| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi |
૮. ચીવરક્ખન્ધકો
8. Cīvarakkhandhako
૨૦૨. જીવકવત્થુ
202. Jīvakavatthu
૩૨૬. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા રાજગહે વિહરતિ વેળુવને કલન્દકનિવાપે. તેન ખો પન સમયેન વેસાલી ઇદ્ધા ચેવ હોતિ ફિતા 1 ચ બહુજના ચ આકિણ્ણમનુસ્સા ચ સુભિક્ખા ચ; સત્ત ચ પાસાદસહસ્સાનિ સત્ત ચ પાસાદસતાનિ સત્ત ચ પાસાદા; સત્ત ચ કૂટાગારસહસ્સાનિ સત્ત ચ કૂટાગારસતાનિ સત્ત ચ કૂટાગારાનિ; સત્ત ચ આરામસહસ્સાનિ સત્ત ચ આરામસતાનિ સત્ત ચ આરામા; સત્ત ચ પોક્ખરણીસહસ્સાનિ સત્ત ચ પોક્ખરણીસતાનિ સત્ત ચ પોક્ખરણિયો; અમ્બપાલી ચ ગણિકા અભિરૂપા હોતિ દસ્સનીયા પાસાદિકા પરમાય વણ્ણપોક્ખરતાય સમન્નાગતા, પદક્ખિણા 2 નચ્ચે ચ ગીતે ચ વાદિતે ચ, અભિસટા અત્થિકાનં અત્થિકાનં મનુસ્સાનં પઞ્ઞાસાય ચ રત્તિં ગચ્છતિ; તાય ચ વેસાલી ભિય્યોસોમત્તાય ઉપસોભતિ. અથ ખો રાજગહકો નેગમો વેસાલિં અગમાસિ કેનચિદેવ કરણીયેન. અદ્દસા ખો રાજગહકો નેગમો વેસાલિં ઇદ્ધઞ્ચેવ ફિતઞ્ચ બહુજનઞ્ચ આકિણ્ણમનુસ્સઞ્ચ સુભિક્ખઞ્ચ; સત્ત ચ પાસાદસહસ્સાનિ સત્ત ચ પાસાદસતાનિ સત્ત ચ પાસાદે; સત્ત ચ કૂટાગારસહસ્સાનિ સત્ત ચ કૂટાગારસતાનિ સત્ત ચ કૂટાગારાનિ; સત્ત ચ આરામસહસ્સાનિ સત્ત ચ આરામસતાનિ સત્ત ચ આરામે; સત્ત ચ પોક્ખરણીસહસ્સાનિ સત્ત ચ પોક્ખરણીસતાનિ સત્ત ચ પોક્ખરણિયો ; અમ્બપાલિઞ્ચ ગણિકં અભિરૂપં દસ્સનીયં પાસાદિકં પરમાય વણ્ણપોક્ખરતાય સમન્નાગતં, પદક્ખિણં 3 નચ્ચે ચ ગીતે ચ વાદિતે ચ, અભિસટં અત્થિકાનં અત્થિકાનં મનુસ્સાનં પઞ્ઞાસાય ચ રત્તિં ગચ્છન્તિં, તાય ચ વેસાલિં ભિય્યોસોમત્તાય ઉપસોભન્તિં.
326. Tena samayena buddho bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. Tena kho pana samayena vesālī iddhā ceva hoti phitā 4 ca bahujanā ca ākiṇṇamanussā ca subhikkhā ca; satta ca pāsādasahassāni satta ca pāsādasatāni satta ca pāsādā; satta ca kūṭāgārasahassāni satta ca kūṭāgārasatāni satta ca kūṭāgārāni; satta ca ārāmasahassāni satta ca ārāmasatāni satta ca ārāmā; satta ca pokkharaṇīsahassāni satta ca pokkharaṇīsatāni satta ca pokkharaṇiyo; ambapālī ca gaṇikā abhirūpā hoti dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā, padakkhiṇā 5 nacce ca gīte ca vādite ca, abhisaṭā atthikānaṃ atthikānaṃ manussānaṃ paññāsāya ca rattiṃ gacchati; tāya ca vesālī bhiyyosomattāya upasobhati. Atha kho rājagahako negamo vesāliṃ agamāsi kenacideva karaṇīyena. Addasā kho rājagahako negamo vesāliṃ iddhañceva phitañca bahujanañca ākiṇṇamanussañca subhikkhañca; satta ca pāsādasahassāni satta ca pāsādasatāni satta ca pāsāde; satta ca kūṭāgārasahassāni satta ca kūṭāgārasatāni satta ca kūṭāgārāni; satta ca ārāmasahassāni satta ca ārāmasatāni satta ca ārāme; satta ca pokkharaṇīsahassāni satta ca pokkharaṇīsatāni satta ca pokkharaṇiyo ; ambapāliñca gaṇikaṃ abhirūpaṃ dassanīyaṃ pāsādikaṃ paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgataṃ, padakkhiṇaṃ 6 nacce ca gīte ca vādite ca, abhisaṭaṃ atthikānaṃ atthikānaṃ manussānaṃ paññāsāya ca rattiṃ gacchantiṃ, tāya ca vesāliṃ bhiyyosomattāya upasobhantiṃ.
૩૨૭. અથ ખો રાજગહકો નેગમો વેસાલિયં તં કરણીયં તીરેત્વા પુનદેવ રાજગહં પચ્ચાગઞ્છિ. યેન રાજા માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો તેનુપસઙ્કમિ, ઉપસઙ્કમિત્વા રાજાનં માગધં સેનિયં બિમ્બિસારં એતદવોચ – ‘‘વેસાલી, દેવ, ઇદ્ધા ચેવ ફિતા ચ બહુજના ચ આકિણ્ણમનુસ્સા ચ સુભિક્ખા ચ; સત્ત ચ પાસાદસહસ્સાનિ…પે॰… તાય ચ વેસાલી ભિય્યોસોમત્તાય ઉપસોભતિ. સાધુ, દેવ, મયમ્પિ ગણિકં વુટ્ઠાપેસ્સામા’’તિ 7. ‘‘તેન હિ, ભણે, તાદિસિં કુમારિં જાનાથ યં તુમ્હે ગણિકં વુટ્ઠાપેય્યાથા’’તિ. તેન ખો પન સમયેન રાજગહે સાલવતી નામ કુમારી અભિરૂપા હોતિ દસ્સનીયા પાસાદિકા પરમાય વણ્ણપોક્ખરતાય સમન્નાગતા. અથ ખો રાજગહકો નેગમો સાલવતિં કુમારિં ગણિકં વુટ્ઠાપેસિ. અથ ખો સાલવતી ગણિકા નચિરસ્સેવ પદક્ખિણા અહોસિ નચ્ચે ચ ગીતે ચ વાદિતે ચ, અભિસટા અત્થિકાનં અત્થિકાનં મનુસ્સાનં પટિસતેન ચ રત્તિં ગચ્છતિ. અથ ખો સાલવતી ગણિકા નચિરસ્સેવ ગબ્ભિની અહોસિ. અથ ખો સાલવતિયા ગણિકાય એતદહોસિ – ‘‘ઇત્થી ખો ગબ્ભિની પુરિસાનં અમનાપા. સચે મં કોચિ જાનિસ્સતિ સાલવતી ગણિકા ગબ્ભિનીતિ, સબ્બો મે સક્કારો ભઞ્જિસ્સતિ 8. યંનૂનાહં ગિલાનં પટિવેદેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો સાલવતી ગણિકા દોવારિકં આણાપેસિ – ‘‘મા, ભણે દોવારિક, કોચિ પુરિસો પાવિસિ. યો ચ મં પુચ્છતિ, ‘ગિલાના’તિ પટિવેદેહી’’તિ. ‘‘એવં, અય્યે’’તિ ખો સો દોવારિકો સાલવતિયા ગણિકાય પચ્ચસ્સોસિ. અથ ખો સાલવતી ગણિકા તસ્સ ગબ્ભસ્સ પરિપાકમન્વાય પુત્તં વિજાયિ. અથ ખો સાલવતી ગણિકા દાસિં આણાપેસિ – ‘‘હન્દ, જે, ઇમં દારકં કત્તરસુપ્પે પક્ખિપિત્વા નીહરિત્વા સઙ્કારકૂટે છડ્ડેહી’’તિ. ‘‘એવં, અય્યે’’તિ ખો સા દાસી સાલવતિયા ગણિકાય પટિસ્સુત્વા તં દારકં કત્તરસુપ્પે પક્ખિપિત્વા નીહરિત્વા સઙ્કારકૂટે છડ્ડેસિ.
327. Atha kho rājagahako negamo vesāliyaṃ taṃ karaṇīyaṃ tīretvā punadeva rājagahaṃ paccāgañchi. Yena rājā māgadho seniyo bimbisāro tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā rājānaṃ māgadhaṃ seniyaṃ bimbisāraṃ etadavoca – ‘‘vesālī, deva, iddhā ceva phitā ca bahujanā ca ākiṇṇamanussā ca subhikkhā ca; satta ca pāsādasahassāni…pe… tāya ca vesālī bhiyyosomattāya upasobhati. Sādhu, deva, mayampi gaṇikaṃ vuṭṭhāpessāmā’’ti 9. ‘‘Tena hi, bhaṇe, tādisiṃ kumāriṃ jānātha yaṃ tumhe gaṇikaṃ vuṭṭhāpeyyāthā’’ti. Tena kho pana samayena rājagahe sālavatī nāma kumārī abhirūpā hoti dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā. Atha kho rājagahako negamo sālavatiṃ kumāriṃ gaṇikaṃ vuṭṭhāpesi. Atha kho sālavatī gaṇikā nacirasseva padakkhiṇā ahosi nacce ca gīte ca vādite ca, abhisaṭā atthikānaṃ atthikānaṃ manussānaṃ paṭisatena ca rattiṃ gacchati. Atha kho sālavatī gaṇikā nacirasseva gabbhinī ahosi. Atha kho sālavatiyā gaṇikāya etadahosi – ‘‘itthī kho gabbhinī purisānaṃ amanāpā. Sace maṃ koci jānissati sālavatī gaṇikā gabbhinīti, sabbo me sakkāro bhañjissati 10. Yaṃnūnāhaṃ gilānaṃ paṭivedeyya’’nti. Atha kho sālavatī gaṇikā dovārikaṃ āṇāpesi – ‘‘mā, bhaṇe dovārika, koci puriso pāvisi. Yo ca maṃ pucchati, ‘gilānā’ti paṭivedehī’’ti. ‘‘Evaṃ, ayye’’ti kho so dovāriko sālavatiyā gaṇikāya paccassosi. Atha kho sālavatī gaṇikā tassa gabbhassa paripākamanvāya puttaṃ vijāyi. Atha kho sālavatī gaṇikā dāsiṃ āṇāpesi – ‘‘handa, je, imaṃ dārakaṃ kattarasuppe pakkhipitvā nīharitvā saṅkārakūṭe chaḍḍehī’’ti. ‘‘Evaṃ, ayye’’ti kho sā dāsī sālavatiyā gaṇikāya paṭissutvā taṃ dārakaṃ kattarasuppe pakkhipitvā nīharitvā saṅkārakūṭe chaḍḍesi.
૩૨૮. તેન ખો પન સમયેન અભયો નામ રાજકુમારો કાલસ્સેવ રાજુપટ્ઠાનં ગચ્છન્તો અદ્દસ તં દારકં કાકેહિ સમ્પરિકિણ્ણં , દિસ્વાન મનુસ્સે પુચ્છિ – ‘‘કિં એતં, ભણે, કાકેહિ સમ્પરિકિણ્ણ’’ન્તિ? ‘‘દારકો, દેવા’’તિ. ‘‘જીવતિ, ભણે’’તિ? ‘‘જીવતિ, દેવા’’તિ. ‘‘તેન હિ, ભણે, તં દારકં અમ્હાકં અન્તેપુરં નેત્વા ધાતીનં દેથ પોસેતુ’’ન્તિ. ‘‘એવં, દેવા’’તિ ખો તે મનુસ્સા અભયસ્સ રાજકુમારસ્સ પટિસ્સુત્વા તં દારકં અભયસ્સ રાજકુમારસ્સ અન્તેપુરં નેત્વા ધાતીનં અદંસુ – ‘‘પોસેથા’’તિ. તસ્સ જીવતીતિ ‘જીવકો’તિ નામં અકંસુ. કુમારેન પોસાપિતોતિ ‘કોમારભચ્ચો’તિ નામં અકંસુ. અથ ખો જીવકો કોમારભચ્ચો નચિરસ્સેવ વિઞ્ઞુતં પાપુણિ. અથ ખો જીવકો કોમારભચ્ચો યેન અભયો રાજકુમારો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા અભયં રાજકુમારં એતદવોચ – ‘‘કા મે, દેવ, માતા, કો પિતા’’તિ? ‘‘અહમ્પિ ખો તે, ભણે જીવક, માતરં ન જાનામિ; અપિ ચાહં તે પિતા; મયાસિ 11 પોસાપિતો’’તિ. અથ ખો જીવકસ્સ કોમારભચ્ચસ્સ એતદહોસિ – ‘‘ઇમાનિ ખો રાજકુલાનિ ન સુકરાનિ અસિપ્પેન ઉપજીવિતું. યંનૂનાહં સિપ્પં સિક્ખેય્ય’’ન્તિ.
328. Tena kho pana samayena abhayo nāma rājakumāro kālasseva rājupaṭṭhānaṃ gacchanto addasa taṃ dārakaṃ kākehi samparikiṇṇaṃ , disvāna manusse pucchi – ‘‘kiṃ etaṃ, bhaṇe, kākehi samparikiṇṇa’’nti? ‘‘Dārako, devā’’ti. ‘‘Jīvati, bhaṇe’’ti? ‘‘Jīvati, devā’’ti. ‘‘Tena hi, bhaṇe, taṃ dārakaṃ amhākaṃ antepuraṃ netvā dhātīnaṃ detha posetu’’nti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho te manussā abhayassa rājakumārassa paṭissutvā taṃ dārakaṃ abhayassa rājakumārassa antepuraṃ netvā dhātīnaṃ adaṃsu – ‘‘posethā’’ti. Tassa jīvatīti ‘jīvako’ti nāmaṃ akaṃsu. Kumārena posāpitoti ‘komārabhacco’ti nāmaṃ akaṃsu. Atha kho jīvako komārabhacco nacirasseva viññutaṃ pāpuṇi. Atha kho jīvako komārabhacco yena abhayo rājakumāro tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā abhayaṃ rājakumāraṃ etadavoca – ‘‘kā me, deva, mātā, ko pitā’’ti? ‘‘Ahampi kho te, bhaṇe jīvaka, mātaraṃ na jānāmi; api cāhaṃ te pitā; mayāsi 12 posāpito’’ti. Atha kho jīvakassa komārabhaccassa etadahosi – ‘‘imāni kho rājakulāni na sukarāni asippena upajīvituṃ. Yaṃnūnāhaṃ sippaṃ sikkheyya’’nti.
૩૨૯. તેન ખો પન સમયેન તક્કસિલાયં 13 દિસાપામોક્ખો વેજ્જો પટિવસતિ. અથ ખો જીવકો કોમારભચ્ચો અભયં રાજકુમારં અનાપુચ્છા યેન તક્કસિલા તેન પક્કામિ. અનુપુબ્બેન યેન તક્કસિલા, યેન વેજ્જો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા તં વેજ્જં એતદવોચ – ‘‘ઇચ્છામહં, આચરિય, સિપ્પં સિક્ખિતુ’’ન્તિ. ‘‘તેન હિ, ભણે જીવક, સિક્ખસ્સૂ’’તિ. અથ ખો જીવકો કોમારભચ્ચો બહુઞ્ચ ગણ્હાતિ લહુઞ્ચ ગણ્હાતિ સુટ્ઠુ ચ ઉપધારેતિ, ગહિતઞ્ચસ્સ ન સમ્મુસ્સતિ 14. અથ ખો જીવકસ્સ કોમારભચ્ચસ્સ સત્તન્નં વસ્સાનં અચ્ચયેન એતદહોસિ – ‘‘અહં, ખો બહુઞ્ચ ગણ્હામિ લહુઞ્ચ ગણ્હામિ સુટ્ઠુ ચ ઉપધારેમિ, ગહિતઞ્ચ મે ન સમ્મુસ્સતિ, સત્ત ચ મે વસ્સાનિ અધીયન્તસ્સ, નયિમસ્સ સિપ્પસ્સ અન્તો પઞ્ઞાયતિ. કદા ઇમસ્સ સિપ્પસ્સ અન્તો પઞ્ઞાયિસ્સતી’’તિ. અથ ખો જીવકો કોમારભચ્ચો યેન સો વેજ્જો તેનુપસઙ્કમિ, ઉપસઙ્કમિત્વા તં વેજ્જં એતદવોચ – ‘‘અહં ખો, આચરિય, બહુઞ્ચ ગણ્હામિ લહુઞ્ચ ગણ્હામિ સુટ્ઠુ ચ ઉપધારેમિ, ગહિતઞ્ચ મે ન સમ્મુસ્સતિ, સત્ત ચ મે વસ્સાનિ અધીયન્તસ્સ, નયિમસ્સ સિપ્પસ્સ અન્તો પઞ્ઞાયતિ. કદા ઇમસ્સ સિપ્પસ્સ અન્તો પઞ્ઞાયિસ્સતી’’તિ? ‘‘તેન હિ, ભણે જીવક, ખણિત્તિં આદાય તક્કસિલાય સમન્તા યોજનં આહિણ્ડિત્વા યં કિઞ્ચિ અભેસજ્જં પસ્સેય્યાસિ તં આહરા’’તિ. ‘‘એવં, આચરિયા’’તિ ખો જીવકો કોમારભચ્ચો તસ્સ વેજ્જસ્સ પટિસ્સુત્વા ખણિત્તિં આદાય તક્કસિલાય સમન્તા યોજનં આહિણ્ડન્તો ન કિઞ્ચિ અભેસજ્જં અદ્દસ. અથ ખો જીવકો કોમારભચ્ચો યેન સો વેજ્જો તેનુપસઙ્કમિ, ઉપસઙ્કમિત્વા તં વેજ્જં એતદવોચ – ‘‘આહિણ્ડન્તોમ્હિ, આચરિય, તક્કસિલાય સમન્તા યોજનં, ન કિઞ્ચિ 15 અભેસજ્જં અદ્દસ’’ન્તિ. ‘‘સુસિક્ખિતોસિ , ભણે જીવક. અલં તે એત્તકં જીવિકાયા’’તિ જીવકસ્સ કોમારભચ્ચસ્સ પરિત્તં પાથેય્યં પાદાસિ. અથ ખો જીવકો કોમારભચ્ચો તં પરિત્તં પાથેય્યં આદાય યેન રાજગહં તેન પક્કામિ. અથ ખો જીવકસ્સ કોમારભચ્ચસ્સ તં પરિત્તં પાથેય્યં અન્તરામગ્ગે સાકેતે પરિક્ખયં અગમાસિ. અથ ખો જીવકસ્સ કોમારભચ્ચસ્સ એતદહોસિ – ‘‘ઇમે ખો મગ્ગા કન્તારા અપ્પોદકા અપ્પભક્ખા, ન સુકરા અપાથેય્યેન ગન્તું. યંનૂનાહં પાથેય્યં પરિયેસેય્ય’’ન્તિ.
329. Tena kho pana samayena takkasilāyaṃ 16 disāpāmokkho vejjo paṭivasati. Atha kho jīvako komārabhacco abhayaṃ rājakumāraṃ anāpucchā yena takkasilā tena pakkāmi. Anupubbena yena takkasilā, yena vejjo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ vejjaṃ etadavoca – ‘‘icchāmahaṃ, ācariya, sippaṃ sikkhitu’’nti. ‘‘Tena hi, bhaṇe jīvaka, sikkhassū’’ti. Atha kho jīvako komārabhacco bahuñca gaṇhāti lahuñca gaṇhāti suṭṭhu ca upadhāreti, gahitañcassa na sammussati 17. Atha kho jīvakassa komārabhaccassa sattannaṃ vassānaṃ accayena etadahosi – ‘‘ahaṃ, kho bahuñca gaṇhāmi lahuñca gaṇhāmi suṭṭhu ca upadhāremi, gahitañca me na sammussati, satta ca me vassāni adhīyantassa, nayimassa sippassa anto paññāyati. Kadā imassa sippassa anto paññāyissatī’’ti. Atha kho jīvako komārabhacco yena so vejjo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā taṃ vejjaṃ etadavoca – ‘‘ahaṃ kho, ācariya, bahuñca gaṇhāmi lahuñca gaṇhāmi suṭṭhu ca upadhāremi, gahitañca me na sammussati, satta ca me vassāni adhīyantassa, nayimassa sippassa anto paññāyati. Kadā imassa sippassa anto paññāyissatī’’ti? ‘‘Tena hi, bhaṇe jīvaka, khaṇittiṃ ādāya takkasilāya samantā yojanaṃ āhiṇḍitvā yaṃ kiñci abhesajjaṃ passeyyāsi taṃ āharā’’ti. ‘‘Evaṃ, ācariyā’’ti kho jīvako komārabhacco tassa vejjassa paṭissutvā khaṇittiṃ ādāya takkasilāya samantā yojanaṃ āhiṇḍanto na kiñci abhesajjaṃ addasa. Atha kho jīvako komārabhacco yena so vejjo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā taṃ vejjaṃ etadavoca – ‘‘āhiṇḍantomhi, ācariya, takkasilāya samantā yojanaṃ, na kiñci 18 abhesajjaṃ addasa’’nti. ‘‘Susikkhitosi , bhaṇe jīvaka. Alaṃ te ettakaṃ jīvikāyā’’ti jīvakassa komārabhaccassa parittaṃ pātheyyaṃ pādāsi. Atha kho jīvako komārabhacco taṃ parittaṃ pātheyyaṃ ādāya yena rājagahaṃ tena pakkāmi. Atha kho jīvakassa komārabhaccassa taṃ parittaṃ pātheyyaṃ antarāmagge sākete parikkhayaṃ agamāsi. Atha kho jīvakassa komārabhaccassa etadahosi – ‘‘ime kho maggā kantārā appodakā appabhakkhā, na sukarā apātheyyena gantuṃ. Yaṃnūnāhaṃ pātheyyaṃ pariyeseyya’’nti.
જીવકવત્થુ નિટ્ઠિતં.
Jīvakavatthu niṭṭhitaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / જીવકવત્થુકથા • Jīvakavatthukathā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / જીવકવત્થુકથાવણ્ણના • Jīvakavatthukathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / જીવકવત્થુકથાવણ્ણના • Jīvakavatthukathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / જીવકવત્થુકથાદિવણ્ણના • Jīvakavatthukathādivaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૨૦૨. જીવકવત્થુકથા • 202. Jīvakavatthukathā
