| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
૬. ઇસિગિલિસુત્તવણ્ણના
6. Isigilisuttavaṇṇanā
૧૩૩. સમઞ્ઞાયતિ એતાયાતિ સમઞ્ઞા, નામન્તિ અત્થો. અયમયં નામાતિ પઞ્ઞાપેન્તિ એતાય, તથાપઞ્ઞાપનમત્તન્તિ વા પઞ્ઞત્તિ, નામમેવ. તેનાહ ‘‘પુરિમપદસ્સેવ વેવચન’’ન્તિ. સેસેસુપીતિ ‘‘પણ્ડવસ્સ પબ્બતસ્સા’’તિઆદીસુ તીસુ વારેસુપિ.
133. Samaññāyati etāyāti samaññā, nāmanti attho. Ayamayaṃ nāmāti paññāpenti etāya, tathāpaññāpanamattanti vā paññatti, nāmameva. Tenāha ‘‘purimapadasseva vevacana’’nti. Sesesupīti ‘‘paṇḍavassa pabbatassā’’tiādīsu tīsu vāresupi.
સમુટ્ઠાનં તાવ સુત્તસ્સ કથેત્વા અત્થસંવણ્ણનં કાતું ‘‘તદા કિરા’’તિઆદિ વુત્તં. ન પબ્બતેહિ અત્થોતિ ન ભગવતો પબ્બતેહિ કથિતેહિ અત્થો અત્થિ. ઇસિગિલિભાવોતિ ઇસિગિલિનામતા. ઇતીતિ ઇમિના કારણેન, ઇમં અટ્ઠુપ્પત્તિં અવેક્ખન્તોતિ અત્થો.
Samuṭṭhānaṃ tāva suttassa kathetvā atthasaṃvaṇṇanaṃ kātuṃ ‘‘tadā kirā’’tiādi vuttaṃ. Na pabbatehi atthoti na bhagavato pabbatehi kathitehi attho atthi. Isigilibhāvoti isigilināmatā. Itīti iminā kāraṇena, imaṃ aṭṭhuppattiṃ avekkhantoti attho.
ચેતિયગબ્ભેતિ ચેતિયઘરે ચેતિયસ્સ અબ્ભન્તરે. યમકમહાદ્વારન્તિ યમકકવાટયુત્તં મહન્તં દ્વારં. દ્વેધા કત્વાતિ પબ્બતસ્સ અબ્ભન્તરે મણ્ડપસઙ્ખેપેન લેણં નિમ્મિનિત્વા દ્વેધા કત્વા તદા તે તત્થ વસિંસુ.
Cetiyagabbheti cetiyaghare cetiyassa abbhantare. Yamakamahādvāranti yamakakavāṭayuttaṃ mahantaṃ dvāraṃ. Dvedhā katvāti pabbatassa abbhantare maṇḍapasaṅkhepena leṇaṃ nimminitvā dvedhā katvā tadā te tattha vasiṃsu.
વસિતકાલઞ્ચ કથેન્તો તેસં માતુયા યાવ તતિયભવતો પટ્ઠાય સમુદાગમં દસ્સેતું, ‘‘અતીતે કિરા’’તિઆદિ વુત્તં. પત્થેસીતિ તસ્સા કિર ખેત્તકુટિયા વીહયો ભજ્જન્તિયા તત્થ મહાકરઞ્જપુપ્ફપ્પમાણા મહન્તા મનોહરા પઞ્ચસતમત્તા લાજા જાયિંસુ. સા તા ગહેત્વા મહન્તે પદુમિનિપત્તે ઠપેસિ. તસ્મિઞ્ચ સમયે એકો પચ્ચેકબુદ્ધો તસ્સા અનુગ્ગહત્થં અવિદૂરે ખેત્તપાળિયા ગચ્છતિ. સા તં દિસ્વા પસન્નમાનસા સુપુપ્ફિતં મહન્તં એકં પદુમં ગહેત્વા તત્થ લાજે પક્ખિપિત્વા પચ્ચેકબુદ્ધં ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ચપતિટ્ઠિતેન વન્દિત્વા, ‘‘ઇમસ્સ, ભન્તે, પુઞ્ઞસ્સ આનુભાવેન આનુભાવસમ્પન્ને પઞ્ચસતપુત્તે લભેય્ય’’ન્તિ પઞ્ચ પુત્તસતાનિ પત્થેસિ. તસ્મિંયેવ ખણેતિ યદા સા યથાવુત્તં પત્થનં પટ્ઠપેસિ; તસ્મિંયેવ ખણે પઞ્ચસતા મિગલુદ્દકા સમ્ભતસમ્ભારા પરિપક્કપચ્ચેકબોધિઞાણા તસ્સેવ પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ મધુરમંસં દત્વા, ‘‘એતિસ્સા પુત્તા ભવેય્યામા’’તિ પત્થયિંસુ. અતીતાસુ અનેકજાતીસુ તસ્સા પુત્તભાવેન આગતત્તા તથા તેસં અહોસીતિ વદન્તિ. પાદુદ્ધારેતિ પાદુદ્ધારે પાદુદ્ધારે. પાદુદ્ધારસીસેન ચેત્થ નિક્ખિપનં આહ.
Vasitakālañca kathento tesaṃ mātuyā yāva tatiyabhavato paṭṭhāya samudāgamaṃ dassetuṃ, ‘‘atīte kirā’’tiādi vuttaṃ. Patthesīti tassā kira khettakuṭiyā vīhayo bhajjantiyā tattha mahākarañjapupphappamāṇā mahantā manoharā pañcasatamattā lājā jāyiṃsu. Sā tā gahetvā mahante paduminipatte ṭhapesi. Tasmiñca samaye eko paccekabuddho tassā anuggahatthaṃ avidūre khettapāḷiyā gacchati. Sā taṃ disvā pasannamānasā supupphitaṃ mahantaṃ ekaṃ padumaṃ gahetvā tattha lāje pakkhipitvā paccekabuddhaṃ upasaṅkamitvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā, ‘‘imassa, bhante, puññassa ānubhāvena ānubhāvasampanne pañcasataputte labheyya’’nti pañca puttasatāni patthesi. Tasmiṃyeva khaṇeti yadā sā yathāvuttaṃ patthanaṃ paṭṭhapesi; tasmiṃyeva khaṇe pañcasatā migaluddakā sambhatasambhārā paripakkapaccekabodhiñāṇā tasseva paccekabuddhassa madhuramaṃsaṃ datvā, ‘‘etissā puttā bhaveyyāmā’’ti patthayiṃsu. Atītāsu anekajātīsu tassā puttabhāvena āgatattā tathā tesaṃ ahosīti vadanti. Pāduddhāreti pāduddhāre pāduddhāre. Pāduddhārasīsena cettha nikkhipanaṃ āha.
ગબ્ભમલં નિસ્સાયાતિ બહિ નિક્ખન્તં ગબ્ભમલં નિસ્સયં કત્વા સંસેદજભાવેન નિબ્બત્તા . ઓપપાતિકભાવેનાતિ કેચિ. ખયવયં પટ્ઠપેત્વાતિ વિપસ્સનં આરભિત્વા. વિપસ્સનાતિ અનિચ્ચાનુપસ્સનાપુબ્બિકા સપ્પચ્ચયનામરૂપદસ્સનપુબ્બિકા ચ, સઙ્ખારે સમ્મસન્તસ્સ અનિચ્ચલક્ખણે દિટ્ઠે, ‘‘યદનિચ્ચં તં દુક્ખં, યં દુક્ખં તદનત્તા’’તિ સેસલક્ખણાનિ સુવિઞ્ઞેય્યાનેવ હોન્તિ. પચ્ચેકબોધિઞાણં નિબ્બત્તયિંસૂતિ દ્વે અસઙ્ખ્યેય્યાનિ કપ્પાનં સતસહસ્સઞ્ચ પચ્ચેકબોધિપારમિતાય પરિનિપ્ફન્નત્તા ઞાણસ્સ પરિપાકત્તા વુત્તનયેન સયમેવ વિપસ્સનં પવત્તેત્વા મત્થકં પાપેત્વા પચ્ચેકબોધિઞાણં અધિગચ્છિંસુ. સબ્બેપિ તે તંયેવ ગાથં અભાસિંસૂતિ આહ – ‘‘અયં તેસં બ્યાકરણગાથા અહોસી’’તિ.
Gabbhamalaṃ nissāyāti bahi nikkhantaṃ gabbhamalaṃ nissayaṃ katvā saṃsedajabhāvena nibbattā . Opapātikabhāvenāti keci. Khayavayaṃ paṭṭhapetvāti vipassanaṃ ārabhitvā. Vipassanāti aniccānupassanāpubbikā sappaccayanāmarūpadassanapubbikā ca, saṅkhāre sammasantassa aniccalakkhaṇe diṭṭhe, ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti sesalakkhaṇāni suviññeyyāneva honti. Paccekabodhiñāṇaṃ nibbattayiṃsūti dve asaṅkhyeyyāni kappānaṃ satasahassañca paccekabodhipāramitāya parinipphannattā ñāṇassa paripākattā vuttanayena sayameva vipassanaṃ pavattetvā matthakaṃ pāpetvā paccekabodhiñāṇaṃ adhigacchiṃsu. Sabbepi te taṃyeva gāthaṃ abhāsiṃsūti āha – ‘‘ayaṃ tesaṃ byākaraṇagāthā ahosī’’ti.
સરોરુહન્તિ સરસિ જાતં. પદુમપલાસપત્તજન્તિ ખુદ્દકમહન્તેહિ કમલદલેહિ સહજાતં. ખુદ્દકમહન્તકમલદલસઙ્ખાતાનિ વા પદુમપલાસપત્તાનિ એત્થ સન્તીતિ પદુમપલાસપત્તં, પદુમગચ્છં. તત્થ જાતન્તિ પદુમપલાસપત્તજં. સુપુપ્ફિતન્તિ સુટ્ઠુ પુપ્ફિતં સમ્મા વિકસિતં. ભમરગણાનુચિણ્ણન્તિ ભમરગણેહિ અનુકુલઞ્ચેવ અનુપરિબ્ભમિતઞ્ચ. અનિચ્ચતાયુપગતન્તિ ખણે ખણે વણ્ણભેદાદિવસેન અનિચ્ચતાય ઉપગતં. વિદિત્વાતિ વિપસ્સનાપઞ્ઞાસહિતાય મગ્ગપઞ્ઞાય જાનિત્વા. એકો ચરેતિ તસ્મા અઞ્ઞોપિ માદિસો હોતુકામો એવં પટિપજ્જિત્વા એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પોતિ.
Saroruhanti sarasi jātaṃ. Padumapalāsapattajanti khuddakamahantehi kamaladalehi sahajātaṃ. Khuddakamahantakamaladalasaṅkhātāni vā padumapalāsapattāni ettha santīti padumapalāsapattaṃ, padumagacchaṃ. Tattha jātanti padumapalāsapattajaṃ. Supupphitanti suṭṭhu pupphitaṃ sammā vikasitaṃ. Bhamaragaṇānuciṇṇanti bhamaragaṇehi anukulañceva anuparibbhamitañca. Aniccatāyupagatanti khaṇe khaṇe vaṇṇabhedādivasena aniccatāya upagataṃ. Viditvāti vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya jānitvā. Eko careti tasmā aññopi mādiso hotukāmo evaṃ paṭipajjitvā eko care khaggavisāṇakappoti.
૧૩૫. સતિસારસીલસારાદિસમન્નાગમનેન સત્તેસુ સારભૂતા. સબ્બસો વટ્ટદુક્ખસ્સ વિગતત્તા નિદ્દુક્ખા. સમુચ્છિન્નતણ્હતાય નિત્તણ્હા. માનચ્છિદોતિ થુતિવચનં.
135. Satisārasīlasārādisamannāgamanena sattesu sārabhūtā. Sabbaso vaṭṭadukkhassa vigatattā niddukkhā. Samucchinnataṇhatāya nittaṇhā. Mānacchidoti thutivacanaṃ.
એતેસં એકનામકાયેવાતિ એતેસં આગતાનં પચ્ચેકબુદ્ધાનં પાળિયં અનાગતા અઞ્ઞે પચ્ચેકબુદ્ધા સમાનનામકા એવ. વુત્તમેવત્થં પાકટીકરણત્થં ‘‘ઇમેસુ હી’’તિઆદિ વુત્તં. વિસું વિસું અવત્વાતિ પચ્ચેકં સરૂપતો અવત્વા. અઞ્ઞે ચાતિ અસાધારણત્તા આહ. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.
Etesaṃ ekanāmakāyevāti etesaṃ āgatānaṃ paccekabuddhānaṃ pāḷiyaṃ anāgatā aññe paccekabuddhā samānanāmakā eva. Vuttamevatthaṃ pākaṭīkaraṇatthaṃ ‘‘imesu hī’’tiādi vuttaṃ. Visuṃ visuṃ avatvāti paccekaṃ sarūpato avatvā. Aññe cāti asādhāraṇattā āha. Sesaṃ suviññeyyameva.
ઇસિગિલિસુત્તવણ્ણનાય લીનત્થપ્પકાસના સમત્તા.
Isigilisuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૬. ઇસિગિલિસુત્તં • 6. Isigilisuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૬. ઇસિગિલિસુત્તવણ્ણના • 6. Isigilisuttavaṇṇanā
