Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఇతివుత్తక-అట్ఠకథా • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    ౩. ఇన్ద్రియసుత్తవణ్ణనా

    3. Indriyasuttavaṇṇanā

    ౬౨. తతియే ఇన్ద్రియానీతి అధిపతేయ్యట్ఠేన ఇన్ద్రియాని. యాని హి సహజాతధమ్మేసు ఇస్సరా వియ హుత్వా తేహి అనువత్తితబ్బాని, తాని ఇన్ద్రియాని నామ. అపిచ ఇన్దో భగవా ధమ్మిస్సరో పరమేన చిత్తిస్సరియేన సమన్నాగతో. తేన ఇన్దేన సబ్బపఠమం దిట్ఠత్తా అధిగతత్తా పరేసఞ్చ దిట్ఠత్తా దేసితత్తా విహితత్తా గోచరభావనాసేవనాహి దిట్ఠత్తా చ ఇన్ద్రియాని. ఇన్దం వా మగ్గాధిగమస్స ఉపనిస్సయభూతం పుఞ్ఞకమ్మం, తస్స లిఙ్గానీతిపి ఇన్ద్రియాని. అనఞ్ఞాతఞ్ఞస్సామీతిన్ద్రియన్తి ‘‘అనమతగ్గే సంసారే అనఞ్ఞాతం అనధిగతం అమతపదం చతుసచ్చధమ్మమేవ వా జానిస్సామీ’’తి పటిపన్నస్స ఇమినా పుబ్బభాగేన ఉప్పన్నం ఇన్ద్రియం, సోతాపత్తిమగ్గపఞ్ఞాయేతం అధివచనం. అఞ్ఞిన్ద్రియన్తి ఆజాననఇన్ద్రియం. తత్రాయం వచనత్థో – ఆజానాతి పఠమమగ్గఞాణేన దిట్ఠమరియాదం అనతిక్కమిత్వావ జానాతీతి అఞ్ఞా. యథేవ హి పఠమమగ్గపఞ్ఞా దుక్ఖాదీసు పరిఞ్ఞాభిసమయాదివసేన పవత్తతి, తథేవ అయమ్పి పవత్తతీతి అఞ్ఞా చ సా యథావుత్తేనట్ఠేన ఇన్ద్రియం చాతి అఞ్ఞిన్ద్రియం. ఆజాననట్ఠేనేవ అఞ్ఞస్స వా అరియపుగ్గలస్స ఇన్ద్రియన్తి అఞ్ఞిన్ద్రియం, సోతాపత్తిఫలతో పట్ఠాయ ఛసు ఠానేసు ఞాణస్సేతం అధివచనం. అఞ్ఞాతావిన్ద్రియన్తి అఞ్ఞాతావినో చతూసు సచ్చేసు నిట్ఠితఞాణకిచ్చస్స ఖీణాసవస్స ఉప్పజ్జనతో ఇన్ద్రియట్ఠసమ్భవతో చ అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం. ఏత్థ చ పఠమపచ్ఛిమాని పఠమమగ్గచతుత్థఫలవసేన ఏకట్ఠానికాని, ఇతరం ఇతరమగ్గఫలవసేన ఛట్ఠానికన్తి వేదితబ్బం.

    62. Tatiye indriyānīti adhipateyyaṭṭhena indriyāni. Yāni hi sahajātadhammesu issarā viya hutvā tehi anuvattitabbāni, tāni indriyāni nāma. Apica indo bhagavā dhammissaro paramena cittissariyena samannāgato. Tena indena sabbapaṭhamaṃ diṭṭhattā adhigatattā paresañca diṭṭhattā desitattā vihitattā gocarabhāvanāsevanāhi diṭṭhattā ca indriyāni. Indaṃ vā maggādhigamassa upanissayabhūtaṃ puññakammaṃ, tassa liṅgānītipi indriyāni. Anaññātaññassāmītindriyanti ‘‘anamatagge saṃsāre anaññātaṃ anadhigataṃ amatapadaṃ catusaccadhammameva vā jānissāmī’’ti paṭipannassa iminā pubbabhāgena uppannaṃ indriyaṃ, sotāpattimaggapaññāyetaṃ adhivacanaṃ. Aññindriyanti ājānanaindriyaṃ. Tatrāyaṃ vacanattho – ājānāti paṭhamamaggañāṇena diṭṭhamariyādaṃ anatikkamitvāva jānātīti aññā. Yatheva hi paṭhamamaggapaññā dukkhādīsu pariññābhisamayādivasena pavattati, tatheva ayampi pavattatīti aññā ca sā yathāvuttenaṭṭhena indriyaṃ cāti aññindriyaṃ. Ājānanaṭṭheneva aññassa vā ariyapuggalassa indriyanti aññindriyaṃ, sotāpattiphalato paṭṭhāya chasu ṭhānesu ñāṇassetaṃ adhivacanaṃ. Aññātāvindriyanti aññātāvino catūsu saccesu niṭṭhitañāṇakiccassa khīṇāsavassa uppajjanato indriyaṭṭhasambhavato ca aññātāvindriyaṃ. Ettha ca paṭhamapacchimāni paṭhamamaggacatutthaphalavasena ekaṭṭhānikāni, itaraṃ itaramaggaphalavasena chaṭṭhānikanti veditabbaṃ.

    గాథాసు సిక్ఖమానస్సాతి అధిసీలసిక్ఖాదయో సిక్ఖమానస్స భావేన్తస్స. ఉజుమగ్గానుసారినోతి ఉజుమగ్గో వుచ్చతి అరియమగ్గో, అన్తద్వయవివజ్జితత్తా తస్స అనుస్సరణతో ఉజుమగ్గానుసారినో, పటిపాటియా మగ్గే ఉప్పాదేన్తస్సాతి అత్థో. ఖయస్మిన్తి అనవసేసకిలేసానం ఖేపనతో ఖయసఙ్ఖాతే అగ్గమగ్గే ఞాణం పఠమం పురేయేవ ఉప్పజ్జతి. తతో అఞ్ఞా అనన్తరాతి తతో మగ్గఞాణతో అనన్తరా అరహత్తం ఉప్పజ్జతి. అథ వా ఉజుమగ్గానుసారినోతి లీనుద్ధచ్చపతిట్ఠానాయూహనాదికే వజ్జేత్వా సమథవిపస్సనం యుగనద్ధం కత్వా భావనావసేన పవత్తం పుబ్బభాగమగ్గం అనుస్సరన్తస్స అనుగచ్ఛన్తస్స పటిపజ్జన్తస్స గోత్రభుఞాణానన్తరం దిట్ఠేకట్ఠానం కిలేసానం ఖేపనతో ఖయస్మిం సోతాపత్తిమగ్గే పఠమం ఞాణం అనఞ్ఞాతఞ్ఞస్సామీతిన్ద్రియం ఉప్పజ్జతి. తతో అఞ్ఞా అనన్తరాతి తతో పఠమఞాణతో అనన్తరా అనన్తరతో పట్ఠాయ యావ అగ్గమగ్గా అఞ్ఞా అఞ్ఞిన్ద్రియం ఉప్పజ్జతి.

    Gāthāsu sikkhamānassāti adhisīlasikkhādayo sikkhamānassa bhāventassa. Ujumaggānusārinoti ujumaggo vuccati ariyamaggo, antadvayavivajjitattā tassa anussaraṇato ujumaggānusārino, paṭipāṭiyā magge uppādentassāti attho. Khayasminti anavasesakilesānaṃ khepanato khayasaṅkhāte aggamagge ñāṇaṃ paṭhamaṃ pureyeva uppajjati. Tato aññā anantarāti tato maggañāṇato anantarā arahattaṃ uppajjati. Atha vā ujumaggānusārinoti līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanādike vajjetvā samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ katvā bhāvanāvasena pavattaṃ pubbabhāgamaggaṃ anussarantassa anugacchantassa paṭipajjantassa gotrabhuñāṇānantaraṃ diṭṭhekaṭṭhānaṃ kilesānaṃ khepanato khayasmiṃ sotāpattimagge paṭhamaṃ ñāṇaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ uppajjati. Tato aññā anantarāti tato paṭhamañāṇato anantarā anantarato paṭṭhāya yāva aggamaggā aññā aññindriyaṃ uppajjati.

    తతో అఞ్ఞా విముత్తస్సాతి తతో అఞ్ఞా అఞ్ఞిన్ద్రియతో పచ్ఛా అరహత్తమగ్గఞాణానన్తరా అరహత్తఫలేన పఞ్ఞావిముత్తియా అఞ్ఞాతావిన్ద్రియేన విముత్తస్స. ఞాణం వే హోతి తాదినోతి అరహత్తఫలుప్పత్తితో ఉత్తరకాలే ఇట్ఠానిట్ఠాదీసు తాదిలక్ఖణప్పత్తస్స ఖీణాసవస్స పచ్చవేక్ఖణఞాణం ఉప్పజ్జతి. కథం ఉప్పజ్జతీతి ఆహ ‘‘అకుప్పా మే విముత్తీ’’తి. తస్స అకుప్పభావస్స కారణం దస్సేతి ‘‘భవసంయోజనక్ఖయా’’తి.

    Tatoaññā vimuttassāti tato aññā aññindriyato pacchā arahattamaggañāṇānantarā arahattaphalena paññāvimuttiyā aññātāvindriyena vimuttassa. Ñāṇaṃ ve hoti tādinoti arahattaphaluppattito uttarakāle iṭṭhāniṭṭhādīsu tādilakkhaṇappattassa khīṇāsavassa paccavekkhaṇañāṇaṃ uppajjati. Kathaṃ uppajjatīti āha ‘‘akuppā me vimuttī’’ti. Tassa akuppabhāvassa kāraṇaṃ dasseti ‘‘bhavasaṃyojanakkhayā’’ti.

    ఇదాని తాదిసం ఖీణాసవం థోమేన్తో ‘‘స వే ఇన్ద్రియసమ్పన్నో’’తి తతియం గాథమాహ. తత్థ ఇన్ద్రియసమ్పన్నోతి యథావుత్తేహి తీహి లోకుత్తరిన్ద్రియేహి సమన్నాగతో, సుద్ధేహిపి వా పటిప్పస్సద్ధిలద్ధేహి సద్ధాదీహి ఇన్ద్రియేహి సమన్నాగతో పరిపుణ్ణో, తతో ఏవ చక్ఖాదీహి సుట్ఠు వూపసన్తేహి నిబ్బిసేవనేహి ఇన్ద్రియేహి సమన్నాగతో. తేనాహ ‘‘సన్తో’’తి, సబ్బకిలేసపరిళాహవూపసమేన ఉపసన్తోతి అత్థో. సన్తిపదే రతోతి నిబ్బానే అభిరతో అధిముత్తో. ఏత్థ చ ‘‘ఇన్ద్రియసమ్పన్నో’’తి ఏతేన భావితమగ్గతా, పరిఞ్ఞాతక్ఖన్ధతా చస్స దస్సితా. ‘‘సన్తో’’తి ఏతేన పహీనకిలేసతా, ‘‘సన్తిపదే రతో’’తి ఏతేన సచ్ఛికతనిరోధతాతి. సేసం వుత్తనయమేవ.

    Idāni tādisaṃ khīṇāsavaṃ thomento ‘‘sa ve indriyasampanno’’ti tatiyaṃ gāthamāha. Tattha indriyasampannoti yathāvuttehi tīhi lokuttarindriyehi samannāgato, suddhehipi vā paṭippassaddhiladdhehi saddhādīhi indriyehi samannāgato paripuṇṇo, tato eva cakkhādīhi suṭṭhu vūpasantehi nibbisevanehi indriyehi samannāgato. Tenāha ‘‘santo’’ti, sabbakilesapariḷāhavūpasamena upasantoti attho. Santipade ratoti nibbāne abhirato adhimutto. Ettha ca ‘‘indriyasampanno’’ti etena bhāvitamaggatā, pariññātakkhandhatā cassa dassitā. ‘‘Santo’’ti etena pahīnakilesatā, ‘‘santipade rato’’ti etena sacchikatanirodhatāti. Sesaṃ vuttanayameva.

    తతియసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఇతివుత్తకపాళి • Itivuttakapāḷi / ౩. ఇన్ద్రియసుత్తం • 3. Indriyasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact