿ। ಸೋ ಗಾಮನ್ತರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ತಂ ಭಣ್ಡಕಂ ಆಪಣಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡಕಸ್ಸ ಮೂಲಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದದೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।

    Tassa padasā vicaraṇakāle thero taṃ gehaṃ piṇḍāya pāvisi. Upāsikā theraṃ nisīdāpetvā āhāramadāsi. Thero dārakaṃ disvā ‘‘upāsike, dārako te laddho’’ti pucchi. ‘‘Āma, bhante, imāhaṃ tumhākaṃ santike pabbājessanti posesi’’nti āha. Thero ‘‘sādhū’’ti taṃ ādāya gacchanto ‘‘atthi nu kho imassa gihisampattiṃ anubhavituṃ puññakamma’’nti olokento ‘‘mahāpuñño satto mahāsampattiṃ anubhavissati, daharo eva ca tāva, ñāṇampi tāvassa paripākaṃ na gacchatī’’ti cintetvā taṃ ādāya takkasilāyaṃ ekassa upaṭṭhākassa gehaṃ agamāsi. So theraṃ vanditvā ṭhito dārakaṃ disvā ‘‘dārako, bhante, laddho’’ti pucchi. ‘‘Āma, upāsaka, pabbajissati, daharo tāva tava santike hotū’’ti. So ‘‘sādhu, bhante’’ti taṃ puttaṭṭhāne ṭhapetvā paṭijaggi. Tassa pana gehe dvādasa vassāni bhaṇḍakaṃ ussannaṃ hoti. So gāmantaraṃ gacchanto sabbampi taṃ bhaṇḍakaṃ āpaṇaṃ āharitvā tassa tassa bhaṇḍakassa mūlaṃ ācikkhitvā ‘‘idañcidañca ettakaṃ nāma dhanaṃ gahetvā dadeyyāsī’’ti vatvā pakkāmi.

    ತಂ ದಿವಸಂ ನಗರಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ ದೇವತಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಜೀರಕಮರಿಚಮತ್ತಕೇನಾಪಿ ಅತ್ಥಿಕೇ ತಸ್ಸೇವ ಆಪಣಾಭಿಮುಖೇ ಕರಿಂಸು। ಸೋ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಉಸ್ಸನ್ನಭಣ್ಡಕಂ ಏಕದಿವಸೇನೇವ ವಿಕ್ಕಿಣಿ। ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಪಣೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ತೇ, ತಾತ, ಭಣ್ಡಕಂ ನಾಸಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ‘‘ನ ನಾಸಿತಂ, ತಾತ, ಸಬ್ಬಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಕ್ಕಿಣಿತಂ, ಇದಂ ಅಸುಕಸ್ಸ ಮೂಲಂ, ಇದಂ ಅಸುಕಸ್ಸ ಮೂಲ’’ನ್ತಿ ಸಬ್ಬಮೂಲಂ ತಸ್ಸೇವ ಅಪ್ಪೇಸಿ। ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಅನಗ್ಘೋ ಪುರಿಸೋ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಜೀವಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ವಯಪ್ಪತ್ತಂ ಧೀತರಂ ತಸ್ಸ ದತ್ವಾ ‘‘ಗೇಹಮಸ್ಸ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಪುರಿಸೇ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಗೇಹೇ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇ ವಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥಸ್ಸ ಗೇಹಪವಿಸನಕಾಲೇ ಏಕೇನ ಪಾದೇನ ಉಮ್ಮಾರೇ ಅಕ್ಕನ್ತಮತ್ತೇ ಗೇಹಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಭಾಗೇ ಭೂಮಿಟ್ಠಾನೇ ಅಸೀತಿಹತ್ಥೋ ಸುವಣ್ಣಪಬ್ಬತೋ ಉಟ್ಠಹಿ। ರಾಜಾ ಕಿರ ಜಟಿಲಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಭೂಮಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಬ್ಬತೋ ಉಟ್ಠಿತೋತಿ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿಛತ್ತಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋ ಜಟಿಲಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಅಹೋಸೀತಿ ಅಯಮಸ್ಸ ಪುಞ್ಞವತೋ ಇದ್ಧಿ।

    Taṃ divasaṃ nagarapariggāhikā devatā antamaso jīrakamaricamattakenāpi atthike tasseva āpaṇābhimukhe kariṃsu. So dvādasa vassāni ussannabhaṇḍakaṃ ekadivaseneva vikkiṇi. Kuṭumbiko āgantvā āpaṇe kiñci adisvā ‘‘sabbaṃ te, tāta, bhaṇḍakaṃ nāsita’’nti āha. ‘‘Na nāsitaṃ, tāta, sabbaṃ tumhehi vuttanayena vikkiṇitaṃ, idaṃ asukassa mūlaṃ, idaṃ asukassa mūla’’nti sabbamūlaṃ tasseva appesi. Kuṭumbiko pasīditvā ‘‘anaggho puriso yattha katthaci jīvituṃ samattho’’ti attano vayappattaṃ dhītaraṃ tassa datvā ‘‘gehamassa karothā’’ti purise āṇāpetvā niṭṭhite gehe ‘‘gacchatha tumhe, attano gehe vasathā’’ti āha. Athassa gehapavisanakāle ekena pādena ummāre akkantamatte gehassa pacchimabhāge bhūmiṭṭhāne asītihattho suvaṇṇapabbato uṭṭhahi. Rājā kira jaṭilassa gehe bhūmiṃ bhinditvā suvaṇṇapabbato uṭṭhitoti sutvā tassa seṭṭhichattaṃ pesesi. So jaṭilaseṭṭhi nāma ahosīti ayamassa puññavato iddhi.

    ಮೇಣ್ಡಕಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಪುಞ್ಞವತೋ ಇದ್ಧೀತಿ (ಮಹಾವ॰ ೨೯೬) ಮೇಣ್ಡಕೋ ನಾಮ ವಿಪಸ್ಸಿಮ್ಹಿ ಭಗವತಿ ಕತಾಧಿಕಾರೋ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಭದ್ದಿಯನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಪಚ್ಛಿಮಗೇಹೇ ಅಟ್ಠಕರೀಸಮತ್ತೇ ಠಾನೇ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಉಸಭಪ್ಪಮಾಣಾ ಸುವಣ್ಣಮೇಣ್ಡಕಾ ಪಥವಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಯಾ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಪಹರಮಾನಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು, ತೇಸಂ ಮುಖೇಸು ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾನಂ ಸುತ್ತಾನಂ ಗೇಣ್ಡುಕಾ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಸಪ್ಪಿತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದೀಹಿ ಚ ವತ್ಥಚ್ಛಾದನಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಾದೀಹಿ ಚ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ತೇಸಂ ಮುಖತೋ ಗೇಣ್ಡುಕಂ ಅಪನೇನ್ತಿ। ಏಕಸ್ಸಪಿ ಮೇಣ್ಡಕಸ್ಸ ಮುಖತೋ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸೀನಂ ಪಹೋನಕಂ ಸಪ್ಪಿತೇಲಮಧುಫಾಣಿತವತ್ಥಚ್ಛಾದನಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ನಿಕ್ಖಮತಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯೇಸ ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠೀತಿ ಪಞ್ಞಾಯೀತಿ ಅಯಮಸ್ಸ ಪುಞ್ಞವತೋ ಇದ್ಧಿ।

    Meṇḍakassa seṭṭhissa puññavato iddhīti (mahāva. 296) meṇḍako nāma vipassimhi bhagavati katādhikāro magadharaṭṭhe bhaddiyanagare seṭṭhi. Tassa kira pacchimagehe aṭṭhakarīsamatte ṭhāne hatthiassausabhappamāṇā suvaṇṇameṇḍakā pathaviṃ bhinditvā piṭṭhiyā piṭṭhiṃ paharamānā uṭṭhahiṃsu, tesaṃ mukhesu pañcavaṇṇānaṃ suttānaṃ geṇḍukā pakkhittā honti. Sappitelamadhuphāṇitādīhi ca vatthacchādanahiraññasuvaṇṇādīhi ca atthe sati tesaṃ mukhato geṇḍukaṃ apanenti. Ekassapi meṇḍakassa mukhato sakalajambudīpavāsīnaṃ pahonakaṃ sappitelamadhuphāṇitavatthacchādanahiraññasuvaṇṇaṃ nikkhamati. Tato paṭṭhāyesa meṇḍakaseṭṭhīti paññāyīti ayamassa puññavato iddhi.

    ಘೋಸಿತಸ್ಸ ಗಹಪತಿಸ್ಸ ಪುಞ್ಞವತೋ ಇದ್ಧೀತಿ ಘೋಸಿತೋ (ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧.೨೬೦-೨೬೧) ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಕತಾಧಿಕಾರೋ ಸಕ್ಕರಟ್ಠೇ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಸೇಟ್ಠಿ। ಸೋ ಕಿರ ದೇವಲೋಕತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ನಗರಸೋಭಿನಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಸಾ ತಂ ವಿಜಾತದಿವಸೇ ಸುಪ್ಪೇ ಸಯಾಪೇತ್ವಾ ಸಙ್ಕಾರಕೂಟೇ ಛಡ್ಡಾಪೇಸಿ। ದಾರಕಂ ಕಾಕಸುನಖಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಪುತ್ತಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಗೇಹಂ ನೇಸಿ। ತದಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಕಸೇಟ್ಠಿ ಪುರೋಹಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಆಚರಿಯ, ಅಜ್ಜ ತೇ ತಿಥಿಕರಣನಕ್ಖತ್ತಾದಯೋ ಓಲೋಕಿತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಮಹಾಸೇಟ್ಠೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಜನಪದಸ್ಸ ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಅಜ್ಜ ಜಾತದಾರಕೋ ಜೇಟ್ಠಸೇಟ್ಠಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತದಾ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಭರಿಯಾ ಗರುಗಬ್ಭಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಸೀಘಂ ಗೇಹಂ ಪೇಸೇಸಿ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಜಾನಾಹಿ ನಂ ವಿಜಾತಾ ವಾ, ನ ವಾ’’ತಿ। ‘‘ನ ವಿಜಾತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಾಳಿಂ ನಾಮ ದಾಸಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ ಅಜ್ಜ ಜಾತದಾರಕಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ಉಪಧಾರೇನ್ತೀ ತಂ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ದಾರಕಂ ತಂ ದಿವಸಂ ಜಾತಂ ಞತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆನೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಧೀತಾ ಜಾಯಿಸ್ಸತಿ, ತಾಯ ನಂ ಸದ್ಧಿಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಸಚೇ ಪುತ್ತೋ ಜಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಘಾತೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ಗೇಹೇ ವಡ್ಢಾಪೇಸಿ।

    Ghositassagahapatissa puññavato iddhīti ghosito (a. ni. aṭṭha. 1.1.260-261) nāma paccekasambuddhe katādhikāro sakkaraṭṭhe kosambiyaṃ seṭṭhi. So kira devalokato cavitvā kosambiyaṃ nagarasobhiniyā kucchismiṃ nibbatti. Sā taṃ vijātadivase suppe sayāpetvā saṅkārakūṭe chaḍḍāpesi. Dārakaṃ kākasunakhā parivāretvā nisīdiṃsu. Eko puriso taṃ disvāva puttasaññaṃ paṭilabhitvā ‘‘putto me laddho’’ti gehaṃ nesi. Tadā kosambikaseṭṭhi purohitaṃ disvā ‘‘kiṃ, ācariya, ajja te tithikaraṇanakkhattādayo olokitā’’ti pucchitvā ‘‘āma, mahāseṭṭhī’’ti vutte ‘‘janapadassa kiṃ bhavissatī’’ti pucchi. ‘‘Imasmiṃ nagare ajja jātadārako jeṭṭhaseṭṭhi bhavissatī’’ti āha. Tadā seṭṭhino bhariyā garugabbhā hoti, tasmā so sīghaṃ gehaṃ pesesi ‘‘gaccha, jānāhi naṃ vijātā vā, na vā’’ti. ‘‘Na vijātā’’ti sutvā gehaṃ gantvā kāḷiṃ nāma dāsiṃ pakkositvā sahassaṃ datvā ‘‘gaccha, imasmiṃ nagare upadhāretvā ajja jātadārakaṃ gaṇhitvā ehī’’ti āha. Sā upadhārentī taṃ gehaṃ gantvā taṃ dārakaṃ taṃ divasaṃ jātaṃ ñatvā sahassaṃ datvā ānetvā seṭṭhino dassesi. Seṭṭhi ‘‘sace me dhītā jāyissati, tāya naṃ saddhiṃ nivāsetvā seṭṭhiṭṭhānassa sāmikaṃ karissāmi. Sace putto jāyissati, ghātessāmi na’’nti cintetvā taṃ gehe vaḍḍhāpesi.

    ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿಸ್ಸತಿ। ಇದಾನೇವ ನಂ ಮಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಕಾಳಿಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ ಜೇ, ವಜತೋ ಗುನ್ನಂ ನಿಕ್ಖಮನವೇಲಾಯ ವಜದ್ವಾರಮಜ್ಝೇ ಇಮಂ ತಿರಿಯಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಹಿ, ಗಾವಿಯೋ ನಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಮದ್ದಿತಾಮದ್ದಿತಭಾವಂ ಪನಸ್ಸ ಞತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಗೋಪಾಲಕೇನ ವಜದ್ವಾರೇ ವಿವಟಮತ್ತೇಯೇವ ತಂ ತಥಾ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸಿ। ಗೋಗಣಜೇಟ್ಠಕೋ ಉಸಭೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋಪಿ ತಂದಿವಸಂ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದಾರಕಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಾದಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅನೇಕಸತಾ ಗಾವೋ ಉಸಭಸ್ಸ ದ್ವೇ ಪಸ್ಸಾನಿ ಘಂಸನ್ತಿಯೋ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು। ಗೋಪಾಲಕೋಪಿ ‘‘ಅಯಂ ಉಸಭೋ ಪುಬ್ಬೇ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಅಜ್ಜ ಪನ ಪಠಮಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಮಜ್ಝೇ ನಿಚ್ಚಲೋವ ಠಿತೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಪನ್ನಂ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುತ್ತಸಿನೇಹಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಗೇಹಂ ನೇಸಿ।

    Athassa bhariyā katipāhaccayena puttaṃ vijāyi. Seṭṭhi ‘‘imasmiṃ asati mama putto seṭṭhiṭṭhānaṃ labhissati. Idāneva naṃ māretuṃ vaṭṭatī’’ti kāḷiṃ āmantetvā ‘‘gaccha je, vajato gunnaṃ nikkhamanavelāya vajadvāramajjhe imaṃ tiriyaṃ nipajjāpehi, gāviyo naṃ madditvā māressanti, madditāmadditabhāvaṃ panassa ñatvā ehī’’ti āha. Sā gantvā gopālakena vajadvāre vivaṭamatteyeva taṃ tathā nipajjāpesi. Gogaṇajeṭṭhako usabho aññasmiṃ kāle sabbapacchā nikkhamantopi taṃdivasaṃ sabbapaṭhamaṃ nikkhamitvā dārakaṃ catunnaṃ pādānaṃ antare katvā aṭṭhāsi. Anekasatā gāvo usabhassa dve passāni ghaṃsantiyo nikkhamiṃsu. Gopālakopi ‘‘ayaṃ usabho pubbe sabbapacchā nikkhamati, ajja pana paṭhamaṃ nikkhamitvā dvāramajjhe niccalova ṭhito, kiṃ nu kho eta’’nti cintetvā gantvā tassa heṭṭhā nipannaṃ dārakaṃ disvā puttasinehaṃ paṭilabhitvā ‘‘putto me laddho’’ti gehaṃ nesi.

    ಕಾಳೀ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಪುಚ್ಛಿತಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ನಂ ಪುನ ಇಮಂ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ಪುನ ಆನೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ ಕಾಳಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಪಞ್ಚಸಕಟಸತಾನಿ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಉಟ್ಠಾಯ ವಾಣಿಜ್ಜಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಇಮಂ ನೇತ್ವಾ ಚಕ್ಕಮಗ್ಗೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಹಿ, ಗೋಣಾ ವಾ ನಂ ಮದ್ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಚಕ್ಕಂ ವಾ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸತಿ, ಪವತ್ತಿಞ್ಚಸ್ಸ ಞತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ। ಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಚಕ್ಕಮಗ್ಗೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸಿ। ಸಾಕಟಿಕಜೇಟ್ಠಕೋ ಪುರತೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಗೋಣಾ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ಧುರಂ ಛಡ್ಡೇಸುಂ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪಾಜಿಯಮಾನಾಪಿ ಪುರತೋ ನ ಗಚ್ಛಿಂಸು। ಏವಂ ತಸ್ಸ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸೇವ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಹಿ। ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮ ಗೋಣಾ ಕರಿಂಸೂ’’ತಿ ಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವತ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ತಂ ಗೇಹಂ ನೇಸಿ।

    Kāḷī gantvā seṭṭhinā pucchitā tamatthaṃ ārocetvā ‘‘gaccha, naṃ puna imaṃ sahassaṃ datvā ānehī’’ti vuttā puna ānetvā adāsi. Atha naṃ seṭṭhi āha – ‘‘amma kāḷi, imasmiṃ nagare pañcasakaṭasatāni paccūsakāle uṭṭhāya vāṇijjāya gacchanti, tvaṃ imaṃ netvā cakkamagge nipajjāpehi, goṇā vā naṃ maddissanti, cakkaṃ vā chindissati, pavattiñcassa ñatvā āgaccheyyāsī’’ti. Sā gantvā cakkamagge nipajjāpesi. Sākaṭikajeṭṭhako purato ahosi. Athassa goṇā taṃ ṭhānaṃ patvā dhuraṃ chaḍḍesuṃ, punappunaṃ āropetvā pājiyamānāpi purato na gacchiṃsu. Evaṃ tassa tehi saddhiṃ vāyamantasseva aruṇaṃ uṭṭhahi. So ‘‘kiṃ nāma goṇā kariṃsū’’ti maggaṃ olokento dārakaṃ disvā ‘‘bhāriyaṃ vata kamma’’nti cintetvā ‘‘putto me laddho’’ti tuṭṭhamānaso taṃ gehaṃ nesi.

    ಕಾಳೀಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಪುಚ್ಛಿತಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ನಂ ಪುನ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಆಹ – ‘‘ಇದಾನಿ ನಂ ಆಮಕಸುಸಾನಂ ನೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತರೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಹಿ, ತತ್ಥ ಸುನಖಾದೀಹಿ ಖಾದಿತೋ, ಅಮನುಸ್ಸೇನ ವಾ ಪಹಟೋ ಮರಿಸ್ಸತಿ, ಮತಾಮತಭಾವಞ್ಚಸ್ಸ ಜಾನಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ। ಸಾ ತಂ ನೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಂ ಸುನಖಾದಯೋ ವಾ ಅಮನುಸ್ಸೋ ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು। ಅಥೇಕೋ ಅಜಪಾಲೋ ಅಜಾ ಗೋಚರಂ ನೇನ್ತೋ ಸುಸಾನಪಸ್ಸೇನ ಗಚ್ಛತಿ। ಏಕಾ ಅಜಾ ಪಣ್ಣಾನಿ ಖಾದಮಾನಾ ಗಚ್ಛನ್ತರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ಠತ್ವಾ ದಾರಕಸ್ಸ ಥನಂ ಅದಾಸಿ। ಅಜಪಾಲಕೇನ ‘‘ಹೇ ಹೇ’’ತಿ ಸದ್ದೇ ಕತೇಪಿ ನ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಸೋ ‘‘ಯಟ್ಠಿಯಾ ನಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ನೀಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತರಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ಠತ್ವಾ ದಾರಕಂ ಖೀರಂ ಪಾಯನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ದಾರಕೇ ಪುತ್ತಸಿನೇಹಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಾಮಿ।

    Kāḷīpi gantvā seṭṭhinā pucchitā taṃ pavattiṃ ācikkhitvā ‘‘gaccha, naṃ puna sahassaṃ datvā ānehī’’ti vuttā tathā akāsi. Atha naṃ seṭṭhi āha – ‘‘idāni naṃ āmakasusānaṃ netvā gacchantare nipajjāpehi, tattha sunakhādīhi khādito, amanussena vā pahaṭo marissati, matāmatabhāvañcassa jānitvā āgaccheyyāsī’’ti. Sā taṃ netvā tattha nipajjāpetvā ekamante aṭṭhāsi. Taṃ sunakhādayo vā amanusso vā upasaṅkamituṃ nāsakkhiṃsu. Atheko ajapālo ajā gocaraṃ nento susānapassena gacchati. Ekā ajā paṇṇāni khādamānā gacchantaraṃ pavisitvā dārakaṃ disvā jaṇṇukehi ṭhatvā dārakassa thanaṃ adāsi. Ajapālakena ‘‘he he’’ti sadde katepi na nikkhami. So ‘‘yaṭṭhiyā naṃ paharitvā nīharissāmī’’ti gacchantaraṃ paviṭṭho jaṇṇukehi ṭhatvā dārakaṃ khīraṃ pāyantiṃ disvā dārake puttasinehaṃ paṭilabhitvā ‘‘putto me laddho’’ti ādāya pakkāmi.

    ಕಾಳೀ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಪುಚ್ಛಿತಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ನಂ ಪುನ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಅಯ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಇಮಂ ಆದಾಯ ಚೋರಪಪಾತಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಪಪಾತೇ ಖಿಪ, ಪಬ್ಬತಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಟಿಹಞ್ಞಮಾನೋ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಸ್ಸತಿ, ಮತಾಮತಭಾವಞ್ಚಸ್ಸ ಞತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ। ಸಾ ತಂ ತಥಾ ನೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ಠತ್ವಾ ಖಿಪಿ। ತಂ ಖೋ ಪನ ಪಬ್ಬತಕುಚ್ಛಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾವೇಳುಗುಮ್ಬೋ ಪಬ್ಬತಾನುಸಾರೇನೇವ ವಡ್ಢಿ, ತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಂ ಘನಜಾತೋ ಜಿಞ್ಜುಕಗುಮ್ಬೋ ಅವತ್ಥರಿ। ದಾರಕೋ ಪತನ್ತೋ ಕೋಜವೇ ವಿಯ ತಸ್ಮಿಂ ಪತಿ। ತಂ ದಿವಸಞ್ಚ ನಳಕಾರಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸ ವೇಣುಬಲಿ ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ವೇಳುಗುಮ್ಬಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಆರಭಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಚಲಿತೇ ದಾರಕೋ ಸದ್ದಮಕಾಸಿ। ಸೋ ದಾರಕಸದ್ದೋ ವಿಯಾತಿ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಆದಾಯ ಗತೋ। ಕಾಳೀ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಪುಚ್ಛಿತಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ನಂ ಪುನ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ।

    Kāḷī gantvā seṭṭhinā pucchitā taṃ pavattiṃ ācikkhitvā ‘‘gaccha, naṃ puna sahassaṃ datvā ānehī’’ti vuttā tathā akāsi. Aya naṃ seṭṭhi āha – ‘‘amma, imaṃ ādāya corapapātapabbataṃ abhiruhitvā papāte khipa, pabbatakucchiyaṃ paṭihaññamāno khaṇḍākhaṇḍiko hutvā bhūmiyaṃ patissati, matāmatabhāvañcassa ñatvā āgaccheyyāsī’’ti. Sā taṃ tathā netvā pabbatamatthake ṭhatvā khipi. Taṃ kho pana pabbatakucchiṃ nissāya mahāveḷugumbo pabbatānusāreneva vaḍḍhi, tassa matthakaṃ ghanajāto jiñjukagumbo avatthari. Dārako patanto kojave viya tasmiṃ pati. Taṃ divasañca naḷakārajeṭṭhakassa veṇubali patto hoti. So puttena saddhiṃ gantvā taṃ veḷugumbaṃ chindituṃ ārabhi. Tasmiṃ calite dārako saddamakāsi. So dārakasaddo viyāti ekena passena abhiruhitvā taṃ disvā ‘‘putto me laddho’’ti tuṭṭhacitto ādāya gato. Kāḷī gantvā seṭṭhinā pucchitā taṃ pavattiṃ ācikkhitvā ‘‘gaccha, naṃ puna sahassaṃ datvā ānehī’’ti vuttā tathā akāsi.

    ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವ ದಾರಕೋ ವಡ್ಢಿತೋ। ಮಹಾಘೋಸವಚನತ್ತಾ ಚಸ್ಸ ಘೋಸಿತೋತೇವ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ಕಣ್ಟಕೋ ವಿಯ ಖಾಯಿ, ಉಜುಕಂ ಓಲೋಕೇತುಮ್ಪಿ ನ ವಿಸಹಿ। ಅಥಸ್ಸ ಮರಣೂಪಾಯಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ‘‘ಕದಾ ಆವಾಪಂ ಆಲಿಮ್ಪೇಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಇದಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಮಮೇಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಿಂ ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಏಕೋ ಮೇ ಅವಜಾತಪುತ್ತೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ತವ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಥ ನಂ ಗಬ್ಭಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತಿಣ್ಹಾಯ ವಾಸಿಯಾ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚಾಟಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆವಾಪೇ ಪವೇಸೇಯ್ಯಾಸೀತಿ। ಇದಂ ತೇ ಸಹಸ್ಸಂ ಸಚ್ಚಕಾರಸದಿಸಂ, ಉತ್ತರಿಂ ಪನ ತೇ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಪಚ್ಛಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ।

    Seṭṭhino idañcidañca karontasseva dārako vaḍḍhito. Mahāghosavacanattā cassa ghositoteva nāmaṃ ahosi. So seṭṭhino akkhimhi kaṇṭako viya khāyi, ujukaṃ oloketumpi na visahi. Athassa maraṇūpāyaṃ cintento attano kumbhakārassa santikaṃ gantvā tassa ‘‘kadā āvāpaṃ ālimpessasī’’ti pucchitvā ‘‘sve’’ti vutte ‘‘tena hi idaṃ sahassaṃ gaṇhitvā mamekaṃ kammaṃ karohī’’ti āha. ‘‘Kiṃ sāmī’’ti? ‘‘Eko me avajātaputto atthi, taṃ tava santikaṃ pesissāmi, atha naṃ gabbhaṃ pavesetvā tiṇhāya vāsiyā khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinditvā cāṭiyaṃ pakkhipitvā āvāpe paveseyyāsīti. Idaṃ te sahassaṃ saccakārasadisaṃ, uttariṃ pana te kattabbayuttakaṃ pacchā karissāmī’’ti. Kumbhakāro ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi.

    ಸೇಟ್ಠಿ ಪುನದಿವಸೇ ಘೋಸಿತಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ ಮಯಾ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಏಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಆಣತ್ತೋ, ಏಹಿ , ತ್ವಂ ತಾತ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಂ ವದೇಹಿ ‘ಹಿಯ್ಯೋ ಕಿರ ಮೇ ಪಿತರಾ ಆಣತ್ತಂ ಕಮ್ಮಂ ನಿಪ್ಫಾದೇಹೀ’’’ತಿ ಪಹಿಣಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಅಗಮಾಸಿ। ತಂ ತತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಇತರೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪುತ್ತೋ ದಾರಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗುಳಕಕೀಳಂ ಕೀಳನ್ತೋ ದಿಸ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ‘‘ಕುಹಿಂ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಿತು ಸಾಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ ತತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇಮೇ ಮಂ ದಾರಕಾ ಬಹುಲಕ್ಖಂ ಜಿನಿಂಸು, ತಂ ಮೇ ಪಟಿಜಿನಿತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಅಹಂ ಪಿತು ಭಾಯಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ಭಾತಿಕ, ಅಹಂ ತಂ ಸಾಸನಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಬಹೂಹಿ ಜಿತೋ ಯಾವಾಹಂ ಆಗಚ್ಛಾಮಿ, ತಾವ ಮೇ ಲಕ್ಖಂ ಪಟಿಜಿನಾಹೀ’’ತಿ। ಘೋಸಿತೋ ಕಿರ ಗುಳಕಕೀಳಾಯಂ ಛೇಕೋ, ತೇನ ನಂ ಏವಂ ನಿಬನ್ಧಿ। ಸೋಪಿ ತಂ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ವದೇಹಿ ‘ಪಿತರಾ ಕಿರ ಮೇ ಹಿಯ್ಯೋ ಏಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಆಣತ್ತಂ, ತಂ ನಿಪ್ಫಾದೇಹೀ’’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ಅವಚ। ಅಥ ನಂ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ವುತ್ತನಿಯಾಮೇನ ಮಾರೇತ್ವಾ ಆವಾಪೇ ಖಿಪಿ। ಘೋಸಿತೋಪಿ ದಿವಸಭಾಗಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇವ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ತಾತ, ನ ಗತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅಗತಕಾರಣಞ್ಚ ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ಗತಕಾರಣಞ್ಚ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಧೀ ಧೀ’’ತಿ ಮಹಾವಿರವಂ ವಿರವಿತ್ವಾ ಸಕಲಸರೀರೇ ಪಕ್ಕುಥಿತಲೋಹಿತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ಕುಮ್ಭಕಾರ, ಮಾ ನಾಸಯಿ, ಮಾ ನಾಸಯೀ’’ತಿ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ತಂ ತಥಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಾ ಸದ್ದಂ ಕರಿ, ಕಮ್ಮಂ ನಿಪ್ಫನ್ನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಪಬ್ಬತೇನ ವಿಯ ಮಹನ್ತೇನ ಸೋಕೇನ ಅವತ್ಥಟೋ ಹುತ್ವಾ ಅನಪ್ಪಕಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇಸಿ।

    Seṭṭhi punadivase ghositaṃ pakkositvā ‘‘hiyyo mayā kumbhakāro ekaṃ kammaṃ āṇatto, ehi , tvaṃ tāta, tassa santikaṃ gantvā evaṃ vadehi ‘hiyyo kira me pitarā āṇattaṃ kammaṃ nipphādehī’’’ti pahiṇi. So ‘‘sādhū’’ti agamāsi. Taṃ tattha gacchantaṃ itaro seṭṭhino putto dārakehi saddhiṃ guḷakakīḷaṃ kīḷanto disvā pakkositvā ‘‘kuhiṃ gacchasī’’ti pucchitvā pitu sāsanaṃ gahetvā ‘‘kumbhakārassa santika’’nti vutte ‘‘ahaṃ tattha gamissāmi, ime maṃ dārakā bahulakkhaṃ jiniṃsu, taṃ me paṭijinitvā dehī’’ti āha. ‘‘Ahaṃ pitu bhāyāmī’’ti. ‘‘Mā bhāyi, bhātika, ahaṃ taṃ sāsanaṃ harissāmī’’ti. ‘‘Bahūhi jito yāvāhaṃ āgacchāmi, tāva me lakkhaṃ paṭijināhī’’ti. Ghosito kira guḷakakīḷāyaṃ cheko, tena naṃ evaṃ nibandhi. Sopi taṃ ‘‘tena hi gantvā kumbhakāraṃ vadehi ‘pitarā kira me hiyyo ekaṃ kammaṃ āṇattaṃ, taṃ nipphādehī’’’ti uyyojesi. So tassa santikaṃ gantvā tathā avaca. Atha naṃ kumbhakāro seṭṭhinā vuttaniyāmena māretvā āvāpe khipi. Ghositopi divasabhāgaṃ kīḷitvā sāyanhasamayeva gehaṃ gantvā ‘‘kiṃ, tāta, na gatosī’’ti vutte attano agatakāraṇañca kaniṭṭhassa gatakāraṇañca ārocesi. Seṭṭhi ‘‘dhī dhī’’ti mahāviravaṃ viravitvā sakalasarīre pakkuthitalohito viya hutvā ‘‘ambho kumbhakāra, mā nāsayi, mā nāsayī’’ti bāhā paggayha kandanto tassa santikaṃ agamāsi. Kumbhakāro taṃ tathā āgacchantaṃ disvā ‘‘sāmi, mā saddaṃ kari, kammaṃ nipphanna’’nti āha. So pabbatena viya mahantena sokena avatthaṭo hutvā anappakaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedesi.

    ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಪನ ಸೇಟ್ಠಿ ತಂ ಉಜುಕಂ ಓಲೋಕೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ‘‘ಕಿನ್ತಿ ನಂ ಮಾರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ‘‘ಮಮ ಗಾಮಸತೇ ಆಯುತ್ತಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಮಾರಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಅವಜಾತಪುತ್ತೋ, ಇಮಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ವಚ್ಚಕೂಪೇ ಖಿಪತು, ಏವಞ್ಚ ಕತೇ ಅಹಂ ಮಾತುಲಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ ‘‘ತಾತ ಘೋಸಿತ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗಾಮಸತೇ ಆಯುತ್ತಕೋ ಅತ್ಥಿ, ಇಮಂ ಪಣ್ಣಂ ಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ದೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಣ್ಣಂ ತಸ್ಸ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬನ್ಧಿ। ಸೋ ಪನ ಅಕ್ಖರಸಮಯಂ ನ ಜಾನಾತಿ। ದಹರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ತಂ ಮಾರಾಪೇನ್ತೋವ ಸೇಟ್ಠಿ ಮಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಕಿಂ ಅಕ್ಖರಸಮಯಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇಸ್ಸತಿ। ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಮರಣಪಣ್ಣಮೇವ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಪಾಥೇಯ್ಯಂ ಮೇ, ತಾತ, ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ‘‘ಪಾಥೇಯ್ಯೇನ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಅಸುಕಗಾಮೇ ನಾಮ ಮಮ ಸಹಾಯಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಘರೇ ಪಾತರಾಸಂ ಕತ್ವಾ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಿತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ತಂ ಗಾಮಂ ಪತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಘರಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಜಾಯಂ ಪಸ್ಸಿ। ‘‘ಕುತೋ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅನ್ತೋನಗರತೋ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಸ್ಸ ಪುತ್ತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಸೇಟ್ಠಿನೋ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ। ‘‘ತ್ವಂಸಿ ಘೋಸಿತೋ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ। ತಸ್ಸಾ ಸಹ ದಸ್ಸನೇನೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪನೇಕಾ ಧೀತಾ ಅತ್ಥಿ ಪನ್ನರಸಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ಅಭಿರೂಪಾ ಪಾಸಾದಿಕಾ, ತಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ಏಕಮೇವ ಪೇಸನಕಾರಿಕಂ ದಾಸಿಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿಮತಲೇ ಸಿರಿಗಬ್ಭೇ ವಸಾಪೇನ್ತಿ। ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ತಂ ದಾಸಿಂ ಅನ್ತರಾಪಣಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿಜಾಯಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕುಹಿಂ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯ್ಯಧೀತಾಯ ಪೇಸನೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇತೋ ತಾವ ಏಹಿ, ತಿಟ್ಠತು ಪೇಸನಂ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಪೀಠಕಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಉದಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ತೇಲಂ ಮಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸಯನಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ದೇಹಿ, ಪಚ್ಛಾ ಪೇಸನಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ।

    Evaṃ santepi pana seṭṭhi taṃ ujukaṃ oloketuṃ na sakkoti. ‘‘Kinti naṃ māreyya’’nti cintento ‘‘mama gāmasate āyuttakassa santikaṃ pesetvā mārāpessāmī’’ti upāyaṃ disvā ‘‘ayaṃ me avajātaputto, imaṃ māretvā vaccakūpe khipatu, evañca kate ahaṃ mātulassa kattabbayuttakaṃ jānissāmī’’ti tassa paṇṇaṃ likhitvā ‘‘tāta ghosita, amhākaṃ gāmasate āyuttako atthi, imaṃ paṇṇaṃ haritvā tassa dehī’’ti vatvā paṇṇaṃ tassa dussante bandhi. So pana akkharasamayaṃ na jānāti. Daharakālato paṭṭhāya hi taṃ mārāpentova seṭṭhi māretuṃ nāsakkhi, kiṃ akkharasamayaṃ sikkhāpessati. So attano maraṇapaṇṇameva dussante bandhitvā nikkhamanto āha – ‘‘pātheyyaṃ me, tāta, natthī’’ti. ‘‘Pātheyyena kammaṃ natthi, antarāmagge asukagāme nāma mama sahāyako seṭṭhi atthi, tassa ghare pātarāsaṃ katvā purato gacchā’’ti. So ‘‘sādhū’’ti pitaraṃ vanditvā nikkhanto taṃ gāmaṃ patvā seṭṭhigharaṃ pucchitvā gantvā seṭṭhijāyaṃ passi. ‘‘Kuto āgatosī’’ti ca vutte ‘‘antonagarato’’ti āha. ‘‘Kassa puttosī’’ti? ‘‘Tumhākaṃ sahāyaseṭṭhino, ammā’’ti. ‘‘Tvaṃsi ghosito nāmā’’ti? ‘‘Āma, ammā’’ti. Tassā saha dassaneneva tasmiṃ puttasineho uppajji. Seṭṭhino panekā dhītā atthi pannarasasoḷasavassuddesikā abhirūpā pāsādikā, taṃ rakkhituṃ ekameva pesanakārikaṃ dāsiṃ datvā sattabhūmikassa pāsādassa uparimatale sirigabbhe vasāpenti. Seṭṭhidhītā tasmiṃ khaṇe taṃ dāsiṃ antarāpaṇaṃ pesesi. Atha naṃ seṭṭhijāyā disvā ‘‘kuhiṃ gacchasī’’ti pucchitvā ‘‘ayyadhītāya pesanenā’’ti vutte ‘‘ito tāva ehi, tiṭṭhatu pesanaṃ, puttassa me pīṭhakaṃ attharitvā udakaṃ āharitvā pāde dhovitvā telaṃ makkhitvā sayanaṃ attharitvā dehi, pacchā pesanaṃ karissasī’’ti āha. Sā tathā akāsi.

    ಅಥ ನಂ ಚಿರೇನಾಗತಂ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಸನ್ತಜ್ಜೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸಾ ಆಹ – ‘‘ಮಾ ಮೇ ಕುಜ್ಝಿ, ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಘೋಸಿತೋ ಆಗತೋ, ತಸ್ಸ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಗತಾಮ್ಹೀ’’ತಿ। ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಘೋಸಿತೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಸುತ್ವಾವ ಪುಬ್ಬಸನ್ನಿವಾಸವಸೇನ ಪೇಮಂ ಛವಿಆದೀನಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ ಆಹಚ್ಚ ಠಿತಂ। ಅಥ ನಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕುಹಿಂ ಸೋ ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಯನೇ ನಿಪನ್ನೋ ನಿದ್ದಾಯತೀ’’ತಿ । ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಕಿಞ್ಚೀ’’ತಿ? ‘‘ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಪಣ್ಣಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ। ಸಾ ‘‘ಕಿಂ ಪಣ್ಣಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೇ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅಞ್ಞವಿಹಿತತಾಯ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಓತರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪಣ್ಣಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಅತ್ತನೋ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಪಿಧಾಯ ವಾತಪಾನಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅಕ್ಖರಸಮಯೇ ಕುಸಲತಾಯ ತಂ ಪಣ್ಣಂ ವಾಚೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಬಾಲೋ ಅತ್ತನೋ ಮರಣಪಣ್ಣಂ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಿಚರತಿ, ಸಚೇ ಮಯಾ ನ ದಿಟ್ಠಂ ಅಸ್ಸ, ನತ್ಥಿ ತಸ್ಸ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ। ತಂ ಪಣ್ಣಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ನಾಸೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ವಚನೇನ ಅಪರಂ ಪಣ್ಣಂ ಲಿಖಿ – ‘‘ಅಯಂ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಘೋಸಿತೋ ನಾಮ, ಗಾಮಸತತೋ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಇಮಸ್ಸ ಜನಪದಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಮಙ್ಗಲಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಗಾಮಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ದ್ವಿಭೂಮಿಕಂ ಗೇಹಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖೇಪೇನ ಚೇವ ಪುರಿಸಗುತ್ತೀಹಿ ಚ ಸುಸಂವಿಹಿತಾರಕ್ಖಂ ಕರೋತು, ಮಯ್ಹಂ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಮಯಾ ಕತನ್ತಿ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇತು। ಏವಂ ಕತೇ ಅಹಂ ಮಾತುಲಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಲಿಖಿತ್ವಾ ಚ ಪಣ್ಣಂ ಸಙ್ಘರಿತ್ವಾ ದುಸ್ಸನ್ತೇಯೇವಸ್ಸ ಬನ್ಧಿ।

    Atha naṃ cirenāgataṃ seṭṭhidhītā santajjesi. Atha naṃ sā āha – ‘‘mā me kujjhi, seṭṭhiputto ghosito āgato, tassa idañcidañca katvā tattha gantvā āgatāmhī’’ti. Seṭṭhidhītāya ‘‘seṭṭhiputto ghosito’’ti nāmaṃ sutvāva pubbasannivāsavasena pemaṃ chaviādīni chinditvā aṭṭhimiñjaṃ āhacca ṭhitaṃ. Atha naṃ pucchi ‘‘kuhiṃ so ammā’’ti? ‘‘Sayane nipanno niddāyatī’’ti . ‘‘Atthi panassa hatthe kiñcī’’ti? ‘‘Dussante paṇṇaṃ atthī’’ti. Sā ‘‘kiṃ paṇṇaṃ nu kho eta’’nti tasmiṃ niddāyante mātāpitūnaṃ aññavihitatāya apassantānaṃ otaritvā tassa santikaṃ gantvā taṃ paṇṇaṃ mocetvā ādāya attano gabbhaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya vātapānaṃ vivaritvā akkharasamaye kusalatāya taṃ paṇṇaṃ vācetvā ‘‘aho vata bālo attano maraṇapaṇṇaṃ dussante bandhitvā vicarati, sace mayā na diṭṭhaṃ assa, natthi tassa jīvita’’nti. Taṃ paṇṇaṃ phāletvā nāsetvā seṭṭhissa vacanena aparaṃ paṇṇaṃ likhi – ‘‘ayaṃ mama putto ghosito nāma, gāmasatato paṇṇākāraṃ āharāpetvā imassa janapadaseṭṭhino dhītarā saddhiṃ maṅgalaṃ katvā attano vasanagāmassa majjhe dvibhūmikaṃ gehaṃ kāretvā pākāraparikkhepena ceva purisaguttīhi ca susaṃvihitārakkhaṃ karotu, mayhaṃ idañcidañca mayā katanti sāsanaṃ pesetu. Evaṃ kate ahaṃ mātulassa kattabbayuttakaṃ jānissāmī’’ti likhitvā ca paṇṇaṃ saṅgharitvā dussanteyevassa bandhi.

    ಸೋ ದಿವಸಭಾಗಂ ನಿದ್ದಾಯಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ, ಪುನದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ತಂ ಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಯುತ್ತಕಂ ಗಾಮಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತಮೇವ ಪಸ್ಸಿ। ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಪಿತರಾ ಮೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಣ್ಣಂ ಪೇಸಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಣ್ಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾಚೇತ್ವಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಭೋ, ಮಮ ಸಾಮಿನೋ ಮಯಿ ಸಿನೇಹಂ ಕತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲಂ ಕರೋತೂ’’ತಿ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿಣಿ। ‘‘ಸೀಘಂ ದಾರುಆದೀನಿ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ಗಹಪತಿಕೇ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಗಾಮಮಜ್ಝೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಗೇಹಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಗಾಮಸತತೋ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಜನಪದಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತರಂ ಆನೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಂ ಕತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಮಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ।

    So divasabhāgaṃ niddāyitvā uṭṭhāya bhuñjitvā pakkāmi, punadivase pātova taṃ gāmaṃ gantvā āyuttakaṃ gāmakiccaṃ karontameva passi. So taṃ disvā ‘‘kiṃ tātā’’ti pucchitvā ‘‘pitarā me tumhākaṃ paṇṇaṃ pesita’’nti vutte paṇṇaṃ gahetvā vācetvā tuṭṭhamānaso ‘‘passatha, bho, mama sāmino mayi sinehaṃ katvā jeṭṭhaputtassa maṅgalaṃ karotū’’ti mama santikaṃ pahiṇi. ‘‘Sīghaṃ dāruādīni āharathā’’ti gahapatike āṇāpetvā gāmamajjhe vuttappakāraṃ gehaṃ kārāpetvā gāmasatato paṇṇākāraṃ āharāpetvā janapadaseṭṭhino dhītaraṃ ānetvā maṅgalaṃ katvā seṭṭhissa sāsanaṃ pahiṇi ‘‘idañcidañca mayā kata’’nti.

    ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ‘‘ಯಂ ಕಾರೇಮಿ, ತಂ ನ ಹೋತಿ। ಯಂ ನ ಕಾರೇಮಿ, ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಮಹನ್ತಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಪುತ್ತಸೋಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋ ಸೋಕೋ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿದಾಹಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಅತಿಸಾರಂ ಜನೇಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಪಿ ‘‘ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಮಮ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಠಮತರಂ ಮಾ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಖೋ ‘‘ನ ದಾನಿ ದುಟ್ಠಪುತ್ತಂ ಮಮ ಸಾಪತೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಆಯುತ್ತಕಂ ಆಹ – ‘‘ಮಾತುಲ, ಪುತ್ತಂ ಮೇ ದಟ್ಠುಕಾಮೋಮ್ಹಿ, ಏಕಂ ಪಾದಮೂಲಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಣ್ಣಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಣ್ಣಂ ದತ್ವಾ ಏಕಂ ಪುರಿಸಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಬಲವಗಿಲಾನಕಾಲೇ ಘೋಸಿತಕುಮಾರಂ ಆದಾಯ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ರಾಜಾ ಪಿತರಿ ಕಾಲಙ್ಕತೇ ಪಿತರಾ ಭುತ್ತಭೋಗಂ ದತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸತೇನ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಘೋಸಿತಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತೋ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ಕಾಳಿಯಾ ವಚನೇನ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು ಅತ್ತನೋ ಮರಣಮುತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ದೇವಸಿಕಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಾನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸೀತಿ। ಏವಮಸ್ಸ ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು ಅರೋಗಭಾವೋ ಪುಞ್ಞವತೋ ಇದ್ಧಿ। ತತ್ಥ ಗಹನ್ತಿ ಗೇಹಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಗಹೇ ಪತಿ ಗಹಪತಿ। ಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ಅಧಿಪತಿಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಕೇಸುಚಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಘೋಸಿತಾನನ್ತರಂ ಮೇಣ್ಡಕೋ ಲಿಖಿತೋ।

    Taṃ sutvā seṭṭhino ‘‘yaṃ kāremi, taṃ na hoti. Yaṃ na kāremi, taṃ hotī’’ti mahantaṃ domanassaṃ uppajji. Puttasokena saddhiṃ so soko ekato hutvā kucchidāhaṃ uppādetvā atisāraṃ janesi. Seṭṭhidhītāpi ‘‘sace koci seṭṭhino santikā āgacchati, mama akathetvā seṭṭhiputtassa paṭhamataraṃ mā kathethā’’ti āṇāpesi. Seṭṭhipi kho ‘‘na dāni duṭṭhaputtaṃ mama sāpateyyassa sāmikaṃ karissāmī’’ti cintetvā ekaṃ āyuttakaṃ āha – ‘‘mātula, puttaṃ me daṭṭhukāmomhi, ekaṃ pādamūlikaṃ pesetvā ekaṃ paṇṇaṃ likhitvā pesetvā mama puttaṃ pakkosāpehī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti paṇṇaṃ datvā ekaṃ purisaṃ pesesi. Seṭṭhidhītā seṭṭhissa balavagilānakāle ghositakumāraṃ ādāya agamāsi. Seṭṭhi kālamakāsi. Rājā pitari kālaṅkate pitarā bhuttabhogaṃ datvā sabbasatena seṭṭhiṭṭhānaṃ adāsi. Ghositaseṭṭhi nāma hutvā mahāsampattiyaṃ ṭhito seṭṭhidhītāya kāḷiyā vacanena ādito paṭṭhāya sattasu ṭhānesu attano maraṇamuttabhāvaṃ ñatvā devasikaṃ satasahassaṃ vissajjetvā dānaṃ paṭṭhapesīti. Evamassa sattasu ṭhānesu arogabhāvo puññavato iddhi. Tattha gahanti gehaṃ vuccati, gahe pati gahapati. Mahāsālakule adhipatissetaṃ nāmaṃ. Kesuci potthakesu ghositānantaraṃ meṇḍako likhito.

    ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾನಂ ಪುಞ್ಞವತೋ ಇದ್ಧೀತಿ ಏತ್ಥ ಪುಞ್ಞಿದ್ಧಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಞ್ಚ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾ ನಾಮ ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿ, ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಚನ್ದಪದುಮಾ, ಪುತ್ತೋ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿ, ಸುಣಿಸಾ ಸುಮನದೇವೀ, ದೋಸೋ ಪುಣ್ಣೋ ನಾಮಾತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಜನಾ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಕತಾಧಿಕಾರಾ। ತೇಸು ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿ ಅಡ್ಢತೇರಸಾನಿ ಕೋಟ್ಠಸತಾನಿ ಸೋಧಾಪೇತ್ವಾ ಸೀಸಂ ನ್ಹಾತೋ ದ್ವಾರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉದ್ಧಂ ಉಲ್ಲೋಕೇತಿ, ಆಕಾಸತೋ ರತ್ತಸಾಲಿಧಾರಾ ಓಪತಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಕೋಟ್ಠೇ ಪೂರೇತಿ। ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ತಣ್ಡುಲಂ ಏಕನಾಳಿಮತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಕೇ ಸೂಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಭತ್ತೇನ ಅತ್ಥಿಕಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಘೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಕಟಚ್ಛುಂ ಆದಾಯ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಉಪನೀತಭಾಜನಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇತಿ, ಸಕಲದಿವಸಮ್ಪಿ ದೇನ್ತಿಯಾ ಕಟಚ್ಛುನಾ ಸಕಿಂ ಗಹಿತಟ್ಠಾನಮತ್ತಮೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಸೀಸಂ ನ್ಹಾತೋ ಸಹಸ್ಸತ್ಥವಿಕಂ ಆದಾಯ ‘‘ಕಹಾಪಣೇಹಿ ಅತ್ಥಿಕಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಘೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಗಹಿತಭಾಜನಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇತಿ। ಥವಿಕಾಯ ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಮೇವ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸ ಸುಣಿಸಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ಚತುದೋಣಿಕಂ ವೀಹಿಪಿಟಕಂ ಆದಾಯ ಆಸನೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ‘‘ಬೀಜಭತ್ತೇನ ಅತ್ಥಿಕಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಘೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಗಹಿತಭಾಜನಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇತಿ, ಪಿಟಕಂ ಯಥಾಪೂರಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸ ದಾಸೋ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಸುವಣ್ಣಯುಗೇ ಸುವಣ್ಣಯೋತ್ತೇಹಿ ಗೋಣೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪತೋದಯಟ್ಠಿಂ ಆದಾಯ ಗೋಣಾನಂ ಗನ್ಧಪಞ್ಚಙ್ಗುಲಿಕಾನಿ ದತ್ವಾ ವಿಸಾಣೇಸು ಸುವಣ್ಣಕೋಸಕೇ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಖೇತ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾಜೇತಿ , ಇತೋ ತಿಸ್ಸೋ, ಇತೋ ತಿಸ್ಸೋ, ಮಜ್ಝೇ ಏಕಾತಿ ಸತ್ತ ಸೀತಾಯೋ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿನೋ ಭತ್ತಬೀಜಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಾದೀಸು ಯಥಾರುಚಿತಂ ಸೇಟ್ಠಿಗೇಹತೋಯೇವ ಗಣ್ಹಿಂಸು। ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪನ ಭದ್ದಿಯನಗರಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೇ ಭಗವತಿ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾ ಚ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಧೀತಾ ವಿಸಾಖಾ ಚ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಅಯಂ ಪನ ನೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾನಂ ಪುಞ್ಞವತೋ ಇದ್ಧಿ। ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಪನ ಪರಿಪಾಕಗತೇ ಪುಞ್ಞಸಮ್ಭಾರೇ ಇಜ್ಝನಕವಿಸೇಸೋ ಪುಞ್ಞವತೋ ಇದ್ಧಿ।

    Pañcannaṃ mahāpuññānaṃ puññavato iddhīti ettha puññiddhi pañcannaṃ mahāpuññānaṃ daṭṭhabbāti attho. Pañca mahāpuññā nāma meṇḍakaseṭṭhi, tassa bhariyā candapadumā, putto dhanañcayaseṭṭhi, suṇisā sumanadevī, doso puṇṇo nāmāti ime pañca janā paccekasambuddhe katādhikārā. Tesu meṇḍakaseṭṭhi aḍḍhaterasāni koṭṭhasatāni sodhāpetvā sīsaṃ nhāto dvāre nisīditvā uddhaṃ ulloketi, ākāsato rattasālidhārā opatitvā sabbakoṭṭhe pūreti. Tassa bhariyā taṇḍulaṃ ekanāḷimattaṃ gahetvā bhattaṃ pacāpetvā ekasmiṃ sūpabyañjanake sūpaṃ kāretvā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā dvārakoṭṭhake paññattāsane nisīditvā ‘‘sabbe bhattena atthikā āgacchantū’’ti ghosāpetvā pakkosāpetvā suvaṇṇakaṭacchuṃ ādāya āgatāgatānaṃ upanītabhājanāni pūretvā deti, sakaladivasampi dentiyā kaṭacchunā sakiṃ gahitaṭṭhānamattameva paññāyati. Tassa putto sīsaṃ nhāto sahassatthavikaṃ ādāya ‘‘kahāpaṇehi atthikā āgacchantū’’ti ghosāpetvā āgatāgatānaṃ gahitabhājanāni pūretvā deti. Thavikāya kahāpaṇasahassameva hoti. Tassa suṇisā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā catudoṇikaṃ vīhipiṭakaṃ ādāya āsane nisinnā ‘‘bījabhattena atthikā āgacchantū’’ti ghosāpetvā āgatāgatānaṃ gahitabhājanāni pūretvā deti, piṭakaṃ yathāpūritameva hoti. Tassa dāso sabbālaṅkārapaṭimaṇḍito suvaṇṇayuge suvaṇṇayottehi goṇe yojetvā suvaṇṇapatodayaṭṭhiṃ ādāya goṇānaṃ gandhapañcaṅgulikāni datvā visāṇesu suvaṇṇakosake paṭimuñcitvā khettaṃ gantvā pājeti , ito tisso, ito tisso, majjhe ekāti satta sītāyo bhijjitvā gacchanti. Jambudīpavāsino bhattabījahiraññasuvaṇṇādīsu yathārucitaṃ seṭṭhigehatoyeva gaṇhiṃsu. Anukkamena pana bhaddiyanagaraṃ anuppatte bhagavati bhagavato dhammadesanāya pañca mahāpuññā ca dhanañcayaseṭṭhissa dhītā visākhā ca sotāpattiphalaṃ pāpuṇiṃsu. Ayaṃ pana nesaṃ pañcannaṃ mahāpuññānaṃ puññavato iddhi. Saṅkhepena pana paripākagate puññasambhāre ijjhanakaviseso puññavato iddhi.

    ವಿಜ್ಜಾಮಯಿದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೇ ಇಜ್ಝನಾಕಾರಂ ಗನ್ಧಾರಿವಿಜ್ಜಂ ವಾ ಉಪಚಾರಸಿದ್ಧಂ ಪತ್ಥಿತಸಿದ್ಧಂ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ವಿಜ್ಜಂ ಧಾರೇನ್ತೀತಿ ವಿಜ್ಜಾಧರಾ। ವಿಜ್ಜಂ ಪರಿಜಪ್ಪೇತ್ವಾತಿ ಯಥೋಪಚಾರಂ ವಿಜ್ಜಂ ಮುಖೇನ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವಾತಿ।

    Vijjāmayiddhiniddese ijjhanākāraṃ gandhārivijjaṃ vā upacārasiddhaṃ patthitasiddhaṃ aññaṃ vā vijjaṃ dhārentīti vijjādharā. Vijjaṃ parijappetvāti yathopacāraṃ vijjaṃ mukhena parivattetvā. Sesaṃ vuttatthamevāti.

    ಸಮ್ಮಾಪಯೋಗಿದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೇ ಇಜ್ಝನಾಕಾರಮತ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ‘‘ಕತಮಾ’’ತಿ ಅಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಕಾರಮತ್ತಮೇವ ಪುಚ್ಛನ್ತೇನ ‘‘ಕಥ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾ ಕತಾ, ತಥೇವ ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿ ನಿಗಮನಂ ಕತಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಪಟಿಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಸ್ಸೇವ ಸಮ್ಮಾಪಯೋಗಸ್ಸ ದೀಪನವಸೇನ ಪುರಿಮಪಾಳಿಸದಿಸಾವ ಪಾಳಿ ಆಗತಾ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಸಕಟಬ್ಯೂಹಾದಿಕರಣವಸೇನ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಸಂವಿದಹನಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಸಿಪ್ಪಕಮ್ಮಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಉಗ್ಗಹಣಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪಿಟಕಾನಂ ಉಗ್ಗಹಣಂ, ಅನ್ತಮಸೋ ಕಸನವಪನಾದೀನಿ ಉಪಾದಾಯ ತಂ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತವಿಸೇಸೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಮ್ಮಾಪಯೋಗಪಚ್ಚಯಾ ಇಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಇದ್ಧೀತಿ ಆಗತಾತಿ।

    Sammāpayogiddhiniddese ijjhanākāramattaṃ pucchitvā aññassa visesassa abhāvato ‘‘katamā’’ti apucchitvā pakāramattameva pucchantena ‘‘katha’’nti pucchā katā, tatheva ‘‘eva’’nti nigamanaṃ kataṃ. Ettha ca paṭipattisaṅkhātasseva sammāpayogassa dīpanavasena purimapāḷisadisāva pāḷi āgatā. Aṭṭhakathāyaṃ pana sakaṭabyūhādikaraṇavasena yaṃkiñci saṃvidahanaṃ yaṃkiñci sippakammaṃ yaṃkiñci vejjakammaṃ tiṇṇaṃ vedānaṃ uggahaṇaṃ tiṇṇaṃ piṭakānaṃ uggahaṇaṃ, antamaso kasanavapanādīni upādāya taṃ taṃ kammaṃ katvā nibbattaviseso tattha tattha sammāpayogapaccayā ijjhanaṭṭhena iddhīti āgatāti.

    ಇದ್ಧಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Iddhikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ೩. ಅಭಿಸಮಯಕಥಾ • 3. Abhisamayakathā




    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೨. ಇದ್ಧಿಕಥಾ • 2. Iddhikathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact