Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੧੨੭] ੭. ਕਲਣ੍ਡੁਕਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[127] 7. Kalaṇḍukajātakavaṇṇanā
ਤੇ ਦੇਸਾ ਤਾਨਿ વਤ੍ਥੂਨੀਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਏਕਂ વਿਕਤ੍ਥਕਭਿਕ੍ਖੁਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਦ੍વੇਪਿ વਤ੍ਥੂਨਿ ਕਟਾਹਕਜਾਤਕਸਦਿਸਾਨੇવ।
Tedesā tāni vatthūnīti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ vikatthakabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Tattha dvepi vatthūni kaṭāhakajātakasadisāneva.
ਇਧ ਪਨੇਸ ਬਾਰਾਣਸਿਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ਦਾਸੋ ਕਲਣ੍ਡੁਕੋ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਲਾਯਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤવਾਸਿਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ਧੀਤਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਪਰਿવਾਰੇਨ વਸਨਕਾਲੇ ਬਾਰਾਣਸਿਸੇਟ੍ਠਿ ਪਰਿਯੇਸਾਪੇਤ੍વਾਪਿ ਤਸ੍ਸ ਗਤਟ੍ਠਾਨਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ‘‘ਗਚ੍ਛ, ਕਲਣ੍ਡੁਕਂ ਪਰਿਯੇਸਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਪੁਟ੍ਠਂ ਸੁਕਪੋਤਕਂ ਪੇਸੇਸਿ। ਸੁਕਪੋਤਕੋ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ વਿਚਰਨ੍ਤੋ ਤਂ ਨਗਰਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਕਾਲੇ ਕਲਣ੍ਡੁਕੋ ਨਦੀਕੀਲ਼ਂ ਕੀਲ਼ਿਤੁਕਾਮੋ ਬਹੁਂ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨਞ੍ਚੇવ ਖਾਦਨੀਯਭੋਜਨੀਯਾਨਿ ਚ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਨਦਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸੇਟ੍ਠਿਧੀਤਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਾવਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਉਦਕੇ ਕੀਲ਼ਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਪਦੇਸੇ ਨਦੀਕੀਲ਼ਂ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤਾ ਇਸ੍ਸਰਜਾਤਿਕਾ ਤਿਖਿਣਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਭਾવਿਤਂ ਖੀਰਂ ਪਿવਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਤੇਸਂ ਦਿવਸਭਾਗਮ੍ਪਿ ਉਦਕੇ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤਾਨਂ ਸੀਤਂ ਨ ਬਾਧਤਿ। ਅਯਂ ਪਨ ਕਲਣ੍ਡੁਕੋ ਖੀਰਗਣ੍ਡੂਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮੁਖਂ વਿਕ੍ਖਾਲੇਤ੍વਾ ਤਂ ਖੀਰਂ ਨੁਟ੍ਠੁਭਤਿ। ਨੁਟ੍ਠੁਭਨ੍ਤੋਪਿ ਉਦਕੇ ਅਨੁਟ੍ਠੁਭਿਤ੍વਾ ਸੇਟ੍ਠਿਧੀਤਾਯ ਸੀਸੇ ਨੁਟ੍ਠੁਭਤਿ। ਸੁਕਪੋਤਕੋਪਿ ਨਦੀਤੀਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਉਦੁਮ੍ਬਰਸਾਖਾਯ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਕਲਣ੍ਡੁਕਂ ਸਞ੍ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਸੇਟ੍ਠਿਧੀਤਾਯ ਸੀਸੇ ਨੁਟ੍ਠੁਭਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਰੇ, ਕਲਣ੍ਡੁਕ ਦਾਸ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਜਾਤਿਞ੍ਚ વਸਨਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਅਨੁਸ੍ਸਰ, ਖੀਰਗਣ੍ਡੂਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮੁਖਂ વਿਕ੍ਖਾਲੇਤ੍વਾ ਜਾਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਸੁਖਸਂવਡ੍ਢਾਯ ਸੇਟ੍ਠਿਧੀਤਾਯ ਸੀਸੇ ਮਾ ਨੁਟ੍ਠੁਭਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਮਾਣਂ ਨ ਜਾਨਾਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Idha panesa bārāṇasiseṭṭhino dāso kalaṇḍuko nāma ahosi. Tassa palāyitvā paccantavāsiseṭṭhino dhītaraṃ gahetvā mahantena parivārena vasanakāle bārāṇasiseṭṭhi pariyesāpetvāpi tassa gataṭṭhānaṃ ajānanto ‘‘gaccha, kalaṇḍukaṃ pariyesā’’ti attanā puṭṭhaṃ sukapotakaṃ pesesi. Sukapotako ito cito ca vicaranto taṃ nagaraṃ pāpuṇi. Tasmiñca kāle kalaṇḍuko nadīkīḷaṃ kīḷitukāmo bahuṃ mālāgandhavilepanañceva khādanīyabhojanīyāni ca gāhāpetvā nadiṃ gantvā seṭṭhidhītāya saddhiṃ nāvaṃ āruyha udake kīḷati. Tasmiñca padese nadīkīḷaṃ kīḷantā issarajātikā tikhiṇabhesajjaparibhāvitaṃ khīraṃ pivanti, tena tesaṃ divasabhāgampi udake kīḷantānaṃ sītaṃ na bādhati. Ayaṃ pana kalaṇḍuko khīragaṇḍūsaṃ gahetvā mukhaṃ vikkhāletvā taṃ khīraṃ nuṭṭhubhati. Nuṭṭhubhantopi udake anuṭṭhubhitvā seṭṭhidhītāya sīse nuṭṭhubhati. Sukapotakopi nadītīraṃ gantvā ekissā udumbarasākhāya nisīditvā oloketvā kalaṇḍukaṃ sañjānitvā seṭṭhidhītāya sīse nuṭṭhubhantaṃ disvā ‘‘are, kalaṇḍuka dāsa, attano jātiñca vasanaṭṭhānañca anussara, khīragaṇḍūsaṃ gahetvā mukhaṃ vikkhāletvā jātisampannāya sukhasaṃvaḍḍhāya seṭṭhidhītāya sīse mā nuṭṭhubhi, attano pamāṇaṃ na jānāsī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
੧੨੭.
127.
‘‘ਤੇ ਦੇਸਾ ਤਾਨਿ વਤ੍ਥੂਨਿ, ਅਹਞ੍ਚ વਨਗੋਚਰੋ।
‘‘Te desā tāni vatthūni, ahañca vanagocaro;
ਅਨੁવਿਚ੍ਚ ਖੋ ਤਂ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯੁਂ, ਪਿવ ਖੀਰਂ ਕਲਣ੍ਡੁਕਾ’’ਤਿ॥
Anuvicca kho taṃ gaṇheyyuṃ, piva khīraṃ kalaṇḍukā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਤੇ ਦੇਸਾ ਤਾਨਿ વਤ੍ਥੂਨੀਤਿ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ। ਅਯਮੇਤ੍ਥਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਯਤ੍ਥ ਤੇ વਸਿਤਂ, ਨ ਤੇ ਖਤ੍ਤਿਯਧੀਤਾਦੀਨਂ ਕੁਚ੍ਛਿਦੇਸਾ। ਯਤ੍ਥ વਾਸਿ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ, ਨ ਤਾਨਿ ਖਤ੍ਤਿਯਧੀਤਾਦੀਨਂ ਕੁਚ੍ਛਿવਤ੍ਥੂਨਿ। ਅਥ ਖੋ ਦਾਸਿਕੁਚ੍ਛਿਯਂ ਤ੍વਂ વਸਿ ਚੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ ਚਾਤਿ। ਅਹਞ੍ਚ વਨਗੋਚਰੋਤਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਭੂਤੋਪਿ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਜਾਨਾਮੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਅਨੁવਿਚ੍ਚ ਖੋ ਤਂ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਅਨਾਚਾਰਂ ਚਰਮਾਨਂ ਮਯਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਰੋਚਿਤੇ ਅਨੁવਿਚ੍ਚ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਤવ ਸਾਮਿਕਾ ਤਾਲ਼ੇਤ੍વਾ ਚੇવ ਲਕ੍ਖਣਾਹਤਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ ਤਂ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯੁਂ, ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਮਾਣਂ ਞਤ੍વਾ ਸੇਟ੍ਠਿਧੀਤਾਯ ਸੀਸੇ ਅਨੁਟ੍ਠੁਭਿਤ੍વਾ ਪਿવ ਖੀਰਂ। ਕਲਣ੍ਡੁਕਾਤਿ ਤਂ ਨਾਮੇਨਾਲਪਤਿ।
Tattha te desā tāni vatthūnīti mātukucchiṃ sandhāya vadati. Ayametthādhippāyo – yattha te vasitaṃ, na te khattiyadhītādīnaṃ kucchidesā. Yattha vāsi patiṭṭhito, na tāni khattiyadhītādīnaṃ kucchivatthūni. Atha kho dāsikucchiyaṃ tvaṃ vasi ceva patiṭṭhito cāti. Ahañca vanagocaroti tiracchānabhūtopi etamatthaṃ jānāmīti dīpeti. Anuvicca kho taṃ gaṇheyyunti evaṃ anācāraṃ caramānaṃ mayā gantvā ārocite anuvicca jānitvā tava sāmikā tāḷetvā ceva lakkhaṇāhatañca katvā taṃ gaṇheyyuṃ, gahetvā gamissanti, tasmā attano pamāṇaṃ ñatvā seṭṭhidhītāya sīse anuṭṭhubhitvā piva khīraṃ. Kalaṇḍukāti taṃ nāmenālapati.
ਕਲਣ੍ਡੁਕੋਪਿ ਸੁવਪੋਤਕਂ ਸਞ੍ਜਾਨਿਤ੍વਾ ‘‘ਮਂ ਪਾਕਟਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਭਯੇਨ ‘‘ਏਹਿ, ਸਾਮਿ, ਕਦਾ ਆਗਤੋਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੁਕੋ ‘‘ਨ ਏਸ ਮਂ ਹਿਤਕਾਮਤਾਯ ਪਕ੍ਕੋਸਤਿ, ਗੀવਂ ਪਨ ਮੇ વਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਮਾਰੇਤੁਕਾਮੋ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾવ ‘‘ਨ ਮੇ ਤਯਾ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ ਤਤੋ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਬਾਰਾਣਸਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯਥਾਦਿਟ੍ਠਂ ਸੇਟ੍ਠਿਨੋ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਕਥੇਸਿ। ਸੇਟ੍ਠਿ ‘‘ਅਯੁਤ੍ਤਂ ਤੇਨ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਆਣਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਬਾਰਾਣਸਿਮੇવ ਨਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਦਾਸਪਰਿਭੋਗੇਨ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿ।
Kalaṇḍukopi suvapotakaṃ sañjānitvā ‘‘maṃ pākaṭaṃ kareyyā’’ti bhayena ‘‘ehi, sāmi, kadā āgatosī’’ti āha. Suko ‘‘na esa maṃ hitakāmatāya pakkosati, gīvaṃ pana me vaṭṭetvā māretukāmo’’ti ñatvāva ‘‘na me tayā attho’’ti tato uppatitvā bārāṇasiṃ gantvā yathādiṭṭhaṃ seṭṭhino vitthārena kathesi. Seṭṭhi ‘‘ayuttaṃ tena kata’’nti vatvā gantvā tassa āṇaṃ kāretvā bārāṇasimeva naṃ ānetvā dāsaparibhogena paribhuñji.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਕਲਣ੍ਡੁਕੋ ਅਯਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਹੋਸਿ, ਬਾਰਾਣਸਿਸੇਟ੍ਠਿ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kalaṇḍuko ayaṃ bhikkhu ahosi, bārāṇasiseṭṭhi pana ahameva ahosi’’nti.
ਕਲਣ੍ਡੁਕਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਸਤ੍ਤਮਾ।
Kalaṇḍukajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੧੨੭. ਕਲਣ੍ਡੁਕਜਾਤਕਂ • 127. Kalaṇḍukajātakaṃ