| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya |
૫. જીવકસુત્તં
5. Jīvakasuttaṃ
૫૧. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા રાજગહે વિહરતિ જીવકસ્સ કોમારભચ્ચસ્સ અમ્બવને. અથ ખો જીવકો કોમારભચ્ચો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ . એકમન્તં નિસિન્નો ખો જીવકો કોમારભચ્ચો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘સુતં મેતં, ભન્તે – ‘સમણં ગોતમં ઉદ્દિસ્સ પાણં આરભન્તિ 1, તં સમણો ગોતમો જાનં ઉદ્દિસ્સકતં 2 મંસં પરિભુઞ્જતિ પટિચ્ચકમ્મ’ન્તિ. યે તે, ભન્તે, એવમાહંસુ – ‘સમણં ગોતમં ઉદ્દિસ્સ પાણં આરભન્તિ, તં સમણો ગોતમો જાનં ઉદ્દિસ્સકતં મંસં પરિભુઞ્જતિ પટિચ્ચકમ્મ’ન્તિ, કચ્ચિ તે, ભન્તે, ભગવતો વુત્તવાદિનો, ન ચ ભગવન્તં અભૂતેન અબ્ભાચિક્ખન્તિ, ધમ્મસ્સ ચાનુધમ્મં બ્યાકરોન્તિ, ન ચ કોચિ સહધમ્મિકો વાદાનુવાદો ગારય્હં ઠાનં આગચ્છતી’’તિ?
51. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati jīvakassa komārabhaccassa ambavane. Atha kho jīvako komārabhacco yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . Ekamantaṃ nisinno kho jīvako komārabhacco bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bhante – ‘samaṇaṃ gotamaṃ uddissa pāṇaṃ ārabhanti 3, taṃ samaṇo gotamo jānaṃ uddissakataṃ 4 maṃsaṃ paribhuñjati paṭiccakamma’nti. Ye te, bhante, evamāhaṃsu – ‘samaṇaṃ gotamaṃ uddissa pāṇaṃ ārabhanti, taṃ samaṇo gotamo jānaṃ uddissakataṃ maṃsaṃ paribhuñjati paṭiccakamma’nti, kacci te, bhante, bhagavato vuttavādino, na ca bhagavantaṃ abhūtena abbhācikkhanti, dhammassa cānudhammaṃ byākaronti, na ca koci sahadhammiko vādānuvādo gārayhaṃ ṭhānaṃ āgacchatī’’ti?
૫૨. ‘‘યે તે, જીવક, એવમાહંસુ – ‘સમણં ગોતમં ઉદ્દિસ્સ પાણં આરભન્તિ, તં સમણો ગોતમો જાનં ઉદ્દિસ્સકતં મંસં પરિભુઞ્જતિ પટિચ્ચકમ્મ’ન્તિ ન મે તે વુત્તવાદિનો, અબ્ભાચિક્ખન્તિ ચ મં તે અસતા અભૂતેન. તીહિ ખો અહં, જીવક, ઠાનેહિ મંસં અપરિભોગન્તિ વદામિ. દિટ્ઠં, સુતં, પરિસઙ્કિતં – ઇમેહિ ખો અહં, જીવક , તીહિ ઠાનેહિ મંસં અપરિભોગન્તિ વદામિ. તીહિ ખો અહં, જીવક, ઠાનેહિ મંસં પરિભોગન્તિ વદામિ. અદિટ્ઠં, અસુતં, અપરિસઙ્કિતં – ઇમેહિ ખો અહં, જીવક, તીહિ ઠાનેહિ મંસં પરિભોગન્તિ વદામિ.
52. ‘‘Ye te, jīvaka, evamāhaṃsu – ‘samaṇaṃ gotamaṃ uddissa pāṇaṃ ārabhanti, taṃ samaṇo gotamo jānaṃ uddissakataṃ maṃsaṃ paribhuñjati paṭiccakamma’nti na me te vuttavādino, abbhācikkhanti ca maṃ te asatā abhūtena. Tīhi kho ahaṃ, jīvaka, ṭhānehi maṃsaṃ aparibhoganti vadāmi. Diṭṭhaṃ, sutaṃ, parisaṅkitaṃ – imehi kho ahaṃ, jīvaka , tīhi ṭhānehi maṃsaṃ aparibhoganti vadāmi. Tīhi kho ahaṃ, jīvaka, ṭhānehi maṃsaṃ paribhoganti vadāmi. Adiṭṭhaṃ, asutaṃ, aparisaṅkitaṃ – imehi kho ahaṃ, jīvaka, tīhi ṭhānehi maṃsaṃ paribhoganti vadāmi.
૫૩. ‘‘ઇધ, જીવક, ભિક્ખુ અઞ્ઞતરં ગામં વા નિગમં વા ઉપનિસ્સાય વિહરતિ. સો મેત્તાસહગતેન ચેતસા એકં દિસં ફરિત્વા વિહરતિ, તથા દુતિયં, તથા તતિયં, તથા ચતુત્થં. ઇતિ ઉદ્ધમધો તિરિયં સબ્બધિ સબ્બત્તતાય સબ્બાવન્તં લોકં મેત્તાસહગતેન ચેતસા વિપુલેન મહગ્ગતેન અપ્પમાણેન અવેરેન અબ્યાબજ્ઝેન ફરિત્વા વિહરતિ. તમેનં ગહપતિ વા ગહપતિપુત્તો વા ઉપસઙ્કમિત્વા સ્વાતનાય ભત્તેન નિમન્તેતિ. આકઙ્ખમાનોવ 5, જીવક, ભિક્ખુ અધિવાસેતિ . સો તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય યેન તસ્સ ગહપતિસ્સ વા ગહપતિપુત્તસ્સ વા નિવેસનં તેનુપસઙ્કમતિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદતિ. તમેનં સો ગહપતિ વા ગહપતિપુત્તો વા પણીતેન પિણ્ડપાતેન પરિવિસતિ. તસ્સ ન એવં હોતિ – ‘સાધુ વત માયં 6 ગહપતિ વા ગહપતિપુત્તો વા પણીતેન પિણ્ડપાતેન પરિવિસેય્યાતિ! અહો વત માયં ગહપતિ વા ગહપતિપુત્તો વા આયતિમ્પિ એવરૂપેન પણીતેન પિણ્ડપાતેન પરિવિસેય્યા’તિ – એવમ્પિસ્સ ન હોતિ. સો તં પિણ્ડપાતં અગથિતો 7 અમુચ્છિતો અનજ્ઝોપન્નો 8 આદીનવદસ્સાવી નિસ્સરણપઞ્ઞો પરિભુઞ્જતિ. તં કિં મઞ્ઞસિ, જીવક , અપિ નુ સો ભિક્ખુ તસ્મિં સમયે અત્તબ્યાબાધાય વા ચેતેતિ, પરબ્યાબાધાય વા ચેતેતિ, ઉભયબ્યાબાધાય વા ચેતેતી’’તિ?
53. ‘‘Idha, jīvaka, bhikkhu aññataraṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā upanissāya viharati. So mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ. Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā viharati. Tamenaṃ gahapati vā gahapatiputto vā upasaṅkamitvā svātanāya bhattena nimanteti. Ākaṅkhamānova 9, jīvaka, bhikkhu adhivāseti . So tassā rattiyā accayena pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena tassa gahapatissa vā gahapatiputtassa vā nivesanaṃ tenupasaṅkamati; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdati. Tamenaṃ so gahapati vā gahapatiputto vā paṇītena piṇḍapātena parivisati. Tassa na evaṃ hoti – ‘sādhu vata māyaṃ 10 gahapati vā gahapatiputto vā paṇītena piṇḍapātena pariviseyyāti! Aho vata māyaṃ gahapati vā gahapatiputto vā āyatimpi evarūpena paṇītena piṇḍapātena pariviseyyā’ti – evampissa na hoti. So taṃ piṇḍapātaṃ agathito 11 amucchito anajjhopanno 12 ādīnavadassāvī nissaraṇapañño paribhuñjati. Taṃ kiṃ maññasi, jīvaka , api nu so bhikkhu tasmiṃ samaye attabyābādhāya vā ceteti, parabyābādhāya vā ceteti, ubhayabyābādhāya vā cetetī’’ti?
‘‘નો હેતં, ભન્તે’’.
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘નનુ સો, જીવક, ભિક્ખુ તસ્મિં સમયે અનવજ્જંયેવ આહારં આહારેતી’’તિ?
‘‘Nanu so, jīvaka, bhikkhu tasmiṃ samaye anavajjaṃyeva āhāraṃ āhāretī’’ti?
‘‘એવં, ભન્તે. સુતં મેતં, ભન્તે – ‘બ્રહ્મા મેત્તાવિહારી’તિ. તં મે ઇદં, ભન્તે, ભગવા સક્ખિદિટ્ઠો; ભગવા હિ, ભન્તે, મેત્તાવિહારી’’તિ. ‘‘યેન ખો, જીવક, રાગેન યેન દોસેન યેન મોહેન બ્યાપાદવા અસ્સ સો રાગો સો દોસો સો મોહો તથાગતસ્સ પહીનો ઉચ્છિન્નમૂલો તાલાવત્થુકતો અનભાવંકતો 13 આયતિં અનુપ્પાદધમ્મો. સચે ખો તે, જીવક, ઇદં સન્ધાય ભાસિતં અનુજાનામિ તે એત’’ન્તિ. ‘‘એતદેવ ખો પન મે, ભન્તે, સન્ધાય ભાસિતં’’ 14.
‘‘Evaṃ, bhante. Sutaṃ metaṃ, bhante – ‘brahmā mettāvihārī’ti. Taṃ me idaṃ, bhante, bhagavā sakkhidiṭṭho; bhagavā hi, bhante, mettāvihārī’’ti. ‘‘Yena kho, jīvaka, rāgena yena dosena yena mohena byāpādavā assa so rāgo so doso so moho tathāgatassa pahīno ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato 15 āyatiṃ anuppādadhammo. Sace kho te, jīvaka, idaṃ sandhāya bhāsitaṃ anujānāmi te eta’’nti. ‘‘Etadeva kho pana me, bhante, sandhāya bhāsitaṃ’’ 16.
૫૪. ‘‘ઇધ, જીવક, ભિક્ખુ અઞ્ઞતરં ગામં વા નિગમં વા ઉપનિસ્સાય વિહરતિ. સો કરુણાસહગતેન ચેતસા…પે॰… મુદિતાસહગતેન ચેતસા…પે॰… ઉપેક્ખાસહગતેન ચેતસા એકં દિસં ફરિત્વા વિહરતિ, તથા દુતિયં, તથા તતિયં, તથા ચતુત્થં. ઇતિ ઉદ્ધમધો તિરિયં સબ્બધિ સબ્બત્તતાય સબ્બાવન્તં લોકં ઉપેક્ખાસહગતેન ચેતસા વિપુલેન મહગ્ગતેન અપ્પમાણેન અવેરેન અબ્યાબજ્ઝેન ફરિત્વા વિહરતિ. તમેનં ગહપતિ વા ગહપતિપુત્તો વા ઉપસઙ્કમિત્વા સ્વાતનાય ભત્તેન નિમન્તેતિ. આકઙ્ખમાનોવ, જીવક, ભિક્ખુ અધિવાસેતિ. સો તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય યેન ગહપતિસ્સ વા ગહપતિપુત્તસ્સ વા નિવેસનં તેનુપસઙ્કમતિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદતિ. તમેનં સો ગહપતિ વા ગહપતિપુત્તો વા પણીતેન પિણ્ડપાતેન પરિવિસતિ. તસ્સ ન એવં હોતિ – ‘સાધુ વત માયં ગહપતિ વા ગહપતિપુત્તો વા પણીતેન પિણ્ડપાતેન પરિવિસેય્યાતિ! અહો વત માયં ગહપતિ વા ગહપતિપુત્તો વા આયતિમ્પિ એવરૂપેન પણીતેન પિણ્ડપાતેન પરિવિસેય્યા’તિ – એવમ્પિસ્સ ન હોતિ. સો તં પિણ્ડપાતં અગથિતો અમુચ્છિતો અનજ્ઝોપન્નો આદીનવદસ્સાવી નિસ્સરણપઞ્ઞો પરિભુઞ્જતિ. તં કિં મઞ્ઞસિ, જીવક, અપિ નુ સો ભિક્ખુ તસ્મિં સમયે અત્તબ્યાબાધાય વા ચેતેતિ, પરબ્યાબાધાય વા ચેતેતિ, ઉભયબ્યાબાધાય વા ચેતેતી’’તિ?
54. ‘‘Idha, jīvaka, bhikkhu aññataraṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā upanissāya viharati. So karuṇāsahagatena cetasā…pe… muditāsahagatena cetasā…pe… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ. Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā viharati. Tamenaṃ gahapati vā gahapatiputto vā upasaṅkamitvā svātanāya bhattena nimanteti. Ākaṅkhamānova, jīvaka, bhikkhu adhivāseti. So tassā rattiyā accayena pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena gahapatissa vā gahapatiputtassa vā nivesanaṃ tenupasaṅkamati; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdati. Tamenaṃ so gahapati vā gahapatiputto vā paṇītena piṇḍapātena parivisati. Tassa na evaṃ hoti – ‘sādhu vata māyaṃ gahapati vā gahapatiputto vā paṇītena piṇḍapātena pariviseyyāti! Aho vata māyaṃ gahapati vā gahapatiputto vā āyatimpi evarūpena paṇītena piṇḍapātena pariviseyyā’ti – evampissa na hoti. So taṃ piṇḍapātaṃ agathito amucchito anajjhopanno ādīnavadassāvī nissaraṇapañño paribhuñjati. Taṃ kiṃ maññasi, jīvaka, api nu so bhikkhu tasmiṃ samaye attabyābādhāya vā ceteti, parabyābādhāya vā ceteti, ubhayabyābādhāya vā cetetī’’ti?
‘‘નો હેતં, ભન્તે’’.
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘નનુ સો, જીવક, ભિક્ખુ તસ્મિં સમયે અનવજ્જંયેવ આહારં આહારેતી’’તિ?
‘‘Nanu so, jīvaka, bhikkhu tasmiṃ samaye anavajjaṃyeva āhāraṃ āhāretī’’ti?
‘‘એવં, ભન્તે. સુતં મેતં, ભન્તે – ‘બ્રહ્મા ઉપેક્ખાવિહારી’તિ. તં મે ઇદં, ભન્તે, ભગવા સક્ખિદિટ્ઠો; ભગવા હિ, ભન્તે, ઉપેક્ખાવિહારી’’તિ. ‘‘યેન ખો, જીવક, રાગેન યેન દોસેન યેન મોહેન વિહેસવા અસ્સ અરતિવા અસ્સ પટિઘવા અસ્સ સો રાગો સો દોસો સો મોહો તથાગતસ્સ પહીનો ઉચ્છિન્નમૂલો તાલાવત્થુકતો અનભાવંકતો આયતિં અનુપ્પાદધમ્મો. સચે ખો તે, જીવક, ઇદં સન્ધાય ભાસિતં, અનુજાનામિ તે એત’’ન્તિ. ‘‘એતદેવ ખો પન મે, ભન્તે, સન્ધાય ભાસિતં’’.
‘‘Evaṃ, bhante. Sutaṃ metaṃ, bhante – ‘brahmā upekkhāvihārī’ti. Taṃ me idaṃ, bhante, bhagavā sakkhidiṭṭho; bhagavā hi, bhante, upekkhāvihārī’’ti. ‘‘Yena kho, jīvaka, rāgena yena dosena yena mohena vihesavā assa arativā assa paṭighavā assa so rāgo so doso so moho tathāgatassa pahīno ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo. Sace kho te, jīvaka, idaṃ sandhāya bhāsitaṃ, anujānāmi te eta’’nti. ‘‘Etadeva kho pana me, bhante, sandhāya bhāsitaṃ’’.
૫૫. ‘‘યો ખો, જીવક, તથાગતં વા તથાગતસાવકં વા ઉદ્દિસ્સ પાણં આરભતિ સો પઞ્ચહિ ઠાનેહિ બહું અપુઞ્ઞં પસવતિ. યમ્પિ સો, ગહપતિ, એવમાહ – ‘ગચ્છથ, અમુકં નામ પાણં આનેથા’તિ, ઇમિના પઠમેન ઠાનેન બહું અપુઞ્ઞં પસવતિ. યમ્પિ સો પાણો ગલપ્પવેઠકેન 17 આનીયમાનો દુક્ખં દોમનસ્સં પટિસંવેદેતિ, ઇમિના દુતિયેન ઠાનેન બહું અપુઞ્ઞં પસવતિ. યમ્પિ સો એવમાહ – ‘ગચ્છથ ઇમં પાણં આરભથા’તિ, ઇમિના તતિયેન ઠાનેન બહું અપુઞ્ઞં પસવતિ. યમ્પિ સો પાણો આરભિયમાનો દુક્ખં દોમનસ્સં પટિસંવેદેતિ , ઇમિના ચતુત્થેન ઠાનેન બહું અપુઞ્ઞં પસવતિ. યમ્પિ સો તથાગતં વા તથાગતસાવકં વા અકપ્પિયેન આસાદેતિ, ઇમિના પઞ્ચમેન ઠાનેન બહું અપુઞ્ઞં પસવતિ. યો ખો, જીવક, તથાગતં વા તથાગતસાવકં વા ઉદ્દિસ્સ પાણં આરભતિ સો ઇમેહિ પઞ્ચહિ ઠાનેહિ બહું અપુઞ્ઞં પસવતી’’તિ.
55. ‘‘Yo kho, jīvaka, tathāgataṃ vā tathāgatasāvakaṃ vā uddissa pāṇaṃ ārabhati so pañcahi ṭhānehi bahuṃ apuññaṃ pasavati. Yampi so, gahapati, evamāha – ‘gacchatha, amukaṃ nāma pāṇaṃ ānethā’ti, iminā paṭhamena ṭhānena bahuṃ apuññaṃ pasavati. Yampi so pāṇo galappaveṭhakena 18 ānīyamāno dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti, iminā dutiyena ṭhānena bahuṃ apuññaṃ pasavati. Yampi so evamāha – ‘gacchatha imaṃ pāṇaṃ ārabhathā’ti, iminā tatiyena ṭhānena bahuṃ apuññaṃ pasavati. Yampi so pāṇo ārabhiyamāno dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti , iminā catutthena ṭhānena bahuṃ apuññaṃ pasavati. Yampi so tathāgataṃ vā tathāgatasāvakaṃ vā akappiyena āsādeti, iminā pañcamena ṭhānena bahuṃ apuññaṃ pasavati. Yo kho, jīvaka, tathāgataṃ vā tathāgatasāvakaṃ vā uddissa pāṇaṃ ārabhati so imehi pañcahi ṭhānehi bahuṃ apuññaṃ pasavatī’’ti.
એવં વુત્તે, જીવકો કોમારભચ્ચો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અચ્છરિયં, ભન્તે, અબ્ભુતં, ભન્તે! કપ્પિયં વત, ભન્તે, ભિક્ખૂ આહારં આહારેન્તિ ; અનવજ્જં વત, ભન્તે, ભિક્ખૂ આહારં આહારેન્તિ. અભિક્કન્તં, ભન્તે, અભિક્કન્તં, ભન્તે…પે॰… ઉપાસકં મં ભગવા ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગત’’ન્તિ.
Evaṃ vutte, jīvako komārabhacco bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Kappiyaṃ vata, bhante, bhikkhū āhāraṃ āhārenti ; anavajjaṃ vata, bhante, bhikkhū āhāraṃ āhārenti. Abhikkantaṃ, bhante, abhikkantaṃ, bhante…pe… upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
જીવકસુત્તં નિટ્ઠિતં પઞ્ચમં.
Jīvakasuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૫. જીવકસુત્તવણ્ણના • 5. Jīvakasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૫. જીવકસુત્તવણ્ણના • 5. Jīvakasuttavaṇṇanā
