Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / धम्मसङ्गणीपाळि • Dhammasaṅgaṇīpāḷi

    १. चित्तुप्पादकण्डं

    1. Cittuppādakaṇḍaṃ

    कामावचरकुसलं

    Kāmāvacarakusalaṃ

    पदभाजनी

    Padabhājanī

    १. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्‍नं होति सोमनस्ससहगतं ञाणसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति, वेदना होति, सञ्‍ञा होति, चेतना होति, चित्तं होति, वितक्‍को होति, विचारो होति, पीति होति, सुखं होति, चित्तस्सेकग्गता होति, सद्धिन्द्रियं होति, वीरियिन्द्रियं 1 होति, सतिन्द्रियं होति, समाधिन्द्रियं होति, पञ्‍ञिन्द्रियं होति, मनिन्द्रियं होति, सोमनस्सिन्द्रियं होति, जीवितिन्द्रियं होति, सम्मादिट्ठि होति, सम्मासङ्कप्पो होति, सम्मावायामो होति, सम्मासति होति, सम्मासमाधि होति, सद्धाबलं होति, वीरियबलं 2 होति, सतिबलं होति, समाधिबलं होति, पञ्‍ञाबलं होति, हिरिबलं होति, ओत्तप्पबलं होति, अलोभो होति, अदोसो होति, अमोहो होति, अनभिज्झा होति, अब्यापादो होति, सम्मादिट्ठि होति, हिरी होति, ओत्तप्पं होति, कायपस्सद्धि 3 होति, चित्तपस्सद्धि 4 होति, कायलहुता होति, चित्तलहुता होति, कायमुदुता होति, चित्तमुदुता होति, कायकम्मञ्‍ञता होति, चित्तकम्मञ्‍ञता होति, कायपागुञ्‍ञता होति, चित्तपागुञ्‍ञता होति, कायुजुकता 5 होति, चित्तुजुकता 6 होति, सति होति, सम्पजञ्‍ञं होति, समथो होति, विपस्सना होति, पग्गाहो होति, अविक्खेपो होति; ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा – इमे धम्मा कुसला।

    1. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti, pīti hoti, sukhaṃ hoti, cittassekaggatā hoti, saddhindriyaṃ hoti, vīriyindriyaṃ 7 hoti, satindriyaṃ hoti, samādhindriyaṃ hoti, paññindriyaṃ hoti, manindriyaṃ hoti, somanassindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti, sammādiṭṭhi hoti, sammāsaṅkappo hoti, sammāvāyāmo hoti, sammāsati hoti, sammāsamādhi hoti, saddhābalaṃ hoti, vīriyabalaṃ 8 hoti, satibalaṃ hoti, samādhibalaṃ hoti, paññābalaṃ hoti, hiribalaṃ hoti, ottappabalaṃ hoti, alobho hoti, adoso hoti, amoho hoti, anabhijjhā hoti, abyāpādo hoti, sammādiṭṭhi hoti, hirī hoti, ottappaṃ hoti, kāyapassaddhi 9 hoti, cittapassaddhi 10 hoti, kāyalahutā hoti, cittalahutā hoti, kāyamudutā hoti, cittamudutā hoti, kāyakammaññatā hoti, cittakammaññatā hoti, kāyapāguññatā hoti, cittapāguññatā hoti, kāyujukatā 11 hoti, cittujukatā 12 hoti, sati hoti, sampajaññaṃ hoti, samatho hoti, vipassanā hoti, paggāho hoti, avikkhepo hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā.

    २. कतमो तस्मिं समये फस्सो होति? यो तस्मिं समये फस्सो फुसना संफुसना संफुसितत्तं – अयं तस्मिं समये फस्सो होति।

    2. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti? Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā saṃphusanā saṃphusitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.

    ३. कतमा तस्मिं समये वेदना होति? यं तस्मिं समये तज्‍जामनोविञ्‍ञाणधातुसम्फस्सजं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं तस्मिं समये वेदना होति।

    3. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye tajjāmanoviññāṇadhātusamphassajaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti.

    ४. कतमा तस्मिं समये सञ्‍ञा होति? या तस्मिं समये तज्‍जामनोविञ्‍ञाणधातुसम्फस्सजा सञ्‍ञा सञ्‍जानना सञ्‍जानितत्तं – अयं तस्मिं समये सञ्‍ञा होति।

    4. Katamā tasmiṃ samaye saññā hoti? Yā tasmiṃ samaye tajjāmanoviññāṇadhātusamphassajā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye saññā hoti.

    ५. कतमा तस्मिं समये चेतना होति? या तस्मिं समये तज्‍जामनोविञ्‍ञाणधातुसम्फस्सजा चेतना सञ्‍चेतना चेतयितत्तं 13 – अयं तस्मिं समये चेतना होति।

    5. Katamā tasmiṃ samaye cetanā hoti? Yā tasmiṃ samaye tajjāmanoviññāṇadhātusamphassajā cetanā sañcetanā cetayitattaṃ 14 – ayaṃ tasmiṃ samaye cetanā hoti.

    ६. कतमं तस्मिं समये चित्तं होति? यं तस्मिं समये चित्तं मनो मानसं हदयं पण्डरं मनो मनायतनं मनिन्द्रियं विञ्‍ञाणं विञ्‍ञाणक्खन्धो तज्‍जामनोविञ्‍ञाणधातु – इदं तस्मिं समये चित्तं होति।

    6. Katamaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti.

    ७. कतमो तस्मिं समये वितक्‍को होति? यो तस्मिं समये तक्‍को वितक्‍को सङ्कप्पो अप्पना ब्यप्पना चेतसो अभिनिरोपना सम्मासङ्कप्पो – अयं तस्मिं समये वितक्‍को होति।

    7. Katamo tasmiṃ samaye vitakko hoti? Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā byappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo – ayaṃ tasmiṃ samaye vitakko hoti.

    ८. कतमो तस्मिं समये विचारो होति? यो तस्मिं समये चारो विचारो अनुविचारो उपविचारो चित्तस्स अनुसन्धानता अनुपेक्खनता – अयं तस्मिं समये विचारो होति।

    8. Katamo tasmiṃ samaye vicāro hoti? Yo tasmiṃ samaye cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhānatā anupekkhanatā – ayaṃ tasmiṃ samaye vicāro hoti.

    ९. कतमा तस्मिं समये पीति होति? या तस्मिं समये पीति पामोज्‍जं आमोदना पमोदना हासो पहासो वित्ति ओदग्यं अत्तमनता चित्तस्स – अयं तस्मिं समये पीति होति।

    9. Katamā tasmiṃ samaye pīti hoti? Yā tasmiṃ samaye pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ tasmiṃ samaye pīti hoti.

    १०. कतमं तस्मिं समये सुखं होति? यं तस्मिं समये चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – इदं तस्मिं समये सुखं होति।

    10. Katamaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti.

    ११. कतमा तस्मिं समये चित्तस्सेकग्गता होति? या तस्मिं समये चित्तस्स ठिति सण्ठिति अवट्ठिति अविसाहारो अविक्खेपो अविसाहटमानसता समथो समाधिन्द्रियं समाधिबलं सम्मासमाधि – अयं तस्मिं समये चित्तस्सेकग्गता होति।

    11. Katamā tasmiṃ samaye cittassekaggatā hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ tasmiṃ samaye cittassekaggatā hoti.

    १२. कतमं तस्मिं समये सद्धिन्द्रियं होति? या तस्मिं समये सद्धा सद्दहना ओकप्पना अभिप्पसादो सद्धा सद्धिन्द्रियं सद्धाबलं – इदं तस्मिं समये सद्धिन्द्रियं होति।

    12. Katamaṃ tasmiṃ samaye saddhindriyaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye saddhā saddahanā okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ – idaṃ tasmiṃ samaye saddhindriyaṃ hoti.

    १३. कतमं तस्मिं समये वीरियिन्द्रियं होति? यो तस्मिं समये चेतसिको वीरियारम्भो 15 निक्‍कमो परक्‍कमो उय्यामो वायामो उस्साहो उस्सोळ्ही 16 थामो धिति असिथिलपरक्‍कमता अनिक्खित्तछन्दता अनिक्खित्तधुरता धुरसम्पग्गाहो वीरियं वीरियिन्द्रियं वीरियबलं सम्मावायामो – इदं तस्मिं समये वीरियिन्द्रियं होति।

    13. Katamaṃ tasmiṃ samaye vīriyindriyaṃ hoti? Yo tasmiṃ samaye cetasiko vīriyārambho 17 nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī 18 thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho vīriyaṃ vīriyindriyaṃ vīriyabalaṃ sammāvāyāmo – idaṃ tasmiṃ samaye vīriyindriyaṃ hoti.

    १४. कतमं तस्मिं समये सतिन्द्रियं होति? या तस्मिं समये सति अनुस्सति पटिस्सति सति सरणता धारणता अपिलापनता असम्मुस्सनता सति सतिन्द्रियं सतिबलं सम्मासति – इदं तस्मिं समये सतिन्द्रियं होति।

    14. Katamaṃ tasmiṃ samaye satindriyaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – idaṃ tasmiṃ samaye satindriyaṃ hoti.

    १५. कतमं तस्मिं समये समाधिन्द्रियं होति? या तस्मिं समये चित्तस्स ठिति सण्ठिति अवट्ठिति अविसाहारो अविक्खेपो अविसाहटमानसता समथो समाधिन्द्रियं समाधिबलं सम्मासमाधि – इदं तस्मिं समये समाधिन्द्रियं होति।

    15. Katamaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – idaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti.

    १६. कतमं तस्मिं समये पञ्‍ञिन्द्रियं होति? या तस्मिं समये पञ्‍ञा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो सल्‍लक्खणा उपलक्खणा पच्‍चुपलक्खणा पण्डिच्‍चं कोसल्‍लं नेपुञ्‍ञं वेभब्या चिन्ता उपपरिक्खा भूरी मेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजञ्‍ञं पतोदो पञ्‍ञा पञ्‍ञिन्द्रियं पञ्‍ञाबलं पञ्‍ञासत्थं पञ्‍ञापासादो पञ्‍ञाआलोको पञ्‍ञाओभासो पञ्‍ञापज्‍जोतो पञ्‍ञारतनं अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि – इदं तस्मिं समये पञ्‍ञिन्द्रियं होति।

    16. Katamaṃ tasmiṃ samaye paññindriyaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tasmiṃ samaye paññindriyaṃ hoti.

    १७. कतमं तस्मिं समये मनिन्द्रियं होति? यं तस्मिं समये चित्तं मनो मानसं हदयं पण्डरं मनो मनायतनं मनिन्द्रियं विञ्‍ञाणं विञ्‍ञाणक्खन्धो तज्‍जामनोविञ्‍ञाणधातु – इदं तस्मिं समये मनिन्द्रियं होति।

    17. Katamaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti.

    १८. कतमं तस्मिं समये सोमनस्सिन्द्रियं होति? यं तस्मिं समये चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – इदं तस्मिं समये सोमनस्सिन्द्रियं होति।

    18. Katamaṃ tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti.

    १९. कतमं तस्मिं समये जीवितिन्द्रियं होति? यो तेसं अरूपीनं धम्मानं आयु ठिति यपना यापना इरियना 19 वत्तना पालना जीवितं जीवितिन्द्रियं – इदं तस्मिं समये जीवितिन्द्रियं होति।

    19. Katamaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti? Yo tesaṃ arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā 20 vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ – idaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti.

    २०. कतमा तस्मिं समये सम्मादिट्ठि होति? या तस्मिं समये पञ्‍ञा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो सल्‍लक्खणा उपलक्खणा पच्‍चुपलक्खणा पण्डिच्‍चं कोसल्‍लं नेपुञ्‍ञं वेभब्या चिन्ता उपपरिक्खा भूरी मेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजञ्‍ञं पतोदो पञ्‍ञा पञ्‍ञिन्द्रियं पञ्‍ञाबलं पञ्‍ञासत्थं पञ्‍ञापासादो पञ्‍ञाआलोको पञ्‍ञाओभासो पञ्‍ञापज्‍जोतो पञ्‍ञारतनं अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि – अयं तस्मिं समये सम्मादिट्ठि होति।

    20. Katamā tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti.

    २१. कतमो तस्मिं समये सम्मासङ्कप्पो होति? यो तस्मिं समये तक्‍को वितक्‍को सङ्कप्पो अप्पना ब्यप्पना चेतसो अभिनिरोपना सम्मासङ्कप्पो – अयं तस्मिं समये सम्मासङ्कप्पो होति।

    21. Katamo tasmiṃ samaye sammāsaṅkappo hoti? Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā byappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo – ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsaṅkappo hoti.

    २२. कतमो तस्मिं समये सम्मावायामो होति? यो तस्मिं समये चेतसिको वीरियारम्भो निक्‍कमो परक्‍कमो उय्यामो वायामो उस्साहो उस्सोळ्ही थामो धिति असिथिलपरक्‍कमता अनिक्खित्तछन्दता अनिक्खित्तधुरता धुरसम्पग्गाहो वीरियं वीरियिन्द्रियं वीरियबलं सम्मावायामो – अयं तस्मिं समये सम्मावायामो होति।

    22. Katamo tasmiṃ samaye sammāvāyāmo hoti? Yo tasmiṃ samaye cetasiko vīriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho vīriyaṃ vīriyindriyaṃ vīriyabalaṃ sammāvāyāmo – ayaṃ tasmiṃ samaye sammāvāyāmo hoti.

    २३. कतमा तस्मिं समये सम्मासति होति? या तस्मिं समये सति अनुस्सति पटिस्सति सति सरणता धारणता अपिलापनता असम्मुस्सनता सति सतिन्द्रियं सतिबलं सम्मासति – अयं तस्मिं समये सम्मासति होति।

    23. Katamā tasmiṃ samaye sammāsati hoti? Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsati hoti.

    २४. कतमो तस्मिं समये सम्मासमाधि होति? या तस्मिं समये चित्तस्स ठिति सण्ठिति अवट्ठिति अविसाहारो अविक्खेपो अविसाहटमानसता समथो समाधिन्द्रियं समाधिबलं सम्मासमाधि – अयं तस्मिं समये सम्मासमाधि होति।

    24. Katamo tasmiṃ samaye sammāsamādhi hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsamādhi hoti.

    २५. कतमं तस्मिं समये सद्धाबलं होति? या तस्मिं समये सद्धा सद्दहना ओकप्पना अभिप्पसादो सद्धा सद्धिन्द्रियं सद्धाबलं – इदं तस्मिं समये सद्धाबलं होति।

    25. Katamaṃ tasmiṃ samaye saddhābalaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye saddhā saddahanā okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ – idaṃ tasmiṃ samaye saddhābalaṃ hoti.

    २६. कतमं तस्मिं समये वीरियबलं होति? यो तस्मिं समये चेतसिको वीरियारम्भो निक्‍कमो परक्‍कमो उय्यामो वायामो उस्साहो उस्सोळ्ही थामो धिति असिथिलपरक्‍कमता अनिक्खित्तछन्दता अनिक्खित्तधुरता धुरसम्पग्गाहो वीरियं वीरियिन्द्रियं वीरियबलं सम्मावायामो – इदं तस्मिं समये वीरियबलं होति।

    26. Katamaṃ tasmiṃ samaye vīriyabalaṃ hoti? Yo tasmiṃ samaye cetasiko vīriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho vīriyaṃ vīriyindriyaṃ vīriyabalaṃ sammāvāyāmo – idaṃ tasmiṃ samaye vīriyabalaṃ hoti.

    २७. कतमं तस्मिं समये सतिबलं होति? या तस्मिं समये सति अनुस्सति पटिस्सति सति सरणता धारणता अपिलापनता असम्मुस्सनता सति सतिन्द्रियं सतिबलं सम्मासति – इदं तस्मिं समये सतिबलं होति।

    27. Katamaṃ tasmiṃ samaye satibalaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – idaṃ tasmiṃ samaye satibalaṃ hoti.

    २८. कतमं तस्मिं समये समाधिबलं होति? या तस्मिं समये चित्तस्स ठिति सण्ठिति अवट्ठिति अविसाहारो अविक्खेपो अविसाहटमानसता समथो समाधिन्द्रियं समाधिबलं सम्मासमाधि – इदं तस्मिं समये समाधिबलं होति।

    28. Katamaṃ tasmiṃ samaye samādhibalaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – idaṃ tasmiṃ samaye samādhibalaṃ hoti.

    २९. कतमं तस्मिं समये पञ्‍ञाबलं होति? या तस्मिं समये पञ्‍ञा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो सल्‍लक्खणा उपलक्खणा पच्‍चुपलक्खणा पण्डिच्‍चं कोसल्‍लं नेपुञ्‍ञं वेभब्या चिन्ता उपपरिक्खा भूरी मेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजञ्‍ञं पतोदो पञ्‍ञा पञ्‍ञिन्द्रियं पञ्‍ञाबलं पञ्‍ञासत्थं पञ्‍ञापासादो पञ्‍ञाआलोको पञ्‍ञाओभासो पञ्‍ञापज्‍जोतो पञ्‍ञारतनं अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि – इदं तस्मिं समये पञ्‍ञाबलं होति।

    29. Katamaṃ tasmiṃ samaye paññābalaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tasmiṃ samaye paññābalaṃ hoti.

    ३०. कतमं तस्मिं समये हिरिबलं होति? यं तस्मिं समये हिरीयति हिरियितब्बेन हिरीयति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया – इदं तस्मिं समये हिरिबलं होति।

    30. Katamaṃ tasmiṃ samaye hiribalaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye hirīyati hiriyitabbena hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ tasmiṃ samaye hiribalaṃ hoti.

    ३१. कतमं तस्मिं समये ओत्तप्पबलं होति? यं तस्मिं समये ओत्तप्पति ओत्तप्पितब्बेन ओत्तप्पति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया – इदं तस्मिं समये ओत्तप्पबलं होति।

    31. Katamaṃ tasmiṃ samaye ottappabalaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye ottappati ottappitabbena ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ tasmiṃ samaye ottappabalaṃ hoti.

    ३२. कतमो तस्मिं समये अलोभो होति? यो तस्मिं समये अलोभो अलुब्भना अलुब्भितत्तं असारागो असारज्‍जना असारज्‍जितत्तं अनभिज्झा अलोभो कुसलमूलं – अयं तस्मिं समये अलोभो होति।

    32. Katamo tasmiṃ samaye alobho hoti? Yo tasmiṃ samaye alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye alobho hoti.

    ३३. कतमो तस्मिं समये अदोसो होति? यो तस्मिं समये अदोसो अदुस्सना अदुस्सितत्तं 21 अब्यापादो अब्यापज्‍जो अदोसो कुसलमूलं – अयं तस्मिं समये अदोसो होति?

    33. Katamo tasmiṃ samaye adoso hoti? Yo tasmiṃ samaye adoso adussanā adussitattaṃ 22 abyāpādo abyāpajjo adoso kusalamūlaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye adoso hoti?

    ३४. कतमो तस्मिं समये अमोहो होति? या तस्मिं समये पञ्‍ञा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो सल्‍लक्खणा उपलक्खणा पच्‍चुपलक्खणा पण्डिच्‍चं कोसल्‍लं नेपुञ्‍ञं वेभब्या चिन्ता उपपरिक्खा भूरी मेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजञ्‍ञं पतोदो पञ्‍ञा पञ्‍ञिन्द्रियं पञ्‍ञाबलं पञ्‍ञासत्थं पञ्‍ञापासादो पञ्‍ञाआलोको पञ्‍ञाओभासो पञ्‍ञापज्‍जोतो पञ्‍ञारतनं अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि अमोहो कुसलमूलं – अयं तस्मिं समये अमोहो होति।

    34. Katamo tasmiṃ samaye amoho hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi amoho kusalamūlaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye amoho hoti.

    ३५. कतमा तस्मिं समये अनभिज्झा होति? यो तस्मिं समये अलोभो अलुब्भना अलुब्भितत्तं असारागो असारज्‍जना असारज्‍जितत्तं अनभिज्झा अलोभो कुसलमूलं – अयं तस्मिं समये अनभिज्झा होति।

    35. Katamā tasmiṃ samaye anabhijjhā hoti? Yo tasmiṃ samaye alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye anabhijjhā hoti.

    ३६. कतमो तस्मिं समये अब्यापादो होति? यो तस्मिं समये अदोसो अदुस्सना अदुस्सितत्तं अब्यापादो अब्यापज्‍जो अदोसो कुसलमूलं – अयं तस्मिं समये अब्यापादो होति।

    36. Katamo tasmiṃ samaye abyāpādo hoti? Yo tasmiṃ samaye adoso adussanā adussitattaṃ abyāpādo abyāpajjo adoso kusalamūlaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye abyāpādo hoti.

    ३७. कतमा तस्मिं समये सम्मादिट्ठि होति? या तस्मिं समये पञ्‍ञा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो सल्‍लक्खणा उपलक्खणा पच्‍चुपलक्खणा पण्डिच्‍चं कोसल्‍लं नेपुञ्‍ञं वेभब्या चिन्ता उपपरिक्खा भूरी मेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजञ्‍ञं पतोदो पञ्‍ञा पञ्‍ञिन्द्रियं पञ्‍ञाबलं पञ्‍ञासत्थं पञ्‍ञापासादो पञ्‍ञाआलोको पञ्‍ञाओभासो पञ्‍ञापज्‍जोतो पञ्‍ञारतनं अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि – अयं तस्मिं समये सम्मादिट्ठि होति।

    37. Katamā tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti.

    ३८. कतमा तस्मिं समये हिरी होति? यं तस्मिं समये हिरीयति हिरियितब्बेन हिरीयति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया – अयं तस्मिं समये हिरी होति।

    38. Katamā tasmiṃ samaye hirī hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye hirīyati hiriyitabbena hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – ayaṃ tasmiṃ samaye hirī hoti.

    ३९. कतमं तस्मिं समये ओत्तप्पं होति? यं तस्मिं समये ओत्तप्पति ओत्तप्पितब्बेन ओत्तप्पति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया – इदं तस्मिं समये ओत्तप्पं होति।

    39. Katamaṃ tasmiṃ samaye ottappaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye ottappati ottappitabbena ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ tasmiṃ samaye ottappaṃ hoti.

    ४०. कतमा तस्मिं समये कायपस्सद्धि होति? या तस्मिं समये वेदनाक्खन्धस्स सञ्‍ञाक्खन्धस्स सङ्खारक्खन्धस्स पस्सद्धि पटिपस्सद्धि 23 पस्सम्भना पटिपस्सम्भना 24 पटिपस्सम्भितत्तं 25 – अयं तस्मिं समये कायपस्सद्धि होति।

    40. Katamā tasmiṃ samaye kāyapassaddhi hoti? Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa passaddhi paṭipassaddhi 26 passambhanā paṭipassambhanā 27 paṭipassambhitattaṃ 28 – ayaṃ tasmiṃ samaye kāyapassaddhi hoti.

    ४१. कतमा तस्मिं समये चित्तपस्सद्धि होति? या तस्मिं समये विञ्‍ञाणक्खन्धस्स पस्सद्धि पटिपस्सद्धि पस्सम्भना पटिपस्सम्भना पटिपस्सम्भितत्तं – अयं तस्मिं समये चित्तपस्सद्धि होति।

    41. Katamā tasmiṃ samaye cittapassaddhi hoti? Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa passaddhi paṭipassaddhi passambhanā paṭipassambhanā paṭipassambhitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye cittapassaddhi hoti.

    ४२. कतमा तस्मिं समये कायलहुता होति? या तस्मिं समये वेदनाक्खन्धस्स सञ्‍ञाक्खन्धस्स सङ्खारक्खन्धस्स लहुता लहुपरिणामता अदन्धनता अवित्थनता – अयं तस्मिं समये कायलहुता होति।

    42. Katamā tasmiṃ samaye kāyalahutā hoti? Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa lahutā lahupariṇāmatā adandhanatā avitthanatā – ayaṃ tasmiṃ samaye kāyalahutā hoti.

    ४३. कतमा तस्मिं समये चित्तलहुता होति? या तस्मिं समये विञ्‍ञाणक्खन्धस्स लहुता लहुपरिणामता अदन्धनता अवित्थनता – अयं तस्मिं समये चित्तलहुता होति।

    43. Katamā tasmiṃ samaye cittalahutā hoti? Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa lahutā lahupariṇāmatā adandhanatā avitthanatā – ayaṃ tasmiṃ samaye cittalahutā hoti.

    ४४. कतमा तस्मिं समये कायमुदुता होति? या तस्मिं समये वेदनाक्खन्धस्स सञ्‍ञाक्खन्धस्स सङ्खारक्खन्धस्स मुदुता मद्दवता अकक्खळता अकथिनता – अयं तस्मिं समये कायमुदुता होति।

    44. Katamā tasmiṃ samaye kāyamudutā hoti? Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa mudutā maddavatā akakkhaḷatā akathinatā – ayaṃ tasmiṃ samaye kāyamudutā hoti.

    ४५. कतमा तस्मिं समये चित्तमुदुता होति? या तस्मिं समये विञ्‍ञाणक्खन्धस्स मुदुता मद्दवता अकक्खळता अकथिनता – अयं तस्मिं समये चित्तमुदुता होति।

    45. Katamā tasmiṃ samaye cittamudutā hoti? Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa mudutā maddavatā akakkhaḷatā akathinatā – ayaṃ tasmiṃ samaye cittamudutā hoti.

    ४६. कतमा तस्मिं समये कायकम्मञ्‍ञता होति? या तस्मिं समये वेदनाक्खन्धस्स सञ्‍ञाक्खन्धस्स सङ्खारक्खन्धस्स कम्मञ्‍ञता कम्मञ्‍ञत्तं कम्मञ्‍ञभावो – अयं तस्मिं समये कायकम्मञ्‍ञता होति।

    46. Katamā tasmiṃ samaye kāyakammaññatā hoti? Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa kammaññatā kammaññattaṃ kammaññabhāvo – ayaṃ tasmiṃ samaye kāyakammaññatā hoti.

    ४७. कतमा तस्मिं समये चित्तकम्मञ्‍ञता होति? या तस्मिं समये विञ्‍ञाणक्खन्धस्स कम्मञ्‍ञता कम्मञ्‍ञत्तं कम्मञ्‍ञभावो – अयं तस्मिं समये चित्तकम्मञ्‍ञता होति।

    47. Katamā tasmiṃ samaye cittakammaññatā hoti? Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa kammaññatā kammaññattaṃ kammaññabhāvo – ayaṃ tasmiṃ samaye cittakammaññatā hoti.

    ४८. कतमा तस्मिं समये कायपागुञ्‍ञता होति? या तस्मिं समये वेदनाक्खन्धस्स सञ्‍ञाक्खन्धस्स सङ्खारक्खन्धस्स पगुणता पगुणत्तं पगुणभावो – अयं तस्मिं समये कायपागुञ्‍ञता होति।

    48. Katamā tasmiṃ samaye kāyapāguññatā hoti? Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa paguṇatā paguṇattaṃ paguṇabhāvo – ayaṃ tasmiṃ samaye kāyapāguññatā hoti.

    ४९. कतमा तस्मिं समये चित्तपागुञ्‍ञता होति? या तस्मिं समये विञ्‍ञाणक्खन्धस्स पगुणता पगुणत्तं पगुणभावो – अयं तस्मिं समये चित्तपागुञ्‍ञता होति।

    49. Katamā tasmiṃ samaye cittapāguññatā hoti? Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa paguṇatā paguṇattaṃ paguṇabhāvo – ayaṃ tasmiṃ samaye cittapāguññatā hoti.

    ५०. कतमा तस्मिं समये कायुजुकता होति? या तस्मिं समये वेदनाक्खन्धस्स सञ्‍ञाक्खन्धस्स सङ्खारक्खन्धस्स उजुता उजुकता अजिम्हता अवङ्कता अकुटिलता – अयं तस्मिं समये कायुजुकता होति।

    50. Katamā tasmiṃ samaye kāyujukatā hoti? Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa ujutā ujukatā ajimhatā avaṅkatā akuṭilatā – ayaṃ tasmiṃ samaye kāyujukatā hoti.

    ५१. कतमा तस्मिं समये चित्तुजुकता होति? या तस्मिं समये विञ्‍ञाणक्खन्धस्स उजुता उजुकता अजिम्हता अवङ्कता अकुटिलता – अयं तस्मिं समये चित्तुजुकता होति।

    51. Katamā tasmiṃ samaye cittujukatā hoti? Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa ujutā ujukatā ajimhatā avaṅkatā akuṭilatā – ayaṃ tasmiṃ samaye cittujukatā hoti.

    ५२. कतमा तस्मिं समये सति होति? या तस्मिं समये सति अनुस्सति पटिस्सति सति सरणता धारणता अपिलापनता असम्मुस्सनता सति सतिन्द्रियं सतिबलं सम्मासति – अयं तस्मिं समये सति होति।

    52. Katamā tasmiṃ samaye sati hoti? Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – ayaṃ tasmiṃ samaye sati hoti.

    ५३. कतमं तस्मिं समये सम्पजञ्‍ञं होति? या तस्मिं समये पञ्‍ञा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो सल्‍लक्खणा उपलक्खणा पच्‍चुपलक्खणा पण्डिच्‍चं कोसल्‍लं नेपुञ्‍ञं वेभब्या चिन्ता उपपरिक्खा भूरी मेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजञ्‍ञं पतोदो पञ्‍ञा पञ्‍ञिन्द्रियं पञ्‍ञाबलं पञ्‍ञासत्थं पञ्‍ञापासादो पञ्‍ञाआलोको पञ्‍ञाओभासो पञ्‍ञापज्‍जोतो पञ्‍ञारतनं अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि – इदं तस्मिं समये सम्पजञ्‍ञं होति।

    53. Katamaṃ tasmiṃ samaye sampajaññaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tasmiṃ samaye sampajaññaṃ hoti.

    ५४. कतमो तस्मिं समये समथो होति? या तस्मिं समये चित्तस्स ठिति सण्ठिति अवट्ठिति अविसाहारो अविक्खेपो अविसाहटमानसता समथो समाधिन्द्रियं समाधिबलं सम्मासमाधि – अयं तस्मिं समये समथो होति।

    54. Katamo tasmiṃ samaye samatho hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ tasmiṃ samaye samatho hoti.

    ५५. कतमा तस्मिं समये विपस्सना होति? या तस्मिं समये पञ्‍ञा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो सल्‍लक्खणा उपलक्खणा पच्‍चुपलक्खणा पण्डिच्‍चं कोसल्‍लं नेपुञ्‍ञं वेभब्या चिन्ता उपपरिक्खा भूरी मेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजञ्‍ञं पतोदो पञ्‍ञा पञ्‍ञिन्द्रियं पञ्‍ञाबलं पञ्‍ञासत्थं पञ्‍ञापासादो पञ्‍ञाआलोको पञ्‍ञाओभासो पञ्‍ञापज्‍जोतो पञ्‍ञारतनं अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि – अयं तस्मिं समये विपस्सना होति।

    55. Katamā tasmiṃ samaye vipassanā hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ tasmiṃ samaye vipassanā hoti.

    ५६. कतमो तस्मिं समये पग्गाहो होति? यो तस्मिं समये चेतसिको वीरियारम्भो निक्‍कमो परक्‍कमो उय्यामो वायामो उस्साहो उस्सोळ्ही थामो धिति असिथिलपरक्‍कमता अनिक्खित्तछन्दता अनिक्खित्तधुरता धुरसम्पग्गाहो वीरियं वीरियिन्द्रियं वीरियबलं सम्मावायामो – अयं तस्मिं समये पग्गाहो होति।

    56. Katamo tasmiṃ samaye paggāho hoti? Yo tasmiṃ samaye cetasiko vīriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho vīriyaṃ vīriyindriyaṃ vīriyabalaṃ sammāvāyāmo – ayaṃ tasmiṃ samaye paggāho hoti.

    ५७. कतमो तस्मिं समये अविक्खेपो होति? या तस्मिं समये चित्तस्स ठिति सण्ठिति अवट्ठिति अविसाहारो अविक्खेपो अविसाहटमानसता समथो समाधिन्द्रियं समाधिबलं सम्मासमाधि – अयं तस्मिं समये अविक्खेपो होति।

    57. Katamo tasmiṃ samaye avikkhepo hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ tasmiṃ samaye avikkhepo hoti.

    ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा – इमे धम्मा कुसला।

    Ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā.

    पदभाजनीयं।

    Padabhājanīyaṃ.

    पठमभाणवारो।

    Paṭhamabhāṇavāro.

    कोट्ठासवारो

    Koṭṭhāsavāro

    ५८. तस्मिं खो पन समये चत्तारो खन्धा होन्ति, द्वायतनानि होन्ति, द्वे धातुयो होन्ति, तयो आहारा होन्ति, अट्ठिन्द्रियानि होन्ति, पञ्‍चङ्गिकं झानं होति, पञ्‍चङ्गिको मग्गो होति, सत्त बलानि होन्ति, तयो हेतू होन्ति, एको फस्सो होति, एका वेदना होति, एका सञ्‍ञा होति, एका चेतना होति, एकं चित्तं होति, एको वेदनाक्खन्धो होति, एको सञ्‍ञाक्खन्धो होति, एको सङ्खारक्खन्धो होति, एको विञ्‍ञाणक्खन्धो होति, एकं मनायतनं होति, एकं मनिन्द्रियं होति, एका मनोविञ्‍ञाणधातु होति, एकं धम्मायतनं होति, एका धम्मधातु होति; ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा – इमे धम्मा कुसला।

    58. Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, aṭṭhindriyāni honti, pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti, pañcaṅgiko maggo hoti, satta balāni honti, tayo hetū honti, eko phasso hoti, ekā vedanā hoti, ekā saññā hoti, ekā cetanā hoti, ekaṃ cittaṃ hoti, eko vedanākkhandho hoti, eko saññākkhandho hoti, eko saṅkhārakkhandho hoti, eko viññāṇakkhandho hoti, ekaṃ manāyatanaṃ hoti, ekaṃ manindriyaṃ hoti, ekā manoviññāṇadhātu hoti, ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā.

    ५९. कतमे तस्मिं समये चत्तारो खन्धा होन्ति? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्‍ञाणक्खन्धो।

    59. Katame tasmiṃ samaye cattāro khandhā honti? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho.

    ६०. कतमो तस्मिं समये वेदनाक्खन्धो होति? यं तस्मिं समये चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं तस्मिं समये वेदनाक्खन्धो होति।

    60. Katamo tasmiṃ samaye vedanākkhandho hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ tasmiṃ samaye vedanākkhandho hoti.

    ६१. कतमो तस्मिं समये सञ्‍ञाक्खन्धो होति? या तस्मिं समये सञ्‍ञा सञ्‍जानना सञ्‍जानितत्तं – अयं तस्मिं समये सञ्‍ञाक्खन्धो होति।

    61. Katamo tasmiṃ samaye saññākkhandho hoti? Yā tasmiṃ samaye saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye saññākkhandho hoti.

    ६२. कतमो तस्मिं समये सङ्खारक्खन्धो होति? फस्सो चेतना वितक्‍को विचारो पीति चित्तस्सेकग्गता सद्धिन्द्रियं वीरियिन्द्रियं सतिन्द्रियं समाधिन्द्रियं पञ्‍ञिन्द्रियं जीवितिन्द्रियं सम्मादिट्ठि सम्मासङ्कप्पो सम्मावायामो सम्मासति सम्मासमाधि सद्धाबलं वीरियबलं सतिबलं समाधिबलं पञ्‍ञाबलं हिरिबलं ओत्तप्पबलं अलोभो अदोसो अमोहो अनभिज्झा अब्यापादो सम्मादिट्ठि हिरी ओत्तप्पं कायपस्सद्धि चित्तपस्सद्धि कायलहुता चित्तलहुता कायमुदुता चित्तमुदुता कायकम्मञ्‍ञता चित्तकम्मञ्‍ञता कायपागुञ्‍ञता चित्तपागुञ्‍ञता कायुजुकता चित्तुजुकता सति सम्पजञ्‍ञं समथो विपस्सना पग्गाहो अविक्खेपो; ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा ठपेत्वा 29 वेदनाक्खन्धं ठपेत्वा सञ्‍ञाक्खन्धं ठपेत्वा विञ्‍ञाणक्खन्धं – अयं तस्मिं समये सङ्खारक्खन्धो होति।

    62. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti? Phasso cetanā vitakko vicāro pīti cittassekaggatā saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi saddhābalaṃ vīriyabalaṃ satibalaṃ samādhibalaṃ paññābalaṃ hiribalaṃ ottappabalaṃ alobho adoso amoho anabhijjhā abyāpādo sammādiṭṭhi hirī ottappaṃ kāyapassaddhi cittapassaddhi kāyalahutā cittalahutā kāyamudutā cittamudutā kāyakammaññatā cittakammaññatā kāyapāguññatā cittapāguññatā kāyujukatā cittujukatā sati sampajaññaṃ samatho vipassanā paggāho avikkhepo; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā 30 vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti.

    ६३. कतमो तस्मिं समये विञ्‍ञाणक्खन्धो होति ? यं तस्मिं समये चित्तं मनो मानसं हदयं पण्डरं मनो मनायतनं मनिन्द्रियं विञ्‍ञाणं विञ्‍ञाणक्खन्धो तज्‍जामनोविञ्‍ञाणधातु – अयं तस्मिं समये विञ्‍ञाणक्खन्धो होति।

    63. Katamo tasmiṃ samaye viññāṇakkhandho hoti ? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – ayaṃ tasmiṃ samaye viññāṇakkhandho hoti.

    इमे तस्मिं समये चत्तारो खन्धा होन्ति।

    Ime tasmiṃ samaye cattāro khandhā honti.

    ६४. कतमानि तस्मिं समये द्वायतनानि होन्ति? मनायतनं धम्मायतनं।

    64. Katamāni tasmiṃ samaye dvāyatanāni honti? Manāyatanaṃ dhammāyatanaṃ.

    ६५. कतमं तस्मिं समये मनायतनं होति? यं तस्मिं समये चित्तं मनो मानसं हदयं पण्डरं मनो मनायतनं मनिन्द्रियं विञ्‍ञाणं विञ्‍ञाणक्खन्धो तज्‍जामनोविञ्‍ञाणधातु – इदं तस्मिं समये मनायतनं होति।

    65. Katamaṃ tasmiṃ samaye manāyatanaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ tasmiṃ samaye manāyatanaṃ hoti.

    ६६. कतमं तस्मिं समये धम्मायतनं होति? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं तस्मिं समये धम्मायतनं होति।

    66. Katamaṃ tasmiṃ samaye dhammāyatanaṃ hoti? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ tasmiṃ samaye dhammāyatanaṃ hoti.

    इमानि तस्मिं समये द्वायतनानि होन्ति।

    Imāni tasmiṃ samaye dvāyatanāni honti.

    ६७. कतमा तस्मिं समये द्वे धातुयो होन्ति? मनोविञ्‍ञाणधातु, धम्मधातु।

    67. Katamā tasmiṃ samaye dve dhātuyo honti? Manoviññāṇadhātu, dhammadhātu.

    ६८. कतमा तस्मिं समये मनोविञ्‍ञाणधातु होति? यं तस्मिं समये चित्तं मनो मानसं हदयं पण्डरं मनो मनायतनं मनिन्द्रियं विञ्‍ञाणं विञ्‍ञाणक्खन्धो तज्‍जामनोविञ्‍ञाणधातु – अयं तस्मिं समये मनोविञ्‍ञाणधातु होति।

    68. Katamā tasmiṃ samaye manoviññāṇadhātu hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – ayaṃ tasmiṃ samaye manoviññāṇadhātu hoti.

    ६९. कतमा तस्मिं समये धम्मधातु होति? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – अयं तस्मिं समये धम्मधातु होति।

    69. Katamā tasmiṃ samaye dhammadhātu hoti? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ayaṃ tasmiṃ samaye dhammadhātu hoti.

    इमा तस्मिं समये द्वे धातुयो होन्ति।

    Imā tasmiṃ samaye dve dhātuyo honti.

    ७०. कतमे तस्मिं समये तयो आहारा होन्ति? फस्साहारो, मनोसञ्‍चेतनाहारो , विञ्‍ञाणाहारो।

    70. Katame tasmiṃ samaye tayo āhārā honti? Phassāhāro, manosañcetanāhāro , viññāṇāhāro.

    ७१. कतमो तस्मिं समये फस्साहारो होति? यो तस्मिं समये फस्सो फुसना संफुसना संफुसितत्तं – अयं तस्मिं समये फस्साहारो होति।

    71. Katamo tasmiṃ samaye phassāhāro hoti? Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā saṃphusanā saṃphusitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye phassāhāro hoti.

    ७२. कतमो तस्मिं समये मनोसञ्‍चेतनाहारो होति? या तस्मिं समये चेतना सञ्‍चेतना चेतयितत्तं – अयं तस्मिं समये मनोसञ्‍चेतनाहारो होति।

    72. Katamo tasmiṃ samaye manosañcetanāhāro hoti? Yā tasmiṃ samaye cetanā sañcetanā cetayitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye manosañcetanāhāro hoti.

    ७३. कतमो तस्मिं समये विञ्‍ञाणाहारो होति? यं तस्मिं समये चित्तं मनो मानसं हदयं पण्डरं मनो मनायतनं मनिन्द्रियं विञ्‍ञाणं विञ्‍ञाणक्खन्धो तज्‍जामनोविञ्‍ञाणधातु – अयं तस्मिं समये विञ्‍ञाणाहारो होति।

    73. Katamo tasmiṃ samaye viññāṇāhāro hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – ayaṃ tasmiṃ samaye viññāṇāhāro hoti.

    इमे तस्मिं समये तयो आहारा होन्ति।

    Ime tasmiṃ samaye tayo āhārā honti.

    ७४. कतमानि तस्मिं समये अट्ठिन्द्रियानि होन्ति? सद्धिन्द्रियं, वीरियिन्द्रियं, सतिन्द्रियं, समाधिन्द्रियं, पञ्‍ञिन्द्रियं, मनिन्द्रियं, सोमनस्सिन्द्रियं, जीवितिन्द्रियं।

    74. Katamāni tasmiṃ samaye aṭṭhindriyāni honti? Saddhindriyaṃ, vīriyindriyaṃ, satindriyaṃ, samādhindriyaṃ, paññindriyaṃ, manindriyaṃ, somanassindriyaṃ, jīvitindriyaṃ.

    ७५. कतमं तस्मिं समये सद्धिन्द्रियं होति? या तस्मिं समये सद्धा सद्दहना ओकप्पना अभिप्पसादो सद्धा सद्धिन्द्रियं सद्धाबलं – इदं तस्मिं समये सद्धिन्द्रियं होति।

    75. Katamaṃ tasmiṃ samaye saddhindriyaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye saddhā saddahanā okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ – idaṃ tasmiṃ samaye saddhindriyaṃ hoti.

    ७६. कतमं तस्मिं समये वीरियिन्द्रियं होति? यो तस्मिं समये चेतसिको वीरियारम्भो निक्‍कमो परक्‍कमो उय्यामो वायामो उस्साहो उस्सोळ्ही थामो धिति असिथिलपरक्‍कमता अनिक्खित्तछन्दता अनिक्खित्तधुरता धुरसम्पग्गाहो वीरियं वीरियिन्द्रियं वीरियबलं सम्मावायामो – इदं तस्मिं समये वीरियिन्द्रियं होति।

    76. Katamaṃ tasmiṃ samaye vīriyindriyaṃ hoti? Yo tasmiṃ samaye cetasiko vīriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho vīriyaṃ vīriyindriyaṃ vīriyabalaṃ sammāvāyāmo – idaṃ tasmiṃ samaye vīriyindriyaṃ hoti.

    ७७. कतमं तस्मिं समये सतिन्द्रियं होति? या तस्मिं समये सति अनुस्सति पटिस्सति सति सरणता धारणता अपिलापनता असम्मुस्सनता सति सतिन्द्रियं सतिबलं सम्मासति – इदं तस्मिं समये सतिन्द्रियं होति।

    77. Katamaṃ tasmiṃ samaye satindriyaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – idaṃ tasmiṃ samaye satindriyaṃ hoti.

    ७८. कतमं तस्मिं समये समाधिन्द्रियं होति? या तस्मिं समये चित्तस्स ठिति सण्ठिति अवट्ठिति अविसाहारो अविक्खेपो अविसाहटमानसता समथो समाधिन्द्रियं समाधिबलं सम्मासमाधि – इदं तस्मिं समये समाधिन्द्रियं होति।

    78. Katamaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – idaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti.

    ७९. कतमं तस्मिं समये पञ्‍ञिन्द्रियं होति? या तस्मिं समये पञ्‍ञा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो सल्‍लक्खणा उपलक्खणा पच्‍चुपलक्खणा पण्डिच्‍चं कोसल्‍लं नेपुञ्‍ञं वेभब्या चिन्ता उपपरिक्खा भूरी मेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजञ्‍ञं पतोदो पञ्‍ञा पञ्‍ञिन्द्रियं पञ्‍ञाबलं पञ्‍ञासत्थं पञ्‍ञापासादो पञ्‍ञाआलोको पञ्‍ञाओभासो पञ्‍ञापज्‍जोतो पञ्‍ञारतनं अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि – इदं तस्मिं समये पञ्‍ञिन्द्रियं होति।

    79. Katamaṃ tasmiṃ samaye paññindriyaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tasmiṃ samaye paññindriyaṃ hoti.

    ८०. कतमं तस्मिं समये मनिन्द्रियं होति? यं तस्मिं समये चित्तं मनो मानसं हदयं पण्डरं मनो मनायतनं मनिन्द्रियं विञ्‍ञाणं विञ्‍ञाणक्खन्धो तज्‍जामनोविञ्‍ञाणधातु – इदं तस्मिं समये मनिन्द्रियं होति।

    80. Katamaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti.

    ८१. कतमं तस्मिं समये सोमनस्सिन्द्रियं होति? यं तस्मिं समये चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – इदं तस्मिं समये सोमनस्सिन्द्रियं होति।

    81. Katamaṃ tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti.

    ८२. कतमं तस्मिं समये जीवितिन्द्रियं होति? यो तेसं अरूपीनं धम्मानं आयु ठिति यपना यापना इरियना वत्तना पालना जीवितं जीवितिन्द्रियं – इदं तस्मिं समये जीवितिन्द्रियं होति ।

    82. Katamaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti? Yo tesaṃ arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ – idaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti .

    इमानि तस्मिं समये अट्ठिन्द्रियानि होन्ति।

    Imāni tasmiṃ samaye aṭṭhindriyāni honti.

    ८३. कतमं तस्मिं समये पञ्‍चङ्गिकं झानं होति? वितक्‍को, विचारो, पीति, सुखं, चित्तस्सेकग्गता।

    83. Katamaṃ tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti? Vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā.

    ८४. कतमो तस्मिं समये वितक्‍को होति? यो तस्मिं समये तक्‍को वितक्‍को सङ्कप्पो अप्पना ब्यप्पना चेतसो अभिनिरोपना सम्मासङ्कप्पो – अयं तस्मिं समये वितक्‍को होति।

    84. Katamo tasmiṃ samaye vitakko hoti? Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā byappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo – ayaṃ tasmiṃ samaye vitakko hoti.

    ८५. कतमो तस्मिं समये विचारो होति? यो तस्मिं समये चारो विचारो अनुविचारो उपविचारो चित्तस्स अनुसन्धानता अनुपेक्खनता – अयं तस्मिं समये विचारो होति।

    85. Katamo tasmiṃ samaye vicāro hoti? Yo tasmiṃ samaye cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhānatā anupekkhanatā – ayaṃ tasmiṃ samaye vicāro hoti.

    ८६. कतमा तस्मिं समये पीति होति? या तस्मिं समये पीति पामोज्‍जं आमोदना पमोदना हासो पहासो वित्ति ओदग्यं अत्तमनता चित्तस्स – अयं तस्मिं समये पीति होति।

    86. Katamā tasmiṃ samaye pīti hoti? Yā tasmiṃ samaye pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ tasmiṃ samaye pīti hoti.

    ८७. कतमं तस्मिं समये सुखं होति? यं तस्मिं समये चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – इदं तस्मिं समये सुखं होति।

    87. Katamaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti.

    ८८. कतमा तस्मिं समये चित्तस्सेकग्गता होति? या तस्मिं समये चित्तस्स ठिति सण्ठिति अवट्ठिति अविसाहारो अविक्खेपो अविसाहटमानसता समथो समाधिन्द्रियं समाधिबलं सम्मासमाधि – अयं तस्मिं समये चित्तस्सेकग्गता होति।

    88. Katamā tasmiṃ samaye cittassekaggatā hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ tasmiṃ samaye cittassekaggatā hoti.

    इदं तस्मिं समये पञ्‍चङ्गिकं झानं होति।

    Idaṃ tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti.

    ८९. कतमो तस्मिं समये पञ्‍चङ्गिको मग्गो होति? सम्मादिट्ठि, सम्मासङ्कप्पो, सम्मावायामो, सम्मासति, सम्मासमाधि।

    89. Katamo tasmiṃ samaye pañcaṅgiko maggo hoti? Sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi.

    ९०. कतमा तस्मिं समये सम्मादिट्ठि होति? या तस्मिं समये पञ्‍ञा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो सल्‍लक्खणा उपलक्खणा पच्‍चुपलक्खणा पण्डिच्‍चं कोसल्‍लं नेपुञ्‍ञं वेभब्या चिन्ता उपपरिक्खा भूरी मेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजञ्‍ञं पतोदो पञ्‍ञा पञ्‍ञिन्द्रियं पञ्‍ञाबलं पञ्‍ञासत्थं पञ्‍ञापासादो पञ्‍ञाआलोको पञ्‍ञाओभासो पञ्‍ञापज्‍जोतो पञ्‍ञारतनं अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि – अयं तस्मिं समये सम्मादिट्ठि होति।

    90. Katamā tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti.

    ९१. कतमो तस्मिं समये सम्मासङ्कप्पो होति? यो तस्मिं समये तक्‍को वितक्‍को सङ्कप्पो अप्पना ब्यप्पना चेतसो अभिनिरोपना सम्मासङ्कप्पो – अयं तस्मिं समये सम्मासङ्कप्पो होति।

    91. Katamo tasmiṃ samaye sammāsaṅkappo hoti? Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā byappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo – ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsaṅkappo hoti.

    ९२. कतमो तस्मिं समये सम्मावायामो होति? यो तस्मिं समये चेतसिको वीरियारम्भो निक्‍कमो परक्‍कमो उय्यामो वायामो उस्साहो उस्सोळ्ही थामो धिति असिथिलपरक्‍कमता अनिक्खित्तछन्दता अनिक्खित्तधुरता धुरसम्पग्गाहो वीरियं वीरियिन्द्रियं वीरियबलं सम्मावायामो – अयं तस्मिं समये सम्मावायामो होति।

    92. Katamo tasmiṃ samaye sammāvāyāmo hoti? Yo tasmiṃ samaye cetasiko vīriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho vīriyaṃ vīriyindriyaṃ vīriyabalaṃ sammāvāyāmo – ayaṃ tasmiṃ samaye sammāvāyāmo hoti.

    ९३. कतमा तस्मिं समये सम्मासति होति? या तस्मिं समये सति अनुस्सति पटिस्सति सति सरणता धारणता अपिलापनता असम्मुस्सनता सति सतिन्द्रियं सतिबलं सम्मासति – अयं तस्मिं समये सम्मासति होति।

    93. Katamā tasmiṃ samaye sammāsati hoti? Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsati hoti.

    ९४. कतमो तस्मिं समये सम्मासमाधि होति? या तस्मिं समये चित्तस्स ठिति सण्ठिति अवट्ठिति अविसाहारो अविक्खेपो अविसाहटमानसता समथो समाधिन्द्रियं समाधिबलं सम्मासमाधि – अयं तस्मिं समये सम्मासमाधि होति।

    94. Katamo tasmiṃ samaye sammāsamādhi hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsamādhi hoti.

    अयं तस्मिं समये पञ्‍चङ्गिको मग्गो होति।

    Ayaṃ tasmiṃ samaye pañcaṅgiko maggo hoti.

    ९५. कतमानि तस्मिं समये सत्त बलानि होन्ति? सद्धाबलं, वीरियबलं, सतिबलं, समाधिबलं, पञ्‍ञाबलं, हिरिबलं, ओत्तप्पबलं।

    95. Katamāni tasmiṃ samaye satta balāni honti? Saddhābalaṃ, vīriyabalaṃ, satibalaṃ, samādhibalaṃ, paññābalaṃ, hiribalaṃ, ottappabalaṃ.

    ९६. कतमं तस्मिं समये सद्धाबलं होति? या तस्मिं समये सद्धा सद्दहना ओकप्पना अभिप्पसादो सद्धा सद्धिन्द्रियं सद्धाबलं – इदं तस्मिं समये सद्धाबलं होति।

    96. Katamaṃ tasmiṃ samaye saddhābalaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye saddhā saddahanā okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ – idaṃ tasmiṃ samaye saddhābalaṃ hoti.

    ९७. कतमं तस्मिं समये वीरियबलं होति? यो तस्मिं समये चेतसिको वीरियारम्भो निक्‍कमो परक्‍कमो उय्यामो वायामो उस्साहो उस्सोळ्ही थामो धिति असिथिलपरक्‍कमता अनिक्खित्तछन्दता अनिक्खित्तधुरता धुरसम्पग्गाहो वीरियं वीरियिन्द्रियं वीरियबलं सम्मावायामो – इदं तस्मिं समये वीरियबलं होति।

    97. Katamaṃ tasmiṃ samaye vīriyabalaṃ hoti? Yo tasmiṃ samaye cetasiko vīriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho vīriyaṃ vīriyindriyaṃ vīriyabalaṃ sammāvāyāmo – idaṃ tasmiṃ samaye vīriyabalaṃ hoti.

    ९८. कतमं तस्मिं समये सतिबलं होति? या तस्मिं समये सति अनुस्सति पटिस्सति सति सरणता धारणता अपिलापनता असम्मुस्सनता सति सतिन्द्रियं सतिबलं सम्मासति – इदं तस्मिं समये सतिबलं होति।

    98. Katamaṃ tasmiṃ samaye satibalaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – idaṃ tasmiṃ samaye satibalaṃ hoti.

    ९९. कतमं तस्मिं समये समाधिबलं होति? या तस्मिं समये चित्तस्स ठिति सण्ठिति अवट्ठिति अविसाहारो अविक्खेपो अविसाहटमानसता समथो समाधिन्द्रियं समाधिबलं सम्मासमाधि – इदं तस्मिं समये समाधिबलं होति।

    99. Katamaṃ tasmiṃ samaye samādhibalaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – idaṃ tasmiṃ samaye samādhibalaṃ hoti.

    १००. कतमं तस्मिं समये पञ्‍ञाबलं होति? या तस्मिं समये पञ्‍ञा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो सल्‍लक्खणा उपलक्खणा पच्‍चुपलक्खणा पण्डिच्‍चं कोसल्‍लं नेपुञ्‍ञं वेभब्या चिन्ता उपपरिक्खा भूरी मेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजञ्‍ञं पतोदो पञ्‍ञा पञ्‍ञिन्द्रियं पञ्‍ञाबलं पञ्‍ञासत्थं पञ्‍ञापासादो पञ्‍ञाआलोको पञ्‍ञाओभासो पञ्‍ञापज्‍जोतो पञ्‍ञारतनं अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि – इदं तस्मिं समये पञ्‍ञाबलं होति।

    100. Katamaṃ tasmiṃ samaye paññābalaṃ hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ tasmiṃ samaye paññābalaṃ hoti.

    १०१. कतमं तस्मिं समये हिरिबलं होति? यं तस्मिं समये हिरीयति हिरियितब्बेन हिरीयति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया – इदं तस्मिं समये हिरिबलं होति।

    101. Katamaṃ tasmiṃ samaye hiribalaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye hirīyati hiriyitabbena hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ tasmiṃ samaye hiribalaṃ hoti.

    १०२. कतमं तस्मिं समये ओत्तप्पबलं होति? यं तस्मिं समये ओत्तप्पति ओत्तप्पितब्बेन ओत्तप्पति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया – इदं तस्मिं समये ओत्तप्पबलं होति।

    102. Katamaṃ tasmiṃ samaye ottappabalaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye ottappati ottappitabbena ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ tasmiṃ samaye ottappabalaṃ hoti.

    इमानि तस्मिं समये सत्त बलानि होन्ति।

    Imāni tasmiṃ samaye satta balāni honti.

    १०३. कतमे तस्मिं समये तयो हेतू होन्ति? अलोभो, अदोसो, अमोहो।

    103. Katame tasmiṃ samaye tayo hetū honti? Alobho, adoso, amoho.

    १०४. कतमो तस्मिं समये अलोभो होति? यो तस्मिं समये अलोभो अलुब्भना अलुब्भितत्तं असारागो असारज्‍जना असारज्‍जितत्तं अनभिज्झा अलोभो कुसलमूलं – अयं तस्मिं समये अलोभो होति।

    104. Katamo tasmiṃ samaye alobho hoti? Yo tasmiṃ samaye alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye alobho hoti.

    १०५. कतमो तस्मिं समये अदोसो होति? यो तस्मिं समये अदोसो अदुस्सना अदुस्सितत्तं अब्यापादो अब्यापज्‍जो अदोसो कुसलमूलं – अयं तस्मिं समये अदोसो होति।

    105. Katamo tasmiṃ samaye adoso hoti? Yo tasmiṃ samaye adoso adussanā adussitattaṃ abyāpādo abyāpajjo adoso kusalamūlaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye adoso hoti.

    १०६. कतमो तस्मिं समये अमोहो होति? या तस्मिं समये पञ्‍ञा पजानना…पे॰… अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि – अयं तस्मिं समये अमोहो होति।

    106. Katamo tasmiṃ samaye amoho hoti? Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ tasmiṃ samaye amoho hoti.

    इमे तस्मिं समये तयो हेतू होन्ति।

    Ime tasmiṃ samaye tayo hetū honti.

    १०७. कतमो तस्मिं समये एको फस्सो होति? यो तस्मिं समये फस्सो फुसना संफुसना संफुसितत्तं – अयं तस्मिं समये एको फस्सो होति।

    107. Katamo tasmiṃ samaye eko phasso hoti? Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā saṃphusanā saṃphusitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye eko phasso hoti.

    १०८. कतमा तस्मिं समये एका वेदना होति? यं तस्मिं समये चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं तस्मिं समये एका वेदना होति।

    108. Katamā tasmiṃ samaye ekā vedanā hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ tasmiṃ samaye ekā vedanā hoti.

    १०९. कतमा तस्मिं समये एका सञ्‍ञा होति? या तस्मिं समये सञ्‍ञा सञ्‍जानना सञ्‍जानितत्तं – अयं तस्मिं समये एका सञ्‍ञा होति।

    109. Katamā tasmiṃ samaye ekā saññā hoti? Yā tasmiṃ samaye saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye ekā saññā hoti.

    ११०. कतमा तस्मिं समये एका चेतना होति? या तस्मिं समये चेतना सञ्‍चेतना चेतयितत्तं – अयं तस्मिं समये एका चेतना होति।

    110. Katamā tasmiṃ samaye ekā cetanā hoti? Yā tasmiṃ samaye cetanā sañcetanā cetayitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye ekā cetanā hoti.

    १११. कतमं तस्मिं समये एकं चित्तं होति? यं तस्मिं समये चित्तं मनो मानसं हदयं पण्डरं मनो मनायतनं मनिन्द्रियं विञ्‍ञाणं विञ्‍ञाणक्खन्धो तज्‍जामनोविञ्‍ञाणधातु – इदं तस्मिं समये एकं चित्तं होति।

    111. Katamaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ cittaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ cittaṃ hoti.

    ११२. कतमो तस्मिं समये एको वेदनाक्खन्धो होति? यं तस्मिं समये चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं तस्मिं समये एको वेदनाक्खन्धो होति।

    112. Katamo tasmiṃ samaye eko vedanākkhandho hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ tasmiṃ samaye eko vedanākkhandho hoti.

    ११३. कतमो तस्मिं समये एको सञ्‍ञाक्खन्धो होति? या तस्मिं समये सञ्‍ञा सञ्‍जानना सञ्‍जानितत्तं – अयं तस्मिं समये एको सञ्‍ञाक्खन्धो होति।

    113. Katamo tasmiṃ samaye eko saññākkhandho hoti? Yā tasmiṃ samaye saññā sañjānanā sañjānitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye eko saññākkhandho hoti.

    ११४. कतमो तस्मिं समये एको सङ्खारक्खन्धो होति? फस्सो चेतना वितक्‍को विचारो पीति चित्तस्सेकग्गता सद्धिन्द्रियं वीरियिन्द्रियं सतिन्द्रियं समाधिन्द्रियं पञ्‍ञिन्द्रियं जीवितिन्द्रियं सम्मादिट्ठि सम्मासङ्कप्पो सम्मावायामो सम्मासति सम्मासमाधि सद्धाबलं वीरियबलं सतिबलं समाधिबलं पञ्‍ञाबलं हिरिबलं ओत्तप्पबलं अलोभो अदोसो अमोहो अनभिज्झा अब्यापादो सम्मादिट्ठि हिरी ओत्तप्पं कायपस्सद्धि चित्तपस्सद्धि कायलहुता चित्तलहुता कायमुदुता चित्तमुदुता कायकम्मञ्‍ञता चित्तकम्मञ्‍ञता कायपागुञ्‍ञता चित्तपागुञ्‍ञता कायुजुकता चित्तुजुकता सति सम्पजञ्‍ञं समथो विपस्सना पग्गाहो अविक्खेपो; ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा ठपेत्वा वेदनाक्खन्धं ठपेत्वा सञ्‍ञाक्खन्धं ठपेत्वा विञ्‍ञाणक्खन्धं – अयं तस्मिं समये एको सङ्खारक्खन्धो होति।

    114. Katamo tasmiṃ samaye eko saṅkhārakkhandho hoti? Phasso cetanā vitakko vicāro pīti cittassekaggatā saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi saddhābalaṃ vīriyabalaṃ satibalaṃ samādhibalaṃ paññābalaṃ hiribalaṃ ottappabalaṃ alobho adoso amoho anabhijjhā abyāpādo sammādiṭṭhi hirī ottappaṃ kāyapassaddhi cittapassaddhi kāyalahutā cittalahutā kāyamudutā cittamudutā kāyakammaññatā cittakammaññatā kāyapāguññatā cittapāguññatā kāyujukatā cittujukatā sati sampajaññaṃ samatho vipassanā paggāho avikkhepo; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye eko saṅkhārakkhandho hoti.

    ११५. कतमो तस्मिं समये एको विञ्‍ञाणक्खन्धो होति? यं तस्मिं समये चित्तं मनो मानसं हदयं पण्डरं मनो मनायतनं मनिन्द्रियं विञ्‍ञाणं विञ्‍ञाणक्खन्धो तज्‍जामनोविञ्‍ञाणधातु – अयं तस्मिं समये एको विञ्‍ञाणक्खन्धो होति।

    115. Katamo tasmiṃ samaye eko viññāṇakkhandho hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – ayaṃ tasmiṃ samaye eko viññāṇakkhandho hoti.

    ११६. कतमं तस्मिं समये एकं मनायतनं होति? यं तस्मिं समये चित्तं मनो मानसं हदयं पण्डरं मनो मनायतनं मनिन्द्रियं विञ्‍ञाणं विञ्‍ञाणक्खन्धो तज्‍जामनोविञ्‍ञाणधातु – इदं तस्मिं समये एकं मनायतनं होति।

    116. Katamaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ manāyatanaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ manāyatanaṃ hoti.

    ११७. कतमं तस्मिं समये एकं मनिन्द्रियं होति? यं तस्मिं समये चित्तं मनो मानसं हदयं पण्डरं मनो मनायतनं मनिन्द्रियं विञ्‍ञाणं विञ्‍ञाणक्खन्धो तज्‍जामनोविञ्‍ञाणधातु – इदं तस्मिं समये एकं मनिन्द्रियं होति।

    117. Katamaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ manindriyaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ manindriyaṃ hoti.

    ११८. कतमा तस्मिं समये एका मनोविञ्‍ञाणधातु होति? यं तस्मिं समये चित्तं मनो मानसं हदयं पण्डरं मनो मनायतनं मनिन्द्रियं विञ्‍ञाणं विञ्‍ञाणक्खन्धो तज्‍जामनोविञ्‍ञाणधातु – अयं तस्मिं समये एका मनोविञ्‍ञाणधातु होति।

    118. Katamā tasmiṃ samaye ekā manoviññāṇadhātu hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – ayaṃ tasmiṃ samaye ekā manoviññāṇadhātu hoti.

    ११९. कतमं तस्मिं समये एकं धम्मायतनं होति? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो , सङ्खारक्खन्धो – इदं तस्मिं समये एकं धम्मायतनं होति।

    119. Katamaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti? Vedanākkhandho, saññākkhandho , saṅkhārakkhandho – idaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti.

    १२०. कतमा तस्मिं समये एका धम्मधातु होति? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – अयं तस्मिं समये एका धम्मधातु होति।

    120. Katamā tasmiṃ samaye ekā dhammadhātu hoti? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ayaṃ tasmiṃ samaye ekā dhammadhātu hoti.

    ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा – इमे धम्मा कुसला।

    Ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā.

    कोट्ठासवारो।

    Koṭṭhāsavāro.

    सुञ्‍ञतवारो

    Suññatavāro

    १२१. तस्मिं खो पन समये धम्मा होन्ति, खन्धा होन्ति, आयतनानि होन्ति, धातुयो होन्ति, आहारा होन्ति, इन्द्रियानि होन्ति, झानं होति, मग्गो होति, बलानि होन्ति, हेतू होन्ति, फस्सो होति, वेदना होति, सञ्‍ञा होति, चेतना होति, चित्तं होति, वेदनाक्खन्धो होति, सञ्‍ञाक्खन्धो होति, सङ्खारक्खन्धो होति, विञ्‍ञाणक्खन्धो होति, मनायतनं होति, मनिन्द्रियं होति, मनोविञ्‍ञाणधातु होति, धम्मायतनं होति, धम्मधातु होति; ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा – इमे धम्मा कुसला।

    121. Tasmiṃ kho pana samaye dhammā honti, khandhā honti, āyatanāni honti, dhātuyo honti, āhārā honti, indriyāni honti, jhānaṃ hoti, maggo hoti, balāni honti, hetū honti, phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vedanākkhandho hoti, saññākkhandho hoti, saṅkhārakkhandho hoti, viññāṇakkhandho hoti, manāyatanaṃ hoti, manindriyaṃ hoti, manoviññāṇadhātu hoti, dhammāyatanaṃ hoti, dhammadhātu hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā.

    १२२. कतमे तस्मिं समये धम्मा होन्ति? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे तस्मिं समये धम्मा होन्ति।

    122. Katame tasmiṃ samaye dhammā honti? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ime tasmiṃ samaye dhammā honti.

    १२३. कतमे तस्मिं समये खन्धा होन्ति? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो , सङ्खारक्खन्धो, विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे तस्मिं समये खन्धा होन्ति।

    123. Katame tasmiṃ samaye khandhā honti? Vedanākkhandho, saññākkhandho , saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ime tasmiṃ samaye khandhā honti.

    १२४. कतमानि तस्मिं समये आयतनानि होन्ति? मनायतनं, धम्मायतनं – इमानि तस्मिं समये आयतनानि होन्ति।

    124. Katamāni tasmiṃ samaye āyatanāni honti? Manāyatanaṃ, dhammāyatanaṃ – imāni tasmiṃ samaye āyatanāni honti.

    १२५. कतमा तस्मिं समये धातुयो होन्ति? मनोविञ्‍ञाणधातु, धम्मधातु – इमा तस्मिं समये धातुयो होन्ति।

    125. Katamā tasmiṃ samaye dhātuyo honti? Manoviññāṇadhātu, dhammadhātu – imā tasmiṃ samaye dhātuyo honti.

    १२६. कतमे तस्मिं समये आहारा होन्ति? फस्साहारो, मनोसञ्‍चेतनाहारो, विञ्‍ञाणाहारो – इमे तस्मिं समये आहारा होन्ति।

    126. Katame tasmiṃ samaye āhārā honti? Phassāhāro, manosañcetanāhāro, viññāṇāhāro – ime tasmiṃ samaye āhārā honti.

    १२७. कतमानि तस्मिं समये इन्द्रियानि होन्ति? सद्धिन्द्रियं, वीरियिन्द्रियं, सतिन्द्रियं, समाधिन्द्रियं, पञ्‍ञिन्द्रियं, मनिन्द्रियं, सोमनस्सिन्द्रियं, जीवितिन्द्रियं – इमानि तस्मिं समये इन्द्रियानि होन्ति।

    127. Katamāni tasmiṃ samaye indriyāni honti? Saddhindriyaṃ, vīriyindriyaṃ, satindriyaṃ, samādhindriyaṃ, paññindriyaṃ, manindriyaṃ, somanassindriyaṃ, jīvitindriyaṃ – imāni tasmiṃ samaye indriyāni honti.

    १२८. कतमं तस्मिं समये झानं होति? वितक्‍को, विचारो, पीति, सुखं, चित्तस्सेकग्गता – इदं तस्मिं समये झानं होति।

    128. Katamaṃ tasmiṃ samaye jhānaṃ hoti? Vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā – idaṃ tasmiṃ samaye jhānaṃ hoti.

    १२९. कतमो तस्मिं समये मग्गो होति? सम्मादिट्ठि, सम्मासङ्कप्पो, सम्मावायामो, सम्मासति, सम्मासमाधि – अयं तस्मिं समये मग्गो होति।

    129. Katamo tasmiṃ samaye maggo hoti? Sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi – ayaṃ tasmiṃ samaye maggo hoti.

    १३०. कतमानि तस्मिं समये बलानि होन्ति? सद्धाबलं, वीरियबलं, सतिबलं, समाधिबलं, पञ्‍ञाबलं, हिरिबलं, ओत्तप्पबलं – इमानि तस्मिं समये बलानि होन्ति।

    130. Katamāni tasmiṃ samaye balāni honti? Saddhābalaṃ, vīriyabalaṃ, satibalaṃ, samādhibalaṃ, paññābalaṃ, hiribalaṃ, ottappabalaṃ – imāni tasmiṃ samaye balāni honti.

    १३१. कतमे तस्मिं समये हेतू होन्ति? अलोभो, अदोसो, अमोहो – इमे तस्मिं समये हेतू होन्ति।

    131. Katame tasmiṃ samaye hetū honti? Alobho, adoso, amoho – ime tasmiṃ samaye hetū honti.

    १३२. कतमो तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अयं तस्मिं समये फस्सो होति।

    132. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.

    १३३. कतमा तस्मिं समये वेदना होति…पे॰… अयं तस्मिं समये वेदना होति।

    133. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti.

    १३४. कतमा तस्मिं समये सञ्‍ञा होति…पे॰… अयं तस्मिं समये सञ्‍ञा होति।

    134. Katamā tasmiṃ samaye saññā hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye saññā hoti.

    १३५. कतमा तस्मिं समये चेतना होति…पे॰… अयं तस्मिं समये चेतना होति?

    135. Katamā tasmiṃ samaye cetanā hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye cetanā hoti?

    १३६. कतमं तस्मिं समये चित्तं होति…पे॰… इदं तस्मिं समये चित्तं होति।

    136. Katamaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti…pe… idaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti.

    १३७. कतमो तस्मिं समये वेदनाक्खन्धो होति…पे॰… अयं तस्मिं समये वेदनाक्खन्धो होति।

    137. Katamo tasmiṃ samaye vedanākkhandho hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye vedanākkhandho hoti.

    १३८. कतमो तस्मिं समये सञ्‍ञाक्खन्धो होति…पे॰… अयं तस्मिं समये सञ्‍ञाक्खन्धो होति।

    138. Katamo tasmiṃ samaye saññākkhandho hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye saññākkhandho hoti.

    १३९. कतमो तस्मिं समये सङ्खारक्खन्धो होति…पे॰… अयं तस्मिं समये सङ्खारक्खन्धो होति।

    139. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti.

    १४०. कतमो तस्मिं समये विञ्‍ञाणक्खन्धो होति…पे॰… अयं तस्मिं समये विञ्‍ञाणक्खन्धो होति।

    140. Katamo tasmiṃ samaye viññāṇakkhandho hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye viññāṇakkhandho hoti.

    १४१. कतमं तस्मिं समये मनायतनं होति…पे॰… इदं तस्मिं समये मनायतनं होति।

    141. Katamaṃ tasmiṃ samaye manāyatanaṃ hoti…pe… idaṃ tasmiṃ samaye manāyatanaṃ hoti.

    १४२. कतमं तस्मिं समये मनिन्द्रियं होति…पे॰… इदं तस्मिं समये मनिन्द्रियं होति।

    142. Katamaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti…pe… idaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti.

    १४३. कतमा तस्मिं समये मनोविञ्‍ञाणधातु होति…पे॰… अयं तस्मिं समये मनोविञ्‍ञाणधातु होति।

    143. Katamā tasmiṃ samaye manoviññāṇadhātu hoti…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye manoviññāṇadhātu hoti.

    १४४. कतमं तस्मिं समये धम्मायतनं होति? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं तस्मिं समये धम्मायतनं होति।

    144. Katamaṃ tasmiṃ samaye dhammāyatanaṃ hoti? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ tasmiṃ samaye dhammāyatanaṃ hoti.

    १४५. कतमा तस्मिं समये धम्मधातु होति? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – अयं तस्मिं समये धम्मधातु होति।

    145. Katamā tasmiṃ samaye dhammadhātu hoti? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ayaṃ tasmiṃ samaye dhammadhātu hoti.

    ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा – इमे धम्मा कुसला।

    Ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā.

    सुञ्‍ञतवारो।

    Suññatavāro.

    पठमं चित्तं।

    Paṭhamaṃ cittaṃ.

    १४६. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्‍नं होति सोमनस्ससहगतं ञाणसम्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा…पे॰… धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति…पे॰… इमे धम्मा कुसला।

    146. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti…pe… ime dhammā kusalā.

    दुतियं चित्तं।

    Dutiyaṃ cittaṃ.

    १४७. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्‍नं होति सोमनस्ससहगतं ञाणविप्पयुत्तं रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति, वेदना होति, सञ्‍ञा होति, चेतना होति, चित्तं होति, वितक्‍को होति, विचारो होति, पीति होति, सुखं होति, चित्तस्सेकग्गता होति, सद्धिन्द्रियं होति, वीरियिन्द्रियं होति, सतिन्द्रियं होति, समाधिन्द्रियं होति , मनिन्द्रियं होति, सोमनस्सिन्द्रियं होति, जीवितिन्द्रियं होति, सम्मासङ्कप्पो होति, सम्मावायामो होति, सम्मासति होति, सम्मासमाधि होति, सद्धाबलं होति, वीरियबलं होति, सतिबलं होति, समाधिबलं होति, हिरिबलं होति, ओत्तप्पबलं होति, अलोभो होति, अदोसो होति, अनभिज्झा होति, अब्यापादो होति, हिरी होति, ओत्तप्पं होति, कायपस्सद्धि होति, चित्तपस्सद्धि होति, कायलहुता होति, चित्तलहुता होति, कायमुदुता होति, चित्तमुदुता होति, कायकम्मञ्‍ञता होति, चित्तकम्मञ्‍ञता होति, कायपागुञ्‍ञता होति, चित्तपागुञ्‍ञता होति, कायुजुकता होति, चित्तुजुकता होति, सति होति, समथो होति, पग्गाहो होति, अविक्खेपो होति; ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा – इमे धम्मा कुसला…पे॰…।

    147. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti, pīti hoti, sukhaṃ hoti, cittassekaggatā hoti, saddhindriyaṃ hoti, vīriyindriyaṃ hoti, satindriyaṃ hoti, samādhindriyaṃ hoti , manindriyaṃ hoti, somanassindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti, sammāsaṅkappo hoti, sammāvāyāmo hoti, sammāsati hoti, sammāsamādhi hoti, saddhābalaṃ hoti, vīriyabalaṃ hoti, satibalaṃ hoti, samādhibalaṃ hoti, hiribalaṃ hoti, ottappabalaṃ hoti, alobho hoti, adoso hoti, anabhijjhā hoti, abyāpādo hoti, hirī hoti, ottappaṃ hoti, kāyapassaddhi hoti, cittapassaddhi hoti, kāyalahutā hoti, cittalahutā hoti, kāyamudutā hoti, cittamudutā hoti, kāyakammaññatā hoti, cittakammaññatā hoti, kāyapāguññatā hoti, cittapāguññatā hoti, kāyujukatā hoti, cittujukatā hoti, sati hoti, samatho hoti, paggāho hoti, avikkhepo hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā…pe….

    तस्मिं खो पन समये चत्तारो खन्धा होन्ति, द्वायतनानि होन्ति, द्वे धातुयो होन्ति, तयो आहारा होन्ति, सत्तिन्द्रियानि होन्ति , पञ्‍चङ्गिकं झानं होति, चतुरङ्गिको मग्गो होति, छ बलानि होन्ति, द्वे हेतू होन्ति, एको फस्सो होति…पे॰… एकं धम्मायतनं होति, एका धम्मधातु होति; ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा – इमे धम्मा कुसला…पे॰…।

    Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, sattindriyāni honti , pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti, caturaṅgiko maggo hoti, cha balāni honti, dve hetū honti, eko phasso hoti…pe… ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā…pe….

    १४८. कतमो तस्मिं समये सङ्खारक्खन्धो होति? फस्सो चेतना वितक्‍को विचारो पीति चित्तस्सेकग्गता सद्धिन्द्रियं वीरियिन्द्रियं सतिन्द्रियं समाधिन्द्रियं जीवितिन्द्रियं सम्मासङ्कप्पो सम्मावायामो सम्मासति सम्मासमाधि सद्धाबलं वीरियबलं सतिबलं समाधिबलं हिरिबलं ओत्तप्पबलं अलोभो अदोसो अनभिज्झा अब्यापादो हिरी ओत्तप्पं कायपस्सद्धि चित्तपस्सद्धि कायलहुता चित्तलहुता कायमुदुता चित्तमुदुता कायकम्मञ्‍ञता चित्तकम्मञ्‍ञता कायपागुञ्‍ञता चित्तपागुञ्‍ञता कायुजुकता चित्तुजुकता सति समथो पग्गाहो अविक्खेपो; ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा ठपेत्वा वेदनाक्खन्धं ठपेत्वा सञ्‍ञाक्खन्धं ठपेत्वा विञ्‍ञाणक्खन्धं – अयं तस्मिं समये सङ्खारक्खन्धो होति…पे॰… इमे धम्मा कुसला।

    148. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti? Phasso cetanā vitakko vicāro pīti cittassekaggatā saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammāsaṅkappo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi saddhābalaṃ vīriyabalaṃ satibalaṃ samādhibalaṃ hiribalaṃ ottappabalaṃ alobho adoso anabhijjhā abyāpādo hirī ottappaṃ kāyapassaddhi cittapassaddhi kāyalahutā cittalahutā kāyamudutā cittamudutā kāyakammaññatā cittakammaññatā kāyapāguññatā cittapāguññatā kāyujukatā cittujukatā sati samatho paggāho avikkhepo; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti…pe… ime dhammā kusalā.

    ततियं चित्तं।

    Tatiyaṃ cittaṃ.

    १४९. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्‍नं होति सोमनस्ससहगतं ञाणविप्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा…पे॰… धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति…पे॰… इमे धम्मा कुसला।

    149. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti…pe… ime dhammā kusalā.

    चतुत्थं चित्तं।

    Catutthaṃ cittaṃ.

    १५०. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्‍नं होति उपेक्खासहगतं ञाणसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति, वेदना होति, सञ्‍ञा होति, चेतना होति, चित्तं होति, वितक्‍को होति, विचारो होति, उपेक्खा होति, चित्तस्सेकग्गता होति, सद्धिन्द्रियं होति, वीरियिन्द्रियं होति, सतिन्द्रियं होति, समाधिन्द्रियं होति, पञ्‍ञिन्द्रियं होति, मनिन्द्रियं होति, उपेक्खिन्द्रियं होति, जीवितिन्द्रियं होति, सम्मादिट्ठि होति, सम्मासङ्कप्पो होति, सम्मावायामो होति, सम्मासति होति, सम्मासमाधि होति, सद्धाबलं होति, वीरियबलं होति, सतिबलं होति, समाधिबलं होति, पञ्‍ञाबलं होति, हिरिबलं होति, ओत्तप्पबलं होति, अलोभो होति, अदोसो होति, अमोहो होति, अनभिज्झा होति, अब्यापादो होति, सम्मादिट्ठि होति, हिरी होति, ओत्तप्पं होति, कायपस्सद्धि होति, चित्तपस्सद्धि होति, कायलहुता होति, चित्तलहुता होति, कायमुदुता होति, चित्तमुदुता होति, कायकम्मञ्‍ञता होति, चित्तकम्मञ्‍ञता होति कायपागुञ्‍ञता होति, चित्तपागुञ्‍ञता होति, कायुजुकता होति, चित्तुजुकता होति, सति होति, सम्पजञ्‍ञं होति, समथो होति, विपस्सना होति, पग्गाहो होति, अविक्खेपो होति; ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा – इमे धम्मा कुसला।

    150. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti, upekkhā hoti, cittassekaggatā hoti, saddhindriyaṃ hoti, vīriyindriyaṃ hoti, satindriyaṃ hoti, samādhindriyaṃ hoti, paññindriyaṃ hoti, manindriyaṃ hoti, upekkhindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti, sammādiṭṭhi hoti, sammāsaṅkappo hoti, sammāvāyāmo hoti, sammāsati hoti, sammāsamādhi hoti, saddhābalaṃ hoti, vīriyabalaṃ hoti, satibalaṃ hoti, samādhibalaṃ hoti, paññābalaṃ hoti, hiribalaṃ hoti, ottappabalaṃ hoti, alobho hoti, adoso hoti, amoho hoti, anabhijjhā hoti, abyāpādo hoti, sammādiṭṭhi hoti, hirī hoti, ottappaṃ hoti, kāyapassaddhi hoti, cittapassaddhi hoti, kāyalahutā hoti, cittalahutā hoti, kāyamudutā hoti, cittamudutā hoti, kāyakammaññatā hoti, cittakammaññatā hoti kāyapāguññatā hoti, cittapāguññatā hoti, kāyujukatā hoti, cittujukatā hoti, sati hoti, sampajaññaṃ hoti, samatho hoti, vipassanā hoti, paggāho hoti, avikkhepo hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā.

    १५१. कतमो तस्मिं समये फस्सो होति? यो तस्मिं समये फस्सो फुसना संफुसना संफुसितत्तं – अयं तस्मिं समये फस्सो होति।

    151. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti? Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā saṃphusanā saṃphusitattaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.

    १५२. कतमा तस्मिं समये वेदना होति? यं तस्मिं समये तज्‍जामनोविञ्‍ञाणधातुसम्फस्सजं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं तस्मिं समये वेदना होति…पे॰…।

    152. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye tajjāmanoviññāṇadhātusamphassajaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā – ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti…pe….

    १५३. कतमा तस्मिं समये उपेक्खा होति? यं तस्मिं समये चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं तस्मिं समये उपेक्खा होति…पे॰…।

    153. Katamā tasmiṃ samaye upekkhā hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā – ayaṃ tasmiṃ samaye upekkhā hoti…pe….

    १५४. कतमं तस्मिं समये उपेक्खिन्द्रियं होति? यं तस्मिं समये चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – इदं तस्मिं समये उपेक्खिन्द्रियं होति…पे॰… ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा – इमे धम्मा कुसला…पे॰…।

    154. Katamaṃ tasmiṃ samaye upekkhindriyaṃ hoti? Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā – idaṃ tasmiṃ samaye upekkhindriyaṃ hoti…pe… ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā…pe….

    तस्मिं खो पन समये चत्तारो खन्धा होन्ति, द्वायतनानि होन्ति , द्वे धातुयो होन्ति, तयो आहारा होन्ति, अट्ठिन्द्रियानि होन्ति, चतुरङ्गिकं झानं होति, पञ्‍चङ्गिको मग्गो होति, सत्त बलानि होन्ति, तयो हेतू होन्ति, एको फस्सो होति…पे॰… एकं धम्मायतनं होति, एका धम्मधातु होति; ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा – इमे धम्मा कुसला…पे॰…।

    Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti , dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, aṭṭhindriyāni honti, caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti, pañcaṅgiko maggo hoti, satta balāni honti, tayo hetū honti, eko phasso hoti…pe… ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā…pe….

    १५५. कतमो तस्मिं समये सङ्खारक्खन्धो होति? फस्सो चेतना वितक्‍को विचारो चित्तस्सेकग्गता सद्धिन्द्रियं वीरियिन्द्रियं सतिन्द्रियं समाधिन्द्रियं पञ्‍ञिन्द्रियं जीवितिन्द्रियं सम्मादिट्ठि सम्मासङ्कप्पो सम्मावायामो सम्मासति सम्मासमाधि सद्धाबलं वीरियबलं सतिबलं समाधिबलं पञ्‍ञाबलं हिरिबलं ओत्तप्पबलं अलोभो अदोसो अमोहो अनभिज्झा अब्यापादो सम्मादिट्ठि हिरी ओत्तप्पं कायपस्सद्धि चित्तपस्सद्धि कायलहुता चित्तलहुता कायमुदुता चित्तमुदुता कायकम्मञ्‍ञता चित्तकम्मञ्‍ञता कायपागुञ्‍ञता चित्तपागुञ्‍ञता कायुजुकता चित्तुजुकता सति सम्पजञ्‍ञं समथो विपस्सना पग्गाहो अविक्खेपो।

    155. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti? Phasso cetanā vitakko vicāro cittassekaggatā saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi saddhābalaṃ vīriyabalaṃ satibalaṃ samādhibalaṃ paññābalaṃ hiribalaṃ ottappabalaṃ alobho adoso amoho anabhijjhā abyāpādo sammādiṭṭhi hirī ottappaṃ kāyapassaddhi cittapassaddhi kāyalahutā cittalahutā kāyamudutā cittamudutā kāyakammaññatā cittakammaññatā kāyapāguññatā cittapāguññatā kāyujukatā cittujukatā sati sampajaññaṃ samatho vipassanā paggāho avikkhepo.

    ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा ठपेत्वा वेदनाक्खन्धं ठपेत्वा सञ्‍ञाक्खन्धं ठपेत्वा विञ्‍ञाणक्खन्धं – अयं तस्मिं समये सङ्खारक्खन्धो होति…पे॰… इमे धम्मा कुसला।

    Ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti…pe… ime dhammā kusalā.

    पञ्‍चमं चित्तं।

    Pañcamaṃ cittaṃ.

    १५६. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्‍नं होति उपेक्खासहगतं ञाणसम्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा…पे॰… धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति…पे॰… इमे धम्मा कुसला।

    156. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti…pe… ime dhammā kusalā.

    छट्ठं चित्तं।

    Chaṭṭhaṃ cittaṃ.

    १५७. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्‍नं होति उपेक्खासहगतं ञाणविप्पयुत्तं रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति, वेदना होति, सञ्‍ञा होति, चेतना होति, चित्तं होति, वितक्‍को होति, विचारो होति, उपेक्खा होति, चित्तस्सेकग्गता होति, सद्धिन्द्रियं होति, वीरियिन्द्रियं होति, सतिन्द्रियं होति, समाधिन्द्रियं होति, मनिन्द्रियं होति, उपेक्खिन्द्रियं होति, जीवितिन्द्रियं होति, सम्मासङ्कप्पो होति, सम्मावायामो होति, सम्मासति होति, सम्मासमाधि होति, सद्धाबलं होति, वीरियबलं होति, सतिबलं होति, समाधिबलं होति, हिरिबलं होति, ओत्तप्पबलं होति, अलोभो होति, अदोसो होति, अनभिज्झा होति, अब्यापादो होति, हिरी होति, ओत्तप्पं होति, कायपस्सद्धि होति, चित्तपस्सद्धि होति, कायलहुता होति, चित्तलहुता होति, कायमुदुता होति, चित्तमुदुता होति, कायकम्मञ्‍ञता होति, चित्तकम्मञ्‍ञता होति, कायपागुञ्‍ञता होति , चित्तपागुञ्‍ञता होति, कायुजुकता होति, चित्तुजुकता होति, सति होति, समथो होति, पग्गाहो होति, अविक्खेपो होति; ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा – इमे धम्मा कुसला…पे॰…।

    157. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti, upekkhā hoti, cittassekaggatā hoti, saddhindriyaṃ hoti, vīriyindriyaṃ hoti, satindriyaṃ hoti, samādhindriyaṃ hoti, manindriyaṃ hoti, upekkhindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti, sammāsaṅkappo hoti, sammāvāyāmo hoti, sammāsati hoti, sammāsamādhi hoti, saddhābalaṃ hoti, vīriyabalaṃ hoti, satibalaṃ hoti, samādhibalaṃ hoti, hiribalaṃ hoti, ottappabalaṃ hoti, alobho hoti, adoso hoti, anabhijjhā hoti, abyāpādo hoti, hirī hoti, ottappaṃ hoti, kāyapassaddhi hoti, cittapassaddhi hoti, kāyalahutā hoti, cittalahutā hoti, kāyamudutā hoti, cittamudutā hoti, kāyakammaññatā hoti, cittakammaññatā hoti, kāyapāguññatā hoti , cittapāguññatā hoti, kāyujukatā hoti, cittujukatā hoti, sati hoti, samatho hoti, paggāho hoti, avikkhepo hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā…pe….

    तस्मिं खो पन समये चत्तारो खन्धा होन्ति, द्वायतनानि होन्ति, द्वे धातुयो होन्ति, तयो आहारा होन्ति , सत्तिन्द्रियानि होन्ति, चतुरङ्गिकं झानं होति, चतुरङ्गिको मग्गो होति , छ बलानि होन्ति, द्वे हेतू होन्ति, एको फस्सो होति…पे॰… एकं धम्मायतनं होति, एका धम्मधातु होति; ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा – इमे धम्मा कुसला…पे॰…।

    Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti , sattindriyāni honti, caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti, caturaṅgiko maggo hoti , cha balāni honti, dve hetū honti, eko phasso hoti…pe… ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā – ime dhammā kusalā…pe….

    १५८. कतमो तस्मिं समये सङ्खारक्खन्धो होति? फस्सो चेतना वितक्‍को विचारो चित्तस्सेकग्गता सद्धिन्द्रियं वीरियिन्द्रियं सतिन्द्रियं समाधिन्द्रियं जीवितिन्द्रियं सम्मासङ्कप्पो सम्मावायामो सम्मासति सम्मासमाधि सद्धाबलं वीरियबलं सतिबलं समाधिबलं हिरिबलं ओत्तप्पबलं अलोभो अदोसो अनभिज्झा अब्यापादो हिरी ओत्तप्पं कायपस्सद्धि चित्तपस्सद्धि कायलहुता चित्तलहुता कायमुदुता चित्तमुदुता कायकम्मञ्‍ञता चित्तकम्मञ्‍ञता कायपागुञ्‍ञता चित्तपागुञ्‍ञता कायुजुकता चित्तुजुकता सति समथो पग्गाहो अविक्खेपो।

    158. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti? Phasso cetanā vitakko vicāro cittassekaggatā saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammāsaṅkappo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi saddhābalaṃ vīriyabalaṃ satibalaṃ samādhibalaṃ hiribalaṃ ottappabalaṃ alobho adoso anabhijjhā abyāpādo hirī ottappaṃ kāyapassaddhi cittapassaddhi kāyalahutā cittalahutā kāyamudutā cittamudutā kāyakammaññatā cittakammaññatā kāyapāguññatā cittapāguññatā kāyujukatā cittujukatā sati samatho paggāho avikkhepo.

    ये वा पन तस्मिं समये अञ्‍ञेपि अत्थि पटिच्‍चसमुप्पन्‍ना अरूपिनो धम्मा ठपेत्वा वेदनाक्खन्धं ठपेत्वा सञ्‍ञाक्खन्धं ठपेत्वा विञ्‍ञाणक्खन्धं – अयं तस्मिं समये सङ्खारक्खन्धो होति…पे॰… इमे धम्मा कुसला।

    Ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ – ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti…pe… ime dhammā kusalā.

    सत्तमं चित्तं।

    Sattamaṃ cittaṃ.

    १५९. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्‍नं होति उपेक्खासहगतं ञाणविप्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा…पे॰… धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति…पे॰… इमे धम्मा कुसला।

    159. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti…pe… ime dhammā kusalā.

    अट्ठमं चित्तं।

    Aṭṭhamaṃ cittaṃ.

    अट्ठ कामावचरमहाकुसलचित्तानि।

    Aṭṭha kāmāvacaramahākusalacittāni.

    दुतियभाणवारो।

    Dutiyabhāṇavāro.




    Next: रूपावचरकुसलं • Rūpāvacarakusalaṃ




    Footnotes:
    1. विरियिन्द्रियं (सी॰ स्या॰)
    2. विरियबलं (सी॰ स्या॰)
    3. कायप्पस्सद्धि (स्या॰)
    4. चित्तप्पस्सद्धि (स्या॰)
    5. कायुज्‍जुकता (सी॰ क॰)
    6. चित्तुज्‍जुकता (सी॰ क॰)
    7. viriyindriyaṃ (sī. syā.)
    8. viriyabalaṃ (sī. syā.)
    9. kāyappassaddhi (syā.)
    10. cittappassaddhi (syā.)
    11. kāyujjukatā (sī. ka.)
    12. cittujjukatā (sī. ka.)
    13. सञ्‍चेतयितत्तं (स्या॰)
    14. sañcetayitattaṃ (syā.)
    15. विरियारम्भो (सी॰ स्या॰)
    16. उस्सोळ्हि (सी॰)
    17. viriyārambho (sī. syā.)
    18. ussoḷhi (sī.)
    19. इरीयना (सी॰)
    20. irīyanā (sī.)
    21. अदूसना अदूसितत्तं (स्या॰)
    22. adūsanā adūsitattaṃ (syā.)
    23. पटिप्पस्सद्धि (सी॰ स्या॰)
    24. पटिप्पस्सम्भना (सी॰ स्या॰)
    25. पटिप्पस्सम्भितत्तं (सी॰ स्या॰)
    26. paṭippassaddhi (sī. syā.)
    27. paṭippassambhanā (sī. syā.)
    28. paṭippassambhitattaṃ (sī. syā.)
    29. थपेत्वा (क॰)
    30. thapetvā (ka.)



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / अभिधम्मपिटक (अट्ठकथा) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / धम्मसङ्गणि-अट्ठकथा • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā
    कामावचरकुसलपदभाजनीयं • Kāmāvacarakusalapadabhājanīyaṃ
    कामावचरकुसलं निद्देसवारकथा • Kāmāvacarakusalaṃ niddesavārakathā
    कोट्ठासवारो • Koṭṭhāsavāro
    सुञ्‍ञतवारो • Suññatavāro
    दुतियचित्तं • Dutiyacittaṃ
    ततियचित्तं • Tatiyacittaṃ
    चतुत्थचित्तं • Catutthacittaṃ
    पञ्‍चमचित्तं • Pañcamacittaṃ
    छट्ठचित्तादि • Chaṭṭhacittādi

    टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-मूलटीका • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā
    कामावचरकुसलपदभाजनीयवण्णना • Kāmāvacarakusalapadabhājanīyavaṇṇanā
    निद्देसवारकथावण्णना • Niddesavārakathāvaṇṇanā
    कोट्ठासवारवण्णना • Koṭṭhāsavāravaṇṇanā
    सुञ्‍ञतवारवण्णना • Suññatavāravaṇṇanā
    दुतियचित्तादिवण्णना • Dutiyacittādivaṇṇanā

    टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-अनुटीका • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā
    कामावचरकुसलपदभाजनीयवण्णना • Kāmāvacarakusalapadabhājanīyavaṇṇanā
    निद्देसवारकथावण्णना • Niddesavārakathāvaṇṇanā
    कोट्ठासवारकथावण्णना • Koṭṭhāsavārakathāvaṇṇanā
    सुञ्‍ञतवारादिवण्णना • Suññatavārādivaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact