| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ખુદ્દસિક્ખા-મૂલસિક્ખા • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
૨૮. કમ્મનિદ્દેસવણ્ણના
28. Kammaniddesavaṇṇanā
૧૯૯. અધમ્મકમ્મન્તિ એત્થ કથં અધમ્મકમ્મં હોતીતિ ચે? વુત્તઞ્હેતં ભગવતા ‘‘કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, અધમ્મકમ્મં? ઞત્તિદુતિયે ચે, ભિક્ખવે, કમ્મે એકાય ઞત્તિયા કમ્મં કરોતિ, ન ચ કમ્મવાચં અનુસ્સાવેતિ, અધમ્મકમ્મં. દ્વીહિ ઞત્તીહિ કમ્મં કરોતિ, ન ચ કમ્મવાચં અનુસ્સાવેતિ, અધમ્મકમ્મં. એકાય કમ્મવાચાય કમ્મં કરોતિ, ન ચ ઞત્તિં ઠપેતિ, અધમ્મકમ્મં. દ્વીહિ કમ્મવાચાહિ કમ્મં કરોતિ, ન ચ ઞત્તિં ઠપેતિ, અધમ્મકમ્મ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૩૮૭). ઇમિના નયેન સેસકમ્મેસુપિ વુત્તપ્પકારેન અકત્વા અઞ્ઞથા કરણં અધમ્મકમ્મન્તિ વેદિતબ્બં.
199.Adhammakammanti ettha kathaṃ adhammakammaṃ hotīti ce? Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘katamañca, bhikkhave, adhammakammaṃ? Ñattidutiye ce, bhikkhave, kamme ekāya ñattiyā kammaṃ karoti, na ca kammavācaṃ anussāveti, adhammakammaṃ. Dvīhi ñattīhi kammaṃ karoti, na ca kammavācaṃ anussāveti, adhammakammaṃ. Ekāya kammavācāya kammaṃ karoti, na ca ñattiṃ ṭhapeti, adhammakammaṃ. Dvīhi kammavācāhi kammaṃ karoti, na ca ñattiṃ ṭhapeti, adhammakamma’’nti (mahāva. 387). Iminā nayena sesakammesupi vuttappakārena akatvā aññathā karaṇaṃ adhammakammanti veditabbaṃ.
વગ્ગેનાતિ વગ્ગેન સઙ્ઘેન. કથઞ્ચ વગ્ગં હોતીતિ ચે? યાવતિકા ચ ભિક્ખૂ કમ્મપ્પત્તા, તે અનાગતા હોન્તિ, છન્દારહાનં છન્દો અનાહટો હોતિ, સમ્મુખીભૂતા પટિક્કોસન્તિ, વગ્ગકમ્મન્તિ ઇમેસુ યેન કેનચિ એકેનપિ અઙ્ગેન વગ્ગં હોતિ.
Vaggenāti vaggena saṅghena. Kathañca vaggaṃ hotīti ce? Yāvatikā ca bhikkhū kammappattā, te anāgatā honti, chandārahānaṃ chando anāhaṭo hoti, sammukhībhūtā paṭikkosanti, vaggakammanti imesu yena kenaci ekenapi aṅgena vaggaṃ hoti.
સમગ્ગેનાતિ સમગ્ગેન સઙ્ઘેન. કથં સમગ્ગં હોતીતિ ચે? યાવતિકા ચ ભિક્ખૂ કમ્મપ્પત્તા, તે આગતા હોન્તિ, છન્દારહાનં છન્દો આહટો હોતિ, સમ્મુખીભૂતા નપ્પટિક્કોસન્તિ, સમગ્ગકમ્મન્તિ એવં.
Samaggenāti samaggena saṅghena. Kathaṃ samaggaṃ hotīti ce? Yāvatikā ca bhikkhū kammappattā, te āgatā honti, chandārahānaṃ chando āhaṭo hoti, sammukhībhūtā nappaṭikkosanti, samaggakammanti evaṃ.
ચતુત્થન્તિ સમગ્ગેન ધમ્મિકં. એત્તાવતા ‘‘ચત્તારિમાનિ, ભિક્ખવે, કમ્માનિ, અધમ્મેન વગ્ગકમ્મં, અધમ્મેન સમગ્ગકમ્મં, ધમ્મેન વગ્ગકમ્મં, ધમ્મેન સમગ્ગકમ્મ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૩૮૪) એવં વુત્તાનિ ચત્તારિ કમ્માનિ પરિગ્ગહિતાનિ હોન્તીતિ વેદિતબ્બાનિ.
Catutthanti samaggena dhammikaṃ. Ettāvatā ‘‘cattārimāni, bhikkhave, kammāni, adhammena vaggakammaṃ, adhammena samaggakammaṃ, dhammena vaggakammaṃ, dhammena samaggakamma’’nti (mahāva. 384) evaṃ vuttāni cattāri kammāni pariggahitāni hontīti veditabbāni.
૨૦૦-૨૦૨. દસવગ્ગિકો (મહાવ॰ ૩૮૮; કઙ્ખા॰ અટ્ઠ॰ નિદાનવણ્ણના) વીસતિવગ્ગિકો ચ દસવીસતિવગ્ગિકો. અબ્ભાનોપસમ્પદાપ્પવારણા ઠપેત્વા સબ્બકમ્મેસુ કમ્મપ્પત્તોતિ સમ્બન્ધો. એવં સેસેસુપિ. ઇતરોતિ વીસતિવગ્ગો ચ અતિરેકવીસતિવગ્ગો ચ.
200-202. Dasavaggiko (mahāva. 388; kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) vīsativaggiko ca dasavīsativaggiko. Abbhānopasampadāppavāraṇā ṭhapetvā sabbakammesu kammappattoti sambandho. Evaṃ sesesupi. Itaroti vīsativaggo ca atirekavīsativaggo ca.
૨૦૩. ઇદાનિ કમ્મપ્પત્તે ચ છન્દારહે ચ દસ્સેતું ‘‘ચતુવગ્ગેના’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ (પરિ॰ ૪૮૮, ૪૯૭; પરિ॰ ૪૮૭-૪૮૮) પકતત્તા નામ યે પારાજિકઉક્ખિત્તલદ્ધિનાનાસંવાસકા ન હોન્તિ. પરેતિ એકસીમટ્ઠા પકતત્તા ભિક્ખૂ. યદિ પકતત્તા ભિક્ખૂપિ અઞ્ઞતરં ગામસીમં વા નદીસમુદ્દજાતસ્સરખણ્ડસીમાસુ વા અઞ્ઞતરં પવિસિત્વા ઠિતા હોન્તિ, નેવ કમ્મપ્પત્તા, ન છન્દારહા. ન હિ તેસં છન્દો વા પારિસુદ્ધિ વા આગચ્છતિ અઞ્ઞસીમાયં ઠિતત્તા. સેસેપીતિ પઞ્ચવગ્ગાદિકરણીયેપીતિ અત્થો.
203. Idāni kammappatte ca chandārahe ca dassetuṃ ‘‘catuvaggenā’’tiādi vuttaṃ. Tattha (pari. 488, 497; pari. 487-488) pakatattā nāma ye pārājikaukkhittaladdhinānāsaṃvāsakā na honti. Pareti ekasīmaṭṭhā pakatattā bhikkhū. Yadi pakatattā bhikkhūpi aññataraṃ gāmasīmaṃ vā nadīsamuddajātassarakhaṇḍasīmāsu vā aññataraṃ pavisitvā ṭhitā honti, neva kammappattā, na chandārahā. Na hi tesaṃ chando vā pārisuddhi vā āgacchati aññasīmāyaṃ ṭhitattā. Sesepīti pañcavaggādikaraṇīyepīti attho.
૨૦૪. અસંવાસગણપૂરં વા કત્વા કતં કમ્મં કુપ્પઞ્ચ હોતિ, કારકાનઞ્ચ દુક્કટન્તિ અત્થો. ‘‘યસ્સ સઙ્ઘો કમ્મં કરોતિ, તંચતુત્થો કમ્મં કરેય્ય, અકમ્મં ન ચ કરણીય’’ન્તિ (મહાવ॰ ૩૮૯) વુત્તત્તા ‘‘કમ્મારહગણપૂરં વા’’તિ વુત્તં. ઇદાનિ પરિવાસાદિકમ્માનંયેવ પરિસતો વિપત્તિં દસ્સેતું ‘‘ગરુકટ્ઠગણપૂરં વા’’તિ વુત્તં. તમ્પિ અનિક્ખિત્તવત્તં સન્ધાય વુત્તં. નિક્ખિત્તવત્તો પન સબ્બત્થ ગણપૂરકો હોતિ એવ.
204. Asaṃvāsagaṇapūraṃ vā katvā kataṃ kammaṃ kuppañca hoti, kārakānañca dukkaṭanti attho. ‘‘Yassa saṅgho kammaṃ karoti, taṃcatuttho kammaṃ kareyya, akammaṃ na ca karaṇīya’’nti (mahāva. 389) vuttattā ‘‘kammārahagaṇapūraṃ vā’’ti vuttaṃ. Idāni parivāsādikammānaṃyeva parisato vipattiṃ dassetuṃ ‘‘garukaṭṭhagaṇapūraṃ vā’’ti vuttaṃ. Tampi anikkhittavattaṃ sandhāya vuttaṃ. Nikkhittavatto pana sabbattha gaṇapūrako hoti eva.
૨૦૫. વારેય્યાતિ પટિક્ખિપેય્ય. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, અધમ્મકમ્મે કયિરમાને પટિક્કોસિતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૧૫૪) હિ વુત્તં. અન્તરાયે સતીતિ અત્થો. ‘‘અધમ્મકમ્મં ઇદં, ન મેતં ખમતી’’તિ એવં દ્વે તયો અઞ્ઞમઞ્ઞં દિટ્ઠિં આવિ કરેય્યુન્તિ અત્થો. યદિ એકો હોતિ, ‘‘ન મેતં ખમતી’’તિ એવં અધિટ્ઠાનં કરેય્યાતિ અત્થો. એત્તાવતા એતે નિરાપત્તિકા હોન્તિ, અન્તરાયા ચ મુચ્ચન્તિ, કમ્મં પન અધમ્મત્તા કુપ્પમેવ. વારેન્તેવ તતોધિકાતિ એત્થ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ચતૂહિ પઞ્ચહિ પટિક્કોસિતું, દ્વીહિ તીહિ દિટ્ઠિં આવિ કાતું, એકેન અધિટ્ઠાતું, ‘‘ન મેતં ખમતી’’તિ (મહાવ॰ ૧૫૪) વુત્તત્તા ચત્તારો વા પઞ્ચ વા વારેન્તિ એવાતિ અત્થો.
205.Vāreyyāti paṭikkhipeyya. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, adhammakamme kayiramāne paṭikkositu’’nti (mahāva. 154) hi vuttaṃ. Antarāye satīti attho. ‘‘Adhammakammaṃ idaṃ, na metaṃ khamatī’’ti evaṃ dve tayo aññamaññaṃ diṭṭhiṃ āvi kareyyunti attho. Yadi eko hoti, ‘‘na metaṃ khamatī’’ti evaṃ adhiṭṭhānaṃ kareyyāti attho. Ettāvatā ete nirāpattikā honti, antarāyā ca muccanti, kammaṃ pana adhammattā kuppameva. Vārenteva tatodhikāti ettha ‘‘anujānāmi, bhikkhave, catūhi pañcahi paṭikkosituṃ, dvīhi tīhi diṭṭhiṃ āvi kātuṃ, ekena adhiṭṭhātuṃ, ‘‘na metaṃ khamatī’’ti (mahāva. 154) vuttattā cattāro vā pañca vā vārenti evāti attho.
૨૦૬. ઇદાનિ યેહિ પટિક્ખિત્તં હોતિ, તે દસ્સેતું ‘‘કમ્મારહા’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ ખિત્તચિત્ત-ગ્ગહણેન ઉમ્મત્તકોપિ ગહિતોવ. એતેસન્તિ યે વુત્તપ્પકારા, તેસં પટિક્ખેપો ન રુહતીતિ અત્થો.
206. Idāni yehi paṭikkhittaṃ hoti, te dassetuṃ ‘‘kammārahā’’tiādi vuttaṃ. Tattha khittacitta-ggahaṇena ummattakopi gahitova. Etesanti ye vuttappakārā, tesaṃ paṭikkhepo na ruhatīti attho.
૨૦૭. ઇદાનિ યસ્સ પટિક્ખેપો રુહતિ, તં દસ્સેતું ‘‘પકતત્તેકસીમટ્ઠ-સમસંવાસભિક્ખુનો’’તિ વુત્તં. તસ્સત્થો (મહાવ॰ ૩૯૪) – એવરૂપસ્સ ભિક્ખુનો પટિક્કોસના અન્તમસો આનન્તરસ્સાપિ આરોચેન્તસ્સ રુહતીતિ. ‘‘ભિક્ખુસ્સ, ભિક્ખવે , પકતત્તસ્સ સમાનસંવાસિકસ્સ સમાનસીમાયં ઠિતસ્સ અન્તમસો આનન્તરિકસ્સપિ ભિક્ખુનો વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ સઙ્ઘમજ્ઝે પટિક્કોસના રુહતી’’તિ (મહાવ॰ ૩૯૪) વુત્તં.
207. Idāni yassa paṭikkhepo ruhati, taṃ dassetuṃ ‘‘pakatattekasīmaṭṭha-samasaṃvāsabhikkhuno’’ti vuttaṃ. Tassattho (mahāva. 394) – evarūpassa bhikkhuno paṭikkosanā antamaso ānantarassāpi ārocentassa ruhatīti. ‘‘Bhikkhussa, bhikkhave , pakatattassa samānasaṃvāsikassa samānasīmāyaṃ ṭhitassa antamaso ānantarikassapi bhikkhuno viññāpentassa saṅghamajjhe paṭikkosanā ruhatī’’ti (mahāva. 394) vuttaṃ.
૨૦૮. સમ્મુખા યદિ પટિક્કોસેય્યાતિ અત્થો. તિરોક્ખાતિ પરમ્મુખા. કાયસામગ્ગિં વા છન્દં વા નો દદેય્ય, દુક્કટન્તિ અત્થો. કમ્મવિનિચ્છયો.
208. Sammukhā yadi paṭikkoseyyāti attho. Tirokkhāti parammukhā. Kāyasāmaggiṃ vā chandaṃ vā no dadeyya, dukkaṭanti attho. Kammavinicchayo.
કમ્મનિદ્દેસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Kammaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
