Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വിഭങ്ഗപാളി • Vibhaṅgapāḷi |
൧൨. ഝാനവിഭങ്ഗോ
12. Jhānavibhaṅgo
൧. സുത്തന്തഭാജനീയം
1. Suttantabhājanīyaṃ
൫൦൮. ഇധ ഭിക്ഖു പാതിമോക്ഖസംവരസംവുതോ വിഹരതി, ആചാരഗോചരസമ്പന്നോ, അണുമത്തേസു വജ്ജേസു ഭയദസ്സാവീ, സമാദായ സിക്ഖതി സിക്ഖാപദേസു ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരോ ഭോജനേ മത്തഞ്ഞൂ പുബ്ബരത്താപരരത്തം ജാഗരിയാനുയോഗമനുയുത്തോ സാതച്ചം നേപക്കം ബോധിപക്ഖികാനം ധമ്മാനം ഭാവനാനുയോഗമനുയുത്തോ. സോ അഭിക്കന്തേ പടിക്കന്തേ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, ആലോകിതേ വിലോകിതേ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, സമിഞ്ജിതേ 1 പസാരിതേ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, സങ്ഘാടിപത്തചീവരധാരണേ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, അസിതേ പീതേ ഖായിതേ സായിതേ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, ഉച്ചാരപസ്സാവകമ്മേ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, ഗതേ ഠിതേ നിസിന്നേ സുത്തേ ജാഗരിതേ ഭാസിതേ തുണ്ഹീഭാവേ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി. സോ വിവിത്തം സേനാസനം ഭജതി അരഞ്ഞം രുക്ഖമൂലം പബ്ബതം കന്ദരം ഗിരിഗുഹം സുസാനം വനപത്ഥം അബ്ഭോകാസം പലാലപുഞ്ജം അപ്പസദ്ദം അപ്പനിഗ്ഘോസം വിജനവാതം മനുസ്സരാഹസ്സേയ്യകം 2 പടിസല്ലാനസാരുപ്പം. സോ അരഞ്ഞഗതോ വാ രുക്ഖമൂലഗതോ വാ സുഞ്ഞാഗാരഗതോ വാ നിസീദതി പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാ ഉജും കായം പണിധായ പരിമുഖം സതിം ഉപട്ഠപേത്വാ. സോ അഭിജ്ഝം ലോകേ പഹായ വിഗതാഭിജ്ഝേന ചേതസാ വിഹരതി, അഭിജ്ഝായ ചിത്തം പരിസോധേതി. ബ്യാപാദപദോസം പഹായ അബ്യാപന്നചിത്തോ വിഹരതി സബ്ബപാണഭൂതഹിതാനുകമ്പീ, ബ്യാപാദപദോസാ ചിത്തം പരിസോധേതി. ഥിനമിദ്ധം പഹായ വിഗതഥിനമിദ്ധോ വിഹരതി ആലോകസഞ്ഞീ സതോ സമ്പജാനോ, ഥിനമിദ്ധാ ചിത്തം പരിസോധേതി. ഉദ്ധച്ചകുക്കുച്ചം പഹായ അനുദ്ധതോ വിഹരതി അജ്ഝത്തം വൂപസന്തചിത്തോ , ഉദ്ധച്ചകുക്കുച്ചാ ചിത്തം പരിസോധേതി. വിചികിച്ഛം പഹായ തിണ്ണവിചികിച്ഛോ വിഹരതി അകഥംകഥീ കുസലേസു ധമ്മേസു, വിചികിച്ഛായ ചിത്തം പരിസോധേതി. സോ ഇമേ പഞ്ച നീവരണേ പഹായ ചേതസോ ഉപക്കിലേസേ പഞ്ഞായ ദുബ്ബലീകരണേ വിവിച്ചേവ കാമേഹി വിവിച്ച അകുസലേഹി ധമ്മേഹി സവിതക്കം സവിചാരം വിവേകജം പീതിസുഖം പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി; വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ അജ്ഝത്തം സമ്പസാദനം ചേതസോ ഏകോദിഭാവം അവിതക്കം അവിചാരം സമാധിജം പീതിസുഖം ദുതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി; പീതിയാ ച വിരാഗാ ഉപേക്ഖകോ ച വിഹരതി സതോ ച സമ്പജാനോ സുഖഞ്ച കായേന പടിസംവേദേതി, യം തം അരിയാ ആചിക്ഖന്തി – ‘‘ഉപേക്ഖകോ സതിമാ സുഖവിഹാരീ’’തി തതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി; സുഖസ്സ ച പഹാനാ ദുക്ഖസ്സ ച പഹാനാ പുബ്ബേവ സോമനസ്സദോമനസ്സാനം അത്ഥങ്ഗമാ അദുക്ഖമസുഖം ഉപേക്ഖാസതിപാരിസുദ്ധിം ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി; സബ്ബസോ രൂപസഞ്ഞാനം സമതിക്കമാ പടിഘസഞ്ഞാനം അത്ഥങ്ഗമാ നാനത്തസഞ്ഞാനം അമനസികാരാ ‘‘അനന്തോ ആകാസോ’’തി ആകാസാനഞ്ചായതനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി; സബ്ബസോ ആകാസാനഞ്ചായതനം സമതിക്കമ്മ ‘‘അനന്തം വിഞ്ഞാണ’’ന്തി വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി; സബ്ബസോ വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം സമതിക്കമ്മ ‘‘നത്ഥി കിഞ്ചീ’’തി ആകിഞ്ചായതനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി; സബ്ബസോ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം സമതിക്കമ്മ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി.
508. Idha bhikkhu pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati, ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto sātaccaṃ nepakkaṃ bodhipakkhikānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogamanuyutto. So abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti, ālokite vilokite sampajānakārī hoti, samiñjite 3 pasārite sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti. So vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ appasaddaṃ appanigghosaṃ vijanavātaṃ manussarāhasseyyakaṃ 4 paṭisallānasāruppaṃ. So araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṃ parisodheti. Byāpādapadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī, byāpādapadosā cittaṃ parisodheti. Thinamiddhaṃ pahāya vigatathinamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno, thinamiddhā cittaṃ parisodheti. Uddhaccakukkuccaṃ pahāya anuddhato viharati ajjhattaṃ vūpasantacitto , uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodheti. Vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṃkathī kusalesu dhammesu, vicikicchāya cittaṃ parisodheti. So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘‘ananto ākāso’’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati; sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘‘anantaṃ viññāṇa’’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati; sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘‘natthi kiñcī’’ti ākiñcāyatanaṃ upasampajja viharati; sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati.
മാതികാ
Mātikā
൫൦൯. ‘‘ഇധാ’’തി ഇമിസ്സാ ദിട്ഠിയാ, ഇമിസ്സാ ഖന്തിയാ, ഇമിസ്സാ രുചിയാ, ഇമസ്മിം ആദായേ, ഇമസ്മിം ധമ്മേ, ഇമസ്മിം വിനയേ, ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ, ഇമസ്മിം പാവചനേ, ഇമസ്മിം ബ്രഹ്മചരിയേ, ഇമസ്മിം സത്ഥുസാസനേ. തേന വുച്ചതി ‘‘ഇധാ’’തി.
509. ‘‘Idhā’’ti imissā diṭṭhiyā, imissā khantiyā, imissā ruciyā, imasmiṃ ādāye, imasmiṃ dhamme, imasmiṃ vinaye, imasmiṃ dhammavinaye, imasmiṃ pāvacane, imasmiṃ brahmacariye, imasmiṃ satthusāsane. Tena vuccati ‘‘idhā’’ti.
൫൧൦. ‘‘ഭിക്ഖൂ’’തി സമഞ്ഞായ ഭിക്ഖു, പടിഞ്ഞായ ഭിക്ഖു, ഭിക്ഖതീതി ഭിക്ഖു, ഭിക്ഖകോതി ഭിക്ഖു, ഭിക്ഖാചരിയം അജ്ഝുപഗതോതി ഭിക്ഖു, ഭിന്നപടധരോതി ഭിക്ഖു, ഭിന്ദതി പാപകേ അകുസലേ ധമ്മേതി ഭിക്ഖു, ഭിന്നത്താ പാപകാനം അകുസലാനം ധമ്മാനം ഭിക്ഖു, ഓധിസോ കിലേസാനം പഹാനാ ഭിക്ഖു, അനോധിസോ കിലേസാനം പഹാനാ ഭിക്ഖു, സേക്ഖോ ഭിക്ഖു, അസേക്ഖോ ഭിക്ഖു, നേവസേക്ഖനാസേക്ഖോ ഭിക്ഖു, അഗ്ഗോ ഭിക്ഖു, ഭദ്രോ ഭിക്ഖു, മണ്ഡോ ഭിക്ഖു, സാരോ ഭിക്ഖു, സമഗ്ഗേന സങ്ഘേന ഞത്തിചതുത്ഥേന കമ്മേന അകുപ്പേന ഠാനാരഹേന ഉപസമ്പന്നോ ഭിക്ഖു.
510. ‘‘Bhikkhū’’ti samaññāya bhikkhu, paṭiññāya bhikkhu, bhikkhatīti bhikkhu, bhikkhakoti bhikkhu, bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhu, bhinnapaṭadharoti bhikkhu, bhindati pāpake akusale dhammeti bhikkhu, bhinnattā pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ bhikkhu, odhiso kilesānaṃ pahānā bhikkhu, anodhiso kilesānaṃ pahānā bhikkhu, sekkho bhikkhu, asekkho bhikkhu, nevasekkhanāsekkho bhikkhu, aggo bhikkhu, bhadro bhikkhu, maṇḍo bhikkhu, sāro bhikkhu, samaggena saṅghena ñatticatutthena kammena akuppena ṭhānārahena upasampanno bhikkhu.
൫൧൧. ‘‘പാതിമോക്ഖ’’ന്തി സീലം പതിട്ഠാ ആദി ചരണം സംയമോ സംവരോ മോക്ഖം പാമോക്ഖം കുസലാനം ധമ്മാനം സമാപത്തിയാ. സംവരോതി. കായികോ അവീതിക്കമോ, വാചസികോ അവീതിക്കമോ , കായികവാചസികോ അവീതിക്കമോ. സംവുതോതി. ഇമിനാ പാതിമോക്ഖസംവരേന ഉപേതോ ഹോതി സമുപേതോ ഉപാഗതോ സമുപാഗതോ ഉപപന്നോ സമ്പന്നോ സമന്നാഗതോ. തേന വുച്ചതി ‘‘പാതിമോക്ഖസംവരസംവുതോ’’തി.
511. ‘‘Pātimokkha’’nti sīlaṃ patiṭṭhā ādi caraṇaṃ saṃyamo saṃvaro mokkhaṃ pāmokkhaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā. Saṃvaroti. Kāyiko avītikkamo, vācasiko avītikkamo , kāyikavācasiko avītikkamo. Saṃvutoti. Iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato. Tena vuccati ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’ti.
൫൧൨. ‘‘വിഹരതീ’’തി ഇരിയതി വത്തതി പാലേതി യപേതി യാപേതി ചരതി വിഹരതി. തേന വുച്ചതി ‘‘വിഹരതീ’’തി.
512. ‘‘Viharatī’’ti iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati. Tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
൫൧൩. ‘‘ആചാരഗോചരസമ്പന്നോ’’തി അത്ഥി ആചാരോ, അത്ഥി അനാചാരോ.
513. ‘‘Ācāragocarasampanno’’ti atthi ācāro, atthi anācāro.
തത്ഥ കതമോ അനാചാരോ? കായികോ വീതിക്കമോ, വാചസികോ വീതിക്കമോ, കായികവാചസികോ വീതിക്കമോ – അയം വുച്ചതി ‘‘അനാചാരോ’’. സബ്ബമ്പി ദുസ്സീല്യം അനാചാരോ. ഇധേകച്ചോ വേളുദാനേന വാ പത്തദാനേന വാ പുപ്ഫദാനേന വാ ഫലദാനേന വാ സിനാനദാനേന വാ ദന്തകട്ഠദാനേന വാ ചാടുകമ്യതായ വാ മുഗ്ഗസൂപ്യതായ 5 വാ പാരിഭടയതായ വാ ജങ്ഘപേസനികേന വാ അഞ്ഞതരഞ്ഞതരേന വാ ബുദ്ധപടികുട്ഠേന മിച്ഛാആജീവേന ജീവികം കപ്പേതി – അയം വുച്ചതി ‘‘അനാചാരോ’’.
Tattha katamo anācāro? Kāyiko vītikkamo, vācasiko vītikkamo, kāyikavācasiko vītikkamo – ayaṃ vuccati ‘‘anācāro’’. Sabbampi dussīlyaṃ anācāro. Idhekacco veḷudānena vā pattadānena vā pupphadānena vā phaladānena vā sinānadānena vā dantakaṭṭhadānena vā cāṭukamyatāya vā muggasūpyatāya 6 vā pāribhaṭayatāya vā jaṅghapesanikena vā aññataraññatarena vā buddhapaṭikuṭṭhena micchāājīvena jīvikaṃ kappeti – ayaṃ vuccati ‘‘anācāro’’.
തത്ഥ കതമോ ആചാരോ? കായികോ അവീതിക്കമോ, വാചസികോ അവീതിക്കമോ, കായികവാചസികോ അവീതിക്കമോ – അയം വുച്ചതി ‘‘ആചാരോ’’ . സബ്ബോപി സീലസംവരോ ആചാരോ. ഇധേകച്ചോ ന വേളുദാനേന ന പത്തദാനേന ന പുപ്ഫദാനേന ന ഫലദാനേന ന സിനാനദാനേന ന ദന്തകട്ഠദാനേന ന ചാടുകമ്യതായ ന മുഗ്ഗസൂപ്യതായ ന പാരിഭടയതായ ന ജങ്ഘപേസനികേന ന അഞ്ഞതരഞ്ഞതരേന ബുദ്ധപടികുട്ഠേന മിച്ഛാആജീവേന ജീവികം കപ്പേതി – അയം വുച്ചതി ‘‘ആചാരോ’’.
Tattha katamo ācāro? Kāyiko avītikkamo, vācasiko avītikkamo, kāyikavācasiko avītikkamo – ayaṃ vuccati ‘‘ācāro’’ . Sabbopi sīlasaṃvaro ācāro. Idhekacco na veḷudānena na pattadānena na pupphadānena na phaladānena na sinānadānena na dantakaṭṭhadānena na cāṭukamyatāya na muggasūpyatāya na pāribhaṭayatāya na jaṅghapesanikena na aññataraññatarena buddhapaṭikuṭṭhena micchāājīvena jīvikaṃ kappeti – ayaṃ vuccati ‘‘ācāro’’.
൫൧൪. ‘‘ഗോചരോ’’തി അത്ഥി ഗോചരോ, അത്ഥി അഗോചരോ.
514. ‘‘Gocaro’’ti atthi gocaro, atthi agocaro.
തത്ഥ കതമോ അഗോചരോ? ഇധേകച്ചോ വേസിയാഗോചരോ വാ ഹോതി വിധവാഗോചരോ വാ ഥുല്ലകുമാരിഗോചരോ വാ പണ്ഡകഗോചരോ വാ ഭിക്ഖുനിഗോചരോ വാ പാനാഗാരഗോചരോ വാ, സംസട്ഠോ വിഹരതി രാജൂഹി രാജമഹാമത്തേഹി തിത്ഥിയേഹി തിത്ഥിയസാവകേഹി അനനുലോമികേന സംസഗ്ഗേന ; യാനി വാ പന താനി കുലാനി അസ്സദ്ധാനി അപ്പസന്നാനി അനോപാനഭൂതാനി അക്കോസകപരിഭാസകാനി അനത്ഥകാമാനി അഹിതകാമാനി അഫാസുകകാമാനി അയോഗക്ഖേമകാമാനി ഭിക്ഖൂനം ഭിക്ഖുനീനം ഉപാസകാനം ഉപാസികാനം, തഥാരൂപാനി കുലാനി സേവതി ഭജതി പയിരുപാസതി – അയം വുച്ചതി ‘‘അഗോചരോ’’.
Tattha katamo agocaro? Idhekacco vesiyāgocaro vā hoti vidhavāgocaro vā thullakumārigocaro vā paṇḍakagocaro vā bhikkhunigocaro vā pānāgāragocaro vā, saṃsaṭṭho viharati rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi ananulomikena saṃsaggena ; yāni vā pana tāni kulāni assaddhāni appasannāni anopānabhūtāni akkosakaparibhāsakāni anatthakāmāni ahitakāmāni aphāsukakāmāni ayogakkhemakāmāni bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ, tathārūpāni kulāni sevati bhajati payirupāsati – ayaṃ vuccati ‘‘agocaro’’.
തത്ഥ കതമോ ഗോചരോ? ഇധേകച്ചോ ന വേസിയാഗോചരോ ഹോതി ന വിധവാഗോചരോ ന ഥുല്ലകുമാരിഗോചരോ ന പണ്ഡകഗോചരോ ന ഭിക്ഖുനിഗോചരോ ന പാനാഗാരഗോചരോ, അസംസട്ഠോ വിഹരതി രാജൂഹി രാജമഹാമത്തേഹി തിത്ഥിയേഹി തിത്ഥിയസാവകേഹി അനനുലോമികേന സംസഗ്ഗേന; യാനി വാ പന താനി കുലാനി സദ്ധാനി പസന്നാനി ഓപാനഭൂതാനി കാസാവപജ്ജോതാനി ഇസിവാതപടിവാതാനി അത്ഥകാമാനി ഹിതകാമാനി ഫാസുകകാമാനി യോഗക്ഖേമകാമാനി ഭിക്ഖൂനം ഭിക്ഖുനീനം ഉപാസകാനം ഉപാസികാനം, തഥാരൂപാനി കുലാനി സേവതി ഭജതി പയിരുപാസതി – അയം വുച്ചതി ‘‘ഗോചരോ’’. ഇതി ഇമിനാ ച ആചാരേന ഇമിനാ ച ഗോചരേന ഉപേതോ ഹോതി…പേ॰… സമന്നാഗതോ. തേന വുച്ചതി ‘‘ആചാരഗോചരസമ്പന്നോ’’തി.
Tattha katamo gocaro? Idhekacco na vesiyāgocaro hoti na vidhavāgocaro na thullakumārigocaro na paṇḍakagocaro na bhikkhunigocaro na pānāgāragocaro, asaṃsaṭṭho viharati rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi ananulomikena saṃsaggena; yāni vā pana tāni kulāni saddhāni pasannāni opānabhūtāni kāsāvapajjotāni isivātapaṭivātāni atthakāmāni hitakāmāni phāsukakāmāni yogakkhemakāmāni bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ, tathārūpāni kulāni sevati bhajati payirupāsati – ayaṃ vuccati ‘‘gocaro’’. Iti iminā ca ācārena iminā ca gocarena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘ācāragocarasampanno’’ti.
൫൧൫. ‘‘അണുമത്തേസു വജ്ജേസു ഭയദസ്സാവീ’’തി തത്ഥ കതമേ അണുമത്താ വജ്ജാ? യാനി താനി വജ്ജാനി അപ്പമത്തകാനി ഓരമത്തകാനി ലഹുസാനി ലഹുസമ്മതാനി സംയമകരണീയാനി സംവരകരണീയാനി ചിത്തുപ്പാദകരണീയാനി മനസികാരപടിബദ്ധാനി – ഇമേ വുച്ചന്തി ‘‘അണുമത്താ വജ്ജാ’’. ഇതി ഇമേസു അണുമത്തേസു വജ്ജേസു വജ്ജദസ്സാവീ ച ഹോതി ഭയദസ്സാവീ ച ആദീനവദസ്സാവീ ച നിസ്സരണദസ്സാവീ ച. തേന വുച്ചതി ‘‘അണുമത്തേസു വജ്ജേസു ഭയദസ്സാവീ’’തി.
515. ‘‘Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī’’ti tattha katame aṇumattā vajjā? Yāni tāni vajjāni appamattakāni oramattakāni lahusāni lahusammatāni saṃyamakaraṇīyāni saṃvarakaraṇīyāni cittuppādakaraṇīyāni manasikārapaṭibaddhāni – ime vuccanti ‘‘aṇumattā vajjā’’. Iti imesu aṇumattesu vajjesu vajjadassāvī ca hoti bhayadassāvī ca ādīnavadassāvī ca nissaraṇadassāvī ca. Tena vuccati ‘‘aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī’’ti.
൫൧൬. ‘‘സമാദായ സിക്ഖതി സിക്ഖാപദേസൂ’’തി തത്ഥ കതമാ സിക്ഖാ? ചതസ്സോ സിക്ഖാ – ഭിക്ഖൂനം ഭിക്ഖുസിക്ഖാ, ഭിക്ഖുനീനം ഭിക്ഖുനിസിക്ഖാ, ഉപാസകാനം ഉപാസകസിക്ഖാ, ഉപാസികാനം ഉപാസികസിക്ഖാ. ഇമാ വുച്ചന്തി ‘‘സിക്ഖായോ’’. ഇതി ഇമാസു സിക്ഖാസു സബ്ബേന സബ്ബം സബ്ബഥാ സബ്ബം അസേസം നിസ്സേസം സമാദായ വത്തതി. തേന വുച്ചതി ‘‘സമാദായ സിക്ഖതി സിക്ഖാപദേസൂ’’തി.
516. ‘‘Samādāya sikkhati sikkhāpadesū’’ti tattha katamā sikkhā? Catasso sikkhā – bhikkhūnaṃ bhikkhusikkhā, bhikkhunīnaṃ bhikkhunisikkhā, upāsakānaṃ upāsakasikkhā, upāsikānaṃ upāsikasikkhā. Imā vuccanti ‘‘sikkhāyo’’. Iti imāsu sikkhāsu sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ samādāya vattati. Tena vuccati ‘‘samādāya sikkhati sikkhāpadesū’’ti.
൫൧൭. ‘‘ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരോ’’തി അത്ഥി ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരതാ, അത്ഥി അഗുത്തദ്വാരതാ.
517. ‘‘Indriyesu guttadvāro’’ti atthi indriyesu guttadvāratā, atthi aguttadvāratā.
തത്ഥ കതമാ ഇന്ദ്രിയേസു അഗുത്തദ്വാരതാ? ഇധേകച്ചോ ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ നിമിത്തഗ്ഗാഹീ ഹോതി അനുബ്യഞ്ജനഗ്ഗാഹീ. യത്വാധികരണമേനം ചക്ഖുന്ദ്രിയം അസംവുതം വിഹരന്തം അഭിജ്ഝാദോമനസ്സാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അന്വാസ്സവേയ്യും, തസ്സ സംവരായ ന പടിപജ്ജതി, ന രക്ഖതി ചക്ഖുന്ദ്രിയം, ചക്ഖുന്ദ്രിയേ ന സംവരം ആപജ്ജതി. സോതേന സദ്ദം സുത്വാ…പേ॰… ഘാനേന ഗന്ധം ഘായിത്വാ…പേ॰… ജിവ്ഹായ രസം സായിത്വാ…പേ॰… കായേന ഫോട്ഠബ്ബം ഫുസിത്വാ…പേ॰… മനസാ ധമ്മം വിഞ്ഞായ നിമിത്തഗ്ഗാഹീ ഹോതി അനുബ്യഞ്ജനഗ്ഗാഹീ. യത്വാധികരണമേനം മനിന്ദ്രിയം അസംവുതം വിഹരന്തം അഭിജ്ഝാദോമനസ്സാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അന്വാസ്സവേയ്യും, തസ്സ സംവരായ ന പടിപജ്ജതി, ന രക്ഖതി മനിന്ദ്രിയം, മനിന്ദ്രിയേ ന സംവരം ആപജ്ജതി. യാ ഇമേസം ഛന്നം ഇന്ദ്രിയാനം അഗുത്തി അഗോപനാ അനാരക്ഖോ അസംവരോ – അയം വുച്ചതി ‘‘ഇന്ദ്രിയേസു അഗുത്തദ്വാരതാ’’.
Tattha katamā indriyesu aguttadvāratā? Idhekacco cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati manindriyaṃ, manindriye na saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ agutti agopanā anārakkho asaṃvaro – ayaṃ vuccati ‘‘indriyesu aguttadvāratā’’.
തത്ഥ കതമാ ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരതാ? ഇധേകച്ചോ ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ ന നിമിത്തഗ്ഗാഹീ ഹോതി നാനുബ്യഞ്ജനഗ്ഗാഹീ. യത്വാധികരണമേനം ചക്ഖുന്ദ്രിയം അസംവുതം വിഹരന്തം അഭിജ്ഝാദോമനസ്സാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അന്വാസ്സവേയ്യും, തസ്സ സംവരായ പടിപജ്ജതി, രക്ഖതി ചക്ഖുന്ദ്രിയം, ചക്ഖുന്ദ്രിയേ സംവരം ആപജ്ജതി. സോതേന സദ്ദം സുത്വാ…പേ॰… ഘാനേന ഗന്ധം ഘായിത്വാ…പേ॰… ജിവ്ഹായ രസം സായിത്വാ…പേ॰… കായേന ഫോട്ഠബ്ബം ഫുസിത്വാ…പേ॰… മനസാ ധമ്മം വിഞ്ഞായ ന നിമിത്തഗ്ഗാഹീ ഹോതി നാനുബ്യഞ്ജനഗ്ഗാഹീ. ഞത്വാധികരണമേനം മനിന്ദ്രിയം അസംവുതം വിഹരന്തം അഭിജ്ഝാദോമനസ്സാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അന്വാസ്സവേയ്യും, തസ്സ സംവരായ പടിപജ്ജതി, രക്ഖതി മനിന്ദ്രിയം, മനിന്ദ്രിയേ സംവരം ആപജ്ജതി. യാ ഇമേസം ഛന്നം ഇന്ദ്രിയാനം ഗുത്തി ഗോപനാ ആരക്ഖോ സംവരോ – അയം വുച്ചതി ‘‘ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരതാ’’. ഇമായ ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരതായ ഉപേതോ ഹോതി സമുപേതോ…പേ॰… സമന്നാഗതോ. തേന വുച്ചതി ‘‘ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരോ’’തി.
Tattha katamā indriyesu guttadvāratā? Idhekacco cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Ñatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ gutti gopanā ārakkho saṃvaro – ayaṃ vuccati ‘‘indriyesu guttadvāratā’’. Imāya indriyesu guttadvāratāya upeto hoti samupeto…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘indriyesu guttadvāro’’ti.
൫൧൮. ‘‘ഭോജനേ മത്തഞ്ഞൂ’’തി അത്ഥി ഭോജനേ മത്തഞ്ഞുതാ, അത്ഥി ഭോജനേ അമത്തഞ്ഞുതാ.
518. ‘‘Bhojane mattaññū’’ti atthi bhojane mattaññutā, atthi bhojane amattaññutā.
തത്ഥ കതമാ ഭോജനേ അമത്തഞ്ഞുതാ? ഇധേകച്ചോ അപ്പടിസങ്ഖാ അയോനിസോ ആഹാരം ആഹാരേതി ദവായ മദായ മണ്ഡനായ വിഭൂസനായ. യാ തത്ഥ അസന്തുട്ഠിതാ അമത്തഞ്ഞുതാ അപ്പടിസങ്ഖാ ഭോജനേ – അയം വുച്ചതി ‘‘ഭോജനേ അമത്തഞ്ഞുതാ’’തി.
Tattha katamā bhojane amattaññutā? Idhekacco appaṭisaṅkhā ayoniso āhāraṃ āhāreti davāya madāya maṇḍanāya vibhūsanāya. Yā tattha asantuṭṭhitā amattaññutā appaṭisaṅkhā bhojane – ayaṃ vuccati ‘‘bhojane amattaññutā’’ti.
തത്ഥ കതമാ ഭോജനേ മത്തഞ്ഞുതാ? ഇധേകച്ചോ പടിസങ്ഖാ യോനിസോ ആഹാരം ആഹാരേതി – ‘‘നേവ ദവായ ന മദായ ന മണ്ഡനായ ന വിഭൂസനായ, യാവദേവ ഇമസ്സ കായസ്സ ഠിതിയാ യാപനായ വിഹിംസൂപരതിയാ ബ്രഹ്മചരിയാനുഗ്ഗഹായ, ഇതി പുരാണഞ്ച വേദനം പടിഹങ്ഖാമി നവഞ്ച വേദനം ന ഉപ്പാദേസ്സാമി യാത്രാ ച മേ ഭവിസ്സതി അനവജ്ജതാ ച ഫാസു വിഹാരോ ചാ’’തി. യാ തത്ഥ സന്തുട്ഠിതാ മത്തഞ്ഞുതാ പടിസങ്ഖാ ഭോജനേ – അയം വുച്ചതി ‘‘ഭോജനേ മത്തഞ്ഞുതാ’’. ഇമായ ഭോജനേ മത്തഞ്ഞുതായ ഉപേതോ ഹോതി…പേ॰… സമന്നാഗതോ. തേന വുച്ചതി ‘‘ഭോജനേ മത്തഞ്ഞൂ’’തി.
Tattha katamā bhojane mattaññutā? Idhekacco paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti – ‘‘neva davāya na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāya, iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi navañca vedanaṃ na uppādessāmi yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsu vihāro cā’’ti. Yā tattha santuṭṭhitā mattaññutā paṭisaṅkhā bhojane – ayaṃ vuccati ‘‘bhojane mattaññutā’’. Imāya bhojane mattaññutāya upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘bhojane mattaññū’’ti.
൫൧൯. കഥഞ്ച ഭിക്ഖു പുബ്ബരത്താപരരത്തം ജാഗരിയാനുയോഗമനുയുത്തോ ഹോതി? ഇധ ഭിക്ഖു ദിവസം ചങ്കമേന നിസജ്ജായ ആവരണീയേഹി ധമ്മേഹി ചിത്തം പരിസോധേതി, രത്തിയാ പഠമയാമം ചങ്കമേന നിസജ്ജായ ആവരണീയേഹി ധമ്മേഹി ചിത്തം പരിസോധേതി, രത്തിയാ മജ്ഝിമയാമം ദക്ഖിണേന പസ്സേന സീഹസേയ്യം കപ്പേതി പാദേ പാദം 7 അച്ചാധായ സതോ സമ്പജാനോ ഉട്ഠാനസഞ്ഞം മനസികരിത്വാ, രത്തിയാ പച്ഛിമയാമം പച്ചുട്ഠായ ചങ്കമേന നിസജ്ജായ ആവരണീയേഹി ധമ്മേഹി ചിത്തം പരിസോധേതി. ഏവം ഭിക്ഖു പുബ്ബരത്താപരരത്തം ജാഗരിയാനുയോഗമനുയുത്തോ.
519. Kathañca bhikkhu pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto hoti? Idha bhikkhu divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti, rattiyā paṭhamayāmaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti, rattiyā majjhimayāmaṃ dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti pāde pādaṃ 8 accādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṃ manasikaritvā, rattiyā pacchimayāmaṃ paccuṭṭhāya caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti. Evaṃ bhikkhu pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto.
൫൨൦. ‘‘സാതച്ച’’ന്തി. യോ ചേതസികോ വീരിയാരമ്ഭോ…പേ॰… സമ്മാവായാമോ.
520. ‘‘Sātacca’’nti. Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo.
൫൨൧. ‘‘നേപക്ക’’ന്തി. യാ പഞ്ഞാ പജാനനാ…പേ॰… അമോഹോ ധമ്മവിചയോ സമ്മാദിട്ഠി.
521. ‘‘Nepakka’’nti. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.
൫൨൨. ‘‘ബോധിപക്ഖികാനം ധമ്മാനം ഭാവനാനുയോഗമനുയുത്തോ’’തി. തത്ഥ കതമേ ബോധിപക്ഖികാ ധമ്മാ? സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗാ – സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ, ധമ്മവിചയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ, വീരിയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ, പീതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ, പസ്സദ്ധിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ, സമാധിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ, ഉപേക്ഖാസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ . ഇമേ വുച്ചന്തി ‘‘ബോധിപക്ഖികാ ധമ്മാ’’. ഇതി തേ ബോധിപക്ഖികേ ധമ്മേ ആസേവതി ഭാവേതി ബഹുലീകരോതി. തേന വുച്ചതി ‘‘ബോധിപക്ഖികാനം ധമ്മാനം ഭാവനാനുയോഗമനുയുത്തോ’’തി.
522. ‘‘Bodhipakkhikānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogamanuyutto’’ti. Tattha katame bodhipakkhikā dhammā? Satta bojjhaṅgā – satisambojjhaṅgo, dhammavicayasambojjhaṅgo, vīriyasambojjhaṅgo, pītisambojjhaṅgo, passaddhisambojjhaṅgo, samādhisambojjhaṅgo, upekkhāsambojjhaṅgo . Ime vuccanti ‘‘bodhipakkhikā dhammā’’. Iti te bodhipakkhike dhamme āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tena vuccati ‘‘bodhipakkhikānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogamanuyutto’’ti.
൫൨൩. കഥഞ്ച ഭിക്ഖു അഭിക്കന്തേ പടിക്കന്തേ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, ആലോകിതേ വിലോകിതേ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, സമിഞ്ജിതേ പസാരിതേ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, സങ്ഘാടിപത്തചീവരധാരണേ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, അസിതേ പീതേ ഖായിതേ സായിതേ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി , ഉച്ചാരപസ്സാവകമ്മേ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി; ഗതേ ഠിതേ നിസിന്നേ സുത്തേ ജാഗരിതേ ഭാസിതേ തുണ്ഹീഭാവേ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി? ഇധ ഭിക്ഖു സതോ സമ്പജാനോ അഭിക്കമതി, സതോ സമ്പജാനോ പടിക്കമതി, സതോ സമ്പജാനോ ആലോകേതി, സതോ സമ്പജാനോ വിലോകേതി, സതോ സമ്പജാനോ സമിഞ്ജേതി, സതോ സമ്പജാനോ പസാരേതി, സതോ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, സങ്ഘാടിപത്തചീവരധാരണേ സതോ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, അസിതേ പീതേ ഖായിതേ സായിതേ സതോ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, ഉച്ചാരപസ്സാവകമ്മേ സതോ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, ഗതേ ഠിതേ നിസിന്നേ സുത്തേ ജാഗരിതേ ഭാസിതേ തുണ്ഹീഭാവേ സതോ സമ്പജാനകാരീ ഹോതീതി.
523. Kathañca bhikkhu abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti, ālokite vilokite sampajānakārī hoti, samiñjite pasārite sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti , uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti; gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti? Idha bhikkhu sato sampajāno abhikkamati, sato sampajāno paṭikkamati, sato sampajāno āloketi, sato sampajāno viloketi, sato sampajāno samiñjeti, sato sampajāno pasāreti, sato sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sato sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sato sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sato sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sato sampajānakārī hotīti.
൫൨൪. തത്ഥ കതമാ സതി? യാ സതി അനുസ്സതി പടിസ്സതി സതി സരണതാ ധാരണതാ അപിലാപനതാ അസമ്മുസനതാ സതി സതിന്ദ്രിയം സതിബലം സമ്മാസതി – അയം വുച്ചതി ‘‘സതി’’.
524. Tattha katamā sati? Yā sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammusanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’.
൫൨൫. ‘‘സമ്പജാനോ’’തി തത്ഥ കതമം സമ്പജഞ്ഞം? യാ പഞ്ഞാ പജാനനാ വിചയോ പവിചയോ ധമ്മവിചയോ സല്ലക്ഖണാ ഉപലക്ഖണാ പച്ചുപലക്ഖണാ പണ്ഡിച്ചം കോസല്ലം നേപുഞ്ഞം വേഭബ്യാ ചിന്താ ഉപപരിക്ഖാ ഭൂരീമേധാ പരിണായികാ വിപസ്സനാ സമ്പജഞ്ഞം പതോദോ പഞ്ഞാ പഞ്ഞിന്ദ്രിയം പഞ്ഞാബലം പഞ്ഞാസത്ഥം പഞ്ഞാപാസാദോ പഞ്ഞാആലോകോ പഞ്ഞാഓഭാസോ പഞ്ഞാപജ്ജോതോ പഞ്ഞാരതനം അമോഹോ ധമ്മവിചയോ സമ്മാദിട്ഠി – ഇദം വുച്ചതി ‘‘സമ്പജഞ്ഞം’’. ഇതി ഇമായ ച സതിയാ ഇമിനാ ച സമ്പജഞ്ഞേന ഉപേതോ ഹോതി…പേ॰… സമന്നാഗതോ. ഏവം ഭിക്ഖു സതോ സമ്പജാനോ അഭിക്കമതി, സതോ സമ്പജാനോ പടിക്കമതി, സതോ സമ്പജാനോ ആലോകേതി, സതോ സമ്പജാനോ വിലോകേതി, സതോ സമ്പജാനോ സമിഞ്ജേതി, സതോ സമ്പജാനോ പസാരേതി, സതോ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, സങ്ഘാടിപത്തചീവരധാരണേ സതോ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, അസിതേ പീതേ ഖായിതേ സായിതേ സതോ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, ഉച്ചാരപസ്സാവകമ്മേ സതോ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, ഗതേ ഠിതേ നിസിന്നേ സുത്തേ ജാഗരിതേ ഭാസിതേ തുണ്ഹീഭാവേ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി.
525. ‘‘Sampajāno’’ti tattha katamaṃ sampajaññaṃ? Yā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrīmedhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘sampajaññaṃ’’. Iti imāya ca satiyā iminā ca sampajaññena upeto hoti…pe… samannāgato. Evaṃ bhikkhu sato sampajāno abhikkamati, sato sampajāno paṭikkamati, sato sampajāno āloketi, sato sampajāno viloketi, sato sampajāno samiñjeti, sato sampajāno pasāreti, sato sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sato sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sato sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sato sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti.
൫൨൬. ‘‘വിവിത്ത’’ന്തി സന്തികേ ചേപി സേനാസനം ഹോതി, തഞ്ച അനാകിണ്ണം ഗഹട്ഠേഹി പബ്ബജിതേഹി. തേന തം വിവിത്തം. ദൂരേ ചേപി സേനാസനം ഹോതി, തഞ്ച അനാകിണ്ണം ഗഹട്ഠേഹി പബ്ബജിതേഹി. തേന തം വിവിത്തം.
526. ‘‘Vivitta’’nti santike cepi senāsanaṃ hoti, tañca anākiṇṇaṃ gahaṭṭhehi pabbajitehi. Tena taṃ vivittaṃ. Dūre cepi senāsanaṃ hoti, tañca anākiṇṇaṃ gahaṭṭhehi pabbajitehi. Tena taṃ vivittaṃ.
൫൨൭. ‘‘സേനാസന’’ന്തി മഞ്ചോപി സേനാസനം, പീഠമ്പി സേനാസനം, ഭിസിപി സേനാസനം, ബിബ്ബോഹനമ്പി 9 സേനാസനം, വിഹാരോപി സേനാസനം, അഡ്ഢയോഗോപി സേനാസനം, പാസാദോപി സേനാസനം, അട്ടോപി സേനാസനം, മാളോപി സേനാസനം, ലേണമ്പി സേനാസനം, ഗുഹാപി സേനാസനം, രുക്ഖമൂലമ്പി സേനാസനം, വേളുഗുമ്ബോപി സേനാസനം. യത്ഥ വാ പന ഭിക്ഖൂ പടിക്കമന്തി സബ്ബമേതം സേനാസനം.
527. ‘‘Senāsana’’nti mañcopi senāsanaṃ, pīṭhampi senāsanaṃ, bhisipi senāsanaṃ, bibbohanampi 10 senāsanaṃ, vihāropi senāsanaṃ, aḍḍhayogopi senāsanaṃ, pāsādopi senāsanaṃ, aṭṭopi senāsanaṃ, māḷopi senāsanaṃ, leṇampi senāsanaṃ, guhāpi senāsanaṃ, rukkhamūlampi senāsanaṃ, veḷugumbopi senāsanaṃ. Yattha vā pana bhikkhū paṭikkamanti sabbametaṃ senāsanaṃ.
൫൨൮. ‘‘വിവിത്തം സേനാസനം ഭജതീ’’തി ഇമം വിവിത്തം സേനാസനം ഭജതി സമ്ഭജതി സേവതി നിസേവതി സംസേവതി. തേന വുച്ചതി ‘‘വിവിത്തം സേനാസനം ഭജതീ’’തി.
528. ‘‘Vivittaṃ senāsanaṃ bhajatī’’ti imaṃ vivittaṃ senāsanaṃ bhajati sambhajati sevati nisevati saṃsevati. Tena vuccati ‘‘vivittaṃ senāsanaṃ bhajatī’’ti.
൫൨൯. ‘‘അരഞ്ഞ’’ന്തി നിക്ഖമിത്വാ ബഹി ഇന്ദഖീലാ സബ്ബമേതം അരഞ്ഞം.
529. ‘‘Arañña’’nti nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ araññaṃ.
൫൩൦. ‘‘രുക്ഖമൂല’’ന്തി രുക്ഖമൂലംയേവ രുക്ഖമൂലം. പബ്ബതോയേവ പബ്ബതോ. കന്ദരായേവ കന്ദരാ. ഗിരിഗുഹായേവ ഗിരിഗുഹാ. സുസാനംയേവ സുസാനം. അബ്ഭോകാസോയേവ അബ്ഭോകാസോ. പലാലപുഞ്ജോയേവ പലാലപുഞ്ജോ.
530. ‘‘Rukkhamūla’’nti rukkhamūlaṃyeva rukkhamūlaṃ. Pabbatoyeva pabbato. Kandarāyeva kandarā. Giriguhāyeva giriguhā. Susānaṃyeva susānaṃ. Abbhokāsoyeva abbhokāso. Palālapuñjoyeva palālapuñjo.
൫൩൧. ‘‘വനപത്ഥ’’ന്തി ദൂരാനമേതം സേനാസനാനം അധിവചനം. ‘‘വനപത്ഥ’’ന്തി വനസണ്ഡാനമേതം സേനാസനാനം അധിവചനം. ‘‘വനപത്ഥ’’ന്തി ഭീസനകാനമേതം 11 സേനാസനാനം അധിവചനം. ‘‘വനപത്ഥ’’ന്തി സലോമഹംസാനമേതം സേനാസനാനം അധിവചനം. ‘‘വനപത്ഥ’’ന്തി പരിയന്താനമേതം സേനാസനാനം അധിവചനം. ‘‘വനപത്ഥ’’ന്തി ന മനുസ്സൂപചാരാനമേതം സേനാസനാനം അധിവചനം. ‘‘വനപത്ഥ’’ന്തി ദുരഭിസമ്ഭവാനമേതം സേനാസനാനം അധിവചനം.
531. ‘‘Vanapattha’’nti dūrānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti vanasaṇḍānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti bhīsanakānametaṃ 12 senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti salomahaṃsānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti pariyantānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti na manussūpacārānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Vanapattha’’nti durabhisambhavānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ.
൫൩൨. ‘‘അപ്പസദ്ദ’’ന്തി സന്തികേ ചേപി സേനാസനം ഹോതി, തഞ്ച അനാകിണ്ണം ഗഹട്ഠേഹി പബ്ബജിതേഹി. തേന തം അപ്പസദ്ദം. ദൂരേ ചേപി സേനാസനം ഹോതി, തഞ്ച അനാകിണ്ണം ഗഹട്ഠേഹി പബ്ബജിതേഹി. തേന തം അപ്പസദ്ദം.
532. ‘‘Appasadda’’nti santike cepi senāsanaṃ hoti, tañca anākiṇṇaṃ gahaṭṭhehi pabbajitehi. Tena taṃ appasaddaṃ. Dūre cepi senāsanaṃ hoti, tañca anākiṇṇaṃ gahaṭṭhehi pabbajitehi. Tena taṃ appasaddaṃ.
൫൩൩. ‘‘അപ്പനിഗ്ഘോസ’’ന്തി യദേവ തം അപ്പസദ്ദം തദേവ തം അപ്പനിഗ്ഘോസം. യദേവ തം അപ്പനിഗ്ഘോസം തദേവ തം വിജനവാതം. യദേവ തം വിജനവാതം തദേവ തം മനുസ്സരാഹസ്സേയ്യകം. യദേവ തം മനുസ്സരാഹസ്സേയ്യകം തദേവ തം പടിസല്ലാനസാരുപ്പം.
533. ‘‘Appanigghosa’’nti yadeva taṃ appasaddaṃ tadeva taṃ appanigghosaṃ. Yadeva taṃ appanigghosaṃ tadeva taṃ vijanavātaṃ. Yadeva taṃ vijanavātaṃ tadeva taṃ manussarāhasseyyakaṃ. Yadeva taṃ manussarāhasseyyakaṃ tadeva taṃ paṭisallānasāruppaṃ.
൫൩൪. ‘‘അരഞ്ഞഗതോ വാ രുക്ഖമൂലഗതോ വാ സുഞ്ഞാഗാരഗതോ വാ’’തി അരഞ്ഞഗതോ വാ ഹോതി രുക്ഖമൂലഗതോ വാ സുഞ്ഞാഗാരഗതോ വാ.
534. ‘‘Araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā’’ti araññagato vā hoti rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā.
൫൩൫. ‘‘നിസീദതി പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാ’’തി നിസിന്നോ ഹോതി പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാ.
535. ‘‘Nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā’’ti nisinno hoti pallaṅkaṃ ābhujitvā.
൫൩൬. ‘‘ഉജും കായം പണിധായാ’’തി ഉജുകോ ഹോതി കായോ ഠിതോ പണിഹിതോ.
536. ‘‘Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyā’’ti ujuko hoti kāyo ṭhito paṇihito.
൫൩൭. ‘‘പരിമുഖം സതിം ഉപട്ഠപേത്വാ’’തി തത്ഥ കതമാ സതി? യാ സതി അനുസ്സതി പടിസ്സതി…പേ॰… സമ്മാസതി – അയം വുച്ചതി ‘‘സതി’’. അയം സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി സുപട്ഠിതാ നാസികഗ്ഗേ വാ മുഖനിമിത്തേ വാ. തേന വുച്ചതി ‘‘പരിമുഖം സതിം ഉപട്ഠപേത്വാ’’തി.
537. ‘‘Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti tattha katamā sati? Yā sati anussati paṭissati…pe… sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’. Ayaṃ sati upaṭṭhitā hoti supaṭṭhitā nāsikagge vā mukhanimitte vā. Tena vuccati ‘‘parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti.
൫൩൮. ‘‘അഭിജ്ഝം ലോകേ പഹായാ’’തി തത്ഥ കതമാ അഭിജ്ഝാ? യോ രാഗോ സാരാഗോ…പേ॰… ചിത്തസ്സ സാരാഗോ – അയം വുച്ചതി ‘‘അഭിജ്ഝാ’’.
538. ‘‘Abhijjhaṃ loke pahāyā’’ti tattha katamā abhijjhā? Yo rāgo sārāgo…pe… cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati ‘‘abhijjhā’’.
തത്ഥ കതമോ ലോകോ? പഞ്ചുപാദാനക്ഖന്ധാ ലോകോ – അയം വുച്ചതി ‘‘ലോകോ’’. അയം അഭിജ്ഝാ ഇമമ്ഹി ലോകേ സന്താ ഹോതി സമിതാ വൂപസന്താ അത്ഥങ്ഗതാ അബ്ഭത്ഥങ്ഗതാ അപ്പിതാ ബ്യപ്പിതാ സോസിതാ വിസോസിതാ ബ്യന്തീകതാ. തേന വുച്ചതി ‘‘അഭിജ്ഝം ലോകേ പഹായാ’’തി.
Tattha katamo loko? Pañcupādānakkhandhā loko – ayaṃ vuccati ‘‘loko’’. Ayaṃ abhijjhā imamhi loke santā hoti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘abhijjhaṃ loke pahāyā’’ti.
൫൩൯. ‘‘വിഗതാഭിജ്ഝേന ചേതസാ’’തി തത്ഥ കതമം ചിത്തം? യം ചിത്തം മനോ മാനസം…പേ॰… തജ്ജാമനോവിഞ്ഞാണധാതു – ഇദം വുച്ചതി ‘‘ചിത്തം’’. ഇദം ചിത്തം വിഗതാഭിജ്ഝം ഹോതി. തേന വുച്ചതി ‘‘വിഗതാഭിജ്ഝേന ചേതസാ’’തി.
539. ‘‘Vigatābhijjhena cetasā’’ti tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ vigatābhijjhaṃ hoti. Tena vuccati ‘‘vigatābhijjhena cetasā’’ti.
൫൪൦. ‘‘വിഹരതീ’’തി ഇരിയതി വത്തതി പാലേതി യപേതി യാപേതി ചരതി വിഹരതി. തേന വുച്ചതി ‘‘വിഹരതീ’’തി.
540. ‘‘Viharatī’’ti iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati. Tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
൫൪൧. ‘‘അഭിജ്ഝായ ചിത്തം പരിസോധേതീ’’തി തത്ഥ കതമാ അഭിജ്ഝാ? യോ രാഗോ സാരാഗോ…പേ॰… ചിത്തസ്സ സാരാഗോ – അയം വുച്ചതി ‘‘അഭിജ്ഝാ’’.
541. ‘‘Abhijjhāya cittaṃ parisodhetī’’ti tattha katamā abhijjhā? Yo rāgo sārāgo…pe… cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati ‘‘abhijjhā’’.
തത്ഥ കതമം ചിത്തം? യം ചിത്തം മനോ മാനസം…പേ॰… തജ്ജാമനോവിഞ്ഞാണധാതു – ഇദം വുച്ചതി ‘‘ചിത്തം’’. ഇദം ചിത്തം ഇമായ അഭിജ്ഝായ സോധേതി വിസോധേതി പരിസോധേതി മോചേതി വിമോചേതി പരിമോചേതി. തേന വുച്ചതി ‘‘അഭിജ്ഝായ ചിത്തം പരിസോധേതീ’’തി.
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imāya abhijjhāya sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti. Tena vuccati ‘‘abhijjhāya cittaṃ parisodhetī’’ti.
൫൪൨. ‘‘ബ്യാപാദപദോസം പഹായാ’’തി അത്ഥി ബ്യാപാദോ, അത്ഥി പദോസോ.
542. ‘‘Byāpādapadosaṃ pahāyā’’ti atthi byāpādo, atthi padoso.
തത്ഥ കതമോ ബ്യാപാദോ? യോ ചിത്തസ്സ ആഘാതോ പടിഘാതോ പടിഘം പടിവിരോധോ കോപോ പകോപോ സമ്പകോപോ ദോസോ പദോസോ സമ്പദോസോ ചിത്തസ്സ ബ്യാപത്തി മനോപദോസോ കോധോ കുജ്ഝനാ കുജ്ഝിതത്തം ദോസോ ദുസ്സനാ ദുസ്സിതത്തം 13 ബ്യാപത്തി ബ്യാപജ്ജനാ ബ്യാപജ്ജിതത്തം വിരോധോ പടിവിരോധോ ചണ്ഡിക്കം അസുരോപോ അനത്തമനതാ ചിത്തസ്സ – അയം വുച്ചതി ‘‘ബ്യാപാദോ’’.
Tattha katamo byāpādo? Yo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ 14 byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘byāpādo’’.
തത്ഥ കതമോ പദോസോ? യോ ബ്യാപാദോ സോ പദോസോ, യോ പദോസോ സോ ബ്യാപാദോ. ഇതി അയഞ്ച ബ്യാപാദോ അയഞ്ച പദോസോ സന്താ ഹോന്തി സമിതാ വൂപസന്താ അത്ഥങ്ഗതാ അബ്ഭത്ഥങ്ഗതാ അപ്പിതാ ബ്യപ്പിതാ സോസിതാ വിസോസിതാ ബ്യന്തീകതാ. തേന വുച്ചതി ‘‘ബ്യാപാദപദോസം പഹായാ’’തി.
Tattha katamo padoso? Yo byāpādo so padoso, yo padoso so byāpādo. Iti ayañca byāpādo ayañca padoso santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘byāpādapadosaṃ pahāyā’’ti.
൫൪൩. ‘‘അബ്യാപന്നചിത്തോ’’തി തത്ഥ കതമം ചിത്തം? യം ചിത്തം മനോ മാനസം…പേ॰… തജ്ജാമനോവിഞ്ഞാണധാതു – ഇദം വുച്ചതി ‘‘ചിത്തം’’. ഇദം ചിത്തം അബ്യാപന്നം ഹോതി. തേന വുച്ചതി ‘‘അബ്യാപന്നചിത്തോ’’തി.
543. ‘‘Abyāpannacitto’’ti tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ abyāpannaṃ hoti. Tena vuccati ‘‘abyāpannacitto’’ti.
൫൪൪. ‘‘വിഹരതീ’’തി…പേ॰… തേന വുച്ചതി ‘‘വിഹരതീ’’തി.
544. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
൫൪൫. ‘‘ബ്യാപാദപദോസാ ചിത്തം പരിസോധേതീ’’തി. അത്ഥി ബ്യാപാദോ അത്ഥി പദോസോ.
545. ‘‘Byāpādapadosā cittaṃ parisodhetī’’ti. Atthi byāpādo atthi padoso.
തത്ഥ കതമോ ബ്യാപാദോ? യോ ചിത്തസ്സ ആഘാതോ…പേ॰… ചണ്ഡിക്കം അസുരോപോ അനത്തമനതാ ചിത്തസ്സ – അയം വുച്ചതി ‘‘ബ്യാപാദോ’’.
Tattha katamo byāpādo? Yo cittassa āghāto…pe… caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘byāpādo’’.
തത്ഥ കതമോ പദോസോ? യോ ബ്യാപാദോ സോ പദോസോ, യോ പദോസോ സോ ബ്യാപാദോ.
Tattha katamo padoso? Yo byāpādo so padoso, yo padoso so byāpādo.
തത്ഥ കതമം ചിത്തം? യം ചിത്തം മനോ മാനസം…പേ॰… തജ്ജാമനോവിഞ്ഞാണധാതു – ഇദം വുച്ചതി ‘‘ചിത്തം’’. ഇദം ചിത്തം ഇമമ്ഹാ ബ്യാപാദപദോസാ സോധേതി വിസോധേതി പരിസോധേതി മോചേതി വിമോചേതി പരിമോചേതി. തേന വുച്ചതി ‘‘ബ്യാപാദപദോസാ ചിത്തം പരിസോധേതീ’’തി.
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imamhā byāpādapadosā sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti. Tena vuccati ‘‘byāpādapadosā cittaṃ parisodhetī’’ti.
൫൪൬. ‘‘ഥിനമിദ്ധം പഹായാ’’തി അത്ഥി ഥിനം 15, അത്ഥി മിദ്ധം.
546. ‘‘Thinamiddhaṃ pahāyā’’ti atthi thinaṃ 16, atthi middhaṃ.
തത്ഥ കതമം ഥിനം? യാ ചിത്തസ്സ അകല്യതാ അകമ്മഞ്ഞതാ ഓലീയനാ സല്ലീയനാ ലീനം ലീയനാ ലീയിതത്തം ഥിനം ഥിയനാ ഥിയിതത്തം 17 ചിത്തസ്സ – ഇദം വുച്ചതി ‘‘ഥിനം’’.
Tattha katamaṃ thinaṃ? Yā cittassa akalyatā akammaññatā olīyanā sallīyanā līnaṃ līyanā līyitattaṃ thinaṃ thiyanā thiyitattaṃ 18 cittassa – idaṃ vuccati ‘‘thinaṃ’’.
തത്ഥ കതമം മിദ്ധം? യാ കായസ്സ അകല്യതാ അകമ്മഞ്ഞതാ ഓനാഹോ പരിയോനാഹോ അന്തോസമോരോധോ മിദ്ധം സുപ്പം പചലായികാ സുപ്പം സുപ്പനാ സുപ്പിതത്തം – ഇദം വുച്ചതി ‘‘മിദ്ധം’’. ഇതി ഇദഞ്ച ഥിനം ഇദഞ്ച മിദ്ധം സന്താ ഹോന്തി സമിതാ വൂപസന്താ അത്ഥങ്ഗതാ അബ്ഭത്ഥങ്ഗതാ അപ്പിതാ ബ്യപ്പിതാ സോസിതാ വിസോസിതാ ബ്യന്തീകതാ. തേന വുച്ചതി ‘‘ഥിനമിദ്ധം പഹായാ’’തി.
Tattha katamaṃ middhaṃ? Yā kāyassa akalyatā akammaññatā onāho pariyonāho antosamorodho middhaṃ suppaṃ pacalāyikā suppaṃ suppanā suppitattaṃ – idaṃ vuccati ‘‘middhaṃ’’. Iti idañca thinaṃ idañca middhaṃ santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘thinamiddhaṃ pahāyā’’ti.
൫൪൭. ‘‘വിഗതഥിനമിദ്ധോ’’തി. തസ്സ ഥിനമിദ്ധസ്സ ചത്തത്താ വന്തത്താ മുത്തത്താ പഹീനത്താ പടിനിസ്സട്ഠത്താ പഹീനപടിനിസ്സട്ഠത്താ. തേന വുച്ചതി ‘‘വിഗതഥിനമിദ്ധോ’’തി.
547. ‘‘Vigatathinamiddho’’ti. Tassa thinamiddhassa cattattā vantattā muttattā pahīnattā paṭinissaṭṭhattā pahīnapaṭinissaṭṭhattā. Tena vuccati ‘‘vigatathinamiddho’’ti.
൫൪൮. ‘‘വിഹരതീ’’തി…പേ॰… തേന വുച്ചതി ‘‘വിഹരതീ’’തി.
548. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
൫൪൯. ‘‘ആലോകസഞ്ഞീ’’തി. തത്ഥ കതമാ സഞ്ഞാ? യാ സഞ്ഞാ സഞ്ജാനനാ സഞ്ജാനിതത്തം – അയം വുച്ചതി ‘‘സഞ്ഞാ’’. അയം സഞ്ഞാ ആലോകാ ഹോതി വിവടാ പരിസുദ്ധാ പരിയോദാതാ. തേന വുച്ചതി ‘‘ആലോകസഞ്ഞീ’’തി.
549. ‘‘Ālokasaññī’’ti. Tattha katamā saññā? Yā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘saññā’’. Ayaṃ saññā ālokā hoti vivaṭā parisuddhā pariyodātā. Tena vuccati ‘‘ālokasaññī’’ti.
൫൫൦. ‘‘സതോ സമ്പജാനോ’’തി. തത്ഥ കതമാ സതി? യാ സതി അനുസ്സതി …പേ॰… സമ്മാസതി – അയം വുച്ചതി ‘‘സതി’’.
550. ‘‘Sato sampajāno’’ti. Tattha katamā sati? Yā sati anussati …pe… sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’.
തത്ഥ കതമം സമ്പജഞ്ഞം? യാ പഞ്ഞാ പജാനനാ…പേ॰… അമോഹോ ധമ്മവിചയോ സമ്മാദിട്ഠി – ഇദം വുച്ചതി ‘‘സമ്പജഞ്ഞം’’. ഇതി ഇമായ ച സതിയാ ഇമിനാ ച സമ്പജഞ്ഞേന ഉപേതോ ഹോതി…പേ॰… സമന്നാഗതോ. തേന വുച്ചതി ‘‘സതോ സമ്പജാനോ’’തി.
Tattha katamaṃ sampajaññaṃ? Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘sampajaññaṃ’’. Iti imāya ca satiyā iminā ca sampajaññena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘sato sampajāno’’ti.
൫൫൧. ‘‘ഥിനമിദ്ധാ ചിത്തം പരിസോധേതീ’’തി. അത്ഥി ഥിനം, അത്ഥി മിദ്ധം.
551. ‘‘Thinamiddhā cittaṃ parisodhetī’’ti. Atthi thinaṃ, atthi middhaṃ.
തത്ഥ കതമം ഥിനം…പേ॰… ഇദം വുച്ചതി ‘‘ഥിനം’’.
Tattha katamaṃ thinaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘thinaṃ’’.
തത്ഥ കതമം മിദ്ധം…പേ॰… ഇദം വുച്ചതി ‘‘മിദ്ധം’’.
Tattha katamaṃ middhaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘middhaṃ’’.
തത്ഥ കതമം ചിത്തം…പേ॰… ഇദം വുച്ചതി ‘‘ചിത്തം’’. ഇദം ചിത്തം ഇമമ്ഹാ ഥിനമിദ്ധാ സോധേതി വിസോധേതി പരിസോധേതി മോചേതി വിമോചേതി പരിമോചേതി. തേന വുച്ചതി ‘‘ഥിനമിദ്ധാ ചിത്തം പരിസോധേതീ’’തി.
Tattha katamaṃ cittaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imamhā thinamiddhā sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti. Tena vuccati ‘‘thinamiddhā cittaṃ parisodhetī’’ti.
൫൫൨. ‘‘ഉദ്ധച്ചകുക്കുച്ചം പഹായാ’’തി അത്ഥി ഉദ്ധച്ചം, അത്ഥി കുക്കുച്ചം.
552. ‘‘Uddhaccakukkuccaṃ pahāyā’’ti atthi uddhaccaṃ, atthi kukkuccaṃ.
തത്ഥ കതമം ഉദ്ധച്ചം? യം ചിത്തസ്സ ഉദ്ധച്ചം അവൂപസമോ ചേതസോ വിക്ഖേപോ ഭന്തത്തം ചിത്തസ്സ – ഇദം വുച്ചതി ‘‘ഉദ്ധച്ചം’’.
Tattha katamaṃ uddhaccaṃ? Yaṃ cittassa uddhaccaṃ avūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṃ cittassa – idaṃ vuccati ‘‘uddhaccaṃ’’.
തത്ഥ കതമം കുക്കുച്ചം? അകപ്പിയേ കപ്പിയസഞ്ഞിതാ, കപ്പിയേ അകപ്പിയസഞ്ഞിതാ, അവജ്ജേ വജ്ജസഞ്ഞിതാ, വജ്ജേ അവജ്ജസഞ്ഞിതാ, യം ഏവരൂപം കുക്കുച്ചം കുക്കുച്ചായനാ കുക്കുച്ചായിതത്തം ചേതസോ വിപ്പടിസാരോ മനോവിലേഖാ – ഇദം വുച്ചതി ‘‘കുക്കുച്ചം’’. ഇതി ഇദഞ്ച ഉദ്ധച്ചം ഇദഞ്ച കുക്കുച്ചം സന്താ ഹോന്തി സമിതാ വൂപസന്താ അത്ഥങ്ഗതാ അബ്ഭത്ഥങ്ഗതാ അപ്പിതാ ബ്യപ്പിതാ സോസിതാ വിസോസിതാ ബ്യന്തീകതാ. തേന വുച്ചതി ‘‘ഉദ്ധച്ചകുക്കുച്ചം പഹായാ’’തി.
Tattha katamaṃ kukkuccaṃ? Akappiye kappiyasaññitā, kappiye akappiyasaññitā, avajje vajjasaññitā, vajje avajjasaññitā, yaṃ evarūpaṃ kukkuccaṃ kukkuccāyanā kukkuccāyitattaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekhā – idaṃ vuccati ‘‘kukkuccaṃ’’. Iti idañca uddhaccaṃ idañca kukkuccaṃ santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘uddhaccakukkuccaṃ pahāyā’’ti.
൫൫൩. ‘‘അനുദ്ധതോ’’തി തസ്സ ഉദ്ധച്ചകുക്കുച്ചസ്സ ചത്തത്താ വന്തത്താ മുത്തത്താ പഹീനത്താ പടിനിസ്സട്ഠത്താ പഹീനപടിനിസ്സട്ഠത്താ. തേന വുച്ചതി ‘‘അനുദ്ധതോ’’തി.
553. ‘‘Anuddhato’’ti tassa uddhaccakukkuccassa cattattā vantattā muttattā pahīnattā paṭinissaṭṭhattā pahīnapaṭinissaṭṭhattā. Tena vuccati ‘‘anuddhato’’ti.
൫൫൪. ‘‘വിഹരതീ’’തി …പേ॰… തേന വുച്ചതി ‘‘വിഹരതീ’’തി.
554. ‘‘Viharatī’’ti …pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
൫൫൫. ‘‘വൂപസന്തചിത്തോ’’തി . തത്ഥ കതമം ചിത്തം? യം ചിത്തം മനോ മാനസം…പേ॰… തജ്ജാമനോവിഞ്ഞാണധാതു – ഇദം വുച്ചതി ‘‘ചിത്തം’’. ഇദം ചിത്തം അജ്ഝത്തം സന്തം ഹോതി സമിതം വൂപസന്തം. തേന വുച്ചതി ‘‘അജ്ഝത്തം വൂപസന്തചിത്തോ’’തി.
555. ‘‘Vūpasantacitto’’ti . Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ ajjhattaṃ santaṃ hoti samitaṃ vūpasantaṃ. Tena vuccati ‘‘ajjhattaṃ vūpasantacitto’’ti.
൫൫൬. ‘‘ഉദ്ധച്ചകുക്കുച്ചാ ചിത്തം പരിസോധേതീ’’തി അത്ഥി ഉദ്ധച്ചം, അത്ഥി കുക്കുച്ചം.
556. ‘‘Uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodhetī’’ti atthi uddhaccaṃ, atthi kukkuccaṃ.
തത്ഥ കതമം ഉദ്ധച്ചം? യം ചിത്തസ്സ ഉദ്ധച്ചം അവൂപസമോ ചേതസോ വിക്ഖേപോ ഭന്തത്തം ചിത്തസ്സ – ഇദം വുച്ചതി ‘‘ഉദ്ധച്ചം’’.
Tattha katamaṃ uddhaccaṃ? Yaṃ cittassa uddhaccaṃ avūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṃ cittassa – idaṃ vuccati ‘‘uddhaccaṃ’’.
തത്ഥ കതമം കുക്കുച്ചം…പേ॰… ഇദം വുച്ചതി ‘‘കുക്കുച്ചം’’.
Tattha katamaṃ kukkuccaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘kukkuccaṃ’’.
തത്ഥ കതമം ചിത്തം…പേ॰… ഇദം വുച്ചതി ‘‘ചിത്തം’’. ഇദം ചിത്തം ഇമമ്ഹാ ഉദ്ധച്ചകുക്കുച്ചാ സോധേതി വിസോധേതി പരിസോധേതി മോചേതി വിമോചേതി പരിമോചേതി. തേന വുച്ചതി ‘‘ഉദ്ധച്ചകുക്കുച്ചാ ചിത്തം പരിസോധേതീ’’തി.
Tattha katamaṃ cittaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imamhā uddhaccakukkuccā sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti. Tena vuccati ‘‘uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodhetī’’ti.
൫൫൭. ‘‘വിചികിച്ഛം പഹായാ’’തി, തത്ഥ കതമാ വിചികിച്ഛാ? യാ കങ്ഖാ കങ്ഖായനാ കങ്ഖായിതത്തം വിമതി വിചികിച്ഛാ ദ്വേള്ഹകം ദ്വിധാപഥോ സംസയോ അനേകംസഗ്ഗാഹോ ആസപ്പനാ പരിസപ്പനാ അപരിയോഗാഹണാ ഛമ്ഭിതത്തം ചിത്തസ്സ മനോവിലേഖോ – അയം വുച്ചതി ‘‘വിചികിച്ഛാ’’. അയം വിചികിച്ഛാ സന്താ ഹോതി സമിതാ വൂപസന്താ അത്ഥങ്ഗതാ അബ്ഭത്ഥങ്ഗതാ അപ്പിതാ ബ്യപ്പിതാ സോസിതാ വിസോസിതാ ബ്യന്തീകതാ. തേന വുച്ചതി ‘‘വിചികിച്ഛം പഹായാ’’തി.
557. ‘‘Vicikicchaṃ pahāyā’’ti, tattha katamā vicikicchā? Yā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvidhāpatho saṃsayo anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhaṇā chambhitattaṃ cittassa manovilekho – ayaṃ vuccati ‘‘vicikicchā’’. Ayaṃ vicikicchā santā hoti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘vicikicchaṃ pahāyā’’ti.
൫൫൮. ‘‘തിണ്ണവിചികിച്ഛോ’’തി, ഇമം വിചികിച്ഛം തിണ്ണോ ഹോതി ഉത്തിണ്ണോ നിത്തിണ്ണോ പാരങ്ഗതോ പാരമനുപ്പത്തോ. തേന വുച്ചതി ‘‘തിണ്ണവിചികിച്ഛോ’’തി.
558. ‘‘Tiṇṇavicikiccho’’ti, imaṃ vicikicchaṃ tiṇṇo hoti uttiṇṇo nittiṇṇo pāraṅgato pāramanuppatto. Tena vuccati ‘‘tiṇṇavicikiccho’’ti.
൫൫൯. ‘‘അകഥംകഥീ കുസലേസു ധമ്മേസൂ’’തി ഇമായ വിചികിച്ഛായ കുസലേസു ധമ്മേസു ന കങ്ഖതി ന വിചികിച്ഛതി അകഥംകഥീ ഹോതി നിക്കഥംകഥീ വികഥംകഥോ. തേന വുച്ചതി ‘‘അകഥംകഥീ കുസലേസു ധമ്മേസൂ’’തി.
559. ‘‘Akathaṃkathī kusalesu dhammesū’’ti imāya vicikicchāya kusalesu dhammesu na kaṅkhati na vicikicchati akathaṃkathī hoti nikkathaṃkathī vikathaṃkatho. Tena vuccati ‘‘akathaṃkathī kusalesu dhammesū’’ti.
൫൬൦. ‘‘വിചികിച്ഛായ ചിത്തം പരിസോധേതീ’’തി, തത്ഥ കതമാ വിചികിച്ഛാ? യാ കങ്ഖാ കങ്ഖായനാ കങ്ഖായിതത്തം ഛമ്ഭിതത്തം ചിത്തസ്സ മനോവിലേഖോ – അയം വുച്ചതി ‘‘വിചികിച്ഛാ’’.
560. ‘‘Vicikicchāya cittaṃ parisodhetī’’ti, tattha katamā vicikicchā? Yā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ chambhitattaṃ cittassa manovilekho – ayaṃ vuccati ‘‘vicikicchā’’.
തത്ഥ കതമം ചിത്തം? യം ചിത്തം മനോ മാനസം…പേ॰… തജ്ജാമനോവിഞ്ഞാണധാതു – ഇദം വുച്ചതി ‘‘ചിത്തം’’. ഇദം ചിത്തം ഇമായ വിചികിച്ഛായ സോധേതി വിസോധേതി പരിസോധേതി മോചേതി വിമോചേതി പരിമോചേതി. തേന വുച്ചതി ‘‘വിചികിച്ഛായ ചിത്തം പരിസോധേതീ’’തി.
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imāya vicikicchāya sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti. Tena vuccati ‘‘vicikicchāya cittaṃ parisodhetī’’ti.
൫൬൧. ‘‘ഇമേ പഞ്ച നീവരണേ പഹായാ’’തി ഇമേ പഞ്ച നീവരണാ സന്താ ഹോന്തി സമിതാ വൂപസന്താ അത്ഥങ്ഗതാ അബ്ഭത്ഥങ്ഗതാ അപ്പിതാ ബ്യപ്പിതാ സോസിതാ വിസോസിതാ ബ്യന്തീകതാ. തേന വുച്ചതി ‘‘ഇമേ പഞ്ച നീവരണേ പഹായാ’’തി.
561. ‘‘Ime pañca nīvaraṇe pahāyā’’ti ime pañca nīvaraṇā santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘ime pañca nīvaraṇe pahāyā’’ti.
൫൬൨. ‘‘ചേതസോ ഉപക്കിലേസേ’’തി ഇമേ പഞ്ച നീവരണാ ചിത്തസ്സ ഉപക്കിലേസാ.
562. ‘‘Cetaso upakkilese’’ti ime pañca nīvaraṇā cittassa upakkilesā.
൫൬൩. ‘‘പഞ്ഞായ ദുബ്ബലീകരണേ’’തി ഇമേഹി പഞ്ചഹി നീവരണേഹി അനുപ്പന്നാ ചേവ പഞ്ഞാ ന ഉപ്പജ്ജതി ഉപ്പന്നാ ച പഞ്ഞാ നിരുജ്ഝതി. തേന വുച്ചതി ‘‘പഞ്ഞായ ദുബ്ബലീകരണേ’’തി.
563. ‘‘Paññāya dubbalīkaraṇe’’ti imehi pañcahi nīvaraṇehi anuppannā ceva paññā na uppajjati uppannā ca paññā nirujjhati. Tena vuccati ‘‘paññāya dubbalīkaraṇe’’ti.
൫൬൪. ‘‘വിവിച്ചേവ കാമേഹി വിവിച്ച അകുസലേഹി ധമ്മേഹീ’’തി തത്ഥ കതമേ കാമാ? ഛന്ദോ കാമോ, രാഗോ കാമോ, ഛന്ദരാഗോ കാമോ, സങ്കപ്പോ കാമോ, രാഗോ കാമോ, സങ്കപ്പരാഗോ കാമോ – ഇമേ വുച്ചന്തി ‘‘കാമാ’’.
564. ‘‘Vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehī’’ti tattha katame kāmā? Chando kāmo, rāgo kāmo, chandarāgo kāmo, saṅkappo kāmo, rāgo kāmo, saṅkapparāgo kāmo – ime vuccanti ‘‘kāmā’’.
തത്ഥ കതമേ അകുസലാ ധമ്മാ? കാമച്ഛന്ദോ, ബ്യാപാദോ, ഥിനം, മിദ്ധം, ഉദ്ധച്ചം, കുക്കുച്ചം, വിചികിച്ഛാ – ഇമേ വുച്ചന്തി ‘‘അകുസലാ ധമ്മാ’’. ഇതി ഇമേഹി ച കാമേഹി ഇമേഹി ച അകുസലേഹി ധമ്മേഹി വിവിത്തോ ഹോതി. തേന വുച്ചതി ‘‘വിവിച്ചേവ കാമേഹി വിവിച്ച അകുസലേഹി ധമ്മേഹീ’’തി.
Tattha katame akusalā dhammā? Kāmacchando, byāpādo, thinaṃ, middhaṃ, uddhaccaṃ, kukkuccaṃ, vicikicchā – ime vuccanti ‘‘akusalā dhammā’’. Iti imehi ca kāmehi imehi ca akusalehi dhammehi vivitto hoti. Tena vuccati ‘‘vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehī’’ti.
൫൬൫. ‘‘സവിതക്കം സവിചാര’’ന്തി അത്ഥി വിതക്കോ, അത്ഥി വിചാരോ.
565. ‘‘Savitakkaṃ savicāra’’nti atthi vitakko, atthi vicāro.
തത്ഥ കതമോ വിതക്കോ? യോ തക്കോ വിതക്കോ സങ്കപ്പോ അപ്പനാ ബ്യപ്പനാ ചേതസോ അഭിനിരോപനാ സമ്മാസങ്കപ്പോ – അയം വുച്ചതി ‘‘വിതക്കോ’’.
Tattha katamo vitakko? Yo takko vitakko saṅkappo appanā byappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo – ayaṃ vuccati ‘‘vitakko’’.
തത്ഥ കതമോ വിചാരോ? യോ ചാരോ വിചാരോ അനുവിചാരോ ഉപവിചാരോ ചിത്തസ്സ അനുസന്ധനതാ അനുപേക്ഖനതാ – അയം വുച്ചതി വിചാരോ. ഇതി ഇമിനാ ച വിതക്കേന ഇമിനാ ച വിചാരേന ഉപേതോ ഹോതി…പേ॰… സമന്നാഗതോ. തേന വുച്ചതി ‘‘സവിതക്കം സവിചാര’’ന്തി.
Tattha katamo vicāro? Yo cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā – ayaṃ vuccati vicāro. Iti iminā ca vitakkena iminā ca vicārena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘savitakkaṃ savicāra’’nti.
൫൬൬. ‘‘വിവേകജ’’ന്തി വിതക്കോ, വിചാരോ, പീതി, സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ – തേ ഇമസ്മിം വിവേകേ ജാതാ ഹോന്തി സഞ്ജാതാ നിബ്ബത്താ അഭിനിബ്ബത്താ പാതുഭൂതാ. തേന വുച്ചതി ‘‘വിവേകജ’’ന്തി.
566. ‘‘Vivekaja’’nti vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā – te imasmiṃ viveke jātā honti sañjātā nibbattā abhinibbattā pātubhūtā. Tena vuccati ‘‘vivekaja’’nti.
൫൬൭. ‘‘പീതിസുഖ’’ന്തി അത്ഥി പീതി, അത്ഥി സുഖം.
567. ‘‘Pītisukha’’nti atthi pīti, atthi sukhaṃ.
തത്ഥ കതമാ പീതി? യാ പീതി പാമോജ്ജം ആമോദനാ പമോദനാ ഹാസോ പഹാസോ വിത്തി ഓദഗ്യം അത്തമനതാ ചിത്തസ്സ – അയം വുച്ചതി ‘‘പീതി’’.
Tattha katamā pīti? Yā pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘pīti’’.
തത്ഥ കതമം സുഖം? യം ചേതസികം സാതം ചേതസികം സുഖം ചേതോസമ്ഫസ്സജം സാതം സുഖം വേദയിതം ചേതോസമ്ഫസ്സജാ സാതാ സുഖാ വേദനാ – ഇദം വുച്ചതി ‘‘സുഖം’’. ഇദം സുഖം ഇമായ പീതിയാ സഹഗതം ഹോതി സഹജാതം സംസട്ഠം സമ്പയുത്തം. തേന വുച്ചതി ‘‘പീതിസുഖ’’ന്തി.
Tattha katamaṃ sukhaṃ? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘sukhaṃ’’. Idaṃ sukhaṃ imāya pītiyā sahagataṃ hoti sahajātaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ. Tena vuccati ‘‘pītisukha’’nti.
൫൬൮. ‘‘പഠമ’’ന്തി ഗണനാനുപുബ്ബതാ 19 പഠമം. ഇദം പഠമം സമാപജ്ജതീതി പഠമം.
568. ‘‘Paṭhama’’nti gaṇanānupubbatā 20 paṭhamaṃ. Idaṃ paṭhamaṃ samāpajjatīti paṭhamaṃ.
൫൬൯. ‘‘ഝാന’’ന്തി വിതക്കോ, വിചാരോ, പീതി, സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ.
569. ‘‘Jhāna’’nti vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā.
൫൭൦. ‘‘ഉപസമ്പജ്ജാ’’തി യോ പഠമസ്സ ഝാനസ്സ ലാഭോ പടിലാഭോ പത്തി സമ്പത്തി ഫുസനാ സച്ഛികിരിയാ ഉപസമ്പദാ.
570. ‘‘Upasampajjā’’ti yo paṭhamassa jhānassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
൫൭൧. ‘‘വിഹരതീ’’തി …പേ॰… തേന വുച്ചതി ‘‘വിഹരതീ’’തി.
571. ‘‘Viharatī’’ti …pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
൫൭൨. ‘‘വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ’’തി, അത്ഥി വിതക്കോ, അത്ഥി വിചാരോ.
572. ‘‘Vitakkavicārānaṃ vūpasamā’’ti, atthi vitakko, atthi vicāro.
തത്ഥ കതമോ വിതക്കോ? യോ തക്കോ വിതക്കോ…പേ॰… സമ്മാസങ്കപ്പോ – അയം വുച്ചതി ‘‘വിതക്കോ’’.
Tattha katamo vitakko? Yo takko vitakko…pe… sammāsaṅkappo – ayaṃ vuccati ‘‘vitakko’’.
തത്ഥ കതമോ വിചാരോ? യോ ചാരോ വിചാരോ അനുവിചാരോ ഉപവിചാരോ ചിത്തസ്സ അനുസന്ധനതാ അനുപേക്ഖനതാ – അയം വുച്ചതി ‘‘വിചാരോ’’. ഇതി അയഞ്ച വിതക്കോ അയഞ്ച വിചാരോ സന്താ ഹോന്തി സമിതാ വൂപസന്താ അത്ഥങ്ഗതാ അബ്ഭത്ഥങ്ഗതാ അപ്പിതാ ബ്യപ്പിതാ സോസിതാ വിസോസിതാ ബ്യന്തീകതാ. തേന വുച്ചതി ‘‘വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ’’തി.
Tattha katamo vicāro? Yo cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā – ayaṃ vuccati ‘‘vicāro’’. Iti ayañca vitakko ayañca vicāro santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘vitakkavicārānaṃ vūpasamā’’ti.
൫൭൩. ‘‘അജ്ഝത്ത’’ന്തി യം അജ്ഝത്തം പച്ചത്തം.
573. ‘‘Ajjhatta’’nti yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ.
൫൭൪. ‘‘സമ്പസാദന’’ന്തി യാ സദ്ധാ സദ്ദഹനാ ഓകപ്പനാ അഭിപ്പസാദോ.
574. ‘‘Sampasādana’’nti yā saddhā saddahanā okappanā abhippasādo.
൫൭൫. ‘‘ചേതസോ ഏകോദിഭാവ’’ന്തി യാ ചിത്തസ്സ ഠിതി…പേ॰… സമ്മാസമാധി.
575. ‘‘Cetaso ekodibhāva’’nti yā cittassa ṭhiti…pe… sammāsamādhi.
൫൭൬. ‘‘അവിതക്കം അവിചാര’’ന്തി അത്ഥി വിതക്കോ, അത്ഥി വിചാരോ.
576. ‘‘Avitakkaṃ avicāra’’nti atthi vitakko, atthi vicāro.
തത്ഥ കതമോ വിതക്കോ? യോ തക്കോ വിതക്കോ…പേ॰… സമ്മാസങ്കപ്പോ – അയം വുച്ചതി ‘‘വിതക്കോ’’.
Tattha katamo vitakko? Yo takko vitakko…pe… sammāsaṅkappo – ayaṃ vuccati ‘‘vitakko’’.
തത്ഥ കതമോ വിചാരോ? യോ ചാരോ അനുചാരോ വിചാരോ അനുവിചാരോ ഉപവിചാരോ ചിത്തസ്സ അനുസന്ധനതാ അനുപേക്ഖനതാ – അയം വുച്ചതി ‘‘വിചാരോ’’. ഇതി അയഞ്ച വിതക്കോ അയഞ്ച വിചാരോ സന്താ ഹോതി സമിതാ വൂപസന്താ അത്ഥങ്ഗതാ അബ്ഭത്ഥങ്ഗതാ അപ്പിതാ ബ്യപ്പിതാ സോസിതാ വിസോസിതാ ബ്യന്തീകതാ. തേന വുച്ചതി ‘‘അവിതക്കം അവിചാര’’ന്തി.
Tattha katamo vicāro? Yo cāro anucāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā – ayaṃ vuccati ‘‘vicāro’’. Iti ayañca vitakko ayañca vicāro santā hoti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘avitakkaṃ avicāra’’nti.
൫൭൭. ‘‘സമാധിജ’’ന്തി സമ്പസാദോ പീതിസുഖം – തേ ഇമസ്മിം സമാധിമ്ഹി ജാതാ ഹോന്തി സഞ്ജാതാ നിബ്ബത്താ അഭിനിബ്ബത്താ പാതുഭൂതാ. തേന വുച്ചതി ‘‘സമാധിജ’’ന്തി.
577. ‘‘Samādhija’’nti sampasādo pītisukhaṃ – te imasmiṃ samādhimhi jātā honti sañjātā nibbattā abhinibbattā pātubhūtā. Tena vuccati ‘‘samādhija’’nti.
൫൭൮. ‘‘പീതിസുഖ’’ന്തി അത്ഥി പീതി, അത്ഥി സുഖം.
578. ‘‘Pītisukha’’nti atthi pīti, atthi sukhaṃ.
തത്ഥ കതമാ പീതി…പേ॰… അയം വുച്ചതി ‘‘പീതി’’.
Tattha katamā pīti…pe… ayaṃ vuccati ‘‘pīti’’.
തത്ഥ കതമം സുഖം…പേ॰… ഇദം വുച്ചതി ‘‘സുഖം’’. ഇദം സുഖം ഇമായ പീതിയാ സഹഗതം ഹോതി സഹജാതം സംസട്ഠം സമ്പയുത്തം. തേന വുച്ചതി ‘‘പീതിസുഖ’’ന്തി.
Tattha katamaṃ sukhaṃ…pe… idaṃ vuccati ‘‘sukhaṃ’’. Idaṃ sukhaṃ imāya pītiyā sahagataṃ hoti sahajātaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ. Tena vuccati ‘‘pītisukha’’nti.
൫൭൯. ‘‘ദുതിയ’’ന്തി ഗണനാനുപുബ്ബതാ ദുതിയം. ഇദം ദുതിയം സമാപജ്ജതീതി ദുതിയം.
579. ‘‘Dutiya’’nti gaṇanānupubbatā dutiyaṃ. Idaṃ dutiyaṃ samāpajjatīti dutiyaṃ.
൫൮൦. ‘‘ഝാന’’ന്തി സമ്പസാദോ, പീതിസുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ.
580. ‘‘Jhāna’’nti sampasādo, pītisukhaṃ, cittassekaggatā.
൫൮൧. ‘‘ഉപസമ്പജ്ജാ’’തി യോ ദുതിയസ്സ ഝാനസ്സ ലാഭോ പടിലാഭോ പത്തി സമ്പത്തി ഫുസനാ സച്ഛികിരിയാ ഉപസമ്പദാ.
581. ‘‘Upasampajjā’’ti yo dutiyassa jhānassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
൫൮൨. ‘‘വിഹരതീ’’തി …പേ॰… തേന വുച്ചതി ‘‘വിഹരതീ’’തി.
582. ‘‘Viharatī’’ti …pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
൫൮൩. ‘‘പീതിയാ ച വിരാഗാ’’തി തത്ഥ കതമാ പീതി? യാ പീതി പാമോജ്ജം ആമോദനാ പമോദനാ ഹാസോ പഹാസോ വിത്തി ഓദഗ്യം അത്തമനതാ ചിത്തസ്സ – അയം വുച്ചതി ‘‘പീതി’’. അയം പീതി സന്താ ഹോതി സമിതാ വൂപസന്താ അത്ഥങ്ഗതാ അബ്ഭത്ഥങ്ഗതാ അപ്പിതാ ബ്യപ്പിതാ സോസിതാ വിസോസിതാ ബ്യന്തീകതാ. തേന വുച്ചതി ‘‘പീതിയാ ച വിരാഗാ’’തി.
583. ‘‘Pītiyā ca virāgā’’ti tattha katamā pīti? Yā pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘pīti’’. Ayaṃ pīti santā hoti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘pītiyā ca virāgā’’ti.
൫൮൪. ‘‘ഉപേക്ഖകോ’’തി തത്ഥ കതമാ ഉപേക്ഖാ? യാ ഉപേക്ഖാ ഉപേക്ഖനാ അജ്ഝുപേക്ഖനാ മജ്ഝത്തതാ ചിത്തസ്സ – അയം വുച്ചതി ‘‘ഉപേക്ഖാ’’. ഇമായ ഉപേക്ഖായ ഉപേതോ ഹോതി…പേ॰… സമന്നാഗതോ. തേന വുച്ചതി ‘‘ഉപേക്ഖകോ’’തി.
584. ‘‘Upekkhako’’ti tattha katamā upekkhā? Yā upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā majjhattatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘upekkhā’’. Imāya upekkhāya upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘upekkhako’’ti.
൫൮൫. ‘‘വിഹരതീ’’തി …പേ॰… തേന വുച്ചതി ‘‘വിഹരതീ’’തി.
585. ‘‘Viharatī’’ti …pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
൫൮൬. ‘‘സതോ ച സമ്പജാനോ’’തി തത്ഥ കതമാ സതി? യാ സതി അനുസ്സതി…പേ॰… സമ്മാസതി – അയം വുച്ചതി ‘‘സതി’’.
586. ‘‘Sato ca sampajāno’’ti tattha katamā sati? Yā sati anussati…pe… sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’.
തത്ഥ കതമം സമ്പജഞ്ഞം? യാ പഞ്ഞാ പജാനനാ…പേ॰… അമോഹോ ധമ്മവിചയോ സമ്മാദിട്ഠി – ഇദം വുച്ചതി ‘‘സമ്പജഞ്ഞം’’. ഇതി ഇമായ ച സതിയാ ഇമിനാ ച സമ്പജഞ്ഞേന ഉപേതോ ഹോതി…പേ॰… സമന്നാഗതോ. തേന വുച്ചതി ‘‘സതോ ച സമ്പജാനോ’’തി.
Tattha katamaṃ sampajaññaṃ? Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati ‘‘sampajaññaṃ’’. Iti imāya ca satiyā iminā ca sampajaññena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘sato ca sampajāno’’ti.
൫൮൭. ‘‘സുഖഞ്ച കായേന പടിസംവേദേതീ’’തി തത്ഥ കതമം സുഖം? യം ചേതസികം സാതം ചേതസികം സുഖം ചേതോസമ്ഫസ്സജം സാതം സുഖം വേദയിതം ചേതോസമ്ഫസ്സജാ സാതാ സുഖാ വേദനാ – ഇദം വുച്ചതി ‘‘സുഖം’’.
587. ‘‘Sukhañca kāyena paṭisaṃvedetī’’ti tattha katamaṃ sukhaṃ? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘sukhaṃ’’.
തത്ഥ കതമോ കായോ? സഞ്ഞാക്ഖന്ധോ, സങ്ഖാരക്ഖന്ധോ, വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോ – അയം വുച്ചതി ‘‘കായോ’’. ഇദം സുഖം ഇമിനാ കായേന പടിസംവേദേതി. തേന വുച്ചതി ‘‘സുഖഞ്ച കായേന പടിസംവേദേതീ’’തി.
Tattha katamo kāyo? Saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘kāyo’’. Idaṃ sukhaṃ iminā kāyena paṭisaṃvedeti. Tena vuccati ‘‘sukhañca kāyena paṭisaṃvedetī’’ti.
൫൮൮. ‘‘യം തം അരിയാ ആചിക്ഖന്തീ’’തി തത്ഥ കതമേ അരിയാ? അരിയാ വുച്ചന്തി ബുദ്ധാ ച ബുദ്ധസാവകാ ച. തേ ഇമം ആചിക്ഖന്തി ദേസേന്തി പഞ്ഞപേന്തി 21 പട്ഠപേന്തി വിവരന്തി വിഭജന്തി ഉത്താനിം കരോന്തി പകാസേന്തി. തേന വുച്ചതി ‘‘യം തം അരിയാ ആചിക്ഖന്തീ’’തി.
588. ‘‘Yaṃ taṃ ariyā ācikkhantī’’ti tattha katame ariyā? Ariyā vuccanti buddhā ca buddhasāvakā ca. Te imaṃ ācikkhanti desenti paññapenti 22 paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttāniṃ karonti pakāsenti. Tena vuccati ‘‘yaṃ taṃ ariyā ācikkhantī’’ti.
൫൮൯. ‘‘ഉപേക്ഖകോ സതിമാ സുഖവിഹാരീ’’തി തത്ഥ കതമാ ഉപേക്ഖാ? യാ ഉപേക്ഖാ ഉപേക്ഖനാ അജ്ഝുപേക്ഖനാ മജ്ഝത്തതാ ചിത്തസ്സ – അയം വുച്ചതി ‘‘ഉപേക്ഖാ’’.
589. ‘‘Upekkhako satimā sukhavihārī’’ti tattha katamā upekkhā? Yā upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā majjhattatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘upekkhā’’.
തത്ഥ കതമാ സതി? യാ സതി അനുസ്സതി…പേ॰… സമ്മാസതി – അയം വുച്ചതി ‘‘സതി’’.
Tattha katamā sati? Yā sati anussati…pe… sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’.
തത്ഥ കതമം സുഖം? യം ചേതസികം സാതം ചേതസികം സുഖം ചേതോസമ്ഫസ്സജം സാതം സുഖം വേദയിതം ചേതോസമ്ഫസ്സജാ സാതാ സുഖാ വേദനാ – ഇദം വുച്ചതി ‘‘സുഖം’’. ഇതി ഇമായ ച ഉപേക്ഖായ ഇമായ ച സതിയാ ഇമിനാ ച സുഖേന സമന്നാഗതോ ഇരിയതി വത്തതി പാലേതി യപേതി യാപേതി ചരതി വിഹരതി. തേന വുച്ചതി ‘‘ഉപേക്ഖകോ സതിമാ സുഖവിഹാരീ’’തി.
Tattha katamaṃ sukhaṃ? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘sukhaṃ’’. Iti imāya ca upekkhāya imāya ca satiyā iminā ca sukhena samannāgato iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati. Tena vuccati ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’’ti.
൫൯൦. ‘‘തതിയ’’ന്തി ഗണനാനുപുബ്ബതാ തതിയം. ഇദം തതിയം സമാപജ്ജതീതി തതിയം.
590. ‘‘Tatiya’’nti gaṇanānupubbatā tatiyaṃ. Idaṃ tatiyaṃ samāpajjatīti tatiyaṃ.
൫൯൧. ‘‘ഝാന’’ന്തി ഉപേക്ഖാ, സതി, സമ്പജഞ്ഞം, സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ.
591. ‘‘Jhāna’’nti upekkhā, sati, sampajaññaṃ, sukhaṃ, cittassekaggatā.
൫൯൨. ‘‘ഉപസമ്പജ്ജാ’’തി യോ തതിയസ്സ ഝാനസ്സ ലാഭോ പടിലാഭോ പത്തി സമ്പത്തി ഫുസനാ സച്ഛികിരിയാ ഉപസമ്പദാ.
592. ‘‘Upasampajjā’’ti yo tatiyassa jhānassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
൫൯൩. ‘‘വിഹരതീ’’തി…പേ॰… തേന വുച്ചതി ‘‘വിഹരതീ’’തി.
593. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
൫൯൪. ‘‘സുഖസ്സ ച പഹാനാ ദുക്ഖസ്സ ച പഹാനാ’’തി, അത്ഥി സുഖം, അത്ഥി ദുക്ഖം.
594. ‘‘Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā’’ti, atthi sukhaṃ, atthi dukkhaṃ.
തത്ഥ കതമം സുഖം? യം കായികം സാതം കായികം സുഖം കായസമ്ഫസ്സജം സാതം സുഖം വേദയിതം കായസമ്ഫസ്സജാ സാതാ സുഖാ വേദനാ – ഇദം വുച്ചതി ‘‘സുഖം’’.
Tattha katamaṃ sukhaṃ? Yaṃ kāyikaṃ sātaṃ kāyikaṃ sukhaṃ kāyasamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ kāyasamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘sukhaṃ’’.
തത്ഥ കതമം ദുക്ഖം? യം കായികം അസാതം കായികം ദുക്ഖം കായസമ്ഫസ്സജം അസാതം ദുക്ഖം വേദയിതം കായസമ്ഫസ്സജാ അസാതാ ദുക്ഖാ വേദനാ – ഇദം വുച്ചതി ‘‘ദുക്ഖം’’. ഇതി ഇദഞ്ച സുഖം ഇദഞ്ച ദുക്ഖം സന്താ ഹോന്തി സമിതാ വൂപസന്താ അത്ഥങ്ഗതാ അബ്ഭത്ഥങ്ഗതാ അപ്പിതാ ബ്യപ്പിതാ സോസിതാ വിസോസിതാ ബ്യന്തീകതാ. തേന വുച്ചതി ‘‘സുഖസ്സ ച പഹാനാ ദുക്ഖസ്സ ച പഹാനാ’’തി.
Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Yaṃ kāyikaṃ asātaṃ kāyikaṃ dukkhaṃ kāyasamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ kāyasamphassajā asātā dukkhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘dukkhaṃ’’. Iti idañca sukhaṃ idañca dukkhaṃ santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā’’ti.
൫൯൫. ‘‘പുബ്ബേവ സോമനസ്സദോമനസ്സാനം അത്ഥങ്ഗമാ’’തി അത്ഥി സോമനസ്സം, അത്ഥി ദോമനസ്സം.
595. ‘‘Pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā’’ti atthi somanassaṃ, atthi domanassaṃ.
തത്ഥ കതമം സോമനസ്സം? യം ചേതസികം സാതം ചേതസികം സുഖം ചേതോസമ്ഫസ്സജം സാതം സുഖം വേദയിതം ചേതോസമ്ഫസ്സജാ സാതാ സുഖാ വേദനാ – ഇദം വുച്ചതി ‘‘സോമനസ്സം’’.
Tattha katamaṃ somanassaṃ? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘somanassaṃ’’.
തത്ഥ കതമം ദോമനസ്സം? യം ചേതസികം അസാതം ചേതസികം ദുക്ഖം ചേതോസമ്ഫസ്സജം അസാതം ദുക്ഖം വേദയിതം ചേതോസമ്ഫസ്സജാ അസാതാ ദുക്ഖാ വേദനാ – ഇദം വുച്ചതി ‘‘ദോമനസ്സം’’. ഇതി ഇദഞ്ച സോമനസ്സം ഇദഞ്ച ദോമനസ്സം പുബ്ബേവ സന്താ ഹോന്തി സമിതാ വൂപസന്താ അത്ഥങ്ഗതാ അബ്ഭത്ഥങ്ഗതാ അപ്പിതാ ബ്യപ്പിതാ സോസിതാ വിസോസിതാ ബ്യന്തീകതാ. തേന വുച്ചതി ‘‘പുബ്ബേവ സോമനസ്സദോമനസ്സാനം അത്ഥങ്ഗമാ’’തി.
Tattha katamaṃ domanassaṃ? Yaṃ cetasikaṃ asātaṃ cetasikaṃ dukkhaṃ cetosamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘domanassaṃ’’. Iti idañca somanassaṃ idañca domanassaṃ pubbeva santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā’’ti.
൫൯൬. ‘‘അദുക്ഖമസുഖ’’ന്തി യം ചേതസികം നേവ സാതം നാസാതം ചേതോസമ്ഫസ്സജം അദുക്ഖമസുഖം വേദയിതം ചേതോസമ്ഫസ്സജാ അദുക്ഖമസുഖാ വേദനാ. തേന വുച്ചതി ‘‘അദുക്ഖമസുഖ’’ന്തി.
596. ‘‘Adukkhamasukha’’nti yaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā. Tena vuccati ‘‘adukkhamasukha’’nti.
൫൯൭. ‘‘ഉപേക്ഖാസതിപാരിസുദ്ധി’’ന്തി, തത്ഥ കതമാ ഉപേക്ഖാ? യാ ഉപേക്ഖാ ഉപേക്ഖനാ അജ്ഝുപേക്ഖനാ മജ്ഝത്തതാ ചിത്തസ്സ – അയം വുച്ചതി ‘‘ഉപേക്ഖാ’’.
597. ‘‘Upekkhāsatipārisuddhi’’nti, tattha katamā upekkhā? Yā upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā majjhattatā cittassa – ayaṃ vuccati ‘‘upekkhā’’.
തത്ഥ കതമാ സതി? യാ സതി അനുസ്സതി…പേ॰… സമ്മാസതി – അയം വുച്ചതി ‘‘സതി’’. അയം സതി ഇമായ ഉപേക്ഖായ വിവടാ ഹോതി പരിസുദ്ധാ പരിയോദാതാ. തേന വുച്ചതി ‘‘ഉപേക്ഖാസതിപാരിസുദ്ധി’’ന്തി.
Tattha katamā sati? Yā sati anussati…pe… sammāsati – ayaṃ vuccati ‘‘sati’’. Ayaṃ sati imāya upekkhāya vivaṭā hoti parisuddhā pariyodātā. Tena vuccati ‘‘upekkhāsatipārisuddhi’’nti.
൫൯൮. ‘‘ചതുത്ഥ’’ന്തി ഗണനാനുപുബ്ബതാ ചതുത്ഥം, ഇദം ചതുത്ഥം സമാപജ്ജതീതി ചതുത്ഥം.
598. ‘‘Catuttha’’nti gaṇanānupubbatā catutthaṃ, idaṃ catutthaṃ samāpajjatīti catutthaṃ.
൫൯൯. ‘‘ഝാന’’ന്തി ഉപേക്ഖാ, സതി, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ.
599. ‘‘Jhāna’’nti upekkhā, sati, cittassekaggatā.
൬൦൦. ‘‘ഉപസമ്പജ്ജാ’’തി യോ ചതുത്ഥസ്സ ഝാനസ്സ ലാഭോ പടിലാഭോ പത്തി സമ്പത്തി ഫുസനാ സച്ഛികിരിയാ ഉപസമ്പദാ.
600. ‘‘Upasampajjā’’ti yo catutthassa jhānassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
൬൦൧. ‘‘വിഹരതീ’’തി…പേ॰… തേന വുച്ചതി ‘‘വിഹരതീ’’തി.
601. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
൬൦൨. ‘‘സബ്ബസോ രൂപസഞ്ഞാനം സമതിക്കമാ’’തി തത്ഥ കതമാ രൂപസഞ്ഞാ? രൂപാവചരസമാപത്തിം സമാപന്നസ്സ വാ ഉപപന്നസ്സ വാ ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരിസ്സ വാ സഞ്ഞാ സഞ്ജാനനാ സഞ്ജാനിതത്തം – ഇമാ വുച്ചന്തി ‘‘രൂപസഞ്ഞായോ’’. ഇമാ രൂപസഞ്ഞായോ അതിക്കന്തോ ഹോതി വീതിക്കന്തോ സമതിക്കന്തോ. തേന വുച്ചതി ‘‘സബ്ബസോ രൂപസഞ്ഞാനം സമതിക്കമാ’’തി.
602. ‘‘Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā’’ti tattha katamā rūpasaññā? Rūpāvacarasamāpattiṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – imā vuccanti ‘‘rūpasaññāyo’’. Imā rūpasaññāyo atikkanto hoti vītikkanto samatikkanto. Tena vuccati ‘‘sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā’’ti.
൬൦൩. ‘‘പടിഘസഞ്ഞാനം അത്ഥങ്ഗമാ’’തി തത്ഥ കതമാ പടിഘസഞ്ഞാ? രൂപസഞ്ഞാ സദ്ദസഞ്ഞാ…പേ॰… ഫോട്ഠബ്ബസഞ്ഞാ – ഇമാ വുച്ചന്തി പടിഘസഞ്ഞായോ. ഇമാ പടിഘസഞ്ഞായോ സന്താ ഹോന്തി സമിതാ വൂപസന്താ അത്ഥങ്ഗതാ അബ്ഭത്ഥങ്ഗതാ അപ്പിതാ ബ്യപ്പിതാ സോസിതാ വിസോസിതാ ബ്യന്തീകതാ. തേന വുച്ചതി ‘‘പടിഘസഞ്ഞാനം അത്ഥങ്ഗമാ’’തി.
603. ‘‘Paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā’’ti tattha katamā paṭighasaññā? Rūpasaññā saddasaññā…pe… phoṭṭhabbasaññā – imā vuccanti paṭighasaññāyo. Imā paṭighasaññāyo santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā. Tena vuccati ‘‘paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā’’ti.
൬൦൪. ‘‘നാനത്തസഞ്ഞാനം അമനസികാരാ’’തി തത്ഥ കതമാ നാനത്തസഞ്ഞാ? അസമാപന്നസ്സ മനോധാതു സമങ്ഗിസ്സ വാ മനോവിഞ്ഞാണധാതു സമങ്ഗിസ്സ വാ സഞ്ഞാ സഞ്ജാനനാ സഞ്ജാനിതത്തം – ഇമാ വുച്ചന്തി ‘‘നാനത്തസഞ്ഞായോ’’. ഇമാ നാനത്തസഞ്ഞായോ ന മനസി കരോതി. തേന വുച്ചതി ‘‘നാനത്തസഞ്ഞാനം അമനസികാരാ’’തി.
604. ‘‘Nānattasaññānaṃ amanasikārā’’ti tattha katamā nānattasaññā? Asamāpannassa manodhātu samaṅgissa vā manoviññāṇadhātu samaṅgissa vā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – imā vuccanti ‘‘nānattasaññāyo’’. Imā nānattasaññāyo na manasi karoti. Tena vuccati ‘‘nānattasaññānaṃ amanasikārā’’ti.
൬൦൫. ‘‘അനന്തോ ആകാസോ’’തി, തത്ഥ കതമോ ആകാസോ? യോ ആകാസോ ആകാസഗതം അഘം അഘഗതം വിവരോ വിവരഗതം അസമ്ഫുട്ഠം ചതൂഹി മഹാഭൂതേഹി – അയം വുച്ചതി ‘‘ആകാസോ’’. തസ്മിം ആകാസേ ചിത്തം ഠപേതി സണ്ഠപേതി അനന്തം ഫരതി. തേന വുച്ചതി ‘‘അനന്തോ ആകാസോ’’തി.
605. ‘‘Ananto ākāso’’ti, tattha katamo ākāso? Yo ākāso ākāsagataṃ aghaṃ aghagataṃ vivaro vivaragataṃ asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehi – ayaṃ vuccati ‘‘ākāso’’. Tasmiṃ ākāse cittaṃ ṭhapeti saṇṭhapeti anantaṃ pharati. Tena vuccati ‘‘ananto ākāso’’ti.
൬൦൬. ‘‘ആകാസാനഞ്ചായതന’’ന്തി ആകാസാനഞ്ചായതനം സമാപന്നസ്സ വാ ഉപപന്നസ്സ വാ ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരിസ്സ വാ ചിത്തചേതസികാ ധമ്മാ.
606. ‘‘Ākāsānañcāyatana’’nti ākāsānañcāyatanaṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā.
൬൦൭. ‘‘ഉപസമ്പജ്ജാ’’തി യോ ആകാസാനഞ്ചായതനസ്സ ലാഭോ പടിലാഭോ പത്തി സമ്പത്തി ഫുസനാ സച്ഛികിരിയാ ഉപസമ്പദാ.
607. ‘‘Upasampajjā’’ti yo ākāsānañcāyatanassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
൬൦൮. ‘‘വിഹരതീ’’തി…പേ॰… തേന വുച്ചതി ‘‘വിഹരതീ’’തി.
608. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
൬൦൯. ‘‘സബ്ബസോ ആകാസാനഞ്ചായതനം സമതിക്കമ്മാ’’തി ഇമം ആകാസാനഞ്ചായതനം അതിക്കന്തോ ഹോതി വീതിക്കന്തോ സമതിക്കന്തോ. തേന വുച്ചതി ‘‘സബ്ബസോ ആകാസാനഞ്ചായതനം സമതിക്കമ്മാ’’തി.
609. ‘‘Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkammā’’ti imaṃ ākāsānañcāyatanaṃ atikkanto hoti vītikkanto samatikkanto. Tena vuccati ‘‘sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkammā’’ti.
൬൧൦. ‘‘അനന്തം വിഞ്ഞാണ’’ന്തി തംയേവ ആകാസം വിഞ്ഞാണേന ഫുട്ഠം മനസി കരോതി അനന്തം ഫരതി. തേന വുച്ചതി ‘‘അനന്തം വിഞ്ഞാണ’’ന്തി.
610. ‘‘Anantaṃ viññāṇa’’nti taṃyeva ākāsaṃ viññāṇena phuṭṭhaṃ manasi karoti anantaṃ pharati. Tena vuccati ‘‘anantaṃ viññāṇa’’nti.
൬൧൧. ‘‘വിഞ്ഞാണഞ്ചായതന’’ന്തി വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം സമാപന്നസ്സ വാ ഉപപന്നസ്സ വാ ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരിസ്സ വാ ചിത്തചേതസികാ ധമ്മാ.
611. ‘‘Viññāṇañcāyatana’’nti viññāṇañcāyatanaṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā.
൬൧൨. ‘‘ഉപസമ്പജ്ജാ’’തി യോ വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനസ്സ ലാഭോ പടിലാഭോ പത്തി സമ്പത്തി ഫുസനാ സച്ഛികിരിയാ ഉപസമ്പദാ.
612. ‘‘Upasampajjā’’ti yo viññāṇañcāyatanassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
൬൧൩. ‘‘വിഹരതീ’’തി…പേ॰… തേന വുച്ചതി ‘‘വിഹരതീ’’തി.
613. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
൬൧൪. ‘‘സബ്ബസോ വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം സമതിക്കമ്മാ’’തി ഇമം വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം അതിക്കന്തോ ഹോതി വീതിക്കന്തോ സമതിക്കന്തോ. തേന വുച്ചതി ‘‘സബ്ബസോ വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം സമതിക്കമ്മാ’’തി.
614. ‘‘Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkammā’’ti imaṃ viññāṇañcāyatanaṃ atikkanto hoti vītikkanto samatikkanto. Tena vuccati ‘‘sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkammā’’ti.
൬൧൫. ‘‘നത്ഥി കിഞ്ചീ’’തി തംയേവ വിഞ്ഞാണം ഭാവേതി വിഭാവേതി അന്തരഭാവേതി, ‘‘നത്ഥി കിഞ്ചീ’’തി പസ്സതി. തേന വുച്ചതി ‘‘നത്ഥി കിഞ്ചീ’’തി.
615. ‘‘Natthi kiñcī’’ti taṃyeva viññāṇaṃ bhāveti vibhāveti antarabhāveti, ‘‘natthi kiñcī’’ti passati. Tena vuccati ‘‘natthi kiñcī’’ti.
൬൧൬. ‘‘ആകിഞ്ചഞ്ഞായതന’’ന്തി ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം സമാപന്നസ്സ വാ ഉപപന്നസ്സ വാ ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരിസ്സ വാ ചിത്തചേതസികാ ധമ്മാ.
616. ‘‘Ākiñcaññāyatana’’nti ākiñcaññāyatanaṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā.
൬൧൭. ‘‘ഉപസമ്പജ്ജാ’’തി യോ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനസ്സ ലാഭോ പടിലാഭോ പത്തി സമ്പത്തി ഫുസനാ സച്ഛികിരിയാ ഉപസമ്പദാ.
617. ‘‘Upasampajjā’’ti yo ākiñcaññāyatanassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
൬൧൮. ‘‘വിഹരതീ’’തി …പേ॰… തേന വുച്ചതി ‘‘വിഹരതീ’’തി.
618. ‘‘Viharatī’’ti …pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
൬൧൯. ‘‘സബ്ബസോ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം സമതിക്കമ്മാ’’തി ഇമം ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം അതിക്കന്തോ ഹോതി വീതിക്കന്തോ സമതിക്കന്തോ. തേന വുച്ചതി ‘‘സബ്ബസോ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം സമതിക്കമ്മാ’’തി.
619. ‘‘Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkammā’’ti imaṃ ākiñcaññāyatanaṃ atikkanto hoti vītikkanto samatikkanto. Tena vuccati ‘‘sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkammā’’ti.
‘‘നേവസഞ്ഞീനാസഞ്ഞീ’’തി തംയേവ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം സന്തതോ മനസി കരോതി സങ്ഖാരാവസേസസമാപത്തിം ഭാവേതി. തേന വുച്ചതി ‘‘നേവസഞ്ഞീനാസഞ്ഞീ’’തി 23.
‘‘Nevasaññīnāsaññī’’ti taṃyeva ākiñcaññāyatanaṃ santato manasi karoti saṅkhārāvasesasamāpattiṃ bhāveti. Tena vuccati ‘‘nevasaññīnāsaññī’’ti 24.
൬൨൦. ‘‘നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതന’’ന്തി നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം സമാപന്നസ്സ വാ ഉപപന്നസ്സ വാ ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരിസ്സ വാ ചിത്തചേതസികാ ധമ്മാ.
620. ‘‘Nevasaññānāsaññāyatana’’nti nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā.
൬൨൧. ‘‘ഉപസമ്പജ്ജാ’’തി യോ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനസ്സ ലാഭോ പടിലാഭോ പത്തി സമ്പത്തി ഫുസനാ സച്ഛികിരിയാ ഉപസമ്പദാ.
621. ‘‘Upasampajjā’’ti yo nevasaññānāsaññāyatanassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
൬൨൨. ‘‘വിഹരതീ’’തി ഇരിയതി വത്തതി പാലേതി യപേതി യാപേതി ചരതി വിഹരതി. തേന വുച്ചതി ‘‘വിഹരതീ’’തി.
622. ‘‘Viharatī’’ti iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati. Tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
സുത്തന്തഭാജനീയം.
Suttantabhājanīyaṃ.
൨. അഭിധമ്മഭാജനീയം
2. Abhidhammabhājanīyaṃ
൧. രൂപാവചരകുസലം
1. Rūpāvacarakusalaṃ
൬൨൩. ചത്താരി ഝാനാനി – പഠമം ഝാനം, ദുതിയം ഝാനം, തതിയം ഝാനം, ചതുത്ഥം ഝാനം.
623. Cattāri jhānāni – paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ.
൬൨൪. തത്ഥ കതമം പഠമം ഝാനം? ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ രൂപൂപപത്തിയാ മഗ്ഗം ഭാവേതി വിവിച്ചേവ കാമേഹി…പേ॰… പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി പഥവീകസിണം, തസ്മിം സമയേ പഞ്ചങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – വിതക്കോ, വിചാരോ, പീതി, സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘പഠമം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
624. Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
തത്ഥ കതമം ദുതിയം ഝാനം? ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ രൂപൂപപത്തിയാ മഗ്ഗം ഭാവേതി വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ…പേ॰… ദുതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി പഥവീകസിണം , തസ്മിം സമയേ തിവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – പീതി, സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘ദുതിയം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
Tattha katamaṃ dutiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ , tasmiṃ samaye tivaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘dutiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
തത്ഥ കതമം തതിയം ഝാനം? ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ രൂപൂപപത്തിയാ മഗ്ഗം ഭാവേതി പീതിയാ ച വിരാഗാ…പേ॰… തതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി പഥവീകസിണം, തസ്മിം സമയേ ദുവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘തതിയം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
Tattha katamaṃ tatiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘tatiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
തത്ഥ കതമം ചതുത്ഥം ഝാനം? ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ രൂപൂപപത്തിയാ മഗ്ഗം ഭാവേതി സുഖസ്സ ച പഹാനാ…പേ॰… ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി പഥവീകസിണം, തസ്മിം സമയേ ദുവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – ഉപേക്ഖാ, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘ചതുത്ഥം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
Tattha katamaṃ catutthaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ചതുക്കം.
Catukkaṃ.
൬൨൫. ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ രൂപൂപപത്തിയാ മഗ്ഗം ഭാവേതി വിവിച്ചേവ കാമേഹി…പേ॰… പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി പഥവീകസിണം, തസ്മിം സമയേ പഞ്ചങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – വിതക്കോ, വിചാരോ, പീതി, സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘പഠമം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
625. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ രൂപൂപപത്തിയാ മഗ്ഗം ഭാവേതി വിവിച്ചേവ കാമേഹി വിവിച്ച അകുസലേഹി ധമ്മേഹി അവിതക്കം വിചാരമത്തം വിവേകജം പീതിസുഖം ദുതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി പഥവീകസിണം, തസ്മിം സമയേ ചതുരങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – വിചാരോ, പീതി, സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘ദുതിയം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi avitakkaṃ vicāramattaṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘dutiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ രൂപൂപപത്തിയാ മഗ്ഗം ഭാവേതി വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ…പേ॰… തതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി പഥവീകസിണം, തസ്മിം സമയേ തിവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – പീതി, സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘തതിയം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye tivaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘tatiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ രൂപൂപപത്തിയാ മഗ്ഗം ഭാവേതി പീതിയാ ച വിരാഗാ…പേ॰… ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി പഥവീകസിണം, തസ്മിം സമയേ ദുവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘ചതുത്ഥം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ രൂപൂപപത്തിയാ മഗ്ഗം ഭാവേതി സുഖസ്സ ച പഹാനാ…പേ॰… പഞ്ചമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി പഥവീകസിണം, തസ്മിം സമയേ ദുവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – ഉപേക്ഖാ, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘പഞ്ചമം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sukhassa ca pahānā…pe… pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘pañcamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
പഞ്ചകം.
Pañcakaṃ.
൨. അരൂപാവചരകുസലം
2. Arūpāvacarakusalaṃ
൬൨൬. ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ അരൂപൂപപത്തിയാ മഗ്ഗം ഭാവേതി സബ്ബസോ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം സമതിക്കമ്മ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനസഞ്ഞാസഹഗതം സുഖസ്സ ച പഹാനാ…പേ॰… ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി, തസ്മിം സമയേ ദുവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – ഉപേക്ഖാ, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘ചതുത്ഥം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
626. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
൩. ലോകുത്തരകുസലം
3. Lokuttarakusalaṃ
൬൨൭. ചത്താരി ഝാനാനി – പഠമം ഝാനം, ദുതിയം ഝാനം, തതിയം ഝാനം, ചതുത്ഥം ഝാനം.
627. Cattāri jhānāni – paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ.
൬൨൮. തത്ഥ കതമം പഠമം ഝാനം? ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ ലോകുത്തരം ഝാനം ഭാവേതി നിയ്യാനികം അപചയഗാമിം ദിട്ഠിഗതാനം പഹാനായ പഠമായ ഭൂമിയാ പത്തിയാ വിവിച്ചേവ കാമേഹി…പേ॰… പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി ദുക്ഖപടിപദം ദന്ധാഭിഞ്ഞം, തസ്മിം സമയേ പഞ്ചങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – വിതക്കോ, വിചാരോ, പീതി, സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘പഠമം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
628. Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
തത്ഥ കതമം ദുതിയം ഝാനം? ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ ലോകുത്തരം ഝാനം ഭാവേതി നിയ്യാനികം അപചയഗാമിം ദിട്ഠിഗതാനം പഹാനായ പഠമായ ഭൂമിയാ പത്തിയാ വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ…പേ॰… ദുതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി ദുക്ഖപടിപദം ദന്ധാഭിഞ്ഞം, തസ്മിം സമയേ തിവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – പീതി, സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘ദുതിയം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
Tattha katamaṃ dutiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye tivaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘dutiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
തത്ഥ കതമം തതിയം ഝാനം? ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ ലോകുത്തരം ഝാനം ഭാവേതി നിയ്യാനികം അപചയഗാമിം ദിട്ഠിഗതാനം പഹാനായ പഠമായ ഭൂമിയാ പത്തിയാ പീതിയാ ച വിരാഗാ…പേ॰… തതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി ദുക്ഖപടിപദം ദന്ധാഭിഞ്ഞം, തസ്മിം സമയേ ദുവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘തതിയം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
Tattha katamaṃ tatiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘tatiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
തത്ഥ കതമം ചതുത്ഥം ഝാനം? ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ ലോകുത്തരം ഝാനം ഭാവേതി നിയ്യാനികം അപചയഗാമിം ദിട്ഠിഗതാനം പഹാനായ പഠമായ ഭൂമിയാ പത്തിയാ സുഖസ്സ ച പഹാനാ …പേ॰… ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി ദുക്ഖപടിപദം ദന്ധാഭിഞ്ഞം, തസ്മിം സമയേ ദുവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – ഉപേക്ഖാ, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘ചതുത്ഥം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
Tattha katamaṃ catutthaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā sukhassa ca pahānā …pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ചതുക്കം.
Catukkaṃ.
൬൨൯. ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ ലോകുത്തരം ഝാനം ഭാവേതി നിയ്യാനികം അപചയഗാമിം ദിട്ഠിഗതാനം പഹാനായ പഠമായ ഭൂമിയാ പത്തിയാ വിവിച്ചേവ കാമേഹി…പേ॰… പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി ദുക്ഖപടിപദം ദന്ധാഭിഞ്ഞം, തസ്മിം സമയേ പഞ്ചങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – വിതക്കോ, വിചാരോ, പീതി, സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘പഠമം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
629. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ ലോകുത്തരം ഝാനം ഭാവേതി നിയ്യാനികം അപചയഗാമിം ദിട്ഠിഗതാനം പഹാനായ പഠമായ ഭൂമിയാ പത്തിയാ വിവിച്ചേവ കാമേഹി വിവിച്ച അകുസലേഹി ധമ്മേഹി അവിതക്കം വിചാരമത്തം വിവേകജം പീതിസുഖം ദുതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി ദുക്ഖപടിപദം ദന്ധാഭിഞ്ഞം, തസ്മിം സമയേ ചതുരങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി വിചാരോ പീതി സുഖം ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘ദുതിയം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi avitakkaṃ vicāramattaṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti vicāro pīti sukhaṃ cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘dutiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ ലോകുത്തരം ഝാനം ഭാവേതി നിയ്യാനികം അപചയഗാമിം ദിട്ഠിഗതാനം പഹാനായ പഠമായ ഭൂമിയാ പത്തിയാ വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ…പേ॰… തതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി ദുക്ഖപടിപദം ദന്ധാഭിഞ്ഞം, തസ്മിം സമയേ തിവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – പീതി, സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘തതിയം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye tivaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘tatiyaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ ലോകുത്തരം ഝാനം ഭാവേതി നിയ്യാനികം അപചയഗാമിം ദിട്ഠിഗതാനം പഹാനായ പഠമായ ഭൂമിയാ പത്തിയാ പീതിയാ ച വിരാഗാ…പേ॰… ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി ദുക്ഖപടിപദം ദന്ധാഭിഞ്ഞം, തസ്മിം സമയേ ദുവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘ചതുത്ഥം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā pītiyā ca virāgā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ ലോകുത്തരം ഝാനം ഭാവേതി നിയ്യാനികം അപചയഗാമിം ദിട്ഠിഗതാനം പഹാനായ പഠമായ ഭൂമിയാ പത്തിയാ സുഖസ്സ ച പഹാനാ…പേ॰… പഞ്ചമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി ദുക്ഖപടിപദം ദന്ധാഭിഞ്ഞം, തസ്മിം സമയേ ദുവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – ഉപേക്ഖാ, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘പഞ്ചമം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā sukhassa ca pahānā…pe… pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘pañcamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
പഞ്ചകം.
Pañcakaṃ.
൪. രൂപാവചരവിപാകാ
4. Rūpāvacaravipākā
൬൩൦. ചത്താരി ഝാനാനി – പഠമം ഝാനം, ദുതിയം ഝാനം, തതിയം ഝാനം, ചതുത്ഥം ഝാനം.
630. Cattāri jhānāni – paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ.
൬൩൧. തത്ഥ കതമം പഠമം ഝാനം? ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ രൂപൂപപത്തിയാ മഗ്ഗം ഭാവേതി വിവിച്ചേവ കാമേഹി…പേ॰… പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി പഥവീകസിണം, തസ്മിം സമയേ ഫസ്സോ ഹോതി…പേ॰… അവിക്ഖേപോ ഹോതി. ഇമേ ധമ്മാ കുസലാ. തസ്സേവ രൂപാവചരസ്സ കുസലസ്സ കമ്മസ്സ കതത്താ ഉപചിതത്താ വിപാകം വിവിച്ചേവ കാമേഹി…പേ॰… പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി പഥവീകസിണം, തസ്മിം സമയേ പഞ്ചങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – വിതക്കോ, വിചാരോ, പീതി, സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘പഠമം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
631. Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
തത്ഥ കതമം ദുതിയം ഝാനം? ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ രൂപൂപപത്തിയാ മഗ്ഗം ഭാവേതി വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ…പേ॰… ദുതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി പഥവീകസിണം, തസ്മിം സമയേ ഫസ്സോ ഹോതി…പേ॰… അവിക്ഖേപോ ഹോതി. ഇമേ ധമ്മാ കുസലാ. തസ്സേവ രൂപാവചരസ്സ കുസലസ്സ കമ്മസ്സ കതത്താ ഉപചിതത്താ വിപാകം വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ…പേ॰… ദുതിയം ഝാനം…പേ॰… തതിയം ഝാനം…പേ॰… ചതുത്ഥം ഝാനം…പേ॰… പഠമം ഝാനം…പേ॰… പഞ്ചമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി പഥവീകസിണം, തസ്മിം സമയേ ദുവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – ഉപേക്ഖാ, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘പഞ്ചമം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ…പേ॰….
Tattha katamaṃ dutiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ…pe… pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘pañcamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā…pe….
൫. അരൂപാവചരവിപാകാ
5. Arūpāvacaravipākā
൬൩൨. ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ അരൂപൂപപത്തിയാ മഗ്ഗം ഭാവേതി സബ്ബസോ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം സമതിക്കമ്മ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനസഞ്ഞാസഹഗതം സുഖസ്സ ച പഹാനാ…പേ॰… ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി, തസ്മിം സമയേ ഫസ്സോ ഹോതി…പേ॰… അവിക്ഖേപോ ഹോതി. ഇമേ ധമ്മാ കുസലാ. തസ്സേവ അരൂപാവചരസ്സ കുസലസ്സ കമ്മസ്സ കതത്താ ഉപചിതത്താ വിപാകം സബ്ബസോ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം സമതിക്കമ്മ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനസഞ്ഞാസഹഗതം സുഖസ്സ ച പഹാനാ…പേ॰… ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി, തസ്മിം സമയേ ദുവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – ഉപേക്ഖാ, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘ചതുത്ഥം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
632. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva arūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
൬. ലോകുത്തരവിപാകാ
6. Lokuttaravipākā
൬൩൩. ചത്താരി ഝാനാനി – പഠമം ഝാനം, ദുതിയം ഝാനം, തതിയം ഝാനം, ചതുത്ഥം ഝാനം.
633. Cattāri jhānāni – paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ.
൬൩൪. തത്ഥ കതമം പഠമം ഝാനം? ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ ലോകുത്തരം ഝാനം ഭാവേതി നിയ്യാനികം അപചയഗാമിം ദിട്ഠിഗതാനം പഹാനായ പഠമായ ഭൂമിയാ പത്തിയാ വിവിച്ചേവ കാമേഹി…പേ॰… പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി ദുക്ഖപടിപദം ദന്ധാഭിഞ്ഞം, തസ്മിം സമയേ ഫസ്സോ ഹോതി…പേ॰… അവിക്ഖേപോ ഹോതി. ഇമേ ധമ്മാ കുസലാ. തസ്സേവ ലോകുത്തരസ്സ കുസലസ്സ ഝാനസ്സ കതത്താ ഭാവിതത്താ വിപാകം വിവിച്ചേവ കാമേഹി…പേ॰… പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി ദുക്ഖപടിപദം ദന്ധാഭിഞ്ഞം സുഞ്ഞതം, തസ്മിം സമയേ പഞ്ചങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – വിതക്കോ, വിചാരോ, പീതി, സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘പഠമം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
634. Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
തത്ഥ കതമം ദുതിയം ഝാനം? ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ ലോകുത്തരം ഝാനം ഭാവേതി നിയ്യാനികം അപചയഗാമിം ദിട്ഠിഗതാനം പഹാനായ പഠമായ ഭൂമിയാ പത്തിയാ വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ…പേ॰… ദുതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി ദുക്ഖപടിപദം ദന്ധാഭിഞ്ഞം, തസ്മിം സമയേ ഫസ്സോ ഹോതി…പേ॰… അവിക്ഖേപോ ഹോതി. ഇമേ ധമ്മാ കുസലാ. തസ്സേവ ലോകുത്തരസ്സ കുസലസ്സ ഝാനസ്സ കതത്താ ഭാവിതത്താ വിപാകം വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ…പേ॰… ദുതിയം ഝാനം …പേ॰… തതിയം ഝാനം…പേ॰… ചതുത്ഥം ഝാനം…പേ॰… പഠമം ഝാനം…പേ॰… പഞ്ചമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി ദുക്ഖപടിപദം ദന്ധാഭിഞ്ഞം സുഞ്ഞതം, തസ്മിം സമയേ ദുവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – ഉപേക്ഖാ, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘പഞ്ചമം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
Tattha katamaṃ dutiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ …pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ…pe… pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘pañcamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
൭. രൂപാരൂപാവചരകിരിയാ
7. Rūpārūpāvacarakiriyā
൬൩൫. ചത്താരി ഝാനാനി – പഠമം ഝാനം, ദുതിയം ഝാനം, തതിയം ഝാനം, ചതുത്ഥം ഝാനം.
635. Cattāri jhānāni – paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ, catutthaṃ jhānaṃ.
൬൩൬. തത്ഥ കതമം പഠമം ഝാനം? ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ രൂപാവചരം ഝാനം ഭാവേതി കിരിയം നേവ കുസലം നാകുസലം ന ച കമ്മവിപാകം ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരം വിവിച്ചേവ കാമേഹി…പേ॰… പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി പഥവീകസിണം, തസ്മിം സമയേ പഞ്ചങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – വിതക്കോ, വിചാരോ, പീതി, സുഖം, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘പഠമം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
636. Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhadhammasukhavihāraṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
തത്ഥ കതമം ദുതിയം ഝാനം? ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ രൂപാവചരം ഝാനം ഭാവേതി കിരിയം നേവ കുസലം നാകുസലം ന ച കമ്മവിപാകം ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരം വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ…പേ॰… ദുതിയം ഝാനം…പേ॰… തതിയം ഝാനം…പേ॰… ചതുത്ഥം ഝാനം…പേ॰… പഠമം ഝാനം…പേ॰… പഞ്ചമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി പഥവീകസിണം, തസ്മിം സമയേ ദുവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – ഉപേക്ഖാ, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘പഞ്ചമം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താ.
Tattha katamaṃ dutiyaṃ jhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhadhammasukhavihāraṃ vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ…pe… pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘pañcamaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttā.
൬൩൭. ഇധ ഭിക്ഖു യസ്മിം സമയേ അരൂപാവചരം ഝാനം ഭാവേതി കിരിയം നേവ കുസലം നാകുസലം ന ച കമ്മവിപാകം ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരം സബ്ബസോ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം സമതിക്കമ്മ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനസഞ്ഞാസഹഗതം സുഖസ്സ ച പഹാനാ…പേ॰… ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി, തസ്മിം സമയേ ദുവങ്ഗികം ഝാനം ഹോതി – ഉപേക്ഖാ, ചിത്തസ്സേകഗ്ഗതാ. ഇദം വുച്ചതി ‘‘ചതുത്ഥം ഝാനം’’. അവസേസാ ധമ്മാ ഝാനസമ്പയുത്താതി.
637. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye arūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhadhammasukhavihāraṃ sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti – upekkhā, cittassekaggatā. Idaṃ vuccati ‘‘catutthaṃ jhānaṃ’’. Avasesā dhammā jhānasampayuttāti.
അഭിധമ്മഭാജനീയം.
Abhidhammabhājanīyaṃ.
൩. പഞ്ഹാപുച്ഛകം
3. Pañhāpucchakaṃ
൬൩൮. ചത്താരി ഝാനാനി – ഇധ ഭിക്ഖു വിവിച്ചേവ കാമേഹി വിവിച്ച അകുസലേഹി ധമ്മേഹി സവിതക്കം സവിചാരം വിവേകജം പീതിസുഖം പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി…പേ॰… വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ അജ്ഝത്തം സമ്പസാദനം ചേതസോ ഏകോദിഭാവം അവിതക്കം അവിചാരം സമാധിജം പീതിസുഖം ദുതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി…പേ॰… പീതിയാ ച വിരാഗാ ഉപേക്ഖകോ ച വിഹരതി സതോ ച സമ്പജാനോ സുഖഞ്ച കായേന പടിസംവേദേതി, യം തം അരിയാ ആചിക്ഖന്തി – ‘‘ഉപേക്ഖകോ സതിമാ സുഖവിഹാരീ’’തി തതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി…പേ॰… സുഖസ്സ ച പഹാനാ ദുക്ഖസ്സ ച പഹാനാ പുബ്ബേവ സോമനസ്സദോമനസ്സാനം അത്ഥങ്ഗമാ അദുക്ഖമസുഖം ഉപേക്ഖാസതിപാരിസുദ്ധിം ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി.
638. Cattāri jhānāni – idha bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
൬൩൯. ചതുന്നം ഝാനാനം കതി കുസലാ, കതി അകുസലാ, കതി അബ്യാകതാ…പേ॰… കതി സരണാ, കതി അരണാ?
639. Catunnaṃ jhānānaṃ kati kusalā, kati akusalā, kati abyākatā…pe… kati saraṇā, kati araṇā?
൧. തികം
1. Tikaṃ
൬൪൦. സിയാ കുസലാ, സിയാ അബ്യാകതാ. തീണി ഝാനാനി – ഏത്ഥുപ്പന്നം സുഖം വേദനം ഠപേത്വാ സുഖായ വേദനായ സമ്പയുത്താ, ചതുത്ഥം ഝാനം – ഏത്ഥുപ്പന്നം അദുക്ഖമസുഖം വേദനം ഠപേത്വാ അദുക്ഖമസുഖായ വേദനായ സമ്പയുത്തം. സിയാ വിപാകാ, സിയാ വിപാകധമ്മധമ്മാ, സിയാ നേവവിപാകനവിപാകധമ്മധമ്മാ. സിയാ ഉപാദിന്നുപാദാനിയാ, സിയാ അനുപാദിന്നുപാദാനിയാ, സിയാ അനുപാദിന്നഅനുപാദാനിയാ. സിയാ അസംകിലിട്ഠസംകിലേസികാ, സിയാ അസംകിലിട്ഠഅസംകിലേസികാ. പഠമം ഝാനം – ഏത്ഥുപ്പന്നേ വിതക്കവിചാരേ ഠപേത്വാ സവിതക്കം സവിചാരം, തീണി ഝാനാനി അവിതക്കഅവിചാരാ. ദ്വേ ഝാനാനി – ഏത്ഥുപ്പന്നം പീതിം ഠപേത്വാ പീതിസഹഗതാ, തീണി ഝാനാനി – ഏത്ഥുപ്പന്നം സുഖം ഠപേത്വാ സുഖസഹഗതാ, ചതുത്ഥം ഝാനം – ഏത്ഥുപ്പന്നം ഉപേക്ഖം ഠപേത്വാ ഉപേക്ഖാസഹഗതം. നേവ ദസ്സനേന ന ഭാവനായ പഹാതബ്ബാ. നേവ ദസ്സനേന ന ഭാവനായ പഹാതബ്ബഹേതുകാ. സിയാ ആചയഗാമിനോ, സിയാ അപചയഗാമിനോ, സിയാ നേവാചയഗാമിനാപചയഗാമിനോ. സിയാ സേക്ഖാ, സിയാ അസേക്ഖാ, സിയാ നേവസേക്ഖനാസേക്ഖാ. സിയാ മഹഗ്ഗതാ, സിയാ അപ്പമാണാ. തീണി ഝാനാനി ന വത്തബ്ബാ പരിത്താരമ്മണാതിപി, മഹഗ്ഗതാരമ്മണാതിപി, സിയാ അപ്പമാണാരമ്മണാ , സിയാ ന വത്തബ്ബാ അപ്പമാണാരമ്മണാതി; ചതുത്ഥം ഝാനം സിയാ പരിത്താരമ്മണം, സിയാ മഹഗ്ഗതാരമ്മണം, സിയാ അപ്പമാണാരമ്മണം; സിയാ ന വത്തബ്ബം പരിത്താരമ്മണന്തിപി, മഹഗ്ഗതാരമ്മണന്തിപി, അപ്പമാണാരമ്മണന്തിപി . സിയാ മജ്ഝിമാ, സിയാ പണീതാ. സിയാ സമ്മത്തനിയതാ, സിയാ അനിയതാ. തീണി ഝാനാനി ന മഗ്ഗാരമ്മണാ, സിയാ മഗ്ഗഹേതുകാ, സിയാ മഗ്ഗാധിപതിനോ, സിയാ ന വത്തബ്ബാ മഗ്ഗഹേതുകാതിപി, മഗ്ഗാധിപതിനോതിപി; ചതുത്ഥം ഝാനം സിയാ മഗ്ഗാരമ്മണം, സിയാ മഗ്ഗഹേതുകം, സിയാ മഗ്ഗാധിപതി, സിയാ ന വത്തബ്ബം മഗ്ഗാരമ്മണന്തിപി, മഗ്ഗഹേതുകന്തിപി മഗ്ഗാധിപതീതിപി. സിയാ ഉപ്പന്നാ, സിയാ അനുപ്പന്നാ, സിയാ ഉപ്പാദിനോ. സിയാ അതീതാ, സിയാ അനാഗതാ, സിയാ പച്ചുപ്പന്നാ. തീണി ഝാനാനി ന വത്തബ്ബാ അതീതാരമ്മണാതിപി, അനാഗതാരമ്മണാതിപി, പച്ചുപ്പന്നാരമ്മണാതിപി; ചതുത്ഥം ഝാനം സിയാ അതീതാരമ്മണം, സിയാ അനാഗതാരമ്മണം, സിയാ പച്ചുപ്പന്നാരമ്മണം, സിയാ ന വത്തബ്ബം അതീതാരമ്മണന്തിപി, അനാഗതാരമ്മണന്തിപി, പച്ചുപ്പന്നാരമണന്തിപി. സിയാ അജ്ഝത്താ, സിയാ ബഹിദ്ധാ, സിയാ അജ്ഝത്തബഹിദ്ധാ. തീണി ഝാനാനി ബഹിദ്ധാരമ്മണാ, ചതുത്ഥം ഝാനം സിയാ അജ്ഝത്താരമ്മണം, സിയാ ബഹിദ്ധാരമ്മണം, സിയാ അജ്ഝത്തബഹിദ്ധാരമ്മണം, സിയാ ന വത്തബ്ബം അജ്ഝത്താരമ്മണന്തിപി, ബഹിദ്ധാരമ്മണന്തിപി, അജ്ഝത്തബഹിദ്ധാരമ്മണന്തിപി. അനിദസ്സനഅപ്പടിഘാ.
640. Siyā kusalā, siyā abyākatā. Tīṇi jhānāni – etthuppannaṃ sukhaṃ vedanaṃ ṭhapetvā sukhāya vedanāya sampayuttā, catutthaṃ jhānaṃ – etthuppannaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ ṭhapetvā adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttaṃ. Siyā vipākā, siyā vipākadhammadhammā, siyā nevavipākanavipākadhammadhammā. Siyā upādinnupādāniyā, siyā anupādinnupādāniyā, siyā anupādinnaanupādāniyā. Siyā asaṃkiliṭṭhasaṃkilesikā, siyā asaṃkiliṭṭhaasaṃkilesikā. Paṭhamaṃ jhānaṃ – etthuppanne vitakkavicāre ṭhapetvā savitakkaṃ savicāraṃ, tīṇi jhānāni avitakkaavicārā. Dve jhānāni – etthuppannaṃ pītiṃ ṭhapetvā pītisahagatā, tīṇi jhānāni – etthuppannaṃ sukhaṃ ṭhapetvā sukhasahagatā, catutthaṃ jhānaṃ – etthuppannaṃ upekkhaṃ ṭhapetvā upekkhāsahagataṃ. Neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā. Neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā. Siyā ācayagāmino, siyā apacayagāmino, siyā nevācayagāmināpacayagāmino. Siyā sekkhā, siyā asekkhā, siyā nevasekkhanāsekkhā. Siyā mahaggatā, siyā appamāṇā. Tīṇi jhānāni na vattabbā parittārammaṇātipi, mahaggatārammaṇātipi, siyā appamāṇārammaṇā , siyā na vattabbā appamāṇārammaṇāti; catutthaṃ jhānaṃ siyā parittārammaṇaṃ, siyā mahaggatārammaṇaṃ, siyā appamāṇārammaṇaṃ; siyā na vattabbaṃ parittārammaṇantipi, mahaggatārammaṇantipi, appamāṇārammaṇantipi . Siyā majjhimā, siyā paṇītā. Siyā sammattaniyatā, siyā aniyatā. Tīṇi jhānāni na maggārammaṇā, siyā maggahetukā, siyā maggādhipatino, siyā na vattabbā maggahetukātipi, maggādhipatinotipi; catutthaṃ jhānaṃ siyā maggārammaṇaṃ, siyā maggahetukaṃ, siyā maggādhipati, siyā na vattabbaṃ maggārammaṇantipi, maggahetukantipi maggādhipatītipi. Siyā uppannā, siyā anuppannā, siyā uppādino. Siyā atītā, siyā anāgatā, siyā paccuppannā. Tīṇi jhānāni na vattabbā atītārammaṇātipi, anāgatārammaṇātipi, paccuppannārammaṇātipi; catutthaṃ jhānaṃ siyā atītārammaṇaṃ, siyā anāgatārammaṇaṃ, siyā paccuppannārammaṇaṃ, siyā na vattabbaṃ atītārammaṇantipi, anāgatārammaṇantipi, paccuppannāramaṇantipi. Siyā ajjhattā, siyā bahiddhā, siyā ajjhattabahiddhā. Tīṇi jhānāni bahiddhārammaṇā, catutthaṃ jhānaṃ siyā ajjhattārammaṇaṃ, siyā bahiddhārammaṇaṃ, siyā ajjhattabahiddhārammaṇaṃ, siyā na vattabbaṃ ajjhattārammaṇantipi, bahiddhārammaṇantipi, ajjhattabahiddhārammaṇantipi. Anidassanaappaṭighā.
൨. ദുകം
2. Dukaṃ
൬൪൧. ന ഹേതൂ, സഹേതുകാ, ഹേതുസമ്പയുത്താ, ന വത്തബ്ബാ ‘‘ഹേതൂ ചേവ സഹേതുകാ ചാ’’തി, സഹേതുകാ ചേവ ന ച ഹേതൂ, ന വത്തബ്ബാ ‘‘ഹേതൂ ചേവ ഹേതുസമ്പയുത്താ ചാ’’തി, ഹേതുസമ്പയുത്താ ചേവ ന ച ഹേതൂ, ന ഹേതൂ സഹേതുകാ.
641. Na hetū, sahetukā, hetusampayuttā, na vattabbā ‘‘hetū ceva sahetukā cā’’ti, sahetukā ceva na ca hetū, na vattabbā ‘‘hetū ceva hetusampayuttā cā’’ti, hetusampayuttā ceva na ca hetū, na hetū sahetukā.
സപ്പച്ചയാ, സങ്ഖതാ, അനിദസ്സനാ, അപ്പടിഘാ, അരൂപാ , സിയാ ലോകിയാ, സിയാ ലോകുത്തരാ, കേനചി വിഞ്ഞേയ്യാ, കേനചി ന വിഞ്ഞേയ്യാ.
Sappaccayā, saṅkhatā, anidassanā, appaṭighā, arūpā , siyā lokiyā, siyā lokuttarā, kenaci viññeyyā, kenaci na viññeyyā.
നോ ആസവാ, സിയാ സാസവാ, സിയാ അനാസവാ, ആസവവിപ്പയുത്താ, ന വത്തബ്ബാ ‘‘ആസവാ ചേവ സാസവാ ചാ’’തി, സിയാ സാസവാ ചേവ നോ ച ആസവാ, സിയാ ന വത്തബ്ബാ ‘‘സാസവാ ചേവ നോ ച ആസവാ’’തി. ന വത്തബ്ബാ ‘‘ആസവാ ചേവ ആസവസമ്പയുത്താ ചാതി’’പി, ആസവസമ്പയുത്താ ചേവ നോ ച ആസവാതിപി. സിയാ ആസവവിപ്പയുത്താ സാസവാ, സിയാ ആസവവിപ്പയുത്താ അനാസവാ.
No āsavā, siyā sāsavā, siyā anāsavā, āsavavippayuttā, na vattabbā ‘‘āsavā ceva sāsavā cā’’ti, siyā sāsavā ceva no ca āsavā, siyā na vattabbā ‘‘sāsavā ceva no ca āsavā’’ti. Na vattabbā ‘‘āsavā ceva āsavasampayuttā cāti’’pi, āsavasampayuttā ceva no ca āsavātipi. Siyā āsavavippayuttā sāsavā, siyā āsavavippayuttā anāsavā.
നോ സംയോജനാ…പേ॰… നോ ഗന്ഥാ…പേ॰… നോ ഓഘാ…പേ॰… നോ യോഗാ…പേ॰… നോ നീവരണാ…പേ॰… നോ പരാമാസാ…പേ॰… സാരമ്മണാ, നോ ചിത്താ, ചേതസികാ, ചിത്തസമ്പയുത്താ, ചിത്തസംസട്ഠാ, ചിത്തസമുട്ഠാനാ, ചിത്തസഹഭുനോ, ചിത്താനുപരിവത്തിനോ, ചിത്തസംസട്ഠസമുട്ഠാനാ, ചിത്തസംസട്ഠസമുട്ഠാനസഹഭുനോ, ചിത്തസംസട്ഠസമുട്ഠാനാനുപരിവത്തിനോ, ബാഹിരാ, നോ ഉപാദാ, സിയാ ഉപാദിന്നാ, സിയാ അനുപാദിന്നാ.
No saṃyojanā…pe… no ganthā…pe… no oghā…pe… no yogā…pe… no nīvaraṇā…pe… no parāmāsā…pe… sārammaṇā, no cittā, cetasikā, cittasampayuttā, cittasaṃsaṭṭhā, cittasamuṭṭhānā, cittasahabhuno, cittānuparivattino, cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā, cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno, cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino, bāhirā, no upādā, siyā upādinnā, siyā anupādinnā.
നോ ഉപാദാനാ…പേ॰… നോ കിലേസാ…പേ॰… ന ദസ്സനേന പഹാതബ്ബാ, ന ഭാവനായ പഹാതബ്ബാ, ന ദസ്സനേന പഹാതബ്ബഹേതുകാ, ന ഭാവനായ പഹാതബ്ബഹേതുകാ. പഠമം ഝാനം – ഏത്ഥുപ്പന്നം വിതക്കം ഠപേത്വാ സവിതക്കം, തീണി ഝാനാനി അവിതക്കാ. പഠമം ഝാനം – ഏത്ഥുപ്പന്നം വിചാരം ഠപേത്വാ സവിചാരം, തീണി ഝാനാനി അവിചാരാ. ദ്വേ ഝാനാനി – ഏത്ഥുപ്പന്നം പീതിം ഠപേത്വാ സപ്പീതികാ, ദ്വേ ഝാനാനി അപ്പീതികാ. ദ്വേ ഝാനാനി – ഏത്ഥുപ്പന്നം പീതിം ഠപേത്വാ പീതിസഹഗതാ, ദ്വേ ഝാനാനി ന പീതിസഹഗതാ. തീണി ഝാനാനി – ഏത്ഥുപ്പന്നം സുഖം ഠപേത്വാ സുഖസഹഗതാ, ചതുത്ഥം ഝാനം ന സുഖസഹഗതം. ചതുത്ഥം ഝാനം – ഏത്ഥുപ്പന്നം ഉപേക്ഖം ഠപേത്വാ ഉപേക്ഖാസഹഗതം, തീണി ഝാനാനി ഉപേക്ഖാസഹഗതാ, ന കാമാവചരാ, സിയാ രൂപാവചരാ, സിയാ ന രൂപാവചരാ, തീണി ഝാനാനി ന അരൂപാവചരാ, ചതുത്ഥം ഝാനം സിയാ അരൂപാവചരം, സിയാ ന അരൂപാവചരം, സിയാ പരിയാപന്നാ, സിയാ അപരിയാപന്നാ, സിയാ നിയ്യാനികാ, സിയാ അനിയ്യാനികാ, സിയാ നിയതാ, സിയാ അനിയതാ, സിയാ സഉത്തരാ, സിയാ അനുത്തരാ, അരണാതി.
No upādānā…pe… no kilesā…pe… na dassanena pahātabbā, na bhāvanāya pahātabbā, na dassanena pahātabbahetukā, na bhāvanāya pahātabbahetukā. Paṭhamaṃ jhānaṃ – etthuppannaṃ vitakkaṃ ṭhapetvā savitakkaṃ, tīṇi jhānāni avitakkā. Paṭhamaṃ jhānaṃ – etthuppannaṃ vicāraṃ ṭhapetvā savicāraṃ, tīṇi jhānāni avicārā. Dve jhānāni – etthuppannaṃ pītiṃ ṭhapetvā sappītikā, dve jhānāni appītikā. Dve jhānāni – etthuppannaṃ pītiṃ ṭhapetvā pītisahagatā, dve jhānāni na pītisahagatā. Tīṇi jhānāni – etthuppannaṃ sukhaṃ ṭhapetvā sukhasahagatā, catutthaṃ jhānaṃ na sukhasahagataṃ. Catutthaṃ jhānaṃ – etthuppannaṃ upekkhaṃ ṭhapetvā upekkhāsahagataṃ, tīṇi jhānāni upekkhāsahagatā, na kāmāvacarā, siyā rūpāvacarā, siyā na rūpāvacarā, tīṇi jhānāni na arūpāvacarā, catutthaṃ jhānaṃ siyā arūpāvacaraṃ, siyā na arūpāvacaraṃ, siyā pariyāpannā, siyā apariyāpannā, siyā niyyānikā, siyā aniyyānikā, siyā niyatā, siyā aniyatā, siyā sauttarā, siyā anuttarā, araṇāti.
പഞ്ഹാപുച്ഛകം.
Pañhāpucchakaṃ.
ഝാനവിഭങ്ഗോ നിട്ഠിതോ.
Jhānavibhaṅgo niṭṭhito.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / അഭിധമ്മപിടക (അട്ഠകഥാ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / സമ്മോഹവിനോദനീ-അട്ഠകഥാ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
൧. സുത്തന്തഭാജനീയം • 1. Suttantabhājanīyaṃ
൨. അഭിധമ്മഭാജനീയവണ്ണനാ • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
൩. പഞ്ഹാപുച്ഛകവണ്ണനാ • 3. Pañhāpucchakavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / വിഭങ്ഗ-മൂലടീകാ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ൧൨. ഝാനവിഭങ്ഗോ • 12. Jhānavibhaṅgo
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / വിഭങ്ഗ-അനുടീകാ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ൧൨. ഝാനവിഭങ്ഗോ • 12. Jhānavibhaṅgo