Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya

    ၁၀. ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာသုတ္တံ

    10. Indriyabhāvanāsuttaṃ

    ၄၅၃. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ ဂဇင္ဂလာယံ 1 ဝိဟရတိ သုဝေဠုဝနေ 2။ အထ ခော ဥတ္တရော မာဏဝော ပာရာသိဝိယန္တေဝာသီ 3 ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခော ဥတ္တရံ မာဏဝံ ပာရာသိဝိယန္တေဝာသိံ ဘဂဝာ ဧတဒဝောစ – ‘‘ဒေသေတိ, ဥတ္တရ, ပာရာသိဝိယော ဗ္ရာဟ္မဏော သာဝကာနံ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝန’’န္တိ? ‘‘ဒေသေတိ, ဘော ဂောတမ, ပာရာသိဝိယော ဗ္ရာဟ္မဏော သာဝကာနံ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝန’’န္တိ။ ‘‘ယထာ ကထံ ပန, ဥတ္တရ, ဒေသေတိ ပာရာသိဝိယော ဗ္ရာဟ္မဏော သာဝကာနံ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝန’’န္တိ? ‘‘ဣဓ, ဘော ဂောတမ, စက္ခုနာ ရူပံ န ပသ္သတိ, သောတေန သဒ္ဒံ န သုဏာတိ – ဧဝံ ခော, ဘော ဂောတမ, ဒေသေတိ ပာရာသိဝိယော ဗ္ရာဟ္မဏော သာဝကာနံ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝန’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ ခော, ဥတ္တရ, အန္ဓော ဘာဝိတိန္ဒ္ရိယော ဘဝိသ္သတိ, ဗဓိရော ဘာဝိတိန္ဒ္ရိယော ဘဝိသ္သတိ; ယထာ ပာရာသိဝိယသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဝစနံ။ အန္ဓော ဟိ, ဥတ္တရ, စက္ခုနာ ရူပံ န ပသ္သတိ, ဗဓိရော သောတေန သဒ္ဒံ န သုဏာတီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဥတ္တရော မာဏဝော ပာရာသိဝိယန္တေဝာသီ တုဏ္ဟီဘူတော မင္ကုဘူတော ပတ္တက္ခန္ဓော အဓောမုခော ပဇ္ဈာယန္တော အပ္ပဋိဘာနော နိသီဒိ။

    453. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā gajaṅgalāyaṃ 4 viharati suveḷuvane 5. Atha kho uttaro māṇavo pārāsiviyantevāsī 6 yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho uttaraṃ māṇavaṃ pārāsiviyantevāsiṃ bhagavā etadavoca – ‘‘deseti, uttara, pārāsiviyo brāhmaṇo sāvakānaṃ indriyabhāvana’’nti? ‘‘Deseti, bho gotama, pārāsiviyo brāhmaṇo sāvakānaṃ indriyabhāvana’’nti. ‘‘Yathā kathaṃ pana, uttara, deseti pārāsiviyo brāhmaṇo sāvakānaṃ indriyabhāvana’’nti? ‘‘Idha, bho gotama, cakkhunā rūpaṃ na passati, sotena saddaṃ na suṇāti – evaṃ kho, bho gotama, deseti pārāsiviyo brāhmaṇo sāvakānaṃ indriyabhāvana’’nti. ‘‘Evaṃ sante kho, uttara, andho bhāvitindriyo bhavissati, badhiro bhāvitindriyo bhavissati; yathā pārāsiviyassa brāhmaṇassa vacanaṃ. Andho hi, uttara, cakkhunā rūpaṃ na passati, badhiro sotena saddaṃ na suṇātī’’ti. Evaṃ vutte, uttaro māṇavo pārāsiviyantevāsī tuṇhībhūto maṅkubhūto pattakkhandho adhomukho pajjhāyanto appaṭibhāno nisīdi.

    အထ ခော ဘဂဝာ ဥတ္တရံ မာဏဝံ ပာရာသိဝိယန္တေဝာသိံ တုဏ္ဟီဘူတံ မင္ကုဘူတံ ပတ္တက္ခန္ဓံ အဓောမုခံ ပဇ္ဈာယန္တံ အပ္ပဋိဘာနံ ဝိဒိတ္ဝာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘အညထာ ခော, အာနန္ဒ, ဒေသေတိ ပာရာသိဝိယော ဗ္ရာဟ္မဏော သာဝကာနံ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနံ, အညထာ စ ပနာနန္ဒ, အရိယသ္သ ဝိနယေ အနုတ္တရာ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဧတသ္သ, ဘဂဝာ, ကာလော; ဧတသ္သ, သုဂတ, ကာလော ယံ ဘဂဝာ အရိယသ္သ ဝိနယေ အနုတ္တရံ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနံ ဒေသေယ္ယ။ ဘဂဝတော သုတ္ဝာ ဘိက္ခူ ဓာရေသ္သန္တီ’’တိ။ ‘‘တေနဟာနန္ဒ, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ; ဘာသိသ္သာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပစ္စသ္သောသိ။ ဘဂဝာ ဧတဒဝောစ –

    Atha kho bhagavā uttaraṃ māṇavaṃ pārāsiviyantevāsiṃ tuṇhībhūtaṃ maṅkubhūtaṃ pattakkhandhaṃ adhomukhaṃ pajjhāyantaṃ appaṭibhānaṃ viditvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘aññathā kho, ānanda, deseti pārāsiviyo brāhmaṇo sāvakānaṃ indriyabhāvanaṃ, aññathā ca panānanda, ariyassa vinaye anuttarā indriyabhāvanā hotī’’ti. ‘‘Etassa, bhagavā, kālo; etassa, sugata, kālo yaṃ bhagavā ariyassa vinaye anuttaraṃ indriyabhāvanaṃ deseyya. Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti. ‘‘Tenahānanda, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca –

    ၄၅၄. ‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ, အရိယသ္သ ဝိနယေ အနုတ္တရာ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာ ဟောတိ? ဣဓာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ အမနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပာမနာပံ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ဥပ္ပန္နံ ခော မေ ဣဒံ မနာပံ, ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ, ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ ။ တဉ္စ ခော သင္ခတံ ဩဠာရိကံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ။ ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ – ဥပေက္ခာ’တိ။ တသ္သ တံ ဥပ္ပန္နံ မနာပံ ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ နိရုဇ္ဈတိ; ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတိ။ သေယ္ယထာပိ, အာနန္ဒ, စက္ခုမာ ပုရိသော ဥမ္မီလေတ္ဝာ ဝာ နိမီလေယ္ယ, နိမီလေတ္ဝာ ဝာ ဥမ္မီလေယ္ယ; ဧဝမေဝ ခော, အာနန္ဒ, ယသ္သ ကသ္သစိ ဧဝံသီဃံ ဧဝံတုဝဋံ ဧဝံအပ္ပကသိရေန ဥပ္ပန္နံ မနာပံ ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ နိရုဇ္ဈတိ, ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတိ – အယံ ဝုစ္စတာနန္ဒ, အရိယသ္သ ဝိနယေ အနုတ္တရာ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာ စက္ခုဝိညေယ္ယေသု ရူပေသု။

    454. ‘‘Kathañcānanda, ariyassa vinaye anuttarā indriyabhāvanā hoti? Idhānanda, bhikkhuno cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjati manāpaṃ, uppajjati amanāpaṃ, uppajjati manāpāmanāpaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘uppannaṃ kho me idaṃ manāpaṃ, uppannaṃ amanāpaṃ, uppannaṃ manāpāmanāpaṃ . Tañca kho saṅkhataṃ oḷārikaṃ paṭiccasamuppannaṃ. Etaṃ santaṃ etaṃ paṇītaṃ yadidaṃ – upekkhā’ti. Tassa taṃ uppannaṃ manāpaṃ uppannaṃ amanāpaṃ uppannaṃ manāpāmanāpaṃ nirujjhati; upekkhā saṇṭhāti. Seyyathāpi, ānanda, cakkhumā puriso ummīletvā vā nimīleyya, nimīletvā vā ummīleyya; evameva kho, ānanda, yassa kassaci evaṃsīghaṃ evaṃtuvaṭaṃ evaṃappakasirena uppannaṃ manāpaṃ uppannaṃ amanāpaṃ uppannaṃ manāpāmanāpaṃ nirujjhati, upekkhā saṇṭhāti – ayaṃ vuccatānanda, ariyassa vinaye anuttarā indriyabhāvanā cakkhuviññeyyesu rūpesu.

    ၄၅၅. ‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော သောတေန သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ အမနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပာမနာပံ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ဥပ္ပန္နံ ခော မေ ဣဒံ မနာပံ, ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ, ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ။ တဉ္စ ခော သင္ခတံ ဩဠာရိကံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ။ ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ – ဥပေက္ခာ’တိ။ တသ္သ တံ ဥပ္ပန္နံ မနာပံ ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ နိရုဇ္ဈတိ; ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတိ။ သေယ္ယထာပိ, အာနန္ဒ, ဗလဝာ ပုရိသော အပ္ပကသိရေနေဝ အစ္ဆရံ 7 ပဟရေယ္ယ; ဧဝမေဝ ခော, အာနန္ဒ, ယသ္သ ကသ္သစိ ဧဝံသီဃံ ဧဝံတုဝဋံ ဧဝံအပ္ပကသိရေန ဥပ္ပန္နံ မနာပံ ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ နိရုဇ္ဈတိ, ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတိ – အယံ ဝုစ္စတာနန္ဒ, အရိယသ္သ ဝိနယေ အနုတ္တရာ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာ သောတဝိညေယ္ယေသု သဒ္ဒေသု။

    455. ‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhuno sotena saddaṃ sutvā uppajjati manāpaṃ, uppajjati amanāpaṃ, uppajjati manāpāmanāpaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘uppannaṃ kho me idaṃ manāpaṃ, uppannaṃ amanāpaṃ, uppannaṃ manāpāmanāpaṃ. Tañca kho saṅkhataṃ oḷārikaṃ paṭiccasamuppannaṃ. Etaṃ santaṃ etaṃ paṇītaṃ yadidaṃ – upekkhā’ti. Tassa taṃ uppannaṃ manāpaṃ uppannaṃ amanāpaṃ uppannaṃ manāpāmanāpaṃ nirujjhati; upekkhā saṇṭhāti. Seyyathāpi, ānanda, balavā puriso appakasireneva accharaṃ 8 pahareyya; evameva kho, ānanda, yassa kassaci evaṃsīghaṃ evaṃtuvaṭaṃ evaṃappakasirena uppannaṃ manāpaṃ uppannaṃ amanāpaṃ uppannaṃ manāpāmanāpaṃ nirujjhati, upekkhā saṇṭhāti – ayaṃ vuccatānanda, ariyassa vinaye anuttarā indriyabhāvanā sotaviññeyyesu saddesu.

    ၄၅၆. ‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတ္ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ အမနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပာမနာပံ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ဥပ္ပန္နံ ခော မေ ဣဒံ မနာပံ, ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ, ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ။ တဉ္စ ခော သင္ခတံ ဩဠာရိကံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ။ ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ – ဥပေက္ခာ’တိ။ တသ္သ တံ ဥပ္ပန္နံ မနာပံ ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ နိရုဇ္ဈတိ; ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတိ။ သေယ္ယထာပိ, အာနန္ဒ , ဤသကံပောဏေ 9 ပဒုမပလာသေ 10 ဥဒကဖုသိတာနိ ပဝတ္တန္တိ, န သဏ္ဌန္တိ; ဧဝမေဝ ခော, အာနန္ဒ, ယသ္သ ကသ္သစိ ဧဝံသီဃံ ဧဝံတုဝဋံ ဧဝံအပ္ပကသိရေန ဥပ္ပန္နံ မနာပံ ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ နိရုဇ္ဈတိ, ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတိ – အယံ ဝုစ္စတာနန္ဒ, အရိယသ္သ ဝိနယေ အနုတ္တရာ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာ ဃာနဝိညေယ္ယေသု ဂန္ဓေသု။

    456. ‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhuno ghānena gandhaṃ ghāyitvā uppajjati manāpaṃ, uppajjati amanāpaṃ, uppajjati manāpāmanāpaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘uppannaṃ kho me idaṃ manāpaṃ, uppannaṃ amanāpaṃ, uppannaṃ manāpāmanāpaṃ. Tañca kho saṅkhataṃ oḷārikaṃ paṭiccasamuppannaṃ. Etaṃ santaṃ etaṃ paṇītaṃ yadidaṃ – upekkhā’ti. Tassa taṃ uppannaṃ manāpaṃ uppannaṃ amanāpaṃ uppannaṃ manāpāmanāpaṃ nirujjhati; upekkhā saṇṭhāti. Seyyathāpi, ānanda , īsakaṃpoṇe 11 padumapalāse 12 udakaphusitāni pavattanti, na saṇṭhanti; evameva kho, ānanda, yassa kassaci evaṃsīghaṃ evaṃtuvaṭaṃ evaṃappakasirena uppannaṃ manāpaṃ uppannaṃ amanāpaṃ uppannaṃ manāpāmanāpaṃ nirujjhati, upekkhā saṇṭhāti – ayaṃ vuccatānanda, ariyassa vinaye anuttarā indriyabhāvanā ghānaviññeyyesu gandhesu.

    ၄၅၇. ‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော ဇိဝ္ဟာယ ရသံ သာယိတ္ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ အမနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပာမနာပံ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ဥပ္ပန္နံ ခော မေ ဣဒံ မနာပံ, ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ, ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ။ တဉ္စ ခော သင္ခတံ ဩဠာရိကံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ။ ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ – ဥပေက္ခာ’တိ။ တသ္သ တံ ဥပ္ပန္နံ မနာပံ ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ နိရုဇ္ဈတိ; ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတိ ။ သေယ္ယထာပိ, အာနန္ဒ, ဗလဝာ ပုရိသော ဇိဝ္ဟဂ္ဂေ ခေဠပိဏ္ဍံ သံယူဟိတ္ဝာ အပ္ပကသိရေန ဝမေယ္ယ 13; ဧဝမေဝ ခော, အာနန္ဒ, ယသ္သ ကသ္သစိ ဧဝံသီဃံ ဧဝံတုဝဋံ ဧဝံအပ္ပကသိရေန ဥပ္ပန္နံ မနာပံ ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ နိရုဇ္ဈတိ, ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတိ – အယံ ဝုစ္စတာနန္ဒ, အရိယသ္သ ဝိနယေ အနုတ္တရာ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာ ဇိဝ္ဟာဝိညေယ္ယေသု ရသေသု။

    457. ‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhuno jivhāya rasaṃ sāyitvā uppajjati manāpaṃ, uppajjati amanāpaṃ, uppajjati manāpāmanāpaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘uppannaṃ kho me idaṃ manāpaṃ, uppannaṃ amanāpaṃ, uppannaṃ manāpāmanāpaṃ. Tañca kho saṅkhataṃ oḷārikaṃ paṭiccasamuppannaṃ. Etaṃ santaṃ etaṃ paṇītaṃ yadidaṃ – upekkhā’ti. Tassa taṃ uppannaṃ manāpaṃ uppannaṃ amanāpaṃ uppannaṃ manāpāmanāpaṃ nirujjhati; upekkhā saṇṭhāti . Seyyathāpi, ānanda, balavā puriso jivhagge kheḷapiṇḍaṃ saṃyūhitvā appakasirena vameyya 14; evameva kho, ānanda, yassa kassaci evaṃsīghaṃ evaṃtuvaṭaṃ evaṃappakasirena uppannaṃ manāpaṃ uppannaṃ amanāpaṃ uppannaṃ manāpāmanāpaṃ nirujjhati, upekkhā saṇṭhāti – ayaṃ vuccatānanda, ariyassa vinaye anuttarā indriyabhāvanā jivhāviññeyyesu rasesu.

    ၄၅၈. ‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတ္ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ အမနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပာမနာပံ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ဥပ္ပန္နံ ခော မေ ဣဒံ မနာပံ, ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ, ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ။ တဉ္စ ခော သင္ခတံ ဩဠာရိကံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ။ ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ – ဥပေက္ခာ’တိ။ တသ္သ တံ ဥပ္ပန္နံ မနာပံ ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ နိရုဇ္ဈတိ; ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတိ။ သေယ္ယထာပိ, အာနန္ဒ, ဗလဝာ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝာ ဗာဟံ ပသာရေယ္ယ, ပသာရိတံ ဝာ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယ္ယ; ဧဝမေဝ ခော, အာနန္ဒ, ယသ္သ ကသ္သစိ ဧဝံသီဃံ ဧဝံတုဝဋံ ဧဝံအပ္ပကသိရေန ဥပ္ပန္နံ မနာပံ ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ နိရုဇ္ဈတိ, ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတိ – အယံ ဝုစ္စတာနန္ဒ, အရိယသ္သ ဝိနယေ အနုတ္တရာ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာ ကာယဝိညေယ္ယေသု ဖောဋ္ဌဗ္ဗေသု။

    458. ‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhuno kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā uppajjati manāpaṃ, uppajjati amanāpaṃ, uppajjati manāpāmanāpaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘uppannaṃ kho me idaṃ manāpaṃ, uppannaṃ amanāpaṃ, uppannaṃ manāpāmanāpaṃ. Tañca kho saṅkhataṃ oḷārikaṃ paṭiccasamuppannaṃ. Etaṃ santaṃ etaṃ paṇītaṃ yadidaṃ – upekkhā’ti. Tassa taṃ uppannaṃ manāpaṃ uppannaṃ amanāpaṃ uppannaṃ manāpāmanāpaṃ nirujjhati; upekkhā saṇṭhāti. Seyyathāpi, ānanda, balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya; evameva kho, ānanda, yassa kassaci evaṃsīghaṃ evaṃtuvaṭaṃ evaṃappakasirena uppannaṃ manāpaṃ uppannaṃ amanāpaṃ uppannaṃ manāpāmanāpaṃ nirujjhati, upekkhā saṇṭhāti – ayaṃ vuccatānanda, ariyassa vinaye anuttarā indriyabhāvanā kāyaviññeyyesu phoṭṭhabbesu.

    ၄၅၉. ‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ အမနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပာမနာပံ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ဥပ္ပန္နံ ခော မေ ဣဒံ မနာပံ, ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ, ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ။ တဉ္စ ခော သင္ခတံ ဩဠာရိကံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ။ ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ – ဥပေက္ခာ’တိ။ တသ္သ တံ ဥပ္ပန္နံ မနာပံ ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ နိရုဇ္ဈတိ; ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတိ။ သေယ္ယထာပိ, အာနန္ဒ, ဗလဝာ ပုရိသော ဒိဝသံသန္တတ္တေ 15 အယောကဋာဟေ ဒ္ဝေ ဝာ တီဏိ ဝာ ဥဒကဖုသိတာနိ နိပာတေယ္ယ။ ဒန္ဓော, အာနန္ဒ, ဥဒကဖုသိတာနံ နိပာတော, အထ ခော နံ ခိပ္ပမေဝ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒာနံ ဂစ္ဆေယ္ယ; ဧဝမေဝ ခော, အာနန္ဒ, ယသ္သ ကသ္သစိ ဧဝံသီဃံ ဧဝံတုဝဋံ ဧဝံအပ္ပကသိရေန ဥပ္ပန္နံ မနာပံ ဥပ္ပန္နံ အမနာပံ ဥပ္ပန္နံ မနာပာမနာပံ နိရုဇ္ဈတိ, ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတိ – အယံ ဝုစ္စတာနန္ဒ, အရိယသ္သ ဝိနယေ အနုတ္တရာ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာ မနောဝိညေယ္ယေသု ဓမ္မေသု။ ဧဝံ ခော, အာနန္ဒ, အရိယသ္သ ဝိနယေ အနုတ္တရာ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာ ဟောတိ။

    459. ‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhuno manasā dhammaṃ viññāya uppajjati manāpaṃ, uppajjati amanāpaṃ, uppajjati manāpāmanāpaṃ. So evaṃ pajānāti – ‘uppannaṃ kho me idaṃ manāpaṃ, uppannaṃ amanāpaṃ, uppannaṃ manāpāmanāpaṃ. Tañca kho saṅkhataṃ oḷārikaṃ paṭiccasamuppannaṃ. Etaṃ santaṃ etaṃ paṇītaṃ yadidaṃ – upekkhā’ti. Tassa taṃ uppannaṃ manāpaṃ uppannaṃ amanāpaṃ uppannaṃ manāpāmanāpaṃ nirujjhati; upekkhā saṇṭhāti. Seyyathāpi, ānanda, balavā puriso divasaṃsantatte 16 ayokaṭāhe dve vā tīṇi vā udakaphusitāni nipāteyya. Dandho, ānanda, udakaphusitānaṃ nipāto, atha kho naṃ khippameva parikkhayaṃ pariyādānaṃ gaccheyya; evameva kho, ānanda, yassa kassaci evaṃsīghaṃ evaṃtuvaṭaṃ evaṃappakasirena uppannaṃ manāpaṃ uppannaṃ amanāpaṃ uppannaṃ manāpāmanāpaṃ nirujjhati, upekkhā saṇṭhāti – ayaṃ vuccatānanda, ariyassa vinaye anuttarā indriyabhāvanā manoviññeyyesu dhammesu. Evaṃ kho, ānanda, ariyassa vinaye anuttarā indriyabhāvanā hoti.

    ၄၆၀. ‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ , သေခော ဟောတိ ပာဋိပဒော? ဣဓာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ အမနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပာမနာပံ။ သော တေန ဥပ္ပန္နေန မနာပေန ဥပ္ပန္နေန အမနာပေန ဥပ္ပန္နေန မနာပာမနာပေန အဋ္ဋီယတိ ဟရာယတိ ဇိဂုစ္ဆတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ။ပေ.။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတ္ဝာ။, ဇိဝ္ဟာယ ရသံ သာယိတ္ဝာ။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတ္ဝာ။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ အမနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပာမနာပံ။ သော တေန ဥပ္ပန္နေန မနာပေန ဥပ္ပန္နေန အမနာပေန ဥပ္ပန္နေန မနာပာမနာပေန အဋ္ဋီယတိ ဟရာယတိ ဇိဂုစ္ဆတိ။ ဧဝံ ခော, အာနန္ဒ, သေခော ဟောတိ ပာဋိပဒော။

    460. ‘‘Kathañcānanda , sekho hoti pāṭipado? Idhānanda, bhikkhuno cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjati manāpaṃ, uppajjati amanāpaṃ, uppajjati manāpāmanāpaṃ. So tena uppannena manāpena uppannena amanāpena uppannena manāpāmanāpena aṭṭīyati harāyati jigucchati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…, jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya uppajjati manāpaṃ, uppajjati amanāpaṃ, uppajjati manāpāmanāpaṃ. So tena uppannena manāpena uppannena amanāpena uppannena manāpāmanāpena aṭṭīyati harāyati jigucchati. Evaṃ kho, ānanda, sekho hoti pāṭipado.

    ၄၆၁. ‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ, အရိယော ဟောတိ ဘာဝိတိန္ဒ္ရိယော? ဣဓာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ အမနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပာမနာပံ။ သော သစေ အာကင္ခတိ – ‘ပဋိကူလေ 17 အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရေယ္ယ’န္တိ, အပ္ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ သစေ အာကင္ခတိ – ‘အပ္ပဋိကူလေ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရေယ္ယ’န္တိ, ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ သစေ အာကင္ခတိ – ‘ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရေယ္ယ’န္တိ, အပ္ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ သစေ အာကင္ခတိ – ‘အပ္ပဋိကူလေ စ ပဋိကူလေ စ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရေယ္ယ’န္တိ, ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ သစေ အာကင္ခတိ – ‘ပဋိကူလဉ္စ အပ္ပဋိကူလဉ္စ တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇေတ္ဝာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရေယ္ယံ သတော သမ္ပဇာနော’တိ, ဥပေက္ခကော တတ္ထ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။

    461. ‘‘Kathañcānanda, ariyo hoti bhāvitindriyo? Idhānanda, bhikkhuno cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjati manāpaṃ, uppajjati amanāpaṃ, uppajjati manāpāmanāpaṃ. So sace ākaṅkhati – ‘paṭikūle 18 appaṭikūlasaññī vihareyya’nti, appaṭikūlasaññī tattha viharati. Sace ākaṅkhati – ‘appaṭikūle paṭikūlasaññī vihareyya’nti, paṭikūlasaññī tattha viharati. Sace ākaṅkhati – ‘paṭikūle ca appaṭikūle ca appaṭikūlasaññī vihareyya’nti, appaṭikūlasaññī tattha viharati. Sace ākaṅkhati – ‘appaṭikūle ca paṭikūle ca paṭikūlasaññī vihareyya’nti, paṭikūlasaññī tattha viharati. Sace ākaṅkhati – ‘paṭikūlañca appaṭikūlañca tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako vihareyyaṃ sato sampajāno’ti, upekkhako tattha viharati sato sampajāno.

    ၄၆၂. ‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော သောတေန သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ။ပေ.။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတ္ဝာ။ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ သာယိတ္ဝာ။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတ္ဝာ။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ အမနာပံ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနာပာမနာပံ။ သော သစေ အာကင္ခတိ – ‘ပဋိကူလေ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရေယ္ယ’န္တိ, အပ္ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ သစေ အာကင္ခတိ – ‘အပ္ပဋိကူလေ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရေယ္ယ’န္တိ, ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ သစေ အာကင္ခတိ – ‘ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရေယ္ယ’န္တိ, အပ္ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ သစေ အာကင္ခတိ – ‘အပ္ပဋိကူလေ စ ပဋိကူလေ စ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရေယ္ယ’န္တိ, ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ သစေ အာကင္ခတိ – ‘ပဋိကူလဉ္စ အပ္ပဋိကူလဉ္စ တဒုဘယမ္ပ္မ္ပ္ပိ အဘိနိဝဇ္ဇေတ္ဝာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရေယ္ယံ သတော သမ္ပဇာနော’တိ, ဥပေက္ခကော တတ္ထ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဧဝံ ခော, အာနန္ဒ, အရိယော ဟောတိ ဘာဝိတိန္ဒ္ရိယော။

    462. ‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhuno sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya uppajjati manāpaṃ, uppajjati amanāpaṃ, uppajjati manāpāmanāpaṃ. So sace ākaṅkhati – ‘paṭikūle appaṭikūlasaññī vihareyya’nti, appaṭikūlasaññī tattha viharati. Sace ākaṅkhati – ‘appaṭikūle paṭikūlasaññī vihareyya’nti, paṭikūlasaññī tattha viharati. Sace ākaṅkhati – ‘paṭikūle ca appaṭikūle ca appaṭikūlasaññī vihareyya’nti, appaṭikūlasaññī tattha viharati. Sace ākaṅkhati – ‘appaṭikūle ca paṭikūle ca paṭikūlasaññī vihareyya’nti, paṭikūlasaññī tattha viharati. Sace ākaṅkhati – ‘paṭikūlañca appaṭikūlañca tadubhayampmppi abhinivajjetvā upekkhako vihareyyaṃ sato sampajāno’ti, upekkhako tattha viharati sato sampajāno. Evaṃ kho, ānanda, ariyo hoti bhāvitindriyo.

    ၄၆၃. ‘‘ဣတိ ခော, အာနန္ဒ, ဒေသိတာ မယာ အရိယသ္သ ဝိနယေ အနုတ္တရာ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာ, ဒေသိတော သေခော ပာဋိပဒော, ဒေသိတော အရိယော ဘာဝိတိန္ဒ္ရိယော ။ ယံ ခော, အာနန္ဒ, သတ္ထာရာ ကရဏီယံ သာဝကာနံ ဟိတေသိနာ အနုကမ္ပကေန အနုကမ္ပံ ဥပာဒာယ, ကတံ ဝော တံ မယာ။ ဧတာနိ, အာနန္ဒ, ရုက္ခမူလာနိ, ဧတာနိ သုညာဂာရာနိ, ဈာယထာနန္ဒ, မာ ပမာဒတ္ထ, မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော အဟုဝတ္ထ။ အယံ ဝော အမ္ဟာကံ အနုသာသနီ’’တိ။

    463. ‘‘Iti kho, ānanda, desitā mayā ariyassa vinaye anuttarā indriyabhāvanā, desito sekho pāṭipado, desito ariyo bhāvitindriyo . Yaṃ kho, ānanda, satthārā karaṇīyaṃ sāvakānaṃ hitesinā anukampakena anukampaṃ upādāya, kataṃ vo taṃ mayā. Etāni, ānanda, rukkhamūlāni, etāni suññāgārāni, jhāyathānanda, mā pamādattha, mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha. Ayaṃ vo amhākaṃ anusāsanī’’ti.

    ဣဒမဝောစ ဘဂဝာ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။

    Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā ānando bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.

    ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒသမံ။

    Indriyabhāvanāsuttaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ.

    သဠာယတနဝဂ္ဂော နိဋ္ဌိတော ပဉ္စမော။

    Saḷāyatanavaggo niṭṭhito pañcamo.

    တသ္သုဒ္ဒာနံ –

    Tassuddānaṃ –

    အနာထပိဏ္ဍိကော ဆန္နော၊ ပုဏ္ဏော နန္ဒကရာဟုလာ။

    Anāthapiṇḍiko channo, puṇṇo nandakarāhulā;

    ဆဆက္ကံ သဠာယတနိကံ၊ နဂရဝိန္ဒေယ္ယသုဒ္ဓိကာ။

    Chachakkaṃ saḷāyatanikaṃ, nagaravindeyyasuddhikā;

    ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာ စာပိ၊ ဝဂ္ဂော ဩဝာဒပဉ္စမောတိ။

    Indriyabhāvanā cāpi, vaggo ovādapañcamoti.

    ဣဒံ ဝဂ္ဂာနမုဒ္ဒာနံ –

    Idaṃ vaggānamuddānaṃ –

    ဒေဝဒဟောနုပဒော စ၊ သုညတော စ ဝိဘင္ဂကော။

    Devadahonupado ca, suññato ca vibhaṅgako;

    သဠာယတနောတိ ဝဂ္ဂာ၊ ဥပရိပဏ္ဏာသကေ ဌိတာတိ။

    Saḷāyatanoti vaggā, uparipaṇṇāsake ṭhitāti.

    ဥပရိပဏ္ဏာသကံ သမတ္တံ။

    Uparipaṇṇāsakaṃ samattaṃ.

    တီဟိ ပဏ္ဏာသကေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတော သကလော

    Tīhi paṇṇāsakehi paṭimaṇḍito sakalo

    မဇ္ဈိမနိကာယော သမတ္တော။

    Majjhimanikāyo samatto.




    Footnotes:
    1. ကဇင္ဂလာယံ (သီ. ပီ.), ကဇ္ဇင္ဂလာယံ (သ္ယာ. ကံ.)
    2. ဝေဠုဝနေ (သ္ယာ. ကံ.), မုခေလုဝနေ (သီ. ပီ.)
    3. ပာရာသရိယန္တေဝာသီ (သီ. ပီ.), ပာရာသိရိယန္တေဝာသီ (သ္ယာ. ကံ.)
    4. kajaṅgalāyaṃ (sī. pī.), kajjaṅgalāyaṃ (syā. kaṃ.)
    5. veḷuvane (syā. kaṃ.), mukheluvane (sī. pī.)
    6. pārāsariyantevāsī (sī. pī.), pārāsiriyantevāsī (syā. kaṃ.)
    7. အစ္ဆရိကံ (သ္ယာ. ကံ. ပီ. က.)
    8. accharikaṃ (syā. kaṃ. pī. ka.)
    9. ဤသကပောဏေ (သီ. သ္ယာ. ကံ. ပီ.), ဤသကဖဏေ (သီ. အဋ္ဌ.), ‘‘မဇ္ဈေ ဥစ္စံ ဟုတ္ဝာ’’တိ ဋီကာယ သံသန္ဒိတဗ္ဗာ
    10. ပဒုမိနိပတ္တေ (သီ. သ္ယာ. ကံ. ပီ.)
    11. īsakapoṇe (sī. syā. kaṃ. pī.), īsakaphaṇe (sī. aṭṭha.), ‘‘majjhe uccaṃ hutvā’’ti ṭīkāya saṃsanditabbā
    12. paduminipatte (sī. syā. kaṃ. pī.)
    13. သန္ဓမေယ္ယ (က.)
    14. sandhameyya (ka.)
    15. ဒိဝသသန္တေတ္တေ (သီ.)
    16. divasasantette (sī.)
    17. ပဋိက္ကူလေ (သဗ္ဗတ္ထ)
    18. paṭikkūle (sabbattha)



    Related texts:



    အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၁၀. ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Indriyabhāvanāsuttavaṇṇanā

    ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၁၀. ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Indriyabhāvanāsuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact