| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဉ္စပကရဏ-မူလဋီကာ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
၁၇. ဈာနပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
17. Jhānapaccayaniddesavaṇṇanā
၁၇. ဝိတက္ကဝိစာရပီတိသောမနသ္သဒောမနသ္သုပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာသင္ခာတာနီတိ ဧတ္ထ ယဒိပိ သောမနသ္သဒောမနသ္သသင္ခာတာနိ ဈာနင္ဂာနိ နတ္ထိ, သုခဒုက္ခသင္ခာတာနိ ပန သောမနသ္သဒောမနသ္သဘူတာနေဝ ဈာနင္ဂာနိ, န ကာယိကသုခဒုက္ခဘူတာနီတိ ဣမသ္သ ဒသ္သနတ္ထံ သောမနသ္သဒောမနသ္သဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ နနု စ ‘‘ဒ္ဝိပဉ္စဝိညာဏဝဇ္ဇေသူ’’တိ ဝစနေနေဝ ကာယိကသုခဒုက္ခာနိ ဝဇ္ဇိတာနီတိ သုခဒုက္ခဂ္ဂဟဏမေဝ ကတ္တဗ္ဗန္တိ? န, ဈာနင္ဂသုခဒုက္ခာနံ ဈာနင္ဂဘာဝဝိသေသနတော။ ‘‘ဒ္ဝိပဉ္စဝိညာဏဝဇ္ဇေသု သုခဒုက္ခုပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာသင္ခာတာနီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တေ ဒ္ဝိပဉ္စဝိညာဏေသု ဥပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာဟိ သဒ္ဓိံ ကာယိကသုခဒုက္ခာနိပိ ဝဇ္ဇိတာနီတိ ဧတ္တကမေဝ ဝိညာယတိ, န ပန ယာနိ သုခဒုက္ခာနိ ဈာနင္ဂာနိ ဟောန္တိ, တေသံ ဈာနင္ဂဘူတော သုခဘာဝော ဒုက္ခဘာဝော စ ဝိသေသိတော, တသ္မာ သောမနသ္သဒောမနသ္သဘာဝဝိသိဋ္ဌောယေဝ သုခဒုက္ခဘာဝော သုခဒုက္ခာနံ ဈာနင္ဂဘာဝောတိ ဒသ္သနတ္ထံ သောမနသ္သဒောမနသ္သဂ္ဂဟဏံ ကရောတိ။ တေန ‘‘ဒ္ဝိပဉ္စဝိညာဏဝဇ္ဇေသူ’’တိ ဝစနေန ဝဇ္ဇိယမာနာနမ္ပိ သုခဒုက္ခာနံ သောမနသ္သဒောမနသ္သဘာဝာဘာဝတော ဈာနင္ဂဘာဝာဘာဝောတိ ဒသ္သိတံ ဟောတိ။ ယထာဝဇ္ဇိတာ ပန သုခဒုက္ခောပေက္ခေကဂ္ဂတာ ကသ္မာ ဝဇ္ဇိတာတိ? ယတ္ထ ဈာနင္ဂာနိ ဥဒ္ဓရီယန္တိ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ, တတ္ထ စ ဈာနင္ဂန္တိ အနုဒ္ဓဋတ္တာ။ ကသ္မာ ပန န ဥဒ္ဓဋာတိ တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ပဉ္စန္နံ ပန ဝိညာဏကာယာန’’န္တိအာဒိမာဟ။
17. Vitakkavicārapītisomanassadomanassupekkhācittekaggatāsaṅkhātānīti ettha yadipi somanassadomanassasaṅkhātāni jhānaṅgāni natthi, sukhadukkhasaṅkhātāni pana somanassadomanassabhūtāneva jhānaṅgāni, na kāyikasukhadukkhabhūtānīti imassa dassanatthaṃ somanassadomanassaggahaṇaṃ kataṃ. Nanu ca ‘‘dvipañcaviññāṇavajjesū’’ti vacaneneva kāyikasukhadukkhāni vajjitānīti sukhadukkhaggahaṇameva kattabbanti? Na, jhānaṅgasukhadukkhānaṃ jhānaṅgabhāvavisesanato. ‘‘Dvipañcaviññāṇavajjesu sukhadukkhupekkhācittekaggatāsaṅkhātānī’’ti hi vutte dvipañcaviññāṇesu upekkhācittekaggatāhi saddhiṃ kāyikasukhadukkhānipi vajjitānīti ettakameva viññāyati, na pana yāni sukhadukkhāni jhānaṅgāni honti, tesaṃ jhānaṅgabhūto sukhabhāvo dukkhabhāvo ca visesito, tasmā somanassadomanassabhāvavisiṭṭhoyeva sukhadukkhabhāvo sukhadukkhānaṃ jhānaṅgabhāvoti dassanatthaṃ somanassadomanassaggahaṇaṃ karoti. Tena ‘‘dvipañcaviññāṇavajjesū’’ti vacanena vajjiyamānānampi sukhadukkhānaṃ somanassadomanassabhāvābhāvato jhānaṅgabhāvābhāvoti dassitaṃ hoti. Yathāvajjitā pana sukhadukkhopekkhekaggatā kasmā vajjitāti? Yattha jhānaṅgāni uddharīyanti cittuppādakaṇḍe, tattha ca jhānaṅganti anuddhaṭattā. Kasmā pana na uddhaṭāti taṃ dassetuṃ ‘‘pañcannaṃ pana viññāṇakāyāna’’ntiādimāha.
အဘိနိပာတမတ္တတ္တာတိ ဧတေန အာဝဇ္ဇနသမ္ပဋိစ္ဆနမတ္တာယပိ စိန္တနာပဝတ္တိယာ အဘာဝံ ဒသ္သေတိ။ ‘‘တေသု ဝိဇ္ဇမာနာနိပိ ဥပေက္ခာသုခဒုက္ခာနီ’’တိ ပောရာဏပာဌော။ တတ္ထ ဥပေက္ခာသုခဒုက္ခေဟေဝ တံသမာနလက္ခဏာယ စိတ္တေကဂ္ဂတာယပိ ယထာဝုတ္တေနေဝ ကာရဏေန အနုဒ္ဓဋဘာဝော ဒသ္သိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ ပန သတ္တ အင္ဂာနိ ဒသ္သေန္တေန စတ္တာရိ အင္ဂာနိ ဝဇ္ဇိတာနီတိ တေသံ ဝဇ္ဇနေ ကာရဏံ ဒသ္သေန္တေန န သမာနလက္ခဏေန လေသေန ဒသ္သေတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌကထာ ဟေသာတိ။ ယဒိ စ လေသေန ဒသ္သေတဗ္ဗံ, ယထာဝုတ္တေသုပိ တီသု ဧကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တိဏ္ဏံ ပန ဝစနေန တတော အညသ္သ ဈာနင္ဂန္တိ ဥဒ္ဓဋဘာဝော အာပဇ္ဇတိ, ယထာဝုတ္တကာရဏတော အညေန ကာရဏေန အနုဒ္ဓဋဘာဝော ဝာ, တသ္မာ တံဒောသပရိဟရဏတ္ထံ ‘‘ဥပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာသုခဒုက္ခာနီ’’တိ ပဌန္တိ။ ယေ ပန ‘‘ဈာနင္ဂဘူတေဟိ သောမနသ္သာဒီဟိ သုခဒုက္ခေန အဝိဘူတဘာဝေန ပာကဋတာယ ဣန္ဒ္ရိယကိစ္စယုတ္တတာယ စ သမာနာနံ သုခာဒီနံ ဈာနင္ဂန္တိ အနုဒ္ဓဋဘာဝေ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ, န စိတ္တေကဂ္ဂတာယာတိ သာ ဧတ္ထ န ဂဟိတာ’’တိ ဝဒန္တိ, တေသံ တံ ရုစိမတ္တံ။ ယဒိ ဈာနင္ဂသမာနာနံ ဈာနင္ဂန္တိ အနုဒ္ဓဋဘာဝေ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ, စိတ္တေကဂ္ဂတာ စေတ္ထ ဈာနင္ဂဘူတာယ ဝိစိကိစ္ဆာယုတ္တမနောဓာတုအာဒီသု စိတ္တေကဂ္ဂတာယ သမာနာတိ တသ္သာ အနုဒ္ဓဋဘာဝေ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝာတိ။ သေသာဟေတုကေသုပိ ဈာနင္ဂံ ဥဒ္ဓဋမေဝ ဥဒ္ဓရဏဋ္ဌာနေ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေတိ အဓိပ္ပာယော။
Abhinipātamattattāti etena āvajjanasampaṭicchanamattāyapi cintanāpavattiyā abhāvaṃ dasseti. ‘‘Tesu vijjamānānipi upekkhāsukhadukkhānī’’ti porāṇapāṭho. Tattha upekkhāsukhadukkheheva taṃsamānalakkhaṇāya cittekaggatāyapi yathāvutteneva kāraṇena anuddhaṭabhāvo dassitoti daṭṭhabbo. Pubbe pana satta aṅgāni dassentena cattāri aṅgāni vajjitānīti tesaṃ vajjane kāraṇaṃ dassentena na samānalakkhaṇena lesena dassetabbaṃ. Aṭṭhakathā hesāti. Yadi ca lesena dassetabbaṃ, yathāvuttesupi tīsu ekameva vattabbaṃ siyā, tiṇṇaṃ pana vacanena tato aññassa jhānaṅganti uddhaṭabhāvo āpajjati, yathāvuttakāraṇato aññena kāraṇena anuddhaṭabhāvo vā, tasmā taṃdosapariharaṇatthaṃ ‘‘upekkhācittekaggatāsukhadukkhānī’’ti paṭhanti. Ye pana ‘‘jhānaṅgabhūtehi somanassādīhi sukhadukkhena avibhūtabhāvena pākaṭatāya indriyakiccayuttatāya ca samānānaṃ sukhādīnaṃ jhānaṅganti anuddhaṭabhāve kāraṇaṃ vattabbaṃ, na cittekaggatāyāti sā ettha na gahitā’’ti vadanti, tesaṃ taṃ rucimattaṃ. Yadi jhānaṅgasamānānaṃ jhānaṅganti anuddhaṭabhāve kāraṇaṃ vattabbaṃ, cittekaggatā cettha jhānaṅgabhūtāya vicikicchāyuttamanodhātuādīsu cittekaggatāya samānāti tassā anuddhaṭabhāve kāraṇaṃ vattabbamevāti. Sesāhetukesupi jhānaṅgaṃ uddhaṭameva uddharaṇaṭṭhāne cittuppādakaṇḍeti adhippāyo.
ဈာနပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Jhānapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / အဘိဓမ္မပိဋက • Abhidhammapiṭaka / ပဋ္ဌာနပာဠိ • Paṭṭhānapāḷi / (၂) ပစ္စယနိဒ္ဒေသော • (2) Paccayaniddeso
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ပဉ္စပကရဏ-အနုဋီကာ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ၁၇. ဈာနပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • 17. Jhānapaccayaniddesavaṇṇanā
