Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဣတိဝုတ္တက-အဋ္ဌကထာ • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    ၈. ကလ္ယာဏသီလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

    8. Kalyāṇasīlasuttavaṇṇanā

    ၉၇. အဋ္ဌမေ ကလ္ယာဏသီလောတိ သုန္ဒရသီလော, ပသတ္ထသီလော, ပရိပုဏ္ဏသီလော။ တတ္ထ သီလပာရိပူရီ ဒ္ဝီဟိ ကာရဏေဟိ ဟောတိ သမ္မဒေဝ သီလဝိပတ္တိယာ အာဒီနဝဒသ္သနေန, သီလသမ္ပတ္တိယာ စ အာနိသံသဒသ္သနေန။ ဣဓ ပန သဗ္ဗပရိဗန္ဓဝိပ္ပမုတ္တသ္သ သဗ္ဗာကာရပရိပုဏ္ဏသ္သ မဂ္ဂသီလသ္သ ဖလသီလသ္သ စ ဝသေန ကလ္ယာဏတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကလ္ယာဏဓမ္မောတိ သဗ္ဗေ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ အဓိပ္ပေတာ, တသ္မာ ကလ္ယာဏာ သတိပဋ္ဌာနာဒိဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ဧတသ္သာတိ ကလ္ယာဏဓမ္မော။ ကလ္ယာဏပညောတိ စ မဂ္ဂဖလပညာဝသေနေဝ ကလ္ယာဏပညော။ လောကုတ္တရာ ဧဝ ဟိ သီလာဒိဓမ္မာ ဧကန္တကလ္ယာဏာ နာမ အကုပ္ပသဘာဝတ္တာ။ ကေစိ ပန ‘‘စတုပာရိသုဒ္ဓိသီလဝသေန ကလ္ယာဏသီလော, ဝိပသ္သနာမဂ္ဂဓမ္မဝသေန ကလ္ယာဏဓမ္မော, မဂ္ဂဖလပညာဝသေန ကလ္ယာဏပညော’’တိ ဝဒန္တိ။ အသေက္ခာ ဧဝ တေ သီလဓမ္မပညာတိ ဧကေ။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ – သောတာပန္နသကဒာဂာမီနံ မဂ္ဂဖလသီလံ ကလ္ယာဏသီလံ နာမ, တသ္မာ ‘‘ကလ္ယာဏသီလော’’တိ ဣမိနာ သောတာပန္နော သကဒာဂာမီ စ ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ တေ ဟိ သီလေသု ပရိပူရကာရိနော နာမ။ အနာဂာမိမဂ္ဂဖလဓမ္မာ အဂ္ဂမဂ္ဂဓမ္မာ စ ကလ္ယာဏဓမ္မာ နာမ။ တတ္ထ ဟိ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ဘာဝနာပာရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ တသ္မာ ‘‘ကလ္ယာဏဓမ္မော’’တိ ဣမိနာ တတိယမဂ္ဂဋ္ဌတော ပဋ္ဌာယ တယော အရိယာ ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ ပညာကိစ္စသ္သ မတ္ထကပ္ပတ္တိယာ အဂ္ဂဖလေ ပညာ ကလ္ယာဏပညာ နာမ, တသ္မာ ပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တော အရဟာ ‘‘ကလ္ယာဏပညော’’တိ ဝုတ္တော။ ဧဝမေဝ ပုဂ္ဂလာ ဂဟိတာ ဟောန္တီတိ။ ကိံ ဣမိနာ ပပဉ္စေန? အဂ္ဂမဂ္ဂဖလဓမ္မာ ဣဓ ကလ္ယာဏသီလာဒယော ဝုတ္တာတိ အယမမ္ဟာကံ ခန္တိ။ ဓမ္မဝိဘာဂေန ဟိ အယံ ပုဂ္ဂလဝိဘာဂော, န ဓမ္မဝိဘာဂောတိ။

    97. Aṭṭhame kalyāṇasīloti sundarasīlo, pasatthasīlo, paripuṇṇasīlo. Tattha sīlapāripūrī dvīhi kāraṇehi hoti sammadeva sīlavipattiyā ādīnavadassanena, sīlasampattiyā ca ānisaṃsadassanena. Idha pana sabbaparibandhavippamuttassa sabbākāraparipuṇṇassa maggasīlassa phalasīlassa ca vasena kalyāṇatā veditabbā. Kalyāṇadhammoti sabbe bodhipakkhiyadhammā adhippetā, tasmā kalyāṇā satipaṭṭhānādibodhipakkhiyadhammā etassāti kalyāṇadhammo. Kalyāṇapaññoti ca maggaphalapaññāvaseneva kalyāṇapañño. Lokuttarā eva hi sīlādidhammā ekantakalyāṇā nāma akuppasabhāvattā. Keci pana ‘‘catupārisuddhisīlavasena kalyāṇasīlo, vipassanāmaggadhammavasena kalyāṇadhammo, maggaphalapaññāvasena kalyāṇapañño’’ti vadanti. Asekkhā eva te sīladhammapaññāti eke. Apare pana bhaṇanti – sotāpannasakadāgāmīnaṃ maggaphalasīlaṃ kalyāṇasīlaṃ nāma, tasmā ‘‘kalyāṇasīlo’’ti iminā sotāpanno sakadāgāmī ca gahitā honti. Te hi sīlesu paripūrakārino nāma. Anāgāmimaggaphaladhammā aggamaggadhammā ca kalyāṇadhammā nāma. Tattha hi bodhipakkhiyadhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Tasmā ‘‘kalyāṇadhammo’’ti iminā tatiyamaggaṭṭhato paṭṭhāya tayo ariyā gahitā honti. Paññākiccassa matthakappattiyā aggaphale paññā kalyāṇapaññā nāma, tasmā paññāvepullappatto arahā ‘‘kalyāṇapañño’’ti vutto. Evameva puggalā gahitā hontīti. Kiṃ iminā papañcena? Aggamaggaphaladhammā idha kalyāṇasīlādayo vuttāti ayamamhākaṃ khanti. Dhammavibhāgena hi ayaṃ puggalavibhāgo, na dhammavibhāgoti.

    ကေဝလီတိ ဧတ္ထ ကေဝလံ ဝုစ္စတိ ကေနစိ အဝောမိသ္သကတာယ သဗ္ဗသင္ခတဝိဝိတ္တံ နိဗ္ဗာနံ, တသ္သ အဓိဂတတ္တာ အရဟာ ကေဝလီ။ အထ ဝာ ပဟာနဘာဝနာပာရိပူရိယာ ပရိယောသာနအနဝဇ္ဇဓမ္မပာရိပူရိယာ စ ကလ္ယာဏကဋ္ဌေန အဗ္ယာသေကသုခတာယ စ ကေဝလံ အရဟတ္တံ, တဒဓိဂမေန ကေဝလီ ခီဏာသဝော။ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယဝာသံ ဝသိတ္ဝာ ပရိယောသာပေတ္ဝာ ဌိတောတိ ဝုသိတဝာ။ ဥတ္တမေဟိ အဂ္ဂဘူတေဟိ ဝာ အသေက္ခဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ‘‘ဥတ္တမပုရိသော’’တိ ဝုစ္စတိ။

    Kevalīti ettha kevalaṃ vuccati kenaci avomissakatāya sabbasaṅkhatavivittaṃ nibbānaṃ, tassa adhigatattā arahā kevalī. Atha vā pahānabhāvanāpāripūriyā pariyosānaanavajjadhammapāripūriyā ca kalyāṇakaṭṭhena abyāsekasukhatāya ca kevalaṃ arahattaṃ, tadadhigamena kevalī khīṇāsavo. Maggabrahmacariyavāsaṃ vasitvā pariyosāpetvā ṭhitoti vusitavā. Uttamehi aggabhūtehi vā asekkhadhammehi samannāgatattā ‘‘uttamapuriso’’ti vuccati.

    သီလဝာတိ ဧတ္ထ ကေနဋ္ဌေန သီလံ? သီလနဋ္ဌေန သီလံ။ ကိမိဒံ သီလနံ နာမ? သမာဓာနံ, သုသီလ္ယဝသေန ကာယကမ္မာဒီနံ အဝိပ္ပကိဏ္ဏတာတိ အတ္ထော။ အထ ဝာ ဥပဓာရဏံ, ဈာနာဒိကုသလဓမ္မာနံ ပတိဋ္ဌာနဝသေန အာဓာရဘာဝောတိ အတ္ထော။ တသ္မာ သီလတိ, သီလေတီတိ ဝာ သီလံ။ အယံ တာဝ သဒ္ဒလက္ခဏနယေန သီလဋ္ဌော။ အပရေ ပန ‘‘သိရဋ္ဌော သီလဋ္ဌော, သီတလဋ္ဌော သီလဋ္ဌော, သိဝဋ္ဌော သီလဋ္ဌော’’တိ နိရုတ္တိနယေန အတ္ထံ ဝဏ္ဏယန္တိ။ တယိဒံ ပာရိပူရိတော အတိသယတော ဝာ သီလံ အသ္သ အတ္ထီတိ သီလဝာ, စတုပာရိသုဒ္ဓိသီလဝသေန သီလသမ္ပန္နောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ယံ ဇေဋ္ဌကသီလံ , တံ ဝိတ္ထာရေတ္ဝာ ဒသ္သေတုံ ‘‘ပာတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဧကစ္စာနံ အာစရိယာနံ အဓိပ္ပာယော။

    Sīlavāti ettha kenaṭṭhena sīlaṃ? Sīlanaṭṭhena sīlaṃ. Kimidaṃ sīlanaṃ nāma? Samādhānaṃ, susīlyavasena kāyakammādīnaṃ avippakiṇṇatāti attho. Atha vā upadhāraṇaṃ, jhānādikusaladhammānaṃ patiṭṭhānavasena ādhārabhāvoti attho. Tasmā sīlati, sīletīti vā sīlaṃ. Ayaṃ tāva saddalakkhaṇanayena sīlaṭṭho. Apare pana ‘‘siraṭṭho sīlaṭṭho, sītalaṭṭho sīlaṭṭho, sivaṭṭho sīlaṭṭho’’ti niruttinayena atthaṃ vaṇṇayanti. Tayidaṃ pāripūrito atisayato vā sīlaṃ assa atthīti sīlavā, catupārisuddhisīlavasena sīlasampannoti attho. Tattha yaṃ jeṭṭhakasīlaṃ , taṃ vitthāretvā dassetuṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’tiādi vuttanti ekaccānaṃ ācariyānaṃ adhippāyo.

    အပရေန ပန ဘဏန္တိ – ဥဘယတ္ထာပိ ပာတိမောက္ခသံဝရော ဘဂဝတာ ဝုတ္တော။ ပာတိမောက္ခသံဝရော ဧဝ ဟိ သီလံ, ဣတရေသု ဣန္ဒ္ရိယသံဝရော ဆဒ္ဝာရရက္ခဏမတ္တမေဝ, အာဇီဝပာရိသုဒ္ဓိ ဓမ္မေန ပစ္စယုပ္ပာဒနမတ္တမေဝ, ပစ္စယသန္နိသ္သိတံ ပဋိလဒ္ဓပစ္စယေ ‘‘ဣဒမတ္ထ’’န္တိ ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇနမတ္တမေဝ။ နိပ္ပရိယာယေန ပာတိမောက္ခသံဝရောဝ သီလံ။ ယသ္သ သော ဘိန္နော, သော သီသစ္ဆိန္နော ပုရိသော ဝိယ ဟတ္ထပာဒေ ‘‘သေသာနိ ရက္ခိသ္သတီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ယသ္သ ပန သော အရောဂော, အစ္ဆိန္နသီသော ဝိယ ပုရိသော, တာနိ ပုန ပာကတိကာနိ ကတ္ဝာ ရက္ခိတုံ သက္ကောတိ။ တသ္မာ သီလဝာတိ ဣမိနာ ပာတိမောက္ခသီလမေဝ ဥဒ္ဒိသိတ္ဝာ တံ ဝိတ္ထာရေတုံ ‘‘ပာတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ။

    Aparena pana bhaṇanti – ubhayatthāpi pātimokkhasaṃvaro bhagavatā vutto. Pātimokkhasaṃvaro eva hi sīlaṃ, itaresu indriyasaṃvaro chadvārarakkhaṇamattameva, ājīvapārisuddhi dhammena paccayuppādanamattameva, paccayasannissitaṃ paṭiladdhapaccaye ‘‘idamattha’’nti paccavekkhitvā paribhuñjanamattameva. Nippariyāyena pātimokkhasaṃvarova sīlaṃ. Yassa so bhinno, so sīsacchinno puriso viya hatthapāde ‘‘sesāni rakkhissatī’’ti na vattabbo. Yassa pana so arogo, acchinnasīso viya puriso, tāni puna pākatikāni katvā rakkhituṃ sakkoti. Tasmā sīlavāti iminā pātimokkhasīlameva uddisitvā taṃ vitthāretuṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’tiādi vuttanti.

    တတ္ထ ပာတိမောက္ခန္တိ သိက္ခာပဒသီလံ။ တဉ္ဟိ ယော နံ ပာတိ ရက္ခတိ, တံ မောက္ခေတိ မောစေတိ အာပာယိကာဒီဟိ ဒုက္ခေဟီတိ ပာတိမောက္ခံ။ သံဝရဏံ သံဝရော, ကာယဝာစာဟိ အဝီတိက္ကမော။ ပာတိမောက္ခမေဝ သံဝရော ပာတိမောက္ခသံဝရော, တေန သံဝုတော ပိဟိတကာယဝာစောတိ ပာတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော။ ဣဒမသ္သ တသ္မိံ သီလေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝပရိဒီပနံ။ ဝိဟရတီတိ တဒနုရူပဝိဟာရသမင္ဂိဘာဝပရိဒီပနံ။ အာစာရဂောစရသမ္ပန္နောတိ ဟေဋ္ဌာ ပာတိမောက္ခသံဝရသ္သ, ဥပရိ ဝိသေသာနုယောဂသ္သ စ ဥပကာရကဓမ္မပရိဒီပနံ။ အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒသ္သာဝီတိ ပာတိမောက္ခသီလတော အစဝနဓမ္မတာပရိဒီပနံ။ သမာဒာယာတိ သိက္ခာပဒာနံ အနဝသေသတော အာဒာနပရိဒီပနံ။ သိက္ခတီတိ သိက္ခာယ သမင္ဂိဘာဝပရိဒီပနံ။ သိက္ခာပဒေသူတိ သိက္ခိတဗ္ဗဓမ္မပရိဒီပနံ။

    Tattha pātimokkhanti sikkhāpadasīlaṃ. Tañhi yo naṃ pāti rakkhati, taṃ mokkheti moceti āpāyikādīhi dukkhehīti pātimokkhaṃ. Saṃvaraṇaṃ saṃvaro, kāyavācāhi avītikkamo. Pātimokkhameva saṃvaro pātimokkhasaṃvaro, tena saṃvuto pihitakāyavācoti pātimokkhasaṃvarasaṃvuto. Idamassa tasmiṃ sīle patiṭṭhitabhāvaparidīpanaṃ. Viharatīti tadanurūpavihārasamaṅgibhāvaparidīpanaṃ. Ācāragocarasampannoti heṭṭhā pātimokkhasaṃvarassa, upari visesānuyogassa ca upakārakadhammaparidīpanaṃ. Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti pātimokkhasīlato acavanadhammatāparidīpanaṃ. Samādāyāti sikkhāpadānaṃ anavasesato ādānaparidīpanaṃ. Sikkhatīti sikkhāya samaṅgibhāvaparidīpanaṃ. Sikkhāpadesūti sikkhitabbadhammaparidīpanaṃ.

    အပရော နယော – ကိလေသာနံ ဗလဝဘာဝတော ပာပကိရိယာယ သုကရဘာဝတော ပုညကိရိယာယ စ ဒုက္ကရဘာဝတော ဗဟုက္ခတ္တုံ အပာယေသု ပတနသီလောတိ ပာတီ, ပုထုဇ္ဇနော။ အနိစ္စတာယ ဝာ ဘဝာဒီသု ကမ္မဝေဂက္ခိတ္တော ဃဋိယန္တံ ဝိယ အနဝဋ္ဌာနေန ပရိဗ္ဘမနတော ဂမနသီလောတိ ပာတီ, မရဏဝသေန ဝာ တမ္ဟိ တမ္ဟိ သတ္တနိကာယေ အတ္တဘာဝသ္သ ပာတနသီလောတိ ပာတီ, သတ္တသန္တာနော, စိတ္တမေဝ ဝာ။ တံ ပာတိနံ သံသာရဒုက္ခတော မောက္ခေတီတိ ပာတိမောက္ခော။ စိတ္တသ္သ ဟိ ဝိမောက္ခေန သတ္တော ဝိမုတ္တော ။ ‘‘စိတ္တဝောဒာနာ ဝိသုဇ္ဈန္တီ’’တိ (သံ. နိ. ၃.၁၀၀) ‘‘အနုပာဒာယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တ’’န္တိ (မ. နိ. ၂.၂၀၆) စ ဝုတ္တံ။ အထ ဝာ အဝိဇ္ဇာဒိနာ ဟေတုနာ သံသာရေ ပတတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ပာတိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနံ သတ္တာနံ တဏ္ဟာသံယောဇနာနံ သန္ဓာဝတံ သံသရတ’’န္တိ (သံ. နိ. ၂.၁၂၄; ၅.၅၂၀) ဟိ ဝုတ္တံ။ တသ္သ ပာတိနော သတ္တသ္သ တဏ္ဟာဒိသံကိလေသတ္တယတော မောက္ခော ဧတေနာတိ ပာတိမောက္ခော။ ‘‘ကဏ္ဌေကာလော’’တိအာဒီနံ ဝိယသ္သ သမာသသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    Aparo nayo – kilesānaṃ balavabhāvato pāpakiriyāya sukarabhāvato puññakiriyāya ca dukkarabhāvato bahukkhattuṃ apāyesu patanasīloti pātī, puthujjano. Aniccatāya vā bhavādīsu kammavegakkhitto ghaṭiyantaṃ viya anavaṭṭhānena paribbhamanato gamanasīloti pātī, maraṇavasena vā tamhi tamhi sattanikāye attabhāvassa pātanasīloti pātī, sattasantāno, cittameva vā. Taṃ pātinaṃ saṃsāradukkhato mokkhetīti pātimokkho. Cittassa hi vimokkhena satto vimutto . ‘‘Cittavodānā visujjhantī’’ti (saṃ. ni. 3.100) ‘‘anupādāya āsavehi cittaṃ vimutta’’nti (ma. ni. 2.206) ca vuttaṃ. Atha vā avijjādinā hetunā saṃsāre patati gacchati pavattatīti pāti. ‘‘Avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarata’’nti (saṃ. ni. 2.124; 5.520) hi vuttaṃ. Tassa pātino sattassa taṇhādisaṃkilesattayato mokkho etenāti pātimokkho. ‘‘Kaṇṭhekālo’’tiādīnaṃ viyassa samāsasiddhi veditabbā.

    အထ ဝာ ပာတေတိ ဝိနိပာတေတိ ဒုက္ခေတိ ပာတိ, စိတ္တံ။ ဝုတ္တဉ္ဟိ ‘‘စိတ္တေန နီယတိ လောကော, စိတ္တေန ပရိကသ္သတီ’’တိ (သံ. နိ. ၁.၆၂)။ တသ္သ ပာတိနော မောက္ခော ဧတေနာတိ ပာတိမောက္ခော။ ပတတိ ဝာ ဧတေန အပာယဒုက္ခေ သံသာရဒုက္ခေ စာတိ ပာတိ, တဏ္ဟာဒိသံကိလေသော။ ဝုတ္တဉ္ဟိ ‘‘တဏ္ဟာ ဇနေတိ ပုရိသံ (သံ. နိ. ၁.၅၆-၅၇), တဏ္ဟာဒုတိယော ပုရိသော’’တိ (ဣတိဝု. ၁၅, ၁၀၅; စူဠနိ. ပာရာယနာနုဂီတိဂာထာနိဒ္ဒေသ ၁၀၇) စ အာဒိ။ တတော ပာတိတော မောက္ခောတိ ပာတိမောက္ခော။ အထ ဝာ ပတတိ ဧတ္ထာတိ ပာတိ, ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ ဗာဟိရာနိ စ အာယတနာနိ။ ဝုတ္တဉ္ဟိ ‘‘ဆသု လောကော သမုပ္ပန္နော, ဆသု ကုဗ္ဗတိ သန္ထဝ’’န္တိ (သံ. နိ. ၁.၇၀)။ တတော ဆအဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာယတနသင္ခာတတော ပာတိတော မောက္ခောတိ ပာတိမောက္ခော။ အထ ဝာ ပာတော ဝိနိပာတော အသ္သ အတ္ထီတိ ပာတီ, သံသာရော။ တတော မောက္ခောတိ ပာတိမောက္ခော။ အထ ဝာ သဗ္ဗလောကာဓိပတိဘာဝတော ဓမ္မိသ္သရော ဘဂဝာ ပတီတိ ဝုစ္စတိ, မုစ္စတိ ဧတေနာတိ မောက္ခော, ပတိနော မောက္ခော တေန ပညတ္တတ္တာတိ ပတိမောက္ခော, ပတိမောက္ခော ဧဝ ပာတိမောက္ခော။ သဗ္ဗဂုဏာနံ ဝာ မူလဘာဝတော ဥတ္တမဋ္ဌေန ပတိ စ သော ယထာဝုတ္တဋ္ဌေန မောက္ခော စာတိ ပတိမောက္ခော, ပတိမောက္ခော ဧဝ ပာတိမောက္ခော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ပာတိမောက္ခန္တိ မုခမေတံ ပမုခမေတ’’န္တိ (မဟာဝ. ၁၃၅) ဝိတ္ထာရော။

    Atha vā pāteti vinipāteti dukkheti pāti, cittaṃ. Vuttañhi ‘‘cittena nīyati loko, cittena parikassatī’’ti (saṃ. ni. 1.62). Tassa pātino mokkho etenāti pātimokkho. Patati vā etena apāyadukkhe saṃsāradukkhe cāti pāti, taṇhādisaṃkileso. Vuttañhi ‘‘taṇhā janeti purisaṃ (saṃ. ni. 1.56-57), taṇhādutiyo puriso’’ti (itivu. 15, 105; cūḷani. pārāyanānugītigāthāniddesa 107) ca ādi. Tato pātito mokkhoti pātimokkho. Atha vā patati etthāti pāti, cha ajjhattikāni bāhirāni ca āyatanāni. Vuttañhi ‘‘chasu loko samuppanno, chasu kubbati santhava’’nti (saṃ. ni. 1.70). Tato chaajjhattikabāhirāyatanasaṅkhātato pātito mokkhoti pātimokkho. Atha vā pāto vinipāto assa atthīti pātī, saṃsāro. Tato mokkhoti pātimokkho. Atha vā sabbalokādhipatibhāvato dhammissaro bhagavā patīti vuccati, muccati etenāti mokkho, patino mokkho tena paññattattāti patimokkho, patimokkho eva pātimokkho. Sabbaguṇānaṃ vā mūlabhāvato uttamaṭṭhena pati ca so yathāvuttaṭṭhena mokkho cāti patimokkho, patimokkho eva pātimokkho. Tathā hi vuttaṃ ‘‘pātimokkhanti mukhametaṃ pamukhameta’’nti (mahāva. 135) vitthāro.

    အထ ဝာ ဣတိ ပကာရေ, အတီတိ အစ္စန္တတ္ထေ နိပာတော။ တသ္မာ ပကာရေဟိ အစ္စန္တံ မောက္ခေတီတိ ပာတိမောက္ခော။ ဣဒဉ္ဟိ သီလံ သယံ တဒင္ဂဝသေန, သမာဓိသဟိတံ ပညာသဟိတဉ္စ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန သမုစ္ဆေဒဝသေန စ အစ္စန္တံ မောက္ခေတိ မောစေတီတိ ပာတိမောက္ခံ။ ပတိ ပတိ မောက္ခောတိ ဝာ ပတိမောက္ခော, တမ္ဟာ တမ္ဟာ ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗဒောသတော ပတိ ပစ္စေကံ မောက္ခောတိ အတ္ထော။ ပတိမောက္ခော ဧဝ ပာတိမောက္ခော။ မောက္ခောတိ ဝာ နိဗ္ဗာနံ, တသ္သ မောက္ခသ္သ ပဋိဗိမ္ဗဘူတန္တိ ပတိမောက္ခံ။ ပာတိမောက္ခသီလသံဝရော ဟိ သူရိယသ္သ အရုဏုဂ္ဂမနံ ဝိယ နိဗ္ဗာနသ္သ ဥဒယဘူတော တပ္ပဋိဘာဂော ဝိယ ဟောတိ ယထာရဟံ ကိလေသနိဗ္ဗာပနတောတိ ပတိမောက္ခံ, ပတိမောက္ခံ ဧဝ ပာတိမောက္ခံ။ အထ ဝာ မောက္ခံ ပတိ ဝတ္တတိ မောက္ခာဘိမုခန္တိ ပတိမောက္ခံ, ပတိမောက္ခမေဝ ပာတိမောက္ခန္တိ ဧဝံ တာဝေတ္ထ ပာတိမောက္ခသဒ္ဒသ္သ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Atha vā paiti pakāre, atīti accantatthe nipāto. Tasmā pakārehi accantaṃ mokkhetīti pātimokkho. Idañhi sīlaṃ sayaṃ tadaṅgavasena, samādhisahitaṃ paññāsahitañca vikkhambhanavasena samucchedavasena ca accantaṃ mokkheti mocetīti pātimokkhaṃ. Pati pati mokkhoti vā patimokkho, tamhā tamhā vītikkamitabbadosato pati paccekaṃ mokkhoti attho. Patimokkho eva pātimokkho. Mokkhoti vā nibbānaṃ, tassa mokkhassa paṭibimbabhūtanti patimokkhaṃ. Pātimokkhasīlasaṃvaro hi sūriyassa aruṇuggamanaṃ viya nibbānassa udayabhūto tappaṭibhāgo viya hoti yathārahaṃ kilesanibbāpanatoti patimokkhaṃ, patimokkhaṃ eva pātimokkhaṃ. Atha vā mokkhaṃ pati vattati mokkhābhimukhanti patimokkhaṃ, patimokkhameva pātimokkhanti evaṃ tāvettha pātimokkhasaddassa attho veditabbo.

    သံဝရတိ ပိဒဟတိ ဧတေနာတိ သံဝရော, ပာတိမောက္ခမေဝ သံဝရောတိ ပာတိမောက္ခသံဝရော။ အတ္ထတော ပန တတော တတော ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗတော ဝိရတိယော စေတနာ ဝာ, တေန ပာတိမောက္ခသံဝရေန ဥပေတော သမန္နာဂတော ပာတိမောက္ခသံဝရသံဝုတောတိ ဝုတ္တော။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ဝိဘင္ဂေ –

    Saṃvarati pidahati etenāti saṃvaro, pātimokkhameva saṃvaroti pātimokkhasaṃvaro. Atthato pana tato tato vītikkamitabbato viratiyo cetanā vā, tena pātimokkhasaṃvarena upeto samannāgato pātimokkhasaṃvarasaṃvutoti vutto. Vuttañhetaṃ vibhaṅge –

    ‘‘ဣမိနာ ပာတိမောက္ခသံဝရေန ဥပေတော ဟောတိ သမုပေတော ဥပဂတော သမုပဂတော သမ္ပန္နော သမန္နာဂတော။ တေန ဝုစ္စတိ ပာတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော’’တိ (ဝိဘ. ၅၁၁)။

    ‘‘Iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto upagato samupagato sampanno samannāgato. Tena vuccati pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’ti (vibha. 511).

    ဝိဟရတီတိ ဣရိယာပထဝိဟာရေန ဝိဟရတိ, ဣရိယတိ, ဝတ္တတိ။ အာစာရဂောစရသမ္ပန္နောတိ ဝေဠုဒာနာဒိမိစ္ဆာဇီဝသ္သ ကာယပာဂဗ္ဘိယာဒီနဉ္စ အကရဏေန, သဗ္ဗသော အနာစာရံ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ ‘‘ကာယိကော အဝီတိက္ကမော, ဝာစသိကော အဝီတိက္ကမော’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တဘိက္ခုသာရုပ္ပအာစာရသမ္ပတ္တိယာ ဝေသိယာဒိအဂောစရံ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ ပိဏ္ဍပာတာဒိအတ္ထံ ဥပသင္ကမိတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနသင္ခာတဂောစရေန စ သမ္ပန္နတ္တာ အာစာရဂောစရသမ္ပန္နော။ အပိစ ယော ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂာရဝော သပ္ပတိသ္သော သဗ္ရဟ္မစာရီသု သဂာရဝော သပ္ပတိသ္သော ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နော သုနိဝတ္ထော သုပာရုတော ပာသာဒိကေန အဘိက္ကန္တေန ပဋိက္ကန္တေန အာလောကိတေန ဝိလောကိတေန သမိဉ္ဇိတေန ပသာရိတေန ဩက္ခိတ္တစက္ခု ဣရိယာပထသမ္ပန္နော ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရော ဘောဇနေ မတ္တညူ ဇာဂရိယာနုယုတ္တော သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတော အပ္ပိစ္ဆော သန္တုဋ္ဌော ပဝိဝိတ္တော အသံသဋ္ဌော အာဘိသမာစာရိကေသု သက္ကစ္စကာရီ ဂရုစိတ္တီကာရဗဟုလော ဝိဟရတိ, အယံ ဝုစ္စတိ အာစာရသမ္ပန္နော။

    Viharatīti iriyāpathavihārena viharati, iriyati, vattati. Ācāragocarasampannoti veḷudānādimicchājīvassa kāyapāgabbhiyādīnañca akaraṇena, sabbaso anācāraṃ vajjetvā ‘‘kāyiko avītikkamo, vācasiko avītikkamo’’ti evaṃ vuttabhikkhusāruppaācārasampattiyā vesiyādiagocaraṃ vajjetvā piṇḍapātādiatthaṃ upasaṅkamituṃ yuttaṭṭhānasaṅkhātagocarena ca sampannattā ācāragocarasampanno. Apica yo bhikkhu satthari sagāravo sappatisso sabrahmacārīsu sagāravo sappatisso hirottappasampanno sunivattho supāruto pāsādikena abhikkantena paṭikkantena ālokitena vilokitena samiñjitena pasāritena okkhittacakkhu iriyāpathasampanno indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū jāgariyānuyutto satisampajaññena samannāgato appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho ābhisamācārikesu sakkaccakārī garucittīkārabahulo viharati, ayaṃ vuccati ācārasampanno.

    ဂောစရော ပန – ဥပနိသ္သယဂောစရော, အာရက္ခဂောစရော, ဥပနိဗန္ဓဂောစရောတိ တိဝိဓော။ တတ္ထ ဒသကထာဝတ္ထုဂုဏသမန္နာဂတော ဝုတ္တလက္ခဏော ကလ္ယာဏမိတ္တော ယံ နိသ္သာယ အသုတံ သုဏာတိ, သုတံ ပရိယောဒပေတိ, ကင္ခံ ဝိတရတိ, ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုကံ ကရောတိ, စိတ္တံ ပသာဒေတိ, ယသ္သ စ အနုသိက္ခန္တော သဒ္ဓာယ ဝဍ္ဎတိ, သီလေန, သုတေန, စာဂေန, ပညာယ ဝဍ္ဎတိ, အယံ ဥပနိသ္သယဂောစရော။ ယော ဘိက္ခု အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌော ဝီထိံ ပဋိပန္နော ဩက္ခိတ္တစက္ခု ယုဂမတ္တဒသ္သာဝီ သံဝုတော ဂစ္ဆတိ, န ဟတ္ထိံ ဩလောကေန္တော, န အသ္သံ, န ရထံ, န ပတ္တိံ, န ဣတ္ထိံ, န ပုရိသံ ဩလောကေန္တော, န ဥဒ္ဓံ ဩလောကေန္တော, န အဓော ဩလောကေန္တော, န ဒိသာဝိဒိသာ ပေက္ခမာနော ဂစ္ဆတိ, အယံ အာရက္ခဂောစရော။ ဥပနိဗန္ဓဂောစရော ပန စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ, ယတ္ထ ဘိက္ခု အတ္တနော စိတ္တံ ဥပနိဗန္ဓတိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ဘဂဝတာ –

    Gocaro pana – upanissayagocaro, ārakkhagocaro, upanibandhagocaroti tividho. Tattha dasakathāvatthuguṇasamannāgato vuttalakkhaṇo kalyāṇamitto yaṃ nissāya asutaṃ suṇāti, sutaṃ pariyodapeti, kaṅkhaṃ vitarati, diṭṭhiṃ ujukaṃ karoti, cittaṃ pasādeti, yassa ca anusikkhanto saddhāya vaḍḍhati, sīlena, sutena, cāgena, paññāya vaḍḍhati, ayaṃ upanissayagocaro. Yo bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno okkhittacakkhu yugamattadassāvī saṃvuto gacchati, na hatthiṃ olokento, na assaṃ, na rathaṃ, na pattiṃ, na itthiṃ, na purisaṃ olokento, na uddhaṃ olokento, na adho olokento, na disāvidisā pekkhamāno gacchati, ayaṃ ārakkhagocaro. Upanibandhagocaro pana cattāro satipaṭṭhānā, yattha bhikkhu attano cittaṃ upanibandhati. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘ကော စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ဂောစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယော? ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ (သံ. နိ. ၅.၃၇၂)။

    ‘‘Ko ca, bhikkhave, bhikkhuno gocaro sako pettiko visayo? Yadidaṃ – cattāro satipaṭṭhānā’’ti (saṃ. ni. 5.372).

    ဣတိ ယထာဝုတ္တာယ အာစာရသမ္ပတ္တိယာ ဣမာယ စ ဂောစရသမ္ပတ္တိယာ သမန္နာဂတတ္တာ အာစာရဂောစရသမ္ပန္နော

    Iti yathāvuttāya ācārasampattiyā imāya ca gocarasampattiyā samannāgatattā ācāragocarasampanno.

    အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒသ္သာဝီတိ အပ္ပမတ္တကေသု အဏုပ္ပမာဏေသု အသဉ္စိစ္စ အာပန္နသေခိယအကုသလစိတ္တုပ္ပာဒာဒိဘေဒေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒသ္သနသီလော။ ယော ဟိ ဘိက္ခု ပရမာဏုမတ္တံ ဝဇ္ဇံ အဋ္ဌသဋ္ဌိယောဇနသတသဟသ္သုဗ္ဗေဓသိနေရုပဗ္ဗတရာဇသဒိသံ ကတ္ဝာ ပသ္သတိ, ယောပိ ဘိက္ခု သဗ္ဗလဟုကံ ဒုဗ္ဘာသိတမတ္တံ ပာရာဇိကသဒိသံ ကတ္ဝာ ပသ္သတိ, အယံ အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒသ္သာဝီ နာမ။ သမာဒာယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူတိ ယံ ကိဉ္စိ သိက္ခာပဒေသု သိက္ခိတဗ္ဗံ, တံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အနဝသေသံ သမာဒိယိတ္ဝာ သိက္ခတိ ဝတ္တတိ, ပူရေတီတိ အတ္ထော။ ဣတိ ကလ္ယာဏသီလောတိ ဣမိနာ ပကာရေန ကလ္ယာဏသီလော သမာနော။ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနဝသေန ဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ သီလံ ‘‘ဧဝံ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ကလ္ယာဏသီလော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနဝသေနေဝ နိဂမေတ္ဝာ ‘‘ကလ္ယာဏဓမ္မော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တဓမ္မေ နိဒ္ဒိသိတုကာမေန ‘‘တေသံ ဓမ္မာနံ ဣဒံ သီလံ အဓိဋ္ဌာန’’န္တိ ဒသ္သေတုံ ပုန ‘‘ဣတိ ကလ္ယာဏသီလော’’တိ ဝုတ္တံ။ သတ္တန္နံ ဗောဓိပက္ခိယာနန္တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ပုန ကလ္ယာဏသီလောတိအာဒိ နိဂမနံ။

    Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti appamattakesu aṇuppamāṇesu asañcicca āpannasekhiyaakusalacittuppādādibhedesu vajjesu bhayadassanasīlo. Yo hi bhikkhu paramāṇumattaṃ vajjaṃ aṭṭhasaṭṭhiyojanasatasahassubbedhasinerupabbatarājasadisaṃ katvā passati, yopi bhikkhu sabbalahukaṃ dubbhāsitamattaṃ pārājikasadisaṃ katvā passati, ayaṃ aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī nāma. Samādāya sikkhati sikkhāpadesūti yaṃ kiñci sikkhāpadesu sikkhitabbaṃ, taṃ sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ anavasesaṃ samādiyitvā sikkhati vattati, pūretīti attho. Iti kalyāṇasīloti iminā pakārena kalyāṇasīlo samāno. Puggalādhiṭṭhānavasena hi niddiṭṭhaṃ sīlaṃ ‘‘evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu kalyāṇasīlo hotī’’ti vuttapuggalādhiṭṭhānavaseneva nigametvā ‘‘kalyāṇadhammo’’ti ettha vuttadhamme niddisitukāmena ‘‘tesaṃ dhammānaṃ idaṃ sīlaṃ adhiṭṭhāna’’nti dassetuṃ puna ‘‘iti kalyāṇasīlo’’ti vuttaṃ. Sattannaṃ bodhipakkhiyānantiādi sabbaṃ heṭṭhā vuttatthameva. Puna kalyāṇasīlotiādi nigamanaṃ.

    ဂာထာသု ဒုက္ကဋန္တိ ဒုဋ္ဌု ကတံ, ဒုစ္စရိတန္တိ အတ္ထော။ ဟိရိမနန္တိ ဟိရိမန္တံ ဟိရိသမ္ပန္နံ, သဗ္ဗသော ပာပပဝတ္တိယာ ဇိဂုစ္ဆနသဘာဝန္တိ အတ္ထော။ ဟိရိမနန္တိ ဝာ ဟိရိသဟိတစိတ္တံ။ ဟိရိဂ္ဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ ဩတ္တပ္ပမ္ပိ ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဟိရောတ္တပ္ပဂ္ဂဟဏေန စ သဗ္ဗသော ဒုစ္စရိတာဘာဝသ္သ ဟေတုံ ဒသ္သေန္တော ကလ္ယာဏသီလတံ ဟေတုတော ဝိဘာဝေတိ။ သမ္ဗောဓီတိ အရိယဉာဏံ, တံ ဂစ္ဆန္တိ ဘဇန္တီတိ သမ္ဗောဓိဂာမိနော, ဗောဓိပက္ခိကာတိ အတ္ထော။ အနုသ္သဒန္တိ ရာဂုသ္သဒာဒိရဟိတံ။ ‘‘တထာဝိဓ’’န္တိပိ ပဌန္တိ။ ‘‘ဗောဓိပက္ခိကာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တော’’တိ ယထာ ယထာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ, တထာဝိဓံ တာဒိသန္တိ အတ္ထော။ ဒုက္ခသ္သာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခသ္သ, ဝဋ္ဋဒုက္ခဟေတုနော ဝာ။ ဣဓေဝ ခယမတ္တနောတိ အာသဝက္ခယာဓိဂမေန အတ္တနော ဝဋ္ဋဒုက္ခဟေတုနော သမုဒယပက္ခိယသ္သ ကိလေသဂဏသ္သ ဣဓေဝ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ခယံ အနုပ္ပာဒံ ပဇာနာတိ, ဝဋ္ဋဒုက္ခသ္သေဝ ဝာ ဣဓေဝ စရိမကစိတ္တနိရောဓေန ခယံ ခီဏဘာဝံ ပဇာနာတိ။ တေဟိ ဓမ္မေဟိ သမ္ပန္နန္တိ တေဟိ ယထာဝုတ္တသီလာဒိဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ။ အသိတန္တိ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိနိသ္သယာနံ ပဟီနတ္တာ အသိတံ, ကတ္ထစိ အနိသ္သိတံ။ သဗ္ဗလောကသ္သာတိ သဗ္ဗသ္မိံ သတ္တလောကေ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

    Gāthāsu dukkaṭanti duṭṭhu kataṃ, duccaritanti attho. Hirimananti hirimantaṃ hirisampannaṃ, sabbaso pāpapavattiyā jigucchanasabhāvanti attho. Hirimananti vā hirisahitacittaṃ. Hiriggahaṇeneva cettha ottappampi gahitanti veditabbaṃ. Hirottappaggahaṇena ca sabbaso duccaritābhāvassa hetuṃ dassento kalyāṇasīlataṃ hetuto vibhāveti. Sambodhīti ariyañāṇaṃ, taṃ gacchanti bhajantīti sambodhigāmino, bodhipakkhikāti attho. Anussadanti rāgussadādirahitaṃ. ‘‘Tathāvidha’’ntipi paṭhanti. ‘‘Bodhipakkhikānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogamanuyutto’’ti yathā yathā pubbe vuttaṃ, tathāvidhaṃ tādisanti attho. Dukkhassāti vaṭṭadukkhassa, vaṭṭadukkhahetuno vā. Idheva khayamattanoti āsavakkhayādhigamena attano vaṭṭadukkhahetuno samudayapakkhiyassa kilesagaṇassa idheva imasmiṃyeva attabhāve khayaṃ anuppādaṃ pajānāti, vaṭṭadukkhasseva vā idheva carimakacittanirodhena khayaṃ khīṇabhāvaṃ pajānāti. Tehi dhammehi sampannanti tehi yathāvuttasīlādidhammehi samannāgataṃ. Asitanti taṇhādiṭṭhinissayānaṃ pahīnattā asitaṃ, katthaci anissitaṃ. Sabbalokassāti sabbasmiṃ sattaloke. Sesaṃ vuttanayameva.

    အဋ္ဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဣတိဝုတ္တကပာဠိ • Itivuttakapāḷi / ၈. ကလ္ယာဏသီလသုတ္တံ • 8. Kalyāṇasīlasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact