| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
೫. ಜನವಸಭಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
5. Janavasabhasuttavaṇṇanā
ನಾತಿಕಿಯಾದಿಬ್ಯಾಕರಣವಣ್ಣನಾ
Nātikiyādibyākaraṇavaṇṇanā
೨೭೩-೨೭೫. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಜನವಸಭಸುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಂ ಅನುತ್ತಾನಪದವಣ್ಣನಾ – ಪರಿತೋ ಪರಿತೋ ಜನಪದೇಸೂತಿ ಸಮನ್ತಾ ಸಮನ್ತಾ ಜನಪದೇಸು। ಪರಿಚಾರಕೇತಿ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಸಙ್ಘಾನಂ ಪರಿಚಾರಕೇ। ಉಪಪತ್ತೀಸೂತಿ ಞಾಣಗತಿಪುಞ್ಞಾನಂ ಉಪಪತ್ತೀಸು। ಕಾಸಿಕೋಸಲೇಸೂತಿ ಕಾಸೀಸು ಚ ಕೋಸಲೇಸು ಚ, ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಚ ಕೋಸಲರಟ್ಠೇ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಅಙ್ಗಮಗಧಯೋನಕಕಮ್ಬೋಜಅಸ್ಸಕಅವನ್ತಿರಟ್ಠೇಸು ಪನ ಛಸು ನ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ। ಇಮೇಸಂ ಪನ ಸೋಳಸನ್ನಂ ಮಹಾಜನಪದಾನಂ ಪುರಿಮೇಸು ದಸಸುಯೇವ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ। ನಾತಿಕಿಯಾತಿ ನಾತಿಕಗಾಮವಾಸಿನೋ।
273-275.Evaṃme sutanti janavasabhasuttaṃ. Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā – parito parito janapadesūti samantā samantā janapadesu. Paricāraketi buddhadhammasaṅghānaṃ paricārake. Upapattīsūti ñāṇagatipuññānaṃ upapattīsu. Kāsikosalesūti kāsīsu ca kosalesu ca, kāsiraṭṭhe ca kosalaraṭṭhe cāti attho. Esa nayo sabbattha. Aṅgamagadhayonakakambojaassakaavantiraṭṭhesu pana chasu na byākaroti. Imesaṃ pana soḷasannaṃ mahājanapadānaṃ purimesu dasasuyeva byākaroti. Nātikiyāti nātikagāmavāsino.
ತೇನಾತಿ ತೇನ ಅನಾಗಾಮಿಆದಿಭಾವೇನ। ಸುತ್ವಾತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪಞ್ಹಾಬ್ಯಾಕರಣಂ ಸುತ್ವಾ ತೇಸಂ ಅನಾಗಾಮಿಆದೀಸು ನಿಟ್ಠಙ್ಗತಾ ಹುತ್ವಾ। ತೇನ ಅನಾಗಾಮಿಆದಿಭಾವೇನ ಅತ್ತಮನಾ ಅಹೇಸುಂ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ತೇನಾತಿ ತೇ ನಾತಿಕಿಯಾತಿ ವುತ್ತಂ। ಏತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ನ-ಕಾರೋ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Tenāti tena anāgāmiādibhāvena. Sutvāti sabbaññutaññāṇena paricchinditvā byākarontassa bhagavato pañhābyākaraṇaṃ sutvā tesaṃ anāgāmiādīsu niṭṭhaṅgatā hutvā. Tena anāgāmiādibhāvena attamanā ahesuṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana tenāti te nātikiyāti vuttaṃ. Etasmiṃ atthe na-kāro nipātamattaṃ hoti.
ಆನನ್ದಪರಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Ānandaparikathāvaṇṇanā
೨೭೭. ಭಗವನ್ತಂ ಕಿತ್ತಯಮಾನರೂಪೋತಿ ಅಹೋ ಬುದ್ಧೋ, ಅಹೋ ಧಮ್ಮೋ, ಅಹೋ ಸಙ್ಘೋ; ಅಹೋ ಧಮ್ಮೋ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋತಿ ಏವಂ ಕಿತ್ತಯನ್ತೋವ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಬಹುಜನೋ ಪಸೀದೇಯ್ಯಾತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಿತಾ ಮಾತಾ ಭಾತಾ ಭಗಿನೀ ಪುತ್ತೋ ಧೀತಾ ಸಹಾಯಕೋ, ತೇನ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಭುತ್ತಾ, ಏಕತೋ ಸಯಿತಾ, ತಸ್ಸ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಮನಾಪಂ ಅಕರಿಮ್ಹ, ಸೋ ಕಿರ ಅನಾಗಾಮೀ ಸಕದಾಗಾಮೀ ಸೋತಾಪನ್ನೋ; ಅಹೋ ಸಾಧು, ಅಹೋ ಸುಟ್ಠೂತಿ ಏವಂ ಬಹುಜನೋ ಪಸಾದಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ।
277.Bhagavantaṃ kittayamānarūpoti aho buddho, aho dhammo, aho saṅgho; aho dhammo svākkhātoti evaṃ kittayantova kālamakāsi. Bahujano pasīdeyyāti amhākaṃ pitā mātā bhātā bhaginī putto dhītā sahāyako, tena amhehi saddhiṃ ekato bhuttā, ekato sayitā, tassa idañcidañca manāpaṃ akarimha, so kira anāgāmī sakadāgāmī sotāpanno; aho sādhu, aho suṭṭhūti evaṃ bahujano pasādaṃ āpajjeyya.
೨೭೮. ಗತಿನ್ತಿ ಞಾಣಗತಿಂ। ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯನ್ತಿ ಞಾಣಾಭಿಸಮ್ಪರಾಯಮೇವ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋತಿ ಕಿತ್ತಕೇ ಜನೇ ಅದ್ದಸ? ಚತುವೀಸತಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ।
278.Gatinti ñāṇagatiṃ. Abhisamparāyanti ñāṇābhisamparāyameva. Addasā khoti kittake jane addasa? Catuvīsatisatasahassāni.
೨೭೯. ಉಪಸನ್ತಪದಿಸ್ಸೋತಿ ಉಪಸನ್ತದಸ್ಸನೋ। ಭಾತಿರಿವಾತಿ ಅತಿವಿಯ ಭಾತಿ, ಅತಿವಿಯ ವಿರೋಚತಿ। ಇನ್ದ್ರಿಯಾನನ್ತಿ ಮನಚ್ಛಟ್ಠಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ। ಅದ್ದಸಂ ಖೋ ಅಹಂ ಆನನ್ದಾತಿ ನೇವ ದಸ, ನ ವೀಸತಿ, ನ ಸತಂ, ನ ಸಹಸ್ಸಂ, ಅನೂನಾಧಿಕಾನಿ ಚತುವೀಸತಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅದ್ದಸನ್ತಿ ಆಹ।
279.Upasantapadissoti upasantadassano. Bhātirivāti ativiya bhāti, ativiya virocati. Indriyānanti manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ. Addasaṃ kho ahaṃ ānandāti neva dasa, na vīsati, na sataṃ, na sahassaṃ, anūnādhikāni catuvīsatisatasahassāni addasanti āha.
ಜನವಸಭಯಕ್ಖವಣ್ಣನಾ
Janavasabhayakkhavaṇṇanā
೨೮೦. ದಿಸ್ವಾ ಪನ ಮೇ ಏತ್ತಕೋ ಜನೋ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದುಕ್ಖಾ ಪಮುತ್ತೋತಿ ಬಲವಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಚಿತ್ತಂ ಪಸೀದಿ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಸನ್ನತ್ತಾ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಲೋಹಿತಂ ಪಸೀದಿ, ಲೋಹಿತಸ್ಸ ಪಸನ್ನತ್ತಾ ಮನಚ್ಛಟ್ಠಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಪಸೀದಿಂಸೂತಿ ಸಬ್ಬಮಿದಂ ವತ್ವಾ ಅಥ ಖೋ ಆನನ್ದಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಸೋ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ದಸಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಸ್ಸ ಜನಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಹುತ್ವಾ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಜಾತೋ, ತಸ್ಮಾ ಜನವಸಭೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ।
280. Disvā pana me ettako jano maṃ nissāya dukkhā pamuttoti balavasomanassaṃ uppajji, cittaṃ pasīdi, cittassa pasannattā cittasamuṭṭhānaṃ lohitaṃ pasīdi, lohitassa pasannattā manacchaṭṭhāni indriyāni pasīdiṃsūti sabbamidaṃ vatvā atha kho ānandātiādimāha. Tattha yasmā so bhagavato dhammakathaṃ sutvā dasasahassādhikassa janasatasahassassa jeṭṭhako hutvā sotāpanno jāto, tasmā janavasabhotissa nāmaṃ ahosi.
ಇತೋ ಸತ್ತಾತಿ ಇತೋ ದೇವಲೋಕಾ ಚವಿತ್ವಾ ಸತ್ತ। ತತೋ ಸತ್ತಾತಿ ತತೋ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಾ ಚವಿತ್ವಾ ಸತ್ತ। ಸಂಸಾರಾನಿ ಚತುದ್ದಸಾತಿ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಚತುದ್ದಸಖನ್ಧಪಟಿಪಾಟಿಯೋ। ನಿವಾಸಮಭಿಜಾನಾಮೀತಿ ಜಾತಿವಸೇನ ನಿವಾಸಂ ಜಾನಾಮಿ। ಯತ್ಥ ಮೇ ವುಸಿತಂ ಪುರೇತಿ ಯತ್ಥ ದೇವೇಸು ಚ ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಸಹಬ್ಯತಂ ಉಪಗತೇನ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ರಾಜಭೂತೇನ ಇತೋ ಅತ್ತಭಾವತೋ ಪುರೇಯೇವ ಮಯಾ ವುಸಿತಂ। ಪುರೇ ಏವಂ ವುಸಿತತ್ತಾ ಏವ ಚ ಇದಾನಿ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ತೀಸು ವತ್ಥೂಸು ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ಉಪರಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋಪಿ ದೀಘರತ್ತಂ ವುಸಿತಟ್ಠಾನೇ ನಿಕನ್ತಿಯಾ ಬಲವತಾಯ ಏತ್ಥೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ।
Ito sattāti ito devalokā cavitvā satta. Tato sattāti tato manussalokā cavitvā satta. Saṃsārāni catuddasāti sabbāpi catuddasakhandhapaṭipāṭiyo. Nivāsamabhijānāmīti jātivasena nivāsaṃ jānāmi. Yattha me vusitaṃ pureti yattha devesu ca vessavaṇassa sahabyataṃ upagatena manussesu ca rājabhūtena ito attabhāvato pureyeva mayā vusitaṃ. Pure evaṃ vusitattā eva ca idāni sotāpanno hutvā tīsu vatthūsu bahuṃ puññaṃ katvā tassānubhāvena upari nibbattituṃ samatthopi dīgharattaṃ vusitaṭṭhāne nikantiyā balavatāya ettheva nibbatto.
೨೮೧. ಆಸಾ ಚ ಪನ ಮೇ ಸನ್ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಇಮಿನಾಹಂ ಸೋತಾಪನ್ನೋತಿ ನ ಸುತ್ತಪ್ಪಮತ್ತೋವ ಹುತ್ವಾ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿಂ। ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗತ್ಥಾಯ ಪನ ಮೇ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಆರದ್ಧಾ। ಅಜ್ಜೇವ ಅಜ್ಜೇವ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏವಂ ಸಉಸ್ಸಾಹೋ ವಿಹರಾಮೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯದಗ್ಗೇತಿ ಲಟ್ಠಿವನುಯ್ಯಾನೇ ಪಠಮದಸ್ಸನೇ ಸೋತಾಪನ್ನದಿವಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ತದಗ್ಗೇ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ದೀಘರತ್ತಂ ಅವಿನಿಪಾತೋ ಅವಿನಿಪಾತಂ ಸಞ್ಜಾನಾಮೀತಿ ತಂದಿವಸಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ, ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪುರಿಮಂ ಚತುದ್ದಸಅತ್ತಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಅವಿನಿಪಾತೋ ಲಟ್ಠಿವನುಯ್ಯಾನೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗವಸೇನ ಅಧಿಗತಂ ಅವಿನಿಪಾತಧಮ್ಮತಂ ಸಞ್ಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನಚ್ಛರಿಯನ್ತಿ ಅನುಅಚ್ಛರಿಯಂ। ಚಿನ್ತಯಮಾನಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಅಚ್ಛರಿಯಮೇವಿದಂ ಯಂ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಭಗವನ್ತಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಅದ್ದಸಂ। ಇದಮ್ಪಿ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ಯಞ್ಚ ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಸಯಂಪರಿಸಾಯ ಭಾಸತೋ ಭಗವತೋ ದಿಟ್ಠಸದಿಸಮೇವ ಸಮ್ಮುಖಾ ಸುತಂ। ದ್ವೇ ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ದಿಟ್ಠಭಾವೋ ಚ ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ ಸುತಂ ಆರೋಚೇತುಕಾಮತಾ ಚ।
281.Āsā ca pana me santiṭṭhatīti imināhaṃ sotāpannoti na suttappamattova hutvā kālaṃ vītināmesiṃ. Sakadāgāmimaggatthāya pana me vipassanā āraddhā. Ajjeva ajjeva paṭivijjhissāmīti evaṃ saussāho viharāmīti dasseti. Yadaggeti laṭṭhivanuyyāne paṭhamadassane sotāpannadivasaṃ sandhāya vadati. Tadagge ahaṃ, bhante, dīgharattaṃ avinipāto avinipātaṃ sañjānāmīti taṃdivasaṃ ādiṃ katvā, ahaṃ, bhante, purimaṃ catuddasaattabhāvasaṅkhātaṃ dīgharattaṃ avinipāto laṭṭhivanuyyāne sotāpattimaggavasena adhigataṃ avinipātadhammataṃ sañjānāmīti attho. Anacchariyanti anuacchariyaṃ. Cintayamānaṃ punappunaṃ acchariyamevidaṃ yaṃ kenacideva karaṇīyena gacchanto bhagavantaṃ antarāmagge addasaṃ. Idampi acchariyaṃ yañca vessavaṇassa mahārājassa sayaṃparisāya bhāsato bhagavato diṭṭhasadisameva sammukhā sutaṃ. Dve paccayāti antarāmagge diṭṭhabhāvo ca vessavaṇassa sammukhā sutaṃ ārocetukāmatā ca.
ದೇವಸಭಾವಣ್ಣನಾ
Devasabhāvaṇṇanā
೨೮೨. ಸನ್ನಿಪತಿತಾತಿ ಕಸ್ಮಾ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ? ತೇ ಕಿರ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ। ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಸಙ್ಗಹತ್ಥಂ, ಪವಾರಣಾಸಙ್ಗಹತ್ಥಂ, ಧಮ್ಮಸವನತ್ಥಂ, ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಕೀಳಾನುಭವನತ್ಥನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಸ್ವೇ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾತಿ ಆಸಾಳ್ಹೀಪುಣ್ಣಮಾಯ ದ್ವೀಸು ದೇವಲೋಕೇಸು ದೇವಾ ಸುಧಮ್ಮಾಯ ದೇವಸಭಾಯ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಮನ್ತೇನ್ತಿ ಅಸುಕವಿಹಾರೇ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ವಸ್ಸೂಪಗತೋ, ಅಸುಕವಿಹಾರೇ ದ್ವೇ ತಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಚ ದಸ ವೀಸತಿ ತಿಂಸಂ ಚತ್ತಾಲೀಸಂ ಪಞ್ಞಾಸಂ ಸತಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸ್ಸೂಪಗತಾ, ಏತ್ಥೇತ್ಥ ಠಾನೇ ಅಯ್ಯಾನಂ ಆರಕ್ಖಂ ಸುಸಂವಿಹಿತಂ ಕರೋಥಾತಿ ಏವಂ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಸಙ್ಗಹೋ ಕತೋ ಹೋತಿ।
282.Sannipatitāti kasmā sannipatitā? Te kira catūhi kāraṇehi sannipatanti. Vassūpanāyikasaṅgahatthaṃ, pavāraṇāsaṅgahatthaṃ, dhammasavanatthaṃ, pāricchattakakīḷānubhavanatthanti. Tattha sve vassūpanāyikāti āsāḷhīpuṇṇamāya dvīsu devalokesu devā sudhammāya devasabhāya sannipatitvā mantenti asukavihāre eko bhikkhu vassūpagato, asukavihāre dve tayo cattāro pañca dasa vīsati tiṃsaṃ cattālīsaṃ paññāsaṃ sataṃ sahassaṃ bhikkhū vassūpagatā, etthettha ṭhāne ayyānaṃ ārakkhaṃ susaṃvihitaṃ karothāti evaṃ vassūpanāyikasaṅgaho kato hoti.
ತದಾಪಿ ಏತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ। ಇದಂ ತೇಸಂ ಹೋತಿ ಆಸನಸ್ಮಿನ್ತಿ ಇದಂ ತೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾರಾಜಾನಂ ಆಸನಂ ಹೋತಿ। ಏವಂ ತೇಸು ನಿಸಿನ್ನೇಸು ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಸನಂ ಹೋತಿ।
Tadāpi eteneva kāraṇena sannipatitā. Idaṃ tesaṃ hoti āsanasminti idaṃ tesaṃ catunnaṃ mahārājānaṃ āsanaṃ hoti. Evaṃ tesu nisinnesu atha pacchā amhākaṃ āsanaṃ hoti.
ಯೇನತ್ಥೇನಾತಿ ಯೇನ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕತ್ಥೇನ। ತಂ ಅತ್ಥಂ ಚಿನ್ತಯಿತ್ವಾ ತಂ ಅತ್ಥಂ ಮನ್ತಯಿತ್ವಾತಿ ತಂ ಅರಞ್ಞವಾಸಿನೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರಕ್ಖತ್ಥಂ ಚಿನ್ತಯಿತ್ವಾ। ಏತ್ಥೇತ್ಥ ವುಟ್ಠಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರಕ್ಖಂ ಸಂವಿದಹಥಾತಿ ಚತೂಹಿ ಮಹಾರಾಜೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇತ್ವಾ। ವುತ್ತವಚನಾಪಿ ತನ್ತಿ ತೇತ್ತಿಂಸ ದೇವಪುತ್ತಾ ವದನ್ತಿ, ಮಹಾರಾಜಾನೋ ವುತ್ತವಚನಾ ನಾಮ। ತಥಾ ತೇತ್ತಿಂಸ ದೇವಪುತ್ತಾ ಪಚ್ಚಾನುಸಾಸನ್ತಿ, ಇತರೇ ಪಚ್ಚಾನುಸಿಟ್ಠವಚನಾ ನಾಮ। ಪದದ್ವಯೇಪಿ ಪನ ತನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಮೇವ। ಅವಿಪಕ್ಕನ್ತಾತಿ ಅಗತಾ।
Yenatthenāti yena vassūpanāyikatthena. Taṃ atthaṃ cintayitvā taṃ atthaṃ mantayitvāti taṃ araññavāsino bhikkhusaṅghassa ārakkhatthaṃ cintayitvā. Etthettha vuṭṭhabhikkhusaṅghassa ārakkhaṃ saṃvidahathāti catūhi mahārājehi saddhiṃ mantetvā. Vuttavacanāpi tanti tettiṃsa devaputtā vadanti, mahārājāno vuttavacanā nāma. Tathā tettiṃsa devaputtā paccānusāsanti, itare paccānusiṭṭhavacanā nāma. Padadvayepi pana tanti nipātamattameva. Avipakkantāti agatā.
೨೮೩. ಉಳಾರೋತಿ ವಿಪುಲೋ ಮಹಾ। ದೇವಾನುಭಾವನ್ತಿ ಯಾ ಸಾ ಸಬ್ಬದೇವತಾನಂ ವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರವಿಮಾನಸರೀರಾನಂ ಪಭಾ ದ್ವಾದಸ ಯೋಜನಾನಿ ಫರತಿ। ಮಹಾಪುಞ್ಞಾನಂ ಪನ ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ಯೋಜನಸತಂ ಫರತಿ। ತಂ ದೇವಾನುಭಾವಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ।
283.Uḷāroti vipulo mahā. Devānubhāvanti yā sā sabbadevatānaṃ vatthālaṅkāravimānasarīrānaṃ pabhā dvādasa yojanāni pharati. Mahāpuññānaṃ pana sarīrappabhā yojanasataṃ pharati. Taṃ devānubhāvaṃ atikkamitvā.
ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಹೇತಂ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಯಥಾ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಉದಯತೋ ಏತಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಏತಂ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ ಯದಿದಂ ಅರುಣುಗ್ಗಂ, ಏವಮೇವ ಬ್ರಹ್ಮುನೋಪಿ ಏತಂ – ‘‘ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ।
Brahmunohetaṃ pubbanimittanti yathā sūriyassa udayato etaṃ pubbaṅgamaṃ etaṃ pubbanimittaṃ yadidaṃ aruṇuggaṃ, evameva brahmunopi etaṃ – ‘‘pubbanimitta’’nti dīpeti.
ಸನಙ್ಕುಮಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Sanaṅkumārakathāvaṇṇanā
೨೮೪. ಅನಭಿಸಮ್ಭವನೀಯೋತಿ ಅಪತ್ತಬ್ಬೋ, ನ ತಂ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ ಪಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚಕ್ಖುಪಥಸ್ಮಿನ್ತಿ ಚಕ್ಖುಪಸಾದೇ ಆಪಾಥೇ ವಾ। ಸೋ ದೇವಾನಂ ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ಆಪಾಥೇ ಸಮ್ಭವನೀಯೋ ಪತ್ತಬ್ಬೋ ನ ಹೋತಿ, ನ ಅಭಿಭವತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಹೇಟ್ಠಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಹಿ ದೇವತಾ ಉಪರೂಪರಿ ದೇವಾನಂ ಓಳಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಮಾಪಿತಮೇವ ಅತ್ತಭಾವಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ವೇದಪಟಿಲಾಭನ್ತಿ ತುಟ್ಠಿಪಟಿಲಾಭಂ। ಅಧುನಾಭಿಸಿತ್ತೋ ರಜ್ಜೇನಾತಿ ಸಮ್ಪತಿ ಅಭಿಸಿತ್ತೋ ರಜ್ಜೇನ। ಅಯಂ ಪನತ್ಥೋ ದುಟ್ಠಗಾಮಣಿಅಭಯವತ್ಥುನಾ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ –
284.Anabhisambhavanīyoti apattabbo, na taṃ devā tāvatiṃsā passantīti attho. Cakkhupathasminti cakkhupasāde āpāthe vā. So devānaṃ cakkhussa āpāthe sambhavanīyo pattabbo na hoti, na abhibhavatīti vuttaṃ hoti. Heṭṭhā heṭṭhā hi devatā uparūpari devānaṃ oḷārikaṃ katvā māpitameva attabhāvaṃ passituṃ sakkonti, vedapaṭilābhanti tuṭṭhipaṭilābhaṃ. Adhunābhisitto rajjenāti sampati abhisitto rajjena. Ayaṃ panattho duṭṭhagāmaṇiabhayavatthunā dīpetabbo –
ಸೋ ಕಿರ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ದಮಿಳರಾಜಾನೋ ವಿಜಿತ್ವಾ ಅನುರಾಧಪುರೇ ಪತ್ತಾಭಿಸೇಕೋ ತುಟ್ಠಸೋಮನಸ್ಸೇನ ಮಾಸಂ ನಿದ್ದಂ ನ ಲಭಿ, ತತೋ – ‘‘ನಿದ್ದಂ ನ ಲಭಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ತೇನ ಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಜ್ಜ ಉಪೋಸಥಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಹೀತಿ। ಸೋ ಚ ಉಪೋಸಥಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ಸಙ್ಘೋ ಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ಚಿತ್ತಯಮಕಂ ಸಜ್ಝಾಯಥಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠ ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕಭಿಕ್ಖೂ ಪೇಸೇಸಿ। ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ನಿಪಜ್ಜ ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜಾ,’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಆರಭಿಂಸು। ರಾಜಾ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಸುಣನ್ತೋವ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿ। ಥೇರಾ – ರಾಜಾನಂ ಮಾ ಪಬೋಧಯಿತ್ಥಾತಿ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು। ರಾಜಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನೇ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಥೇರೇ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ – ‘‘ಕುಹಿಂ ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ತುಮ್ಹಾಕಂ ನಿದ್ದೋಕ್ಕಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಗತಾತಿ। ನತ್ಥಿ, ಭೋ, ಮಯ್ಹಂ ಅಯ್ಯಕಸ್ಸ ದಾರಕಾನಂ ಅಜಾನನಕಭೇಸಜ್ಜಂ ನಾಮ, ಯಾವ ನಿದ್ದಾಭೇಸಜ್ಜಮ್ಪಿ ಜಾನನ್ತಿ ಯೇವಾತಿ ಆಹ।
So kira dvattiṃsa damiḷarājāno vijitvā anurādhapure pattābhiseko tuṭṭhasomanassena māsaṃ niddaṃ na labhi, tato – ‘‘niddaṃ na labhāmi, bhante’’ti bhikkhusaṅghassa ācikkhi. Tena hi, mahārāja, ajja uposathaṃ adhiṭṭhāhīti. So ca uposathaṃ adhiṭṭhāsi. Saṅgho gantvā – ‘‘cittayamakaṃ sajjhāyathā’’ti aṭṭha ābhidhammikabhikkhū pesesi. Te gantvā – ‘‘nipajja tvaṃ, mahārājā,’’ti vatvā sajjhāyaṃ ārabhiṃsu. Rājā sajjhāyaṃ suṇantova niddaṃ okkami. Therā – rājānaṃ mā pabodhayitthāti pakkamiṃsu. Rājā dutiyadivase sūriyuggamane pabujjhitvā there apassanto – ‘‘kuhiṃ ayyā’’ti pucchi. Tumhākaṃ niddokkamanabhāvaṃ ñatvā gatāti. Natthi, bho, mayhaṃ ayyakassa dārakānaṃ ajānanakabhesajjaṃ nāma, yāva niddābhesajjampi jānanti yevāti āha.
ಪಞ್ಚಸಿಖೋತಿ ಪಞ್ಚಸಿಖಗನ್ಧಬ್ಬಸದಿಸೋ ಹುತ್ವಾ। ಪಞ್ಚಸಿಖಗನ್ಧಬ್ಬದೇವಪುತ್ತಸ್ಸ ಕಿರ ಸಬ್ಬದೇವತಾ ಅತ್ತಭಾವಂ ಮಮಾಯನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಬ್ರಹ್ಮಾಪಿ ತಾದಿಸಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದೀತಿ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ।
Pañcasikhoti pañcasikhagandhabbasadiso hutvā. Pañcasikhagandhabbadevaputtassa kira sabbadevatā attabhāvaṃ mamāyanti. Tasmā brahmāpi tādisaṃyeva attabhāvaṃ nimminitvā pāturahosi. Pallaṅkena nisīdīti pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdi.
ವಿಸ್ಸಟ್ಠೋತಿ ಸುಮುತ್ತೋ ಅಪಲಿಬುದ್ಧೋ। ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋತಿ ಅತ್ಥವಿಞ್ಞಾಪನೋ। ಮಞ್ಜೂತಿ ಮಧುರೋ ಮುದು। ಸವನೀಯೋತಿ ಸೋತಬ್ಬಯುತ್ತಕೋ ಕಣ್ಣಸುಖೋ। ಬಿನ್ದೂತಿ ಏಕಗ್ಘನೋ। ಅವಿಸಾರೀತಿ ಸುವಿಸದೋ ಅವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣೋ। ಗಮ್ಭೀರೋತಿ ನಾಭಿಮೂಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗಮ್ಭೀರಸಮುಟ್ಠಿತೋ, ನ ಜಿವ್ಹಾದನ್ತಓಟ್ಠತಾಲುಮತ್ತಪ್ಪಹಾರಸಮುಟ್ಠಿತೋ। ಏವಂ ಸಮುಟ್ಠಿತೋ ಹಿ ಅಮಧುರೋ ಚ ಹೋತಿ, ನ ಚ ದೂರಂ ಸಾವೇತಿ। ನಿನ್ನಾದೀತಿ ಮಹಾಮೇಘಮುದಿಙ್ಗಸದ್ದೋ ವಿಯ ನಿನ್ನಾದಯುತ್ತೋ। ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಪದಂ ಪುರಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಮಸ್ಸ ಅತ್ಥೋಯೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯಥಾಪರಿಸನ್ತಿ ಯತ್ತಕಾ ಪರಿಸಾ, ತತ್ತಕಮೇವ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ। ಅನ್ತೋ ಪರಿಸಾಯಂ ಯೇವಸ್ಸ ಸದ್ದೋ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತತಿ, ನ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಧಾವತಿ। ಯೇ ಹಿ ಕೇಚೀತಿ ಆದಿ ಬಹುಜನಹಿತಾಯ ಪಟಿಪನ್ನಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವದತಿ। ಸರಣಂ ಗತಾತಿ ನ ಯಥಾ ವಾ ತಥಾ ವಾ ಸರಣಂ ಗತೇ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕಗಹಿತಸರಣೇ ಪನ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಗನ್ಧಬ್ಬಕಾಯಂ ಪರಿಪೂರೇನ್ತೀತಿ ಗನ್ಧಬ್ಬದೇವಗಣಂ ಪರಿಪೂರೇನ್ತಿ। ಇತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥು ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಛ ದೇವಲೋಕಾದೀಸು ಪಿಟ್ಠಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪೂರಿತನಾಳಿ ವಿಯ ಸರವನನಳವನಂ ವಿಯ ಚ ನಿರನ್ತರಂ ಜಾತಪರಿಸಾತಿ ಆಹ।
Vissaṭṭhoti sumutto apalibuddho. Viññeyyoti atthaviññāpano. Mañjūti madhuro mudu. Savanīyoti sotabbayuttako kaṇṇasukho. Bindūti ekagghano. Avisārīti suvisado avippakiṇṇo. Gambhīroti nābhimūlato paṭṭhāya gambhīrasamuṭṭhito, na jivhādantaoṭṭhatālumattappahārasamuṭṭhito. Evaṃ samuṭṭhito hi amadhuro ca hoti, na ca dūraṃ sāveti. Ninnādīti mahāmeghamudiṅgasaddo viya ninnādayutto. Apicettha pacchimaṃ pacchimaṃ padaṃ purimassa purimassa atthoyevāti veditabbo. Yathāparisanti yattakā parisā, tattakameva viññāpeti. Anto parisāyaṃ yevassa saddo samparivattati, na bahiddhā vidhāvati. Ye hi kecīti ādi bahujanahitāya paṭipannabhāvadassanatthaṃ vadati. Saraṇaṃ gatāti na yathā vā tathā vā saraṇaṃ gate sandhāya vadati. Nibbematikagahitasaraṇe pana sandhāya vadati. Gandhabbakāyaṃ paripūrentīti gandhabbadevagaṇaṃ paripūrenti. Iti amhākaṃ satthu loke uppannakālato paṭṭhāya cha devalokādīsu piṭṭhaṃ koṭṭetvā pūritanāḷi viya saravananaḷavanaṃ viya ca nirantaraṃ jātaparisāti āha.
ಭಾವಿತಇದ್ಧಿಪಾದವಣ್ಣನಾ
Bhāvitaiddhipādavaṇṇanā
೨೮೭. ಯಾವಸುಪಞ್ಞತ್ತಾ ಚಿಮೇ ತೇನ ಭಗವತಾತಿ ತೇನ ಮಯ್ಹಂ ಸತ್ಥಾರಾ ಭಗವತಾ ಯಾವ ಸುಪಞ್ಞತ್ತಾ ಯಾವ ಸುಕಥಿತಾ। ಇದ್ಧಿಪಾದಾತಿ ಏತ್ಥ ಇಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಇದ್ಧಿ, ಪತಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಪಾದಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಇದ್ಧಿಪಹುತಾಯಾತಿ ಇದ್ಧಿಪಹೋನಕತಾಯ। ಇದ್ಧಿವಿಸವಿತಾಯಾತಿ ಇದ್ಧಿವಿಪಜ್ಜನಭಾವಾಯ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆಸೇವನವಸೇನ ಚಿಣ್ಣವಸಿತಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇದ್ಧಿವಿಕುಬ್ಬನತಾಯಾತಿ ಇದ್ಧಿವಿಕುಬ್ಬನಭಾವಾಯ, ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ। ಛನ್ದಸಮಾಧಿಪ್ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಸಮನ್ನಾಗತನ್ತಿಆದೀಸು ಛನ್ದಹೇತುಕೋ ಛನ್ದಾಧಿಕೋ ವಾ ಸಮಾಧಿ ಛನ್ದಸಮಾಧಿ, ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಛನ್ದಂ ಅಧಿಪತಿಂ ಕರಿತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸಮಾಧಿಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಪಧಾನಭೂತಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಾ। ಚತುಕಿಚ್ಚಸಾಧಕಸ್ಸ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನವೀರಿಯಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸಮನ್ನಾಗತನ್ತಿ ಛನ್ದಸಮಾಧಿನಾ ಚ ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರೇನ ಚ ಉಪೇತಂ। ಇದ್ಧಿಪಾದನ್ತಿ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಪರಿಯಾಯೇನ ಇಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ವಾ, ಇಜ್ಝನ್ತಿ ಏತಾಯ ಸತ್ತಾ ಇದ್ಧಾ ವುದ್ಧಾ ಉಕ್ಕಂಸಗತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ವಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಇದ್ಧೀತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತಾನಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಛನ್ದಸಮಾಧಿಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಪಾದಭೂತೋ ಸೇಸಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕರಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಇದ್ಧಿಪಾದೋತಿ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೪೩೪)। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸೇಸುಪಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯಥೇವ ಹಿ ಛನ್ದಂ ಅಧಿಪತಿಂ ಕರಿತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸಮಾಧಿ ಛನ್ದಸಮಾಧೀತಿ ವುತ್ತೋ, ಏವಂ ವೀರಿಯಂ, ಚಿತ್ತಂ, ವೀಮಂಸಂ ಅಧಿಪತಿಂ ಕರಿತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸಮಾಧಿ ವೀಮಂಸಾಸಮಾಧೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಪಿಚ ಉಪಚಾರಜ್ಝಾನಂ ಪಾದೋ, ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಇದ್ಧಿ। ಸಉಪಚಾರಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಪಾದೋ, ದುತಿಯಜ್ಝಾನಂ ಇದ್ಧೀತಿ ಏವಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಪಾದೋ, ಅಪರಭಾಗೇ ಇದ್ಧೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ವಿತ್ಥಾರೇನ ಇದ್ಧಿಪಾದಕಥಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಚ ವಿಭಙ್ಗಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ವುತ್ತಾ।
287.Yāvasupaññattā cime tena bhagavatāti tena mayhaṃ satthārā bhagavatā yāva supaññattā yāva sukathitā. Iddhipādāti ettha ijjhanaṭṭhena iddhi, patiṭṭhānaṭṭhena pādāti veditabbā. Iddhipahutāyāti iddhipahonakatāya. Iddhivisavitāyāti iddhivipajjanabhāvāya, punappunaṃ āsevanavasena ciṇṇavasitāyāti vuttaṃ hoti. Iddhivikubbanatāyāti iddhivikubbanabhāvāya, nānappakārato katvā dassanatthāya. Chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgatantiādīsu chandahetuko chandādhiko vā samādhi chandasamādhi, kattukamyatāchandaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhissetaṃ adhivacanaṃ. Padhānabhūtā saṅkhārā padhānasaṅkhārā. Catukiccasādhakassa sammappadhānavīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Samannāgatanti chandasamādhinā ca padhānasaṅkhārena ca upetaṃ. Iddhipādanti nipphattipariyāyena ijjhanaṭṭhena vā, ijjhanti etāya sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti iminā vā pariyāyena iddhīti saṅkhyaṃ gatānaṃ abhiññācittasampayuttānaṃ chandasamādhipadhānasaṅkhārānaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena pādabhūto sesacittacetasikarāsīti attho. Vuttañhetaṃ – ‘‘iddhipādoti tathābhūtassa vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho’’ti (vibha. 434). Iminā nayena sesesupi attho veditabbo. Yatheva hi chandaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhi chandasamādhīti vutto, evaṃ vīriyaṃ, cittaṃ, vīmaṃsaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhi vīmaṃsāsamādhīti vuccati. Apica upacārajjhānaṃ pādo, paṭhamajjhānaṃ iddhi. Saupacāraṃ paṭhamajjhānaṃ pādo, dutiyajjhānaṃ iddhīti evaṃ pubbabhāge pādo, aparabhāge iddhīti evamettha attho veditabbo. Vitthārena iddhipādakathā visuddhimagge ca vibhaṅgaṭṭhakathāya ca vuttā.
ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ನಿಪ್ಫನ್ನಾ ಇದ್ಧಿ। ಅನಿಪ್ಫನ್ನೋ ಇದ್ಧಿಪಾದೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತೇಸಂ ವಾದಮದ್ದನತ್ಥಾಯ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಉತ್ತರಚೂಳಿಕವಾರೋ ನಾಮ ಆಭತೋ – ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಇದ್ಧಿಪಾದಾ ಛನ್ದಿದ್ಧಿಪಾದೋ, ವೀರಿಯಿದ್ಧಿಪಾದೋ, ಚಿತ್ತಿದ್ಧಿಪಾದೋ, ವೀಮಂಸಿದ್ಧಿಪಾದೋ। ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಛನ್ದಿದ್ಧಿಪಾದೋ? ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಲೋಕುತ್ತರಂ ಝಾನಂ ಭಾವೇತಿ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ ಅಪಚಯಗಾಮಿಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಂ ಪಹಾನಾಯ ಪಠಮಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಪತ್ತಿಯಾ ವಿವಿಚ್ಚೇವ ಕಾಮೇಹಿ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ ದುಕ್ಖಾಪಟಿಪದಂ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಂ। ಯೋ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಛನ್ದೋ ಛನ್ದಿಕತಾ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾ ಕುಸಲೋ ಧಮ್ಮಚ್ಛನ್ದೋ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಛನ್ದಿದ್ಧಿಪಾದೋ, ಅವಸೇಸಾ ಧಮ್ಮಾ ಛನ್ದಿದ್ಧಿಪಾದಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೪೫೮)। ಇಮೇ ಪನ ಲೋಕುತ್ತರವಸೇನೇವ ಆಗತಾ। ತತ್ಥ ರಟ್ಠಪಾಲತ್ಥೇರೋ ಛನ್ದಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ಲೋಕುತ್ತರಂ ಧಮ್ಮಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ। ಸೋಣತ್ಥೇರೋ ವೀರಿಯಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ, ಸಮ್ಭೂತತ್ಥೇರೋ ಚಿತ್ತಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ, ಆಯಸ್ಮಾ ಮೋಘರಾಜಾ ವೀಮಂಸಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾತಿ।
Keci pana ‘‘nipphannā iddhi. Anipphanno iddhipādo’’ti vadanti, tesaṃ vādamaddanatthāya abhidhamme uttaracūḷikavāro nāma ābhato – ‘‘cattāro iddhipādā chandiddhipādo, vīriyiddhipādo, cittiddhipādo, vīmaṃsiddhipādo. Tattha katamo chandiddhipādo? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ. Yo tasmiṃ samaye chando chandikatā kattukamyatā kusalo dhammacchando, ayaṃ vuccati chandiddhipādo, avasesā dhammā chandiddhipādasampayuttā’’ti (vibha. 458). Ime pana lokuttaravaseneva āgatā. Tattha raṭṭhapālatthero chandaṃ dhuraṃ katvā lokuttaraṃ dhammaṃ nibbattesi. Soṇatthero vīriyaṃ dhuraṃ katvā, sambhūtatthero cittaṃ dhuraṃ katvā, āyasmā mogharājā vīmaṃsaṃ dhuraṃ katvāti.
ತತ್ಥ ಯಥಾ ಚತೂಸು ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತೇಸು ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತೇಸು ಏಕೋ ಉಪಟ್ಠಾನೇ ಛನ್ದಜಾತೋ ರಞ್ಞೋ ಅಜ್ಝಾಸಯಞ್ಚ ರುಚಿಞ್ಚ ಞತ್ವಾ ದಿವಾ ಚ ರತ್ತೋ ಚ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೋ ರಾಜಾನಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಠಾನನ್ತರಂ ಪಾಪುಣಿ। ಯಥಾ ಸೋ, ಏವಂ ಛನ್ದಧುರೇನ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮನಿಬ್ಬತ್ತಕೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Tattha yathā catūsu amaccaputtesu ṭhānantaraṃ patthetvā rājānaṃ upanissāya viharantesu eko upaṭṭhāne chandajāto rañño ajjhāsayañca ruciñca ñatvā divā ca ratto ca upaṭṭhahanto rājānaṃ ārādhetvā ṭhānantaraṃ pāpuṇi. Yathā so, evaṃ chandadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
ಏಕೋ ಪನ – ‘‘ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಉಪಟ್ಠಾತುಂ ಕೋ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಕಿಚ್ಚೇ ಪರಕ್ಕಮೇನ ಆರಾಧೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕುಪಿತೇ ಪಚ್ಚನ್ತೇ ರಞ್ಞಾ ಪಹಿತೋ ಪರಕ್ಕಮೇನ ಸತ್ತುಮದ್ದನಂ ಕತ್ವಾ ಠಾನನ್ತರಂ ಪಾಪುಣಿ। ಯಥಾ ಸೋ, ಏವಂ ವೀರಿಯಧುರೇನ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮನಿಬ್ಬತ್ತಕೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Eko pana – ‘‘divase divase upaṭṭhātuṃ ko sakkoti, uppanne kicce parakkamena ārādhessāmī’’ti kupite paccante raññā pahito parakkamena sattumaddanaṃ katvā ṭhānantaraṃ pāpuṇi. Yathā so, evaṃ vīriyadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
ಏಕೋ – ‘‘ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಉಪಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಉರೇನ ಸತ್ತಿಸರಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮ್ಪಿ ಭಾರೋಯೇವ, ಮನ್ತಬಲೇನ ಆರಾಧೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಖತ್ತವಿಜ್ಜಾಯ ಕತಪರಿಚಯತ್ತಾ ಮನ್ತಸಂವಿಧಾನೇನ ರಾಜಾನಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಠಾನನ್ತರಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಯಥಾ ಸೋ, ಏವಂ ಚಿತ್ತಧುರೇನ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮನಿಬ್ಬತ್ತಕೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Eko – ‘‘divase divase upaṭṭhānampi urena sattisarapaṭicchannampi bhāroyeva, mantabalena ārādhessāmī’’ti khattavijjāya kataparicayattā mantasaṃvidhānena rājānaṃ ārādhetvā ṭhānantaraṃ pāpuṇāti. Yathā so, evaṃ cittadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
ಅಪರೋ – ‘‘ಕಿಂ ಇಮೇಹಿ ಉಪಟ್ಠಾನಾದೀಹಿ, ರಾಜಾನೋ ನಾಮ ಜಾತಿಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಠಾನನ್ತರಂ ದೇನ್ತಿ, ತಾದಿಸಸ್ಸ ದೇನ್ತೋ ಮಯ್ಹಂ ದಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಜಾತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಮೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಾನನ್ತರಂ ಪಾಪುಣಿ, ಯಥಾ ಸೋ, ಏವಂ ಸುಪರಿಸುದ್ಧಂ ವೀಮಂಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವೀಮಂಸಧುರೇನ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮನಿಬ್ಬತ್ತಕೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Aparo – ‘‘kiṃ imehi upaṭṭhānādīhi, rājāno nāma jātisampannassa ṭhānantaraṃ denti, tādisassa dento mayhaṃ dassatī’’ti jātisampattimeva nissāya ṭhānantaraṃ pāpuṇi, yathā so, evaṃ suparisuddhaṃ vīmaṃsaṃ nissāya vīmaṃsadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
ಅನೇಕವಿಹಿತನ್ತಿ ಅನೇಕವಿಧಂ। ಇದ್ಧಿವಿಧನ್ತಿ ಇದ್ಧಿಕೋಟ್ಠಾಸಂ।
Anekavihitanti anekavidhaṃ. Iddhividhanti iddhikoṭṭhāsaṃ.
ತಿವಿಧಓಕಾಸಾಧಿಗಮವಣ್ಣನಾ
Tividhaokāsādhigamavaṇṇanā
೨೮೮. ಸುಖಸ್ಸಾಧಿಗಮಾಯಾತಿ ಝಾನಸುಖಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸುಖಸ್ಸ ಫಲಸುಖಸ್ಸ ಚ ಅಧಿಗಮಾಯ। ಸಂಸಟ್ಠೋತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೋ। ಅರಿಯಧಮ್ಮನ್ತಿ ಅರಿಯೇನ ಭಗವತಾ ಬುದ್ಧೇನ ದೇಸಿತಂ ಧಮ್ಮಂ। ಸುಣಾತೀತಿ ಸತ್ಥು ಸಮ್ಮುಖಾ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀಆದೀಹಿ ವಾ ದೇಸಿಯಮಾನಂ ಸುಣಾತಿ। ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕರೋತೀತಿ ಉಪಾಯತೋ ಪಥತೋ ಕಾರಣತೋ ‘ಅನಿಚ್ಚ’ನ್ತಿಆದಿವಸೇನ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ। ‘‘ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ನಾಮ ಉಪಾಯಮನಸಿಕಾರೋ ಪಥಮನಸಿಕಾರೋ, ಅನಿಚ್ಚೇ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ದುಕ್ಖೇ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಅನತ್ತನಿ ಅನತ್ತಾತಿ ಅಸುಭೇ ಅಸುಭನ್ತಿ ಸಚ್ಚಾನುಲೋಮಿಕೇನ ವಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆವಟ್ಟನಾ ಅನ್ವಾವಟ್ಟನಾ ಆಭೋಗೋ ಸಮನ್ನಾಹಾರೋ ಮನಸಿಕಾರೋ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ’’ತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇ ಕಮ್ಮಂ ಆರಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಸಂಸಟ್ಠೋತಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇಹಿಪಿ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇಹಿಪಿ ಅಸಂಸಟ್ಠೋ ವಿಹರತಿ। ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಸುಖನ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸುಖಂ। ಸುಖಾ ಭಿಯ್ಯೋ ಸೋಮನಸ್ಸನ್ತಿ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಝಾನಸುಖಪಚ್ಚಯಾ ಅಪರಾಪರಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಪಮುದಾತಿ ತುಟ್ಠಾಕಾರತೋ ದುಬ್ಬಲಪೀತಿ। ಪಾಮೋಜ್ಜನ್ತಿ ಬಲವತರಂ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ। ಪಠಮೋ ಓಕಾಸಾಧಿಗಮೋತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಪಞ್ಚನೀವರಣಾನಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಓಕಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಠಮೋ ಓಕಾಸಾಧಿಗಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
288.Sukhassādhigamāyāti jhānasukhassa maggasukhassa phalasukhassa ca adhigamāya. Saṃsaṭṭhoti sampayuttacitto. Ariyadhammanti ariyena bhagavatā buddhena desitaṃ dhammaṃ. Suṇātīti satthu sammukhā bhikkhubhikkhunīādīhi vā desiyamānaṃ suṇāti. Yoniso manasikarotīti upāyato pathato kāraṇato ‘anicca’ntiādivasena manasi karoti. ‘‘Yoniso manasikāro nāma upāyamanasikāro pathamanasikāro, anicce aniccanti dukkhe dukkhanti anattani anattāti asubhe asubhanti saccānulomikena vā cittassa āvaṭṭanā anvāvaṭṭanā ābhogo samannāhāro manasikāro, ayaṃ vuccati yonisomanasikāro’’ti. Evaṃ vutte yonisomanasikāre kammaṃ ārabhatīti attho. Asaṃsaṭṭhoti vatthukāmehipi kilesakāmehipi asaṃsaṭṭho viharati. Uppajjati sukhanti uppajjati paṭhamajjhānasukhaṃ. Sukhā bhiyyo somanassanti samāpattito vuṭṭhitassa jhānasukhapaccayā aparāparaṃ somanassaṃ uppajjati. Pamudāti tuṭṭhākārato dubbalapīti. Pāmojjanti balavataraṃ pītisomanassaṃ. Paṭhamo okāsādhigamoti paṭhamajjhānaṃ pañcanīvaraṇāni vikkhambhetvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati, tasmā ‘‘paṭhamo okāsādhigamo’’ti vuttaṃ.
ಓಳಾರಿಕಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಯವಚೀಸಙ್ಖಾರಾ ತಾವ ಓಳಾರಿಕಾ ಹೋನ್ತು, ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಾ ಕಥಂ ಓಳಾರಿಕಾತಿ? ಅಪ್ಪಹೀನತ್ತಾ। ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಾ ಹಿ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇನ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ವಚೀಸಙ್ಖಾರಾ ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇನ, ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಾ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ। ಇತಿ ಕಾಯವಚೀಸಙ್ಖಾರೇಸು ಪಹೀನೇಸುಪಿ ತೇ ತಿಟ್ಠನ್ತಿಯೇವಾತಿ ಪಹೀನೇ ಉಪಾದಾಯ ಅಪ್ಪಹೀನತ್ತಾ ಓಳಾರಿಕಾ ನಾಮ ಜಾತಾ। ಸುಖನ್ತಿ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಂ। ಸುಖಾ ಭಿಯ್ಯೋ ಸೋಮನಸ್ಸತಿ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಅಪರಾಪರಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ। ದುತಿಯೋ ಓಕಾಸಾಧಿಗಮೋತಿ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಸುಖಂ ದುಕ್ಖಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಓಕಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದುತಿಯೋ ಓಕಾಸಾಧಿಗಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ದುತಿಯತತಿಯಜ್ಝಾನಾನಿ ಪನೇತ್ಥ ಚತುತ್ಥೇ ಗಹಿತೇ ಗಹಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತೀತಿ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತಾನೀತಿ।
Oḷārikāti ettha kāyavacīsaṅkhārā tāva oḷārikā hontu, cittasaṅkhārā kathaṃ oḷārikāti? Appahīnattā. Kāyasaṅkhārā hi catutthajjhānena pahīyanti, vacīsaṅkhārā dutiyajjhānena, cittasaṅkhārā nirodhasamāpattiyā. Iti kāyavacīsaṅkhāresu pahīnesupi te tiṭṭhantiyevāti pahīne upādāya appahīnattā oḷārikā nāma jātā. Sukhanti nirodhā vuṭṭhahantassa uppannaṃ catutthajjhānikaphalasamāpattisukhaṃ. Sukhā bhiyyo somanassati phalasamāpattito vuṭṭhitassa aparāparaṃ somanassaṃ. Dutiyo okāsādhigamoti catutthajjhānaṃ sukhaṃ dukkhaṃ vikkhambhetvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati, tasmā ‘‘dutiyo okāsādhigamo’’ti vuttaṃ. Dutiyatatiyajjhānāni panettha catutthe gahite gahitāneva hontīti visuṃ na vuttānīti.
ಇದಂ ಕುಸಲನ್ತಿಆದೀಸು ಕುಸಲಂ ನಾಮ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ। ಅಕುಸಲನ್ತಿ ದಸಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ। ಸಾವಜ್ಜದುಕಾದಯೋಪಿ ಏತೇಸಂ ವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಬ್ಬಞ್ಚೇವ ಪನೇತಂ ಕಣ್ಹಞ್ಚ ಸುಕ್ಕಞ್ಚ ಸಪ್ಪಟಿಭಾಗಞ್ಚಾತಿ ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಸಪ್ಪಟಿಭಾಗಂ। ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ಹೇತಂ ಅಪ್ಪಟಿಭಾಗಂ। ಅವಿಜ್ಜಾ ಪಹೀಯತೀತಿ ವಟ್ಟಪಟಿಚ್ಛಾದಿಕಾ ಅವಿಜ್ಜಾ ಪಹೀಯತಿ। ವಿಜ್ಜಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗವಿಜ್ಜಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಸುಖನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಸುಖಞ್ಚೇವ ಫಲಸುಖಞ್ಚ। ಸುಖಾ ಭಿಯ್ಯೋ ಸೋಮನಸ್ಸನ್ತಿ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಅಪರಾಪರಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ। ತತಿಯೋ ಓಕಾಸಾಧಿಗಮೋತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಓಕಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ತತಿಯೋ ಓಕಾಸಾಧಿಗಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಸೇಸಮಗ್ಗಾ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಗಹಿತೇ ಅನ್ತೋಗಧಾ ಏವಾತಿ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತಾ।
Idaṃ kusalantiādīsu kusalaṃ nāma dasakusalakammapathā. Akusalanti dasaakusalakammapathā. Sāvajjadukādayopi etesaṃ vaseneva veditabbā. Sabbañceva panetaṃ kaṇhañca sukkañca sappaṭibhāgañcāti kaṇhasukkasappaṭibhāgaṃ. Nibbānameva hetaṃ appaṭibhāgaṃ. Avijjā pahīyatīti vaṭṭapaṭicchādikā avijjā pahīyati. Vijjā uppajjatīti arahattamaggavijjā uppajjati. Sukhanti arahattamaggasukhañceva phalasukhañca. Sukhā bhiyyo somanassanti phalasamāpattito vuṭṭhitassa aparāparaṃ somanassaṃ. Tatiyo okāsādhigamoti arahattamaggo sabbakilese vikkhambhetvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati, tasmā ‘‘tatiyo okāsādhigamo’’ti vutto. Sesamaggā pana tasmiṃ gahite antogadhā evāti visuṃ na vuttā.
ಇಮೇ ಪನ ತಯೋ ಓಕಾಸಾಧಿಗಮಾ ಅಟ್ಠತಿಂಸಾರಮ್ಮಣವಸೇನ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾ। ಕಥಂ? ಸಬ್ಬಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಉಪಚಾರವಸೇನ ಚ ಅಪ್ಪನಾವಸೇನ ಚ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಚತುವೀಸತಿಯಾ ಠಾನೇಸು ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ‘‘ಪಠಮೋ ಓಕಾಸಾಧಿಗಮೋ’’ತಿ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ತೇರಸಸು ಠಾನೇಸು ದುತಿಯತತಿಯಜ್ಝಾನಾನಿ, ಪನ್ನರಸಸು ಠಾನೇಸು ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಞ್ಚ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ದುತಿಯೋ ಓಕಾಸಾಧಿಗಮೋ’’ತಿ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ದಸ ಉಪಚಾರಜ್ಝಾನಾನಿ ಪನ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಭೂತಾನಿ ತತಿಯಂ ಓಕಾಸಾಧಿಗಮಂ ಭಜನ್ತಿ। ಅಪಿಚ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ಪಠಮಂ ಓಕಾಸಾಧಿಗಮಂ ಭಜತಿ, ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ ದುತಿಯಂ, ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ ತತಿಯನ್ತಿ ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಾವಸೇನಪಿ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ಸಾಮಞ್ಞಫಲೇಪಿ ಚೂಳಸೀಲತೋ ಯಾವ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾ ಪಠಮೋ ಓಕಾಸಾಧಿಗಮೋ , ದುತಿಯಜ್ಝಾನತೋ ಯಾವ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಾ ದುತಿಯೋ , ವಿಪಸ್ಸನಾತೋ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ತತಿಯೋ ಓಕಾಸಾಧಿಗಮೋತಿ ಏವಂ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಸುತ್ತನ್ತವಸೇನಪಿ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ತೀಸು ಪನ ಪಿಟಕೇಸು ವಿನಯಪಿಟಕಂ ಪಠಮಂ ಓಕಾಸಾಧಿಗಮಂ ಭಜತಿ, ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕಂ ದುತಿಯಂ, ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ತತಿಯನ್ತಿ ಏವಂ ಪಿಟಕವಸೇನಪಿ ಕಥೇತಬ್ಬಂ।
Ime pana tayo okāsādhigamā aṭṭhatiṃsārammaṇavasena vitthāretvā kathetabbā. Kathaṃ? Sabbāni ārammaṇāni visuddhimagge vuttanayeneva upacāravasena ca appanāvasena ca vavatthapetvā catuvīsatiyā ṭhānesu paṭhamajjhānaṃ ‘‘paṭhamo okāsādhigamo’’ti kathetabbaṃ. Terasasu ṭhānesu dutiyatatiyajjhānāni, pannarasasu ṭhānesu catutthajjhānañca nirodhasamāpattiṃ pāpetvā ‘‘dutiyo okāsādhigamo’’ti kathetabbaṃ. Dasa upacārajjhānāni pana maggassa padaṭṭhānabhūtāni tatiyaṃ okāsādhigamaṃ bhajanti. Apica tīsu sikkhāsu adhisīlasikkhā paṭhamaṃ okāsādhigamaṃ bhajati, adhicittasikkhā dutiyaṃ, adhipaññāsikkhā tatiyanti evaṃ sikkhāvasenapi kathetabbaṃ. Sāmaññaphalepi cūḷasīlato yāva paṭhamajjhānā paṭhamo okāsādhigamo , dutiyajjhānato yāva nevasaññānāsaññāyatanā dutiyo , vipassanāto yāva arahattā tatiyo okāsādhigamoti evaṃ sāmaññaphalasuttantavasenapi kathetabbaṃ. Tīsu pana piṭakesu vinayapiṭakaṃ paṭhamaṃ okāsādhigamaṃ bhajati, suttantapiṭakaṃ dutiyaṃ, abhidhammapiṭakaṃ tatiyanti evaṃ piṭakavasenapi kathetabbaṃ.
ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರ ಮಹಾಥೇರಾ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾಯ ಇಮಮೇವ ಸುತ್ತಂ ಪಟ್ಠಪೇನ್ತಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾತಿ। ತೇಪಿಟಕೇನ ಹಿ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಥಿತನ್ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ। ತೇಪಿಟಕಂ ಭಜಾಪೇತ್ವಾ ಕಥಿತಮೇವ ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಸುಕಥಿತಂ ಹೋತೀತಿ।
Pubbe kira mahātherā vassūpanāyikāya imameva suttaṃ paṭṭhapenti. Kiṃ kāraṇā? Tīṇi piṭakāni vibhajitvā kathetuṃ labhissāmāti. Tepiṭakena hi samodhānetvā kathentassa dukkathitanti na sakkā vattuṃ. Tepiṭakaṃ bhajāpetvā kathitameva idaṃ suttaṃ sukathitaṃ hotīti.
ಚತುಸತಿಪಟ್ಠಾನವಣ್ಣನಾ
Catusatipaṭṭhānavaṇṇanā
೨೮೯. ಕುಸಲಸ್ಸಾಧಿಗಮಾಯಾತಿ ಮಗ್ಗಕುಸಲಸ್ಸ ಚೇವ ಫಲಕುಸಲಸ್ಸ ಚ ಅಧಿಗಮತ್ಥಾಯ। ಉಭಯಮ್ಪಿ ಹೇತಂ ಅನವಜ್ಜಟ್ಠೇನ ಖೇಮಟ್ಠೇನ ವಾ ಕುಸಲಮೇವ। ತತ್ಥ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿಯತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅಜ್ಝತ್ತಕಾಯೇ ಸಮಾಹಿತೋ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತೋ ಹೋತಿ। ಬಹಿದ್ಧಾ ಪರಕಾಯೇ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯತೋ ಪರಸ್ಸ ಕಾಯಾಭಿಮುಖಂ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಸಬ್ಬತ್ಥೇವ ಚ ಸತಿಮಾತಿ ಪದೇನ ಕಾಯಾದಿಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ ಸತಿ, ಲೋಕೋತಿ ಪದೇನ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಯಾದಯೋವ ಲೋಕೋ। ಚತ್ತಾರೋ ಚೇತೇ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾ ಕಥಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
289.Kusalassādhigamāyāti maggakusalassa ceva phalakusalassa ca adhigamatthāya. Ubhayampi hetaṃ anavajjaṭṭhena khemaṭṭhena vā kusalameva. Tattha sammāsamādhiyatīti tasmiṃ ajjhattakāye samāhito ekaggacitto hoti. Bahiddhā parakāye ñāṇadassanaṃ abhinibbattetīti attano kāyato parassa kāyābhimukhaṃ ñāṇaṃ peseti. Esa nayo sabbattha. Sabbattheva ca satimāti padena kāyādipariggāhikā sati, lokoti padena pariggahitakāyādayova loko. Cattāro cete satipaṭṭhānā lokiyalokuttaramissakā kathitāti veditabbā.
ಸತ್ತಸಮಾಧಿಪರಿಕ್ಖಾರವಣ್ಣನಾ
Sattasamādhiparikkhāravaṇṇanā
೨೯೦. ಸಮಾಧಿಪರಿಕ್ಖಾರಾತಿ ಏತ್ಥ ತಯೋ ಪರಿಕ್ಖಾರಾ। ‘‘ರಥೋ ಸೀಲಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಝಾನಕ್ಖೋ ಚಕ್ಕವೀರಿಯೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೪) ಹಿ ಏತ್ಥ ಅಲಙ್ಕಾರೋ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ನಾಮ। ‘‘ಸತ್ತಹಿ ನಗರಪರಿಕ್ಖಾರೇಹಿ ಸುಪರಿಕ್ಖತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೬೭) ಏತ್ಥ ಪರಿವಾರೋ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ನಾಮ। ‘‘ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಜೀವಿತಪರಿಕ್ಖಾರೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೧೮೨) ಏತ್ಥ ಸಮ್ಭಾರೋ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ನಾಮ। ಇಧ ಪನ ಪರಿವಾರಪರಿಕ್ಖಾರವಸೇನ ‘‘ಸತ್ತ ಸಮಾಧಿಪರಿಕ್ಖಾರಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪರಿಕ್ಖತಾತಿ ಪರಿವಾರಿತಾ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸೋ ಅರಿಯೋ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧೀತಿ ಅಯಂ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ವಿಯ ಸತ್ತಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ‘‘ಅರಿಯೋ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಉಪನಿಸೋ ಇತಿಪೀತಿ ಸಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಇತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಸಪರಿವಾರೋ ಯೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ। ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಪಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಪವತ್ತತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬಪದೇಸು। ಅಯಂ ಪನತ್ಥೋ ಮಗ್ಗವಸೇನಾಪಿ ಫಲವಸೇನಾಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕಥಂ? ಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಪಹೋತಿ…ಪೇ॰… ಮಗ್ಗಞಾಣೇ ಠಿತಸ್ಸ ಮಗ್ಗವಿಮುತ್ತಿ ಪಹೋತಿ। ತಥಾ ಫಲಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ಫಲಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಪಹೋತಿ…ಪೇ॰… ಫಲಸಮ್ಮಾಞಾಣೇ ಠಿತಸ್ಸ ಫಲವಿಮುತ್ತಿ ಪಹೋತೀತಿ।
290.Samādhiparikkhārāti ettha tayo parikkhārā. ‘‘Ratho sīlaparikkhāro jhānakkho cakkavīriyo’’ti (saṃ. ni. 5.4) hi ettha alaṅkāro parikkhāro nāma. ‘‘Sattahi nagaraparikkhārehi suparikkhataṃ hotī’’ti (a. ni. 7.67) ettha parivāro parikkhāro nāma. ‘‘Gilānapaccayajīvitaparikkhāro’’ti (dī. ni. 3.182) ettha sambhāro parikkhāro nāma. Idha pana parivāraparikkhāravasena ‘‘satta samādhiparikkhārā’’ti vuttaṃ. Parikkhatāti parivāritā. Ayaṃ vuccati so ariyo sammāsamādhīti ayaṃ sattahi ratanehi parivuto cakkavattī viya sattahi aṅgehi parivuto ‘‘ariyo sammāsamādhī’’ti vuccati. Saupaniso itipīti saupanissayo itipi vuccati, saparivāro yevāti vuttaṃ hoti. Sammādiṭṭhissāti sammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassa. Sammāsaṅkappo pahotīti sammāsaṅkappo pavattati. Esa nayo sabbapadesu. Ayaṃ panattho maggavasenāpi phalavasenāpi veditabbo. Kathaṃ? Maggasammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassa maggasammāsaṅkappo pahoti…pe… maggañāṇe ṭhitassa maggavimutti pahoti. Tathā phalasammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassa phalasammāsaṅkappo pahoti…pe… phalasammāñāṇe ṭhitassa phalavimutti pahotīti.
ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋತಿಆದೀನಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಣ್ಣಿತಾನಿ। ಅಪಾರುತಾತಿ ವಿವಟಾ। ಅಮತಸ್ಸಾತಿ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ। ದ್ವಾರಾತಿ ಪವೇಸನಮಗ್ಗಾ। ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದೇನಾತಿ ಅಚಲಪ್ಪಸಾದೇನ। ಧಮ್ಮವಿನೀತಾತಿ ಸಮ್ಮಾನಿಯ್ಯಾನೇನ ನಿಯ್ಯಾತಾ।
Svākkhātotiādīni visuddhimagge vaṇṇitāni. Apārutāti vivaṭā. Amatassāti nibbānassa. Dvārāti pavesanamaggā. Aveccappasādenāti acalappasādena. Dhammavinītāti sammāniyyānena niyyātā.
ಅತ್ಥಾಯಂ ಇತರಾ ಪಜಾತಿ ಅನಾಗಾಮಿನೋ ಸನ್ಧಾಯಾಹ, ಅನಾಗಾಮಿನೋ ಚ ಅತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪುಞ್ಞಭಾಗಾತಿ ಪುಞ್ಞಕೋಟ್ಠಾಸೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ಓತ್ತಪ್ಪನ್ತಿ ಓತ್ತಪ್ಪಮಾನೋ। ತೇನ ಕದಾಚಿ ನಾಮ ಮುಸಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಮುಸಾವಾದಭಯೇನ ಸಙ್ಖಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ನ ಪನ ಮಮ ಸಙ್ಖಾತುಂ ಬಲಂ ನತ್ಥೀತಿ ದೀಪೇತಿ।
Atthāyaṃ itarā pajāti anāgāmino sandhāyāha, anāgāmino ca atthīti vuttaṃ hoti. Puññabhāgāti puññakoṭṭhāsena nibbattā. Ottappanti ottappamāno. Tena kadāci nāma musā assāti musāvādabhayena saṅkhātuṃ na sakkomi, na pana mama saṅkhātuṃ balaṃ natthīti dīpeti.
೨೯೧. ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞತಿ ಭವನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕೇವಲಂ ವೇಸ್ಸವಣಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ನ ಪನಸ್ಸ ಏವರೂಪೋ ಸತ್ಥಾ ನಾಹೋಸೀತಿ ವಾ ನ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ವಾ ಲದ್ಧಿ ಅತ್ಥಿ। ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಅಭಿಸಮಯೇ ವಿಸೇಸೋ ನತ್ಥಿ।
291.Taṃ kiṃ maññati bhavanti iminā kevalaṃ vessavaṇaṃ pucchati, na panassa evarūpo satthā nāhosīti vā na bhavissatīti vā laddhi atthi. Sabbabuddhānañhi abhisamaye viseso natthi.
೨೯೨. ಸಯಂಪರಿಸಾಯನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯಂ। ತಯಿದಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ತಂ ಇದಂ ಸಕಲಂ ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ। ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ। ಇಮಾನಿ ಪನ ಪದಾನಿ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕತ್ಥೇರೇಹಿ ಠಪಿತಾನೀತಿ।
292.Sayaṃparisāyanti attano parisāyaṃ. Tayidaṃ brahmacariyanti taṃ idaṃ sakalaṃ sikkhattayabrahmacariyaṃ. Sesaṃ uttānameva. Imāni pana padāni dhammasaṅgāhakattherehi ṭhapitānīti.
ಇತಿ ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ
Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ
ಜನವಸಭಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Janavasabhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೫. ಜನವಸಭಸುತ್ತಂ • 5. Janavasabhasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ೫. ಜನವಸಭಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 5. Janavasabhasuttavaṇṇanā
