Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
૮. કલ્યાણમિત્તતાદિવગ્ગવણ્ણના
8. Kalyāṇamittatādivaggavaṇṇanā
૭૧. અટ્ઠમસ્સ પઠમે કલ્યાણમિત્તતાતિ કલ્યાણા મિત્તા અસ્સાતિ કલ્યાણમિત્તો, તસ્સ ભાવો કલ્યાણમિત્તતા. સેસં વુત્તપટિપક્ખનયેન વેદિતબ્બં.
71. Aṭṭhamassa paṭhame kalyāṇamittatāti kalyāṇā mittā assāti kalyāṇamitto, tassa bhāvo kalyāṇamittatā. Sesaṃ vuttapaṭipakkhanayena veditabbaṃ.
૭૨-૭૩. દુતિયે અનુયોગોતિ યોગો પયોગો. અનનુયોગોતિ અયોગો અપ્પયોગો. અનુયોગાતિ અનુયોગેન. અનનુયોગાતિ અનનુયોગેન. કુસલાનં ધમ્માનન્તિ ચતુભૂમકકુસલધમ્માનં. તતિયં ઉત્તાનત્થમેવ.
72-73. Dutiye anuyogoti yogo payogo. Ananuyogoti ayogo appayogo. Anuyogāti anuyogena. Ananuyogāti ananuyogena. Kusalānaṃ dhammānanti catubhūmakakusaladhammānaṃ. Tatiyaṃ uttānatthameva.
૭૪. ચતુત્થે બોજ્ઝઙ્ગાતિ બુજ્ઝનકસત્તસ્સ અઙ્ગભૂતા સત્ત ધમ્મા. યાય વા ધમ્મસામગ્ગિયા સો બુજ્ઝતિ, સમ્મોહનિદ્દાતો વા વુટ્ઠાતિ, ચતુસચ્ચધમ્મં વા સચ્છિકરોતિ. તસ્સા બોધિયા અઙ્ગભૂતાતિપિ બોજ્ઝઙ્ગા. ‘‘બોજ્ઝઙ્ગાતિ કેનટ્ઠેન બોજ્ઝઙ્ગા? બુજ્ઝન્તીતિ બોજ્ઝઙ્ગા, અનુબુજ્ઝન્તીતિ બોજ્ઝઙ્ગા, પટિબુજ્ઝન્તીતિ બોજ્ઝઙ્ગા, સમ્બુજ્ઝન્તીતિ બોજ્ઝઙ્ગા, બોધાય સંવત્તન્તીતિ બોજ્ઝઙ્ગા’’તિ (પટિ॰ મ॰ ૨.૧૭). એવં પનેતં પદં વિભત્તમેવ.
74. Catutthe bojjhaṅgāti bujjhanakasattassa aṅgabhūtā satta dhammā. Yāya vā dhammasāmaggiyā so bujjhati, sammohaniddāto vā vuṭṭhāti, catusaccadhammaṃ vā sacchikaroti. Tassā bodhiyā aṅgabhūtātipi bojjhaṅgā. ‘‘Bojjhaṅgāti kenaṭṭhena bojjhaṅgā? Bujjhantīti bojjhaṅgā, anubujjhantīti bojjhaṅgā, paṭibujjhantīti bojjhaṅgā, sambujjhantīti bojjhaṅgā, bodhāya saṃvattantīti bojjhaṅgā’’ti (paṭi. ma. 2.17). Evaṃ panetaṃ padaṃ vibhattameva.
૭૫. પઞ્ચમે ભાવનાપારિપૂરિં ગચ્છન્તીતિ ઇમિના પદેન બોજ્ઝઙ્ગાનં યાથાવસરસભૂમિ નામ કથિતા . સા પનેસા ચતુબ્બિધા હોતિ – વિપસ્સના, વિપસ્સનાપાદકજ્ઝાનં, મગ્ગો, ફલન્તિ. તત્થ વિપસ્સનાય ઉપ્પજ્જનકાલે બોજ્ઝઙ્ગા કામાવચરા હોન્તિ, વિપસ્સનાપાદકજ્ઝાનમ્હિ ઉપ્પજ્જનકાલે રૂપાવચરઅરૂપાવચરા, મગ્ગફલેસુ ઉપ્પજ્જનકાલે લોકુત્તરા. ઇતિ ઇમસ્મિં સુત્તે બોજ્ઝઙ્ગા ચતુભૂમકા કથિતા.
75. Pañcame bhāvanāpāripūriṃ gacchantīti iminā padena bojjhaṅgānaṃ yāthāvasarasabhūmi nāma kathitā . Sā panesā catubbidhā hoti – vipassanā, vipassanāpādakajjhānaṃ, maggo, phalanti. Tattha vipassanāya uppajjanakāle bojjhaṅgā kāmāvacarā honti, vipassanāpādakajjhānamhi uppajjanakāle rūpāvacaraarūpāvacarā, maggaphalesu uppajjanakāle lokuttarā. Iti imasmiṃ sutte bojjhaṅgā catubhūmakā kathitā.
૭૬. છટ્ઠસ્સ અટ્ઠુપ્પત્તિકો નિક્ખેપો. અટ્ઠુપ્પત્તિયં હેતં નિક્ખિત્તં, સમ્બહુલા કિર ભિક્ખૂ ધમ્મસભાયં સન્નિસિન્ના. તેસં અન્તરે બન્ધુલમલ્લસેનાપતિં આરબ્ભ અયં કથા ઉદપાદિ, ‘‘આવુસો, અસુકં નામ કુલં પુબ્બે બહુઞાતિકં અહોસિ બહુપક્ખં, ઇદાનિ અપ્પઞાતિકં અપ્પપક્ખં જાત’’ન્તિ. અથ ભગવા તેસં ચિત્તાચારં ઞત્વા ‘‘મયિ ગતે મહતી દેસના ભવિસ્સતી’’તિ ઞત્વા ગન્ધકુટિતો નિક્ખમ્મ ધમ્મસભાયં પઞ્ઞત્તવરબુદ્ધાસને નિસીદિત્વા ‘‘કાય નુત્થ, ભિક્ખવે, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના’’તિ આહ. ભગવા અઞ્ઞા ગામનિગમાદિકથા નત્થિ, અસુકં નામ કુલં પુબ્બે બહુઞાતિકં અહોસિ બહુપક્ખં, ઇદાનિ અપ્પઞાતિકં અપ્પપક્ખં જાતન્તિ વદન્તા નિસિન્નમ્હાતિ. સત્થા ઇમિસ્સા અટ્ઠુપ્પત્તિયા અપ્પમત્તિકા એસા, ભિક્ખવે, પરિહાનીતિ ઇદં સુત્તં આરભિ.
76. Chaṭṭhassa aṭṭhuppattiko nikkhepo. Aṭṭhuppattiyaṃ hetaṃ nikkhittaṃ, sambahulā kira bhikkhū dhammasabhāyaṃ sannisinnā. Tesaṃ antare bandhulamallasenāpatiṃ ārabbha ayaṃ kathā udapādi, ‘‘āvuso, asukaṃ nāma kulaṃ pubbe bahuñātikaṃ ahosi bahupakkhaṃ, idāni appañātikaṃ appapakkhaṃ jāta’’nti. Atha bhagavā tesaṃ cittācāraṃ ñatvā ‘‘mayi gate mahatī desanā bhavissatī’’ti ñatvā gandhakuṭito nikkhamma dhammasabhāyaṃ paññattavarabuddhāsane nisīditvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti āha. Bhagavā aññā gāmanigamādikathā natthi, asukaṃ nāma kulaṃ pubbe bahuñātikaṃ ahosi bahupakkhaṃ, idāni appañātikaṃ appapakkhaṃ jātanti vadantā nisinnamhāti. Satthā imissā aṭṭhuppattiyā appamattikā esā, bhikkhave, parihānīti idaṃ suttaṃ ārabhi.
તત્થ અપ્પમત્તિકાતિ પરિત્તા પરિત્તપ્પમાણા. એતાય હિ પરિહાનિયા સગ્ગતો વા મગ્ગતો વા પરિહાનિ નામ નત્થિ, દિટ્ઠધમ્મિકપરિહાનિમત્તમેવ એતન્તિ આહ. એતં પતિકિટ્ઠન્તિ એતં પચ્છિમં એતં લામકં. યદિદં પઞ્ઞાપરિહાનીતિ યા એસા મમ સાસને કમ્મસ્સકતપઞ્ઞાય ઝાનપઞ્ઞાય વિપસ્સનાપઞ્ઞાય મગ્ગપઞ્ઞાય ફલપઞ્ઞાય ચ પરિહાનિ, એસા પચ્છિમા, એસા લામકા, એસા છડ્ડનીયાતિ અત્થો.
Tattha appamattikāti parittā parittappamāṇā. Etāya hi parihāniyā saggato vā maggato vā parihāni nāma natthi, diṭṭhadhammikaparihānimattameva etanti āha. Etaṃ patikiṭṭhanti etaṃ pacchimaṃ etaṃ lāmakaṃ. Yadidaṃ paññāparihānīti yā esā mama sāsane kammassakatapaññāya jhānapaññāya vipassanāpaññāya maggapaññāya phalapaññāya ca parihāni, esā pacchimā, esā lāmakā, esā chaḍḍanīyāti attho.
૭૭. સત્તમમ્પિ અટ્ઠુપ્પત્તિયમેવ કથિતં. ધમ્મસભાયં કિર નિસિન્નેસુ ભિક્ખૂસુ એકચ્ચે એવં આહંસુ – ‘‘અસુકં નામ કુલં પુબ્બે અપ્પઞાતિકં અપ્પપક્ખં અહોસિ, ઇદાનિ તં બહુઞાતિકં બહુપક્ખં જાત’’ન્તિ. કં સન્ધાય એવમાહંસૂતિ? વિસાખં ઉપાસિકં વેસાલિકે ચ લિચ્છવી. સત્થા તેસં ચિત્તાચારં ઞત્વા પુરિમનયેનેવ આગન્ત્વા ધમ્માસને નિસિન્નો ‘‘કાય નુત્થ, ભિક્ખવે, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના’’તિ પુચ્છિ. તે યથાભૂતં કથયિંસુ. સત્થા ઇમિસ્સા અટ્ઠુપ્પત્તિયા ઇમં સુત્તં આરભિ. તત્થ અપ્પમત્તિકાતિ તં સમ્પત્તિં નિસ્સાય સગ્ગં વા મગ્ગં વા સમ્પત્તાનં અભાવતો પરિત્તા. યદિદં પઞ્ઞાવુદ્ધીતિ કમ્મસ્સકતપઞ્ઞાદીનં વુદ્ધિ. તસ્માતિ યસ્મા ઞાતીનં વુદ્ધિ નામ દિટ્ઠધમ્મિકમત્તા અપ્પા પરિત્તા, સા સગ્ગં વા મગ્ગં વા પાપેતું અસમત્થા, તસ્મા. પઞ્ઞાવુદ્ધિયાતિ કમ્મસ્સકતાદિપઞ્ઞાય વુદ્ધિયા.
77. Sattamampi aṭṭhuppattiyameva kathitaṃ. Dhammasabhāyaṃ kira nisinnesu bhikkhūsu ekacce evaṃ āhaṃsu – ‘‘asukaṃ nāma kulaṃ pubbe appañātikaṃ appapakkhaṃ ahosi, idāni taṃ bahuñātikaṃ bahupakkhaṃ jāta’’nti. Kaṃ sandhāya evamāhaṃsūti? Visākhaṃ upāsikaṃ vesālike ca licchavī. Satthā tesaṃ cittācāraṃ ñatvā purimanayeneva āgantvā dhammāsane nisinno ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchi. Te yathābhūtaṃ kathayiṃsu. Satthā imissā aṭṭhuppattiyā imaṃ suttaṃ ārabhi. Tattha appamattikāti taṃ sampattiṃ nissāya saggaṃ vā maggaṃ vā sampattānaṃ abhāvato parittā. Yadidaṃ paññāvuddhīti kammassakatapaññādīnaṃ vuddhi. Tasmāti yasmā ñātīnaṃ vuddhi nāma diṭṭhadhammikamattā appā parittā, sā saggaṃ vā maggaṃ vā pāpetuṃ asamatthā, tasmā. Paññāvuddhiyāti kammassakatādipaññāya vuddhiyā.
૭૮. અટ્ઠમમ્પિ અટ્ઠુપ્પત્તિયમેવ કથિતં. સમ્બહુલા કિર ભિક્ખૂ ધમ્મસભાયં સન્નિસિન્ના મહાધનસેટ્ઠિપુત્તં આરબ્ભ ‘‘અસુકં નામ કુલં પુબ્બે મહાભોગં મહાહિરઞ્ઞસુવણ્ણં અહોસિ, તં ઇદાનિ અપ્પભોગં જાત’’ન્તિ કથયિંસુ. સત્થા પુરિમનયેનેવ આગન્ત્વા તેસં વચનં સુત્વા ઇમં સુત્તં આરભિ.
78. Aṭṭhamampi aṭṭhuppattiyameva kathitaṃ. Sambahulā kira bhikkhū dhammasabhāyaṃ sannisinnā mahādhanaseṭṭhiputtaṃ ārabbha ‘‘asukaṃ nāma kulaṃ pubbe mahābhogaṃ mahāhiraññasuvaṇṇaṃ ahosi, taṃ idāni appabhogaṃ jāta’’nti kathayiṃsu. Satthā purimanayeneva āgantvā tesaṃ vacanaṃ sutvā imaṃ suttaṃ ārabhi.
૭૯. નવમમ્પિ અટ્ઠુપ્પત્તિયમેવ વુત્તં. ધમ્મસભાયં કિર સન્નિસિન્ના ભિક્ખૂ કાકવલિયસેટ્ઠિઞ્ચ પુણ્ણસેટ્ઠિઞ્ચ આરબ્ભ ‘‘અસુકં નામ કુલં પુબ્બે અપ્પભોગં અહોસિ, તં ઇદાનિ મહાભોગં જાત’’ન્તિ કથયિંસુ. સત્થા પુરિમનયેનેવ આગન્ત્વા તેસં વચનં સુત્વા ઇમં સુત્તં આરભિ. સેસં ઇમેસુ દ્વીસુપિ હેટ્ઠા વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં.
79. Navamampi aṭṭhuppattiyameva vuttaṃ. Dhammasabhāyaṃ kira sannisinnā bhikkhū kākavaliyaseṭṭhiñca puṇṇaseṭṭhiñca ārabbha ‘‘asukaṃ nāma kulaṃ pubbe appabhogaṃ ahosi, taṃ idāni mahābhogaṃ jāta’’nti kathayiṃsu. Satthā purimanayeneva āgantvā tesaṃ vacanaṃ sutvā imaṃ suttaṃ ārabhi. Sesaṃ imesu dvīsupi heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
૮૦. દસમમ્પિ અટ્ઠુપ્પત્તિયં વુત્તં. ધમ્મસભાયં કિર ભિક્ખૂ કોસલમહારાજાનં આરબ્ભ ‘‘અસુકં નામ કુલં પુબ્બે મહાયસં મહાપરિવારં અહોસિ, ઇદાનિ અપ્પયસં અપ્પપરિવારં જાત’’ન્તિ કથયિંસુ. ભગવા પુરિમનયેનેવ આગન્ત્વા તેસં વચનં સુત્વા ઇમં ધમ્મદેસનં આરભિ. સેસં વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બન્તિ.
80. Dasamampi aṭṭhuppattiyaṃ vuttaṃ. Dhammasabhāyaṃ kira bhikkhū kosalamahārājānaṃ ārabbha ‘‘asukaṃ nāma kulaṃ pubbe mahāyasaṃ mahāparivāraṃ ahosi, idāni appayasaṃ appaparivāraṃ jāta’’nti kathayiṃsu. Bhagavā purimanayeneva āgantvā tesaṃ vacanaṃ sutvā imaṃ dhammadesanaṃ ārabhi. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbanti.
કલ્યાણમિત્તતાદિવગ્ગવણ્ણના.
Kalyāṇamittatādivaggavaṇṇanā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya / ૮. કલ્યાણમિત્તાદિવગ્ગો • 8. Kalyāṇamittādivaggo
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૮. કલ્યાણમિત્તાદિવગ્ગવણ્ણના • 8. Kalyāṇamittādivaggavaṇṇanā