Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi

    ૭. ઇસ્સાસઙ્ગપઞ્હો

    7. Issāsaṅgapañho

    . ‘‘ભન્તે નાગસેન, ‘ઇસ્સાસસ્સ ચત્તારિ અઙ્ગાનિ ગહેતબ્બાની’તિ યં વદેસિ, કતમાનિ તાનિ ચત્તારિ અઙ્ગાનિ ગહેતબ્બાની’’તિ? ‘‘યથા, મહારાજ, ઇસ્સાસો સરે પાતયન્તો ઉભો પાદે પથવિયં દળ્હં પતિટ્ઠાપેતિ, જણ્ણુઅવેકલ્લં કરોતિ, સરકલાપં કટિસન્ધિમ્હિ ઠપેતિ, કાયં ઉપત્થદ્ધં કરોતિ, દ્વે હત્થે સન્ધિટ્ઠાનં આરોપેતિ, મુટ્ઠિં પીળયતિ, અઙ્ગુલિયો નિરન્તરં કરોતિ, ગીવં પગ્ગણ્હાતિ, ચક્ખૂનિ મુખઞ્ચ પિદહતિ, નિમિત્તં ઉજું કરોતિ, હાસમુપ્પાદેતિ ‘વિજ્ઝિસ્સામી’તિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, યોગિના યોગાવચરેન સીલપથવિયં વીરિયપાદે પતિટ્ઠાપેતબ્બં, ખન્તિસોરચ્ચં અવેકલ્લં કાતબ્બં, સંવરે ચિત્તં ઠપેતબ્બં, સંયમનિયમે અત્તા ઉપનેતબ્બો, ઇચ્છા મુચ્છા પીળયિતબ્બા, યોનિસો મનસિકારે ચિત્તં નિરન્તરં કાતબ્બં, વીરિયં પગ્ગહેતબ્બં, છ દ્વારા પિદહિતબ્બા, સતિ ઉપટ્ઠપેતબ્બા, હાસમુપ્પાદેતબ્બં ‘સબ્બકિલેસે ઞાણનારાચેન વિજ્ઝિસ્સામી’તિ. ઇદં, મહારાજ, ઇસ્સાસસ્સ પઠમં અઙ્ગં ગહેતબ્બં.

    7. ‘‘Bhante nāgasena, ‘issāsassa cattāri aṅgāni gahetabbānī’ti yaṃ vadesi, katamāni tāni cattāri aṅgāni gahetabbānī’’ti? ‘‘Yathā, mahārāja, issāso sare pātayanto ubho pāde pathaviyaṃ daḷhaṃ patiṭṭhāpeti, jaṇṇuavekallaṃ karoti, sarakalāpaṃ kaṭisandhimhi ṭhapeti, kāyaṃ upatthaddhaṃ karoti, dve hatthe sandhiṭṭhānaṃ āropeti, muṭṭhiṃ pīḷayati, aṅguliyo nirantaraṃ karoti, gīvaṃ paggaṇhāti, cakkhūni mukhañca pidahati, nimittaṃ ujuṃ karoti, hāsamuppādeti ‘vijjhissāmī’ti, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena sīlapathaviyaṃ vīriyapāde patiṭṭhāpetabbaṃ, khantisoraccaṃ avekallaṃ kātabbaṃ, saṃvare cittaṃ ṭhapetabbaṃ, saṃyamaniyame attā upanetabbo, icchā mucchā pīḷayitabbā, yoniso manasikāre cittaṃ nirantaraṃ kātabbaṃ, vīriyaṃ paggahetabbaṃ, cha dvārā pidahitabbā, sati upaṭṭhapetabbā, hāsamuppādetabbaṃ ‘sabbakilese ñāṇanārācena vijjhissāmī’ti. Idaṃ, mahārāja, issāsassa paṭhamaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.

    ‘‘પુન ચપરં, મહારાજ, ઇસ્સાસો આળકં પરિહરતિ વઙ્કજિમ્હકુટિલનારાચસ્સ ઉજુકરણાય. એવમેવ ખો, મહારાજ, યોગિના યોગાવચરેન ઇમસ્મિં કાયે સતિપટ્ઠાનઆળકં પરિહરિતબ્બં વઙ્કજિમ્હકુટિલચિત્તસ્સ ઉજુકરણાય. ઇદં, મહારાજ, ઇસ્સાસસ્સ દુતિયં અઙ્ગં ગહેતબ્બં.

    ‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, issāso āḷakaṃ pariharati vaṅkajimhakuṭilanārācassa ujukaraṇāya. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena imasmiṃ kāye satipaṭṭhānaāḷakaṃ pariharitabbaṃ vaṅkajimhakuṭilacittassa ujukaraṇāya. Idaṃ, mahārāja, issāsassa dutiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.

    ‘‘પુન ચપરં, મહારાજ, ઇસ્સાસો લક્ખે ઉપાસેતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, યોગિના યોગાવચરેન ઇમસ્મિં કાયે ઉપાસિતબ્બં. કથં મહારાજ યોગિના યોગાવચરેન ઇમસ્મિં કાયે ઉપાસિતબ્બં? અનિચ્ચતો ઉપાસિતબ્બં, દુક્ખતો ઉપાસિતબ્બં, અનત્તતો ઉપાસિતબ્બં, રોગતો…પે॰… ગણ્ડતો…પે॰… સલ્લતો…પે॰… અઘતો…પે॰… આબાધતો…પે॰… પરતો…પે॰… પલોકતો…પે॰… ઈતિતો…પે॰… ઉપદ્દવતો…પે॰… ભયતો…પે॰… ઉપસગ્ગતો…પે॰… ચલતો…પે॰… પભઙ્ગુતો…પે॰… અદ્ધુવતો…પે॰… અતાણતો…પે॰… અલેણતો…પે॰… અસરણતો…પે॰… રિત્તતો…પે॰… તુચ્છતો…પે॰… સુઞ્ઞતો…પે॰… આદીનવતો…પે॰… વિપરિણામધમ્મતો…પે॰… અસારતો …પે॰… અઘમૂલતો…પે॰… વધકતો…પે॰… વિભવતો…પે॰… સાસવતો…પે॰… સઙ્ખતતો…પે॰… મારામિસતો…પે॰… જાતિધમ્મતો…પે॰… જરાધમ્મતો…પે॰… બ્યાધિધમ્મતો…પે॰… મરણધમ્મતો…પે॰… સોકધમ્મતો…પે॰… પરિદેવધમ્મતો…પે॰… ઉપાયાસધમ્મતો…પે॰… સંકિલેસધમ્મતો…પે॰… એવં ખો, મહારાજ, યોગિના યોગાવચરેન ઇમસ્મિં કાયે ઉપાસિતબ્બં. ઇદં, મહારાજ, ઇસ્સાસસ્સ તતિયં અઙ્ગં ગહેતબ્બં.

    ‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, issāso lakkhe upāseti, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena imasmiṃ kāye upāsitabbaṃ. Kathaṃ mahārāja yoginā yogāvacarena imasmiṃ kāye upāsitabbaṃ? Aniccato upāsitabbaṃ, dukkhato upāsitabbaṃ, anattato upāsitabbaṃ, rogato…pe… gaṇḍato…pe… sallato…pe… aghato…pe… ābādhato…pe… parato…pe… palokato…pe… ītito…pe… upaddavato…pe… bhayato…pe… upasaggato…pe… calato…pe… pabhaṅguto…pe… addhuvato…pe… atāṇato…pe… aleṇato…pe… asaraṇato…pe… rittato…pe… tucchato…pe… suññato…pe… ādīnavato…pe… vipariṇāmadhammato…pe… asārato …pe… aghamūlato…pe… vadhakato…pe… vibhavato…pe… sāsavato…pe… saṅkhatato…pe… mārāmisato…pe… jātidhammato…pe… jarādhammato…pe… byādhidhammato…pe… maraṇadhammato…pe… sokadhammato…pe… paridevadhammato…pe… upāyāsadhammato…pe… saṃkilesadhammato…pe… evaṃ kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena imasmiṃ kāye upāsitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, issāsassa tatiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.

    ‘‘પુન ચપરં, મહારાજ, ઇસ્સાસો સાયં પાતં ઉપાસતિ. એવમેવ ખો, મહારાજ, યોગિના યોગાવચરેન સાયં પાતં આરમ્મણે ઉપાસિતબ્બં. ઇદં, મહારાજ, ઇસ્સાસસ્સ ચતુત્થં અઙ્ગં ગહેતબ્બં. ભાસિતમ્પેતં, મહારાજ, થેરેન સારિપુત્તેન ધમ્મસેનાપતિના –

    ‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, issāso sāyaṃ pātaṃ upāsati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena sāyaṃ pātaṃ ārammaṇe upāsitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, issāsassa catutthaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, therena sāriputtena dhammasenāpatinā –

    ‘‘‘યથા ઇસ્સાસકો નામ, સાયં પાતં ઉપાસતિ;

    ‘‘‘Yathā issāsako nāma, sāyaṃ pātaṃ upāsati;

    ઉપાસનં અરિઞ્ચન્તો 1, લભતે ભત્તવેતનં.

    Upāsanaṃ ariñcanto 2, labhate bhattavetanaṃ.

    ‘‘‘તથેવ બુદ્ધપુત્તોપિ, કરોતિ કાયુપાસનં;

    ‘‘‘Tatheva buddhaputtopi, karoti kāyupāsanaṃ;

    કાયુપાસનં અરિઞ્ચન્તો, અરહત્તમધિગચ્છતી’’’તિ.

    Kāyupāsanaṃ ariñcanto, arahattamadhigacchatī’’’ti.

    ઇસ્સાસઙ્ગપઞ્હો સત્તમો.

    Issāsaṅgapañho sattamo.

    કુમ્ભવગ્ગો સત્તમો 3.

    Kumbhavaggo sattamo 4.

    તસ્સુદ્દાનં –

    Tassuddānaṃ –

    કુમ્ભો ચ કાળાયસો ચ, છત્તં ખેત્તઞ્ચ અગદો;

    Kumbho ca kāḷāyaso ca, chattaṃ khettañca agado;

    ભોજનેન ચ ઇસ્સાસો, વુત્તં દાનિ વિદૂહીતિ.

    Bhojanena ca issāso, vuttaṃ dāni vidūhīti.

    ઓપમ્મકથાપઞ્હો નિટ્ઠિતો.

    Opammakathāpañho niṭṭhito.







    Footnotes:
    1. ન રિચ્છન્તો (સી॰ ક॰)
    2. na ricchanto (sī. ka.)
    3. ઇતો પરં રાજઙ્ગપઞ્હાદિકા અટ્ઠતિંસ પઞ્હા વિનટ્ઠા, યેહિ તા દિટ્ઠા,§તેહિ નો આરોચેતબ્બા પુન મુદ્દાપનકાલે પક્ખિપનત્થાયાતિ (ન, બુ, સ)
    4. ito paraṃ rājaṅgapañhādikā aṭṭhatiṃsa pañhā vinaṭṭhā, yehi tā diṭṭhā,§tehi no ārocetabbā puna muddāpanakāle pakkhipanatthāyāti (na, bu, sa)

    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact