| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
૫. ઝાનસુત્તવણ્ણના
5. Jhānasuttavaṇṇanā
૩૬. પઞ્ચમે આસવાનં ખયન્તિ અરહત્તં. યદેવ તત્થ હોતિ રૂપગતન્તિ તસ્મિં પઠમજ્ઝાનક્ખણે વત્થુવસેન વા ચિત્તસમુટ્ઠાનિકાદિવસેન વા યં રૂપં નામ પવત્તતિ. વેદનાગતાદીનિ સમ્પયુત્તવેદનાદીનં વસેન વેદિતબ્બાનિ . તે ધમ્મેતિ તે રૂપાદયો પઞ્ચક્ખન્ધધમ્મે. અનિચ્ચતોતિઆદીસુ હુત્વા અભાવાકારેન અનિચ્ચતો, પટિપીળનાકારેન દુક્ખતો, રુજ્જનાકારેન રોગતો, અન્તોદુસ્સનટ્ઠેન ગણ્ડતો, અનુપવિટ્ઠટ્ઠેન અનુકન્તનટ્ઠેન ચ સલ્લતો, દુક્ખટ્ઠેન અઘતો, આબાધનટ્ઠેન આબાધતો, અસકટ્ઠેન પરતો, પલુજ્જનટ્ઠેન પલોકતો, અસ્સામિકટ્ઠેન સુઞ્ઞતો, અવસવત્તનટ્ઠેન અનત્તતો. સમનુપસ્સતીતિ બલવવિપસ્સનાપઞ્ઞાય પસ્સતિ.
36. Pañcame āsavānaṃ khayanti arahattaṃ. Yadeva tattha hoti rūpagatanti tasmiṃ paṭhamajjhānakkhaṇe vatthuvasena vā cittasamuṭṭhānikādivasena vā yaṃ rūpaṃ nāma pavattati. Vedanāgatādīni sampayuttavedanādīnaṃ vasena veditabbāni . Te dhammeti te rūpādayo pañcakkhandhadhamme. Aniccatotiādīsu hutvā abhāvākārena aniccato, paṭipīḷanākārena dukkhato, rujjanākārena rogato, antodussanaṭṭhena gaṇḍato, anupaviṭṭhaṭṭhena anukantanaṭṭhena ca sallato, dukkhaṭṭhena aghato, ābādhanaṭṭhena ābādhato, asakaṭṭhena parato, palujjanaṭṭhena palokato, assāmikaṭṭhena suññato, avasavattanaṭṭhena anattato. Samanupassatīti balavavipassanāpaññāya passati.
તેહિ ધમ્મેહીતિ તેહિ પઞ્ચક્ખન્ધધમ્મેહિ. પટિવાપેતીતિ નિબ્બાનવસેન નિવત્તેતિ. અમતાય ધાતુયાતિ નિબ્બાનધાતુયા. ચિત્તં ઉપસંહરતીતિ ઞાણેન આનિસંસં દિસ્વા ઓતારેતિ. સન્તન્તિ પચ્ચનીકસન્તતાય સન્તં. પણીતન્તિ અતપ્પકં. સો તત્થ ઠિતો આસવાનં ખયં પાપુણાતીતિ સો તસ્મિં પઠમજ્ઝાને ઠિતો તં બલવવિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પાપુણાતિ. અપરો નયો – સો તેહિ ધમ્મેહીતિ યસ્મા અનિચ્ચતોતિઆદીસુ અનિચ્ચતો પલોકતોતિ દ્વીહિ પદેહિ અનિચ્ચલક્ખણં કથિતં, દુક્ખતોતિઆદીહિ છહિ દુક્ખલક્ખણં, પરતો, સુઞ્ઞતો, અનત્તતોતિ તીહિ અનત્તલક્ખણં. તસ્મા સો તેહિ એવં તિલક્ખણં આરોપેત્વા દિટ્ઠેહિ અન્તોસમાપત્તિયં પઞ્ચક્ખન્ધધમ્મેહિ. ચિત્તં પટિવાપેતીતિ ચિત્તં પટિસંહરતિ મોચેતિ અપનેતિ. ઉપસંહરતીતિ વિપસ્સનાચિત્તં તાવ સવનવસેન થુતિવસેન પરિયત્તિવસેન પઞ્ઞત્તિવસેન ચ સન્તં નિબ્બાનન્તિ એવં અસઙ્ખતાય અમતાય ધાતુયા ઉપસંહરતિ. મગ્ગચિત્તં નિબ્બાનં આરમ્મણકરણવસેનેવ ‘‘એતં સન્તં એતં પણીત’’ન્તિ ન એવં વદતિ. ઇમિના પનાકારેન તં પટિવિજ્ઝન્તો તત્થ ચિત્તં ઉપસંહરતીતિ અત્થો.
Tehi dhammehīti tehi pañcakkhandhadhammehi. Paṭivāpetīti nibbānavasena nivatteti. Amatāyadhātuyāti nibbānadhātuyā. Cittaṃ upasaṃharatīti ñāṇena ānisaṃsaṃ disvā otāreti. Santanti paccanīkasantatāya santaṃ. Paṇītanti atappakaṃ. So tattha ṭhito āsavānaṃ khayaṃ pāpuṇātīti so tasmiṃ paṭhamajjhāne ṭhito taṃ balavavipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇāti. Aparo nayo – so tehi dhammehīti yasmā aniccatotiādīsu aniccato palokatoti dvīhi padehi aniccalakkhaṇaṃ kathitaṃ, dukkhatotiādīhi chahi dukkhalakkhaṇaṃ, parato, suññato, anattatoti tīhi anattalakkhaṇaṃ. Tasmā so tehi evaṃ tilakkhaṇaṃ āropetvā diṭṭhehi antosamāpattiyaṃ pañcakkhandhadhammehi. Cittaṃ paṭivāpetīti cittaṃ paṭisaṃharati moceti apaneti. Upasaṃharatīti vipassanācittaṃ tāva savanavasena thutivasena pariyattivasena paññattivasena ca santaṃ nibbānanti evaṃ asaṅkhatāya amatāya dhātuyā upasaṃharati. Maggacittaṃ nibbānaṃ ārammaṇakaraṇavaseneva ‘‘etaṃ santaṃ etaṃ paṇīta’’nti na evaṃ vadati. Iminā panākārena taṃ paṭivijjhanto tattha cittaṃ upasaṃharatīti attho.
સો તત્થ ઠિતોતિ તસ્સા તિલક્ખણારમ્મણાય વિપસ્સનાય ઠિતો. આસવાનં ખયં પાપુણાતીતિ અનુક્કમેન ચત્તારો મગ્ગે ભાવેત્વા અરહત્તં પાપુણાતિ. તેનેવ ધમ્મરાગેનાતિ સમથવિપસ્સનાધમ્મે છન્દરાગેન. ધમ્મનન્દિયાતિ તસ્સેવ વેવચનં. સમથવિપસ્સનાસુ હિ સબ્બસો છન્દરાગં પરિયાદાતું સક્કોન્તો અરહત્તં પાપુણાતિ, અસક્કોન્તો અનાગામી હોતિ.
So tattha ṭhitoti tassā tilakkhaṇārammaṇāya vipassanāya ṭhito. Āsavānaṃ khayaṃ pāpuṇātīti anukkamena cattāro magge bhāvetvā arahattaṃ pāpuṇāti. Teneva dhammarāgenāti samathavipassanādhamme chandarāgena. Dhammanandiyāti tasseva vevacanaṃ. Samathavipassanāsu hi sabbaso chandarāgaṃ pariyādātuṃ sakkonto arahattaṃ pāpuṇāti, asakkonto anāgāmī hoti.
તિણપુરિસરૂપકે વાતિ તિણપોત્થકરૂપે વા. દૂરે કણ્ડે પાતેતીતિ દૂરેપાતી. અવિરાધિતં વિજ્ઝતીતિ અક્ખણવેધી. યદેવ તત્થ હોતિ વેદનાગતન્તિ ઇધ રૂપં ન ગહિતં. કસ્મા? સમતિક્કન્તત્તા. અયઞ્હિ હેટ્ઠા રૂપાવચરજ્ઝાનં સમાપજ્જિત્વા રૂપં અતિક્કમિત્વા અરૂપાવચરસમાપત્તિં સમાપન્નોતિ સમથવસેનાપિ અનેન રૂપં સમતિક્કન્તં, હેટ્ઠા રૂપં સમ્મસિત્વા તં અતિક્કમ્મ ઇદાનિ અરૂપં સમ્મસતીતિ વિપસ્સનાવસેનાપિ અનેન રૂપં અતિક્કન્તં. આરુપ્પે પન સબ્બસોપિ રૂપં નત્થીતિ તં સન્ધાયપિ રૂપં ન ગહિતં. અથ નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનં કસ્મા ન ગહિતન્તિ? સુખુમત્તા. તસ્મિઞ્હિ ચત્તારોપિ અરૂપક્ખન્ધા સુખુમા ન સમ્મસનૂપગા. તેનેવાહ – ‘‘ઇતિ ખો, ભિક્ખવે, યાવતા સઞ્ઞાસમાપત્તિ તાવતા અઞ્ઞાપટિવેધો’’તિ. ઇદં વુત્તં હોતિ – યાવતા સચિત્તકસમાપત્તિ નામ અત્થિ, તાવતા ઓળારિકે ધમ્મે સમ્મસતો અઞ્ઞાપટિવેધો હોતિ, અરહત્તં સમ્પજ્જતિ. નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનં પન સુખુમત્તા સઞ્ઞાસમાપત્તીતિ ન વુચ્ચતિ. ઝાયીહેતેતિ ઝાયીહિ ઝાનાભિરતેહિ એતાનિ. વુટ્ઠહિત્વાતિ તતો સમાપત્તિતો વુટ્ઠાય. સમક્ખાતબ્બાનીતિ સમ્મા અક્ખાતબ્બાનિ, ‘‘સન્તાનિ પણીતાની’’તિ એવં કેવલં આચિક્ખિતબ્બાનિ થોમેતબ્બાનિ વણ્ણેતબ્બાનીતિ.
Tiṇapurisarūpakevāti tiṇapotthakarūpe vā. Dūre kaṇḍe pātetīti dūrepātī. Avirādhitaṃ vijjhatīti akkhaṇavedhī. Yadeva tattha hoti vedanāgatanti idha rūpaṃ na gahitaṃ. Kasmā? Samatikkantattā. Ayañhi heṭṭhā rūpāvacarajjhānaṃ samāpajjitvā rūpaṃ atikkamitvā arūpāvacarasamāpattiṃ samāpannoti samathavasenāpi anena rūpaṃ samatikkantaṃ, heṭṭhā rūpaṃ sammasitvā taṃ atikkamma idāni arūpaṃ sammasatīti vipassanāvasenāpi anena rūpaṃ atikkantaṃ. Āruppe pana sabbasopi rūpaṃ natthīti taṃ sandhāyapi rūpaṃ na gahitaṃ. Atha nevasaññānāsaññāyatanaṃ kasmā na gahitanti? Sukhumattā. Tasmiñhi cattāropi arūpakkhandhā sukhumā na sammasanūpagā. Tenevāha – ‘‘iti kho, bhikkhave, yāvatā saññāsamāpatti tāvatā aññāpaṭivedho’’ti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yāvatā sacittakasamāpatti nāma atthi, tāvatā oḷārike dhamme sammasato aññāpaṭivedho hoti, arahattaṃ sampajjati. Nevasaññānāsaññāyatanaṃ pana sukhumattā saññāsamāpattīti na vuccati. Jhāyīheteti jhāyīhi jhānābhiratehi etāni. Vuṭṭhahitvāti tato samāpattito vuṭṭhāya. Samakkhātabbānīti sammā akkhātabbāni, ‘‘santāni paṇītānī’’ti evaṃ kevalaṃ ācikkhitabbāni thometabbāni vaṇṇetabbānīti.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya / ૫. ઝાનસુત્તં • 5. Jhānasuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૫. ઝાનસુત્તવણ્ણના • 5. Jhānasuttavaṇṇanā
