Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯ-ਟੀਕਾ • Vinayavinicchaya-ṭīkā

    ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨવਿਭਾવਨਾવਿਧਾਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ

    Kammaṭṭhānavibhāvanāvidhānakathāvaṇṇanā

    ੩੧੨੫. ‘‘ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਸੀਲਂ ਦਸ੍ਸੇਯ੍ਯ।

    3125. ‘‘Ādimhi sīlaṃ dasseyya.

    ਮਜ੍ਝੇ ਮਗ੍ਗਂ વਿਭਾવਯੇ।

    Majjhe maggaṃ vibhāvaye;

    ਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਚ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ।

    Pariyosāne ca nibbānaṃ;

    ਏਸਾ ਕਥਿਕਸਣ੍ਠਿਤੀ’’ਤਿ॥ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੯੦; ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੨੯੧; ਅ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੩.੬੪) –

    Esā kathikasaṇṭhitī’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.190; ma. ni. aṭṭha. 1.291; a. ni. aṭṭha. 2.3.64) –

    વੁਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਲਕ੍ਖਣਂ ਸਮਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੋਯਮਾਚਰਿਯੋ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸੀਲਪਰਿਦੀਪਕਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਨਾਤਿਸਙ੍ਖੇਪવਿਤ੍ਥਾਰਮੁਖੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਤਂਮੂਲਕਾਨਂ ਇਤਰੇਸਞ੍ਚ ਤਿਣ੍ਣਂ ਸੀਲਾਨਂ ਤਂਦਸ੍ਸਨੇਨੇવ ਦਸ੍ਸਿਤਭਾવਞ੍ਚ ਸੀਲવਿਸੁਦ੍ਧਿਮੂਲਿਕਾ ਚਿਤ੍ਤવਿਸੁਦ੍ਧਿਆਦਿਯੋ ਪਞ੍ਚવਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋ ਚ ਤਂਮੂਲਿਕਞ੍ਚ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਤਦਧਿਗਮਨੀਯਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਯਥਾਰਦ੍ਧਂ વਿਨਯਕਥਂ ਪਰਿਯੋਸਾਪੇਤੁਕਾਮੋ ਆਹ ‘‘ਪਾਮੋਕ੍ਖੇ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਾਮੋਕ੍ਖੇਤਿ ਸਮਾਧਿਆਦੀਨਂ ਅਨવਜ੍ਜਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਭਾવੇਨ ਉਤ੍ਤਮੇ। ਮੋਕ੍ਖਪ੍ਪવੇਸਨੇਤਿ ਅਮਤਮਹਾਨਿਬ੍ਬਾਨਨਗਰਸ੍ਸ ਪવੇਸਨਨਿਮਿਤ੍ਤੇ। ਮੁਖੇ ਅਸਹਾਯਦ੍વਾਰਭੂਤੇ। ਯਥਾਹ –

    Vuttaṃ dhammakathikalakkhaṇaṃ samanussarantoyamācariyo pātimokkhasaṃvarasīlaparidīpakaṃ vinicchayaṃ nātisaṅkhepavitthāramukhena dassetvā taṃmūlakānaṃ itaresañca tiṇṇaṃ sīlānaṃ taṃdassaneneva dassitabhāvañca sīlavisuddhimūlikā cittavisuddhiādiyo pañcavisuddhiyo ca taṃmūlikañca ariyamaggasaṅkhātaṃ ñāṇadassanavisuddhiṃ tadadhigamanīyaṃ nibbānañca dassetvā yathāraddhaṃ vinayakathaṃ pariyosāpetukāmo āha ‘‘pāmokkhe’’tiādi. Tattha pāmokkheti samādhiādīnaṃ anavajjadhammānaṃ patiṭṭhābhāvena uttame. Mokkhappavesaneti amatamahānibbānanagarassa pavesananimitte. Mukhe asahāyadvārabhūte. Yathāha –

    ‘‘ਸਗ੍ਗਾਰੋਹਣਸੋਪਾਨਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਸੀਲਸਮਂ ਕੁਤੋ।

    ‘‘Saggārohaṇasopānaṃ, aññaṃ sīlasamaṃ kuto;

    ਦ੍વਾਰਂ વਾ ਪਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨ-ਨਗਰਸ੍ਸ ਪવੇਸਨੇ’’ਤਿ॥ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੯; ਬੁ॰ ਬਂ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩.ਦੀਪਙ੍ਕਰਬੁਦ੍ਧવਂਸવਣ੍ਣਨਾ)।

    Dvāraṃ vā pana nibbāna-nagarassa pavesane’’ti. (visuddhi. 1.9; bu. baṃ. aṭṭha. 3.dīpaṅkarabuddhavaṃsavaṇṇanā);

    ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯੇਤਿ ਜਾਤਿਦੁਕ੍ਖਾਦਿਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਾਨਂ ਖਯਸ੍ਸ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮੂਪਾਯਤ੍ਤਾ ਫਲੂਪਚਾਰੇਨ ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯਸਙ੍ਖਾਤੇ। ‘‘ਪਾਮੋਕ੍ਖੇ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਮੋਕ੍ਖਪ੍ਪવੇਸਨੇ ਮੁਖੇ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯੇ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤਸ੍ਸ વਿਸੇਸਨਂ। વੁਤ੍ਤੇਤਿ ਪਾਰਾਜਿਕਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇ ਸਤਿ। ਇਤਰਤ੍ਤਯਂ વੁਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸੀਲਆਜੀવਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਸੀਲਸਙ੍ਖਾਤਂ ਇਤਰਂ ਸੀਲਤ੍ਤਯਂ વੁਤ੍ਤਮੇવ ਹੋਤਿ ‘‘ਰਾਜਾ ਆਗਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪਰਿਸਾਯ ਆਗਮਨਂ વਿਯ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਨ વਕ੍ਖਾਮਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।

    Sabbadukkhakkhayeti jātidukkhādisabbadukkhānaṃ khayassa ariyamaggassa adhigamūpāyattā phalūpacārena sabbadukkhakkhayasaṅkhāte. ‘‘Pāmokkhe’’ti ca ‘‘mokkhappavesane mukhe’’ti ca ‘‘sabbadukkhakkhaye’’ti ca ‘‘pātimokkhasmi’’nti etassa visesanaṃ. Vutteti pārājikato paṭṭhāya nānappakārato niddiṭṭhe sati. Itarattayaṃ vuttamevāti sambandho. Indriyasaṃvarasīlaājīvapārisuddhisīlapaccayasannissitasīlasaṅkhātaṃ itaraṃ sīlattayaṃ vuttameva hoti ‘‘rājā āgato’’ti vutte parisāya āgamanaṃ viya, tasmā taṃ na vakkhāmāti adhippāyo.

    ੩੧੨੬. ਇਦਂ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸੀਲਾਦਿਂ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਂ। ਞਤ੍વਾਤਿ ਲਕ੍ਖਣਾਦਿਤੋ, વੋਦਾਨਤੋ, ਹਾਨਭਾਗਿਯਟ੍ਠਿਤਿਭਾਗਿਯવਿਸੇਸਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਾਦਿਪ੍ਪਕਾਰਤੋ ਚ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਸੀਲੇ। ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋਤਿ ਅਚ੍ਛਿਦ੍ਦਾਦਿਅਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਭਾવਮਾਪਾਦਨੇਨ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ। ਸਮਾਧਿਨ੍ਤਿ ਉਪਚਾਰਪ੍ਪਨਾਭੇਦਲੋਕਿਯਸਮਾਧਿਂ। ਭਾવੇਤ੍વਾਤਿ ਸਮਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਯ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਅਨੁਯੋਗવਸੇਨ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ। ਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਤਿਲਕ੍ਖਣਾਕਾਰਾਦਿਪਰਿਚ੍ਛੇਦਿਕਾਯ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਹੇਤੁਭੂਤਾਯ, ਕਰਣਭੂਤਾਯ ਚ। ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਬਨ੍ਧਨਂ ਛੇਤ੍વਾ ਸਂਸਾਰਚਾਰਕਾ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।

    3126.Idaṃ catubbidhaṃ sīlanti pātimokkhasaṃvarasīlādiṃ catupārisuddhisīlaṃ. Ñatvāti lakkhaṇādito, vodānato, hānabhāgiyaṭṭhitibhāgiyavisesabhāgiyanibbedhabhāgiyādippakārato ca jānitvā. Tatthāti catubbidhasīle. Patiṭṭhitoti acchiddādiaṅgasamannāgatabhāvamāpādanena patiṭṭhito. Samādhinti upacārappanābhedalokiyasamādhiṃ. Bhāvetvāti samacattālīsāya kammaṭṭhānesu punappunaṃ anuyogavasena vaḍḍhetvā. Paññāyāti tilakkhaṇākārādiparicchedikāya lokuttarāya paññāya hetubhūtāya, karaṇabhūtāya ca. Parimuccatīti sabbakilesabandhanaṃ chetvā saṃsāracārakā samantato muccati, anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyatīti adhippāyo.

    ੩੧੨੭. ਏવਂ ਸਮਾਸਤੋ વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਦਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਦਸ ਅਨੁਸ੍ਸਤਿਯੋ ਚ ਦਸ ਕਸਿਣਾ ਚ ਦਸ ਅਸੁਭਾ ਚ ਚਤਸ੍ਸੋ ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾਯੋ ਚ ਤਥਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਰੁਪ੍ਪਾ ਚ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਪਰਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਦ੍વਯਞ੍ਚ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।

    3127. Evaṃ samāsato vuttamevatthaṃ niddisanto āha ‘‘dasānussatiyo’’tiādi. Dasa anussatiyo ca dasa kasiṇā ca dasa asubhā ca catasso appamaññāyo ca tathā cattāro āruppā ca vuttā. Aparaṃ kammaṭṭhānadvayañca vuttanti sambandho.

    ਤਤ੍ਥ ਦਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯੋ ਨਾਮ ‘‘ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਸ੍ਸਤਿ, ਧਮ੍ਮਾਨੁਸ੍ਸਤਿ, ਸਙ੍ਘਾਨੁਸ੍ਸਤਿ, ਸੀਲਾਨੁਸ੍ਸਤਿ, ਚਾਗਾਨੁਸ੍ਸਤਿ, ਦੇવਤਾਨੁਸ੍ਸਤਿ, ਕਾਯਗਤਾਸਤਿ, ਮਰਣਾਨੁਸ੍ਸਤਿ, ਆਨਾਪਾਨਸਤਿ, ਉਪਸਮਾਨੁਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੪੭) ਏવਂ વੁਤ੍ਤਾ ਦਸ ਅਨੁਸ੍ਸਤਿਯੋ।

    Tattha dasānussatiyo nāma ‘‘buddhānussati, dhammānussati, saṅghānussati, sīlānussati, cāgānussati, devatānussati, kāyagatāsati, maraṇānussati, ānāpānasati, upasamānussatī’’ti (visuddhi. 1.47) evaṃ vuttā dasa anussatiyo.

    ਦਸ ਕਸਿਣਾ ਨਾਮ ‘‘ਪਥવੀਕਸਿਣਂ, ਆਪੋਕਸਿਣਂ, ਤੇਜੋਕਸਿਣਂ, વਾਯੋਕਸਿਣਂ, ਨੀਲਕਸਿਣਂ, ਪੀਤਕਸਿਣਂ, ਲੋਹਿਤਕਸਿਣਂ, ਓਦਾਤਕਸਿਣਂ, ਆਲੋਕਕਸਿਣਂ, ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਕਾਸਕਸਿਣ’’ਨ੍ਤਿ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੪੭) વੁਤ੍ਤਾ ਇਮੇ ਦਸ ਕਸਿਣਾ।

    Dasa kasiṇā nāma ‘‘pathavīkasiṇaṃ, āpokasiṇaṃ, tejokasiṇaṃ, vāyokasiṇaṃ, nīlakasiṇaṃ, pītakasiṇaṃ, lohitakasiṇaṃ, odātakasiṇaṃ, ālokakasiṇaṃ, paricchinnākāsakasiṇa’’nti (visuddhi. 1.47) vuttā ime dasa kasiṇā.

    ਦਸ ਅਸੁਭਾ ਨਾਮ ‘‘ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਕਂ, વਿਨੀਲਕਂ, વਿਪੁਬ੍ਬਕਂ, વਿਚ੍ਛਿਦ੍ਦਕਂ, વਿਕ੍ਖਾਯਿਤਕਂ, વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਕਂ, ਹਤવਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਕਂ, ਲੋਹਿਤਕਂ, ਪੁਲ਼ੁવਕਂ, ਅਟ੍ਠਿਕ’’ਨ੍ਤਿ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੪੭) વੁਤ੍ਤਾ ਇਮੇ ਦਸ ਅਸੁਭਾ।

    Dasa asubhā nāma ‘‘uddhumātakaṃ, vinīlakaṃ, vipubbakaṃ, vicchiddakaṃ, vikkhāyitakaṃ, vikkhittakaṃ, hatavikkhittakaṃ, lohitakaṃ, puḷuvakaṃ, aṭṭhika’’nti (visuddhi. 1.47) vuttā ime dasa asubhā.

    ਚਤਸ੍ਸੋ ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾਯੋ ਨਾਮ ‘‘ਮੇਤ੍ਤਾ, ਕਰੁਣਾ, ਮੁਦਿਤਾ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ’’ਤਿ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੪੭) વੁਤ੍ਤਾ ਇਮੇ ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾਯੋ।

    Catasso appamaññāyo nāma ‘‘mettā, karuṇā, muditā, upekkhā’’ti (visuddhi. 1.47) vuttā ime appamaññāyo.

    ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਰੁਪ੍ਪਾ ਨਾਮ ‘‘ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ, વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ, ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ, ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨ’’ਨ੍ਤਿ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੪੭) વੁਤ੍ਤਾ ਇਮੇ ਆਰੁਪ੍ਪਾ। ਅਪਰਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਦ੍વਯਂ ਨਾਮ ‘‘ਆਹਾਰੇਪਟਿਕ੍ਕੂਲਸਞ੍ਞਾ, ਚਤੁਧਾਤੁવવਤ੍ਥਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਟ੍ਠਾਨਉਭਯਂ।

    Cattāro āruppā nāma ‘‘ākāsānañcāyatanaṃ, viññāṇañcāyatanaṃ, ākiñcaññāyatanaṃ, nevasaññānāsaññāyatana’’nti (visuddhi. 1.47) vuttā ime āruppā. Aparaṃ kammaṭṭhānadvayaṃ nāma ‘‘āhārepaṭikkūlasaññā, catudhātuvavatthāna’’nti vuttaṃ ṭṭhānaubhayaṃ.

    ੩੧੨੮. ਇਚ੍ਚੇવਂ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸવਿਧਂ ਮਨੋਭੁਨੋ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਸਮੁਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਸਿਯਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਯੋਗਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਠਾਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ। ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਏਤ੍ਥ ਫਲਂ ਤਦਾਯਤ੍ਤવੁਤ੍ਤਿਤਾਯਾਤਿ ਠਾਨਂ, ਕਾਰਣਂ, ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਠਾਨਂ ਕਾਰਣਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ, ਕਸ੍ਸਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਨੋਭੁਨੋ’’ਤਿ। ਮਨੋ ਅਭਿਭવਤੀਤਿ ਮਨੋਭੂ, ਤਸ੍ਸ ਮਨੋਭੁਨੋ, ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਨਿવਾਰਣੇਨ ਤਥਾਲਦ੍ਧਨਾਮਸ੍ਸ ਕਾਮਦੇવਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਮਿਨਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਗਣਨਾਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।

    3128. Iccevaṃ cattālīsavidhaṃ manobhuno kammaṭṭhānaṃ sabbampi kammaṭṭhānaṃ samuddiṭṭhaṃ siyāti yojanā. Kammassa yogasaṅkhātassa ṭhānaṃ ārammaṇabhāvena pavattiṭṭhānanti kammaṭṭhānaṃ. Tiṭṭhati ettha phalaṃ tadāyattavuttitāyāti ṭhānaṃ, kāraṇaṃ, kammassa vipassanāya ṭhānaṃ kāraṇaṃ kammaṭṭhānaṃ, kassāti āha ‘‘manobhuno’’ti. Mano abhibhavatīti manobhū, tassa manobhuno, kusalacittappavattinivāraṇena tathāladdhanāmassa kāmadevassāti attho. Iminā kammaṭṭhānagaṇanāparicchedo dassito.

    ੩੧੨੯-੩੦. ਇਮੇਸਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਭਾવਨਾਮਯਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਮਾਤਿਕਂ ਤਾવ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਉਪਚਾਰਪ੍ਪਨਾਤੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਉਪਚਾਰਪ੍ਪਨਾਤੋਤਿ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਉਪਚਾਰਾવਹਾਨਿ , ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਅਪ੍ਪਨਾવਹਾਨੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਉਪਚਾਰਪ੍ਪਨਾવਸੇਨ ਚ। ਝਾਨਭੇਦਾਤਿ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਿਕਾਨਿ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਤਿਕਚਤੁਕ੍ਕਜ੍ਝਾਨਿਕਾਨਿ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਪਞ੍ਚਕਜ੍ਝਾਨਿਕਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਝਾਨਭੇਦਾ ਚ। ਅਤਿਕ੍ਕਮਾਤਿ ਅਙ੍ਗਾਨਂ, ਆਰਮ੍ਮਣਾਨਞ੍ਚ ਅਤਿਕ੍ਕਮਤੋ। વਡ੍ਢਨਾવਡ੍ਢਨਾ ਚਾਪੀਤਿ ਅਙ੍ਗੁਲਦ੍વਙ੍ਗੁਲਾਦਿવਸੇਨ વਡ੍ਢੇਤਬ੍ਬਾ, ਅવਡ੍ਢੇਤਬ੍ਬਾ ਚ। ਆਰਮ੍ਮਣਭੂਮਿਤੋਤਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਚੇવ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾਲਬ੍ਭਮਾਨਭੂਮਿਤੋ ਚ।

    3129-30. Imesaṃ kammaṭṭhānānaṃ bhāvanāmayaṃ bhinditvā dassetuṃ mātikaṃ tāva dassento āha ‘‘upacārappanāto’’tiādi. Tattha upacārappanātoti ‘‘ettakāni kammaṭṭhānāni upacārāvahāni , ettakāni appanāvahānī’’ti evaṃ upacārappanāvasena ca. Jhānabhedāti ‘‘ettakāni paṭhamajjhānikāni, ettakāni tikacatukkajjhānikāni, ettakāni pañcakajjhānikānī’’tiādinā jhānabhedā ca. Atikkamāti aṅgānaṃ, ārammaṇānañca atikkamato. Vaḍḍhanāvaḍḍhanā cāpīti aṅguladvaṅgulādivasena vaḍḍhetabbā, avaḍḍhetabbā ca. Ārammaṇabhūmitoti nimittārammaṇādiārammaṇato ceva labbhamānālabbhamānabhūmito ca.

    ਗਹਣਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿવਸੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਤੋ। ਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਤਂਤਂਠਾਨਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਚ। ਭਿਯ੍ਯੋਤਿ ਪੁਨ-ਸਦ੍ਦਤ੍ਥਨੀਹਾਰਤ੍ਥੋ। ਚਰਿਯਾਨੁਕੂਲਤੋਤਿ ਰਾਗਚਰਿਯਾਦੀਨਂ ਅਨੁਕੂਲਭਾવਤੋਤਿ ਅਯਂ વਿਸੇਸੋ ਅਯਂ ਭੇਦੋ। ਏਤੇਸੁ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਯ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇਸੁ।

    Gahaṇāti diṭṭhādivasena gahetabbato. Paccayāti taṃtaṃṭhānānaṃ paccayabhāvato ca. Bhiyyoti puna-saddatthanīhārattho. Cariyānukūlatoti rāgacariyādīnaṃ anukūlabhāvatoti ayaṃ viseso ayaṃ bhedo. Etesu cattālīsāya kammaṭṭhānesu.

    ੩੧੩੧. ਏવਂ ਮਾਤਿਕਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਤਾવ ਉਪਚਾਰਾવਹਾਦਯੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਮਾਹ ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯੋ’’ਤਿਆਦਿ । ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸਂ ਮਾਤਿਕਾਯਂ, ਤੇਸੁ વਾ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਯ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇਸੁ। ਅਟ੍ਠਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯੋਤਿ ਕਾਯਗਤਾਸਤਿਆਨਾਪਾਨਸਤਿਦ੍વਯવਜ੍ਜਿਤਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਸ੍ਸਤਿਆਦਿਕਾ ਅਟ੍ਠ ਅਨੁਸ੍ਸਤਿਯੋ ਚ। ਸਞ੍ਞਾ ਆਹਾਰੇਪਟਿਕ੍ਕੂਲਸਞ੍ਞਾ ਚ। વવਤ੍ਥਾਨਞ੍ਚ ਚਤੁਧਾਤੁવવਤ੍ਥਾਨਞ੍ਚਾਤਿ ਇਮੇ ਦਸ। ਉਪਚਾਰਾવਹਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਾਦੀਨਂ ਪਰਮਤ੍ਥਭਾવਤੋ, ਅਨੇਕવਿਧਤ੍ਤਾ, ਏਕਸ੍ਸਾਪਿ ਗਮ੍ਭੀਰਭਾવਤੋ ਚ ਏਤੇਸੁ ਦਸਸੁ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਅਪ੍ਪਨਾવਸੇਨ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੁਮਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਨਾਭਾવਨਾਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸਮਾਧਿ ਉਪਚਾਰਭਾવੇਯੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਤੇ ਉਪਚਾਰਾવਹਾ।

    3131. Evaṃ mātikaṃ niddisitvā yathākkamaṃ niddisanto paṭhamaṃ tāva upacārāvahādayo dassetumāha ‘‘aṭṭhānussatiyo’’tiādi . Tatthāti tissaṃ mātikāyaṃ, tesu vā cattālīsāya kammaṭṭhānesu. Aṭṭhānussatiyoti kāyagatāsatiānāpānasatidvayavajjitā buddhānussatiādikā aṭṭha anussatiyo ca. Saññā āhārepaṭikkūlasaññā ca. Vavatthānañca catudhātuvavatthānañcāti ime dasa. Upacārāvahāti buddhaguṇādīnaṃ paramatthabhāvato, anekavidhattā, ekassāpi gambhīrabhāvato ca etesu dasasu kammaṭṭhānesu appanāvasena samādhissa patiṭṭhātumasakkuṇeyyattā appanābhāvanāppatto samādhi upacārabhāveyeva patiṭṭhāti, tasmā ete upacārāvahā.

    ਨਨੁ ਚੇਤ੍ਥ ਦੁਤਿਯਚਤੁਤ੍ਥਾਰੁਪ੍ਪਸਮਾਧਿ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰੋ ਚ ਸਮਾਧਿ ਪਰਮਤ੍ਥਧਮ੍ਮੇ ਅਪ੍ਪਨਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਪਰਮਤ੍ਥਭਾવਤੋ’’ਤਿ ਹੇਤੁ ਅਪ੍ਪਨਮਪਾਪੁਣਨੇ ਕਾਰਣਭਾવੇਨ ਨ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ? ਨ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવਨਾવਿਸੇਸੇਨ ਪਰਮਤ੍ਥਧਮ੍ਮੇ ਪવਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਤੋ, ਇਮਸ੍ਸ ਚ ਰੂਪਾવਚਰਚਤੁਤ੍ਥਭਾવਨਾવਿਸੇਸਸਮ੍ਭવਤੋ ਚ। ਤਥਾ ਹਿ ਦੁਤਿਯਚਤੁਤ੍ਥਾਰੁਪ੍ਪਸਮਾਧਿ ਅਪ੍ਪਨਾਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਰੂਪਾવਚਰਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਸਮਤਿਕ੍ਕਮਮਤ੍ਤਭਾવਨਾવਸੇਨ ਸਭਾવਾਰਮ੍ਮਣੇਪਿ ਅਪ੍ਪਨਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। વਿਸੁਦ੍ਧਿਭਾવਨਾਨੁਕ੍ਕਮਬਲੇਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰੋ ਸਮਾਧਿ ਅਪ੍ਪਨਂ ਪਾਪੁਣਾਤੀਤਿ।

    Nanu cettha dutiyacatutthāruppasamādhi, lokuttaro ca samādhi paramatthadhamme appanaṃ pāpuṇāti, tasmā ‘‘paramatthabhāvato’’ti hetu appanamapāpuṇane kāraṇabhāvena na vuccatīti? Na, tassa bhāvanāvisesena paramatthadhamme pavattisambhavato, imassa ca rūpāvacaracatutthabhāvanāvisesasambhavato ca. Tathā hi dutiyacatutthāruppasamādhi appanāpattassa arūpāvacarasamādhissa catutthajjhānassa ārammaṇasamatikkamamattabhāvanāvasena sabhāvārammaṇepi appanaṃ pāpuṇāti. Visuddhibhāvanānukkamabalena lokuttaro samādhi appanaṃ pāpuṇātīti.

    ੩੧੩੨. ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਝਾਨਾવਹੇਸੁ ਤਿਂਸਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇਸੁ। ਅਸੁਭਾਤਿ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਕਾਦਯੋ ਦਸ ਅਸੁਭਾ। ਕਾਯਗਤਾਸਤੀਤਿ ਕਾਯਗਤਾਸਤਿ ਚਾਤਿ ਇਮੇ ਏਕਾਦਸ। ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਿਕਾਤਿ ਇਮੇਸਂ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਾਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤਾ, ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਾਰਮ੍ਮਣੇ ਚ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚਣ੍ਡਸੋਤਾਯ ਨਦਿਯਾ ਅਰਿਤ੍ਤਬਲੇਨ ਨਾવਾਟ੍ਠਾਨਂ વਿਯ વਿਤਕ੍ਕਬਲੇਨੇવ ਪવਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਤੋ ਅવਿਤਕ੍ਕਾਨਂ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾਦੀਨਂ ਅਸਮ੍ਭવੋਤਿ ਸવਿਤਕ੍ਕਸ੍ਸ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸੇવ ਸਮ੍ਭવਤੋ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਿਕਾ। ਆਨਾਪਾਨਞ੍ਚ ਕਸਿਣਾ ਚਾਤਿ ਇਮੇ ਏਕਾਦਸ ਚਤੁਕ੍ਕਜ੍ਝਾਨਿਕਾ ਰੂਪਾવਚਰਚਤੁਕ੍ਕਜ੍ਝਾਨਿਕਾ ਚ ਚਤੁਕ੍ਕਨਯੇਨ, ਪਞ੍ਚਕਜ੍ਝਾਨਿਕਾ ਚ।

    3132.Tatthāti tesu jhānāvahesu tiṃsakammaṭṭhānesu. Asubhāti uddhumātakādayo dasa asubhā. Kāyagatāsatīti kāyagatāsati cāti ime ekādasa. Paṭhamajjhānikāti imesaṃ paṭikkūlārammaṇattā, paṭikkūlārammaṇe ca cittassa caṇḍasotāya nadiyā arittabalena nāvāṭṭhānaṃ viya vitakkabaleneva pavattisambhavato avitakkānaṃ dutiyajjhānādīnaṃ asambhavoti savitakkassa paṭhamajjhānasseva sambhavato paṭhamajjhānikā. Ānāpānañca kasiṇā cāti ime ekādasa catukkajjhānikā rūpāvacaracatukkajjhānikā ca catukkanayena, pañcakajjhānikā ca.

    ੩੧੩੩. ਤਿਸ੍ਸੋવ ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾਤਿ ਮੇਤ੍ਤਾ, ਕਰੁਣਾ, ਮੁਦਿਤਾਤਿ ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾ ਤਿਸ੍ਸੋવ। ਸਾਮਞ੍ਞਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਏਤਾਸਮੇવ ਗਹਣਂ ਕਥਂ વਿਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ? ‘‘ਅਥ ਪਚ੍ਛਿਮਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਚਤੁਤ੍ਥਾਯ ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾਯ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਿਕਭਾવਸ੍ਸ વਕ੍ਖਮਾਨਤ੍ਤਾ ਪਾਰਿਸੇਸਤੋ ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਤਿਕਜ੍ਝਾਨਾਨੀਤਿ ਤਿਕਜ੍ਝਾਨਿਕਾ। ‘‘ਤਿਕਜ੍ਝਾਨਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸੇਨ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਮੇਤ੍ਤਾਦੀਨਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਹਿਂਸਾਨਭਿਰਤੀਨਂ ਪਹਾਯਕਤ੍ਤਾ ਦੋਮਨਸ੍ਸਪਟਿਪਕ੍ਖੇਨ ਸੋਮਨਸ੍ਸੇਨੇવ ਸਹਗਤਤਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਚਤੁਕ੍ਕਨਯੇਨ ਤਿਕਜ੍ਝਾਨਿਕਤਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਪਞ੍ਚਕਨਯੇਨ ਚਤੁਕ੍ਕਜ੍ਝਾਨਿਕਤਾ ਚ।

    3133.Tissova appamaññāti mettā, karuṇā, muditāti appamaññā tissova. Sāmaññaniddese etāsameva gahaṇaṃ kathaṃ viññāyatīti? ‘‘Atha pacchimā’’tiādinā catutthāya appamaññāya catutthajjhānikabhāvassa vakkhamānattā pārisesato taṃ viññāyati. Tikajjhānānīti tikajjhānikā. ‘‘Tikajjhānā’’ti vattabbe liṅgavipallāsena evaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Mettādīnaṃ domanassasahagatabyāpādavihiṃsānabhiratīnaṃ pahāyakattā domanassapaṭipakkhena somanasseneva sahagatatā vuttāti catukkanayena tikajjhānikatā vuttā, pañcakanayena catukkajjhānikatā ca.

    ‘‘ਅਥਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ‘‘ਪਚ੍ਛਿਮਾ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ‘‘ਤਿਸ੍ਸੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪੁਰਿਮਪਦੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਨਿવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਂ। ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਰੁਪ੍ਪਾ ਚ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਿਕਾ ਮਤਾ ਚਤੁਕ੍ਕਨਯੇਨ, ਪਞ੍ਚਮਜ੍ਝਾਨਿਕਾ ਚ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਸੁਖਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤੁ, ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤੁ, ਲਦ੍ਧਸੁਖਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਮਾ વਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਮੇਤ੍ਤਾਦਿਤਿવਿਧવਸਪ੍ਪવਤ੍ਤਂ ਬ੍ਯਾਪਾਰਤ੍ਤਯਂ ਪਹਾਯ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਾਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਾਕਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤਭਾવਨਾਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਯ ਤਤ੍ਰਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋਪੇਕ੍ਖਾਯ ਬਲવਤਰਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਨਾਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪੇਕ੍ਖਾਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਸ੍ਸ ਸੁਖਸਹਗਤਤਾਸਮ੍ਭવਤੋ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਤਾ વੁਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Athā’’ti idaṃ ‘‘pacchimā’’ti padassa ‘‘tisso’’ti iminā purimapadena sambandhanivattanatthaṃ. Pacchimā appamaññā, cattāro āruppā ca catutthajjhānikā matā catukkanayena, pañcamajjhānikā ca. ‘‘Sabbe sattā sukhitā hontu, dukkhā muccantu, laddhasukhasampattito mā vigacchantū’’ti mettāditividhavasappavattaṃ byāpārattayaṃ pahāya kammassakatādassanena sattesu majjhattākārappattabhāvanānibbattāya tatramajjhattopekkhāya balavatarattā appanāppattassa upekkhābrahmavihārassa sukhasahagatatāsambhavato upekkhāsahagatatā vuttā.

    ੩੧੩੪. ਅਙ੍ਗਾਰਮ੍ਮਣਤੋ ਅਤਿਕ੍ਕਮੋ ਦ੍વਿਧਾ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਚਤੁਕ੍ਕਤਿਕਜ੍ਝਾਨੇਸੂਤਿ ਦਸਕਸਿਣਾ, ਆਨਾਪਾਨਸਤੀਤਿ ਏਕਾਦਸਸੁ ਚਤੁਕ੍ਕਜ੍ਝਾਨਿਕੇਸੁ ਚੇવ ਮੇਤ੍ਤਾਦਿਪੁਰਿਮਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਤ੍ਤਯਸਙ੍ਖਾਤੇਸੁ ਤਿਕਜ੍ਝਾਨਿਕੇਸੁ ਚ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇਸੁ। ਅਙ੍ਗਾਤਿਕ੍ਕਮਤਾਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਆਰਮ੍ਮਣੇ વਿਤਕ੍ਕਾਦਿਝਾਨਙ੍ਗ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮੇਨ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਦੀਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣੇਯੇવ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾਦੀਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਅਙ੍ਗਾਤਿਕ੍ਕਮੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਙ੍ਗਾਤਿਕ੍ਕਮੋਯੇવ ਅਙ੍ਗਾਤਿਕ੍ਕਮਤਾ

    3134. Aṅgārammaṇato atikkamo dvidhā vuttoti yojanā. Catukkatikajjhānesūti dasakasiṇā, ānāpānasatīti ekādasasu catukkajjhānikesu ceva mettādipurimabrahmavihārattayasaṅkhātesu tikajjhānikesu ca kammaṭṭhānesu. Aṅgātikkamatāti ekasmiṃyeva ārammaṇe vitakkādijhānaṅga samatikkamena paṭhamajjhānādīnaṃ ārammaṇeyeva dutiyajjhānādīnaṃ uppattito aṅgātikkamo adhippetoti attho. Aṅgātikkamoyeva aṅgātikkamatā.

    ੩੧੩੫. ਅਙ੍ਗਾਤਿਕ੍ਕਮਤੋਤਿ ਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸੋਮਨਸ੍ਸਾਤਿਕ੍ਕਮਨਤੋ। ਆਰਮ੍ਮਣਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮਾਤਿ ਪਟਿਭਾਗਨਿਮਿਤ੍ਤਕਸਿਣੁਗ੍ਘਾਟਿਮਾਕਾਸਤਬ੍ਬਿਸਯਪਠਮਾਰੁਪ੍ਪવਿਞ੍ਞਾਣਤਦਭਾવਸਙ੍ਖਾਤਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ। ਕਸਿਣੁਗ੍ਘਾਟਿਮਾਕਾਸਤਬ੍ਬਿਸਯਪਠਮਾਰੁਪ੍ਪવਿਞ੍ਞਾਣਤਦਭਾવਤਬ੍ਬਿਸਯਤਤਿਯਾਰੁਪ੍ਪવਿਞ੍ਞਾਣਸਙ੍ਖਾਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਆਰੁਪ੍ਪਾ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਾਦੀਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਾਨਿ ਜਾਯਰੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ।

    3135.Aṅgātikkamatoti tatiyajjhānasampayuttasomanassātikkamanato. Ārammaṇamatikkammāti paṭibhāganimittakasiṇugghāṭimākāsatabbisayapaṭhamāruppaviññāṇatadabhāvasaṅkhātāni cattāri ārammaṇāni yathākkamaṃ atikkamitvā. Kasiṇugghāṭimākāsatabbisayapaṭhamāruppaviññāṇatadabhāvatabbisayatatiyāruppaviññāṇasaṅkhātesu catūsu ārammaṇesu āruppā ākāsānañcāyatanādīni cattāri arūpāvacarajjhānāni jāyare uppajjanti.

    ੩੧੩੬. ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਏਤੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ। વਡ੍ਢੇਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ‘‘ਯਤ੍ਤਕਂ ਓਕਾਸਂ ਕਸਿਣੇਨ ਫਰਤਿ, ਤਦਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਦਿਬ੍ਬਾਯ ਸੋਤਧਾਤੁਯਾ ਸਦ੍ਦਂ ਸੋਤੁਂ, ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਪਸ੍ਸਿਤੁਂ, ਪਰਸਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਚੇਤਸਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਞ੍ਞਾਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਯੋਜਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਅਙ੍ਗਗਣਨਾਦਿવਸੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਯਤ੍ਤਕਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਤ੍ਤਕਂ વਡ੍ਢੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਸੇਸਂ ਅਸੁਭਾਦਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਪਯੋਜਨਾਭਾવਾ ਨ વਡ੍ਢੇਤਬ੍ਬਮੇવਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    3136.Etthāti etesu ārammaṇesu. Vaḍḍhetabbānīti ‘‘yattakaṃ okāsaṃ kasiṇena pharati, tadabbhantare dibbāya sotadhātuyā saddaṃ sotuṃ, dibbena cakkhunā rūpaṃ passituṃ, parasattānañca cetasā cittaṃ aññātuṃ samattho hotī’’ti vuttappayojanaṃ sandhāya aṅgagaṇanādivasena paricchinditvā yattakaṃ icchati, tattakaṃ vaḍḍhetabbāni. Sesaṃ asubhādi sabbaṃ taṃ kammaṭṭhānaṃ payojanābhāvā na vaḍḍhetabbamevāti yojanā.

    ੩੧੩੭. ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਦਸ ਕਸਿਣਾ ਚ ਦਸ ਅਸੁਭਾ ਚ ਕਾਯਗਤਾਸਤਿ, ਆਨਾਪਾਨਸਤੀਤਿ ਇਮੇ ਬਾવੀਸਤਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਪਟਿਭਾਗਾਰਮ੍ਮਣਾਨੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਏਤ੍ਥ ‘‘ਕਸਿਣਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ਝਾਨਾਨਿ ਗਹਿਤਾਨਿ।

    3137.Tattha tesu kammaṭṭhānesu dasa kasiṇā ca dasa asubhā ca kāyagatāsati, ānāpānasatīti ime bāvīsati kammaṭṭhānāni paṭibhāgārammaṇānīti yojanā. Ettha ‘‘kasiṇā’’tiādinā tadārammaṇāni jhānāni gahitāni.

    ੩੧੩੮. ਧਾਤੁવવਤ੍ਥਨਨ੍ਤਿ ਚਤੁਧਾਤੁવવਤ੍ਥਾਨਂ, ਗਾਥਾਬਨ੍ਧવਸੇਨ ਰਸ੍ਸਤ੍ਤਂ। વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ। ਨੇવਸਞ੍ਞਾਤਿ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ। ਦਸ ਦ੍વੇਤਿ ਦ੍વਾਦਸ। ਭਾવਗੋਚਰਾਤਿ ਸਭਾવਧਮ੍ਮਗੋਚਰਾ, ਪਰਮਤ੍ਥਧਮ੍ਮਾਲਮ੍ਬਣਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।

    3138.Dhātuvavatthananti catudhātuvavatthānaṃ, gāthābandhavasena rassattaṃ. Viññāṇañcāti viññāṇañcāyatanaṃ. Nevasaññāti nevasaññānāsaññāyatanaṃ. Dasa dveti dvādasa. Bhāvagocarāti sabhāvadhammagocarā, paramatthadhammālambaṇāti vuttaṃ hoti.

    ੩੧੩੯. ਦ੍વੇ ਚ ਆਰੁਪ੍ਪਮਾਨਸਾਤਿ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਸਙ੍ਖਾਤਾ ਅਰੂਪਾવਚਰਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾ ਦ੍વੇ ਚ। ਛ ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਨવਤ੍ਤਬ੍ਬਗੋਚਰਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਤਿ ਯੋਜਨਾ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾਨਂ ਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ, ਪਠਮਾਰੁਪ੍ਪਸ੍ਸ ਕਸਿਣੁਗ੍ਘਾਟਿਮਾਕਾਸਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ, ਤਤਿਯਾਰੁਪ੍ਪਸ੍ਸ ਪਠਮਾਰੁਪ੍ਪવਿਞ੍ਞਾਣਾਭਾવਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਆਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤਾ।

    3139.Dve ca āruppamānasāti ākāsānañcāyatanaākiñcaññāyatanasaṅkhātā arūpāvacaracittuppādā dve ca. Cha ime dhammā navattabbagocarā niddiṭṭhāti yojanā catunnaṃ appamaññānaṃ sattapaññattiyā, paṭhamāruppassa kasiṇugghāṭimākāsapaññattiyā, tatiyāruppassa paṭhamāruppaviññāṇābhāvapaññattiyā ca ārammaṇattā.

    ੩੧੪੦. ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਸਞ੍ਞਾਤਿ ਆਹਾਰੇਪਟਿਕ੍ਕੂਲਸਞ੍ਞਾ। ਕਾਯਗਤਾਸਤੀਤਿ ਦ੍વਾਦਸੇવ ਭੂਮਿਤੋ ਦੇવੇਸੁ ਕਾਮਾવਚਰਦੇવੇਸੁ ਕੁਣਪਾਨਂ, ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਾਰਹਸ੍ਸ ਚ ਅਸਮ੍ਭવਾ ਨ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    3140.Paṭikkūlasaññāti āhārepaṭikkūlasaññā. Kāyagatāsatīti dvādaseva bhūmito devesu kāmāvacaradevesu kuṇapānaṃ, paṭikkūlārahassa ca asambhavā na pavattantīti yojanā.

    ੩੧੪੧. ਤਾਨਿ ਦ੍વਾਦਸ ਚ। ਭਿਯ੍ਯੋਤਿ ਅਧਿਕਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ, ਤਤੋ ਅਧਿਕਂ ਆਨਾਪਾਨਸਤਿ ਚਾਤਿ ਤੇਰਸ ਰੂਪਾਰੂਪਲੋਕੇ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸਾਨਞ੍ਚ ਅਭਾવਾ ਸਬ੍ਬਸੋ ਨ ਜਾਯਰੇਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    3141. Tāni dvādasa ca. Bhiyyoti adhikatthe nipāto, tato adhikaṃ ānāpānasati cāti terasa rūpārūpaloke assāsapassāsānañca abhāvā sabbaso na jāyareti yojanā.

    ੩੧੪੨. ਅਰੂਪਾવਚਰੇ ਅਰੂਪਭવੇ ਚਤੁਰੋ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੇ ਛਤ੍ਤਿਂਸ ਧਮ੍ਮਾ ਰੂਪਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾਭਾવਾ ਨ ਜਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਸਬ੍ਬੇ ਸਮਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਧਮ੍ਮਾ ਮਾਨੁਸੇ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਸਬ੍ਬੇਸਮੇવ ਲਬ੍ਭਮਾਨਤ੍ਤਾ ਜਾਯਨ੍ਤਿ

    3142.Arūpāvacare arūpabhave caturo āruppe ṭhapetvā aññe chattiṃsa dhammā rūpasamatikkamābhāvā na jāyantīti yojanā. Sabbe samacattālīsa dhammā mānuse manussaloke sabbesameva labbhamānattā jāyanti.

    ੩੧੪੩. ਚਤੁਤ੍ਥਕਸਿਣਂ ਹਿਤ੍વਾਤਿ વਾਯੋਕਸਿਣਂ ਦਿਟ੍ਠਫੁਟ੍ਠੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਂ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਨવ ਕਸਿਣਾ ਚ ਦਸ ਅਸੁਭਾ ਚਾਤਿ ਤੇ ਏਕੂਨવੀਸਤਿ ਧਮ੍ਮਾ ਦਿਟ੍ਠੇਨੇવ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਪਰਿਕਮ੍ਮਕਾਲੇ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ ਭવਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ, ਤੇਨ ਉਗ੍ਗਹਿਤਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਤੇਸਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।

    3143.Catutthakasiṇaṃ hitvāti vāyokasiṇaṃ diṭṭhaphuṭṭhena gahetabbattā taṃ vajjetvā nava kasiṇā ca dasa asubhā cāti te ekūnavīsati dhammā diṭṭheneva cakkhuviññāṇena pubbabhāge parikammakāle gahetabbā bhavantīti yojanā. Pubbabhāge cakkhunā oloketvā parikammaṃ kataṃ, tena uggahitanimittaṃ tesaṃ gahetabbanti vuttaṃ hoti.

    ੩੧੪੪. ਫੁਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਨਾਸਿਕਗ੍ਗੇ, ਉਤ੍ਤਰੋਟ੍ਠੇ વਾ ਫੁਟ੍ਠવਸੇਨ। ਕਾਯਗਤਾਸਤਿਯਂ ਤਚਪਞ੍ਚਕਂ ਦਿਟ੍ਠੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਮਾਲੁਤੋਤਿ વਾਯੋਕਸਿਣਂ ਦਿਟ੍ਠਫੁਟ੍ਠੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ ਉਚ੍ਛੁਸਸ੍ਸਾਦੀਨਂ ਪਤ੍ਤੇਸੁ ਚਲਮਾਨવਣ੍ਣਗ੍ਗਹਣਮੁਖੇਨ, ਕਾਯਪ੍ਪਸਾਦਘਟ੍ਟਨੇਨ ਚ ਗਹੇਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਏਤ੍ਥ ਏਤੇਸੁ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇਸੁ। ਸੇਸਕਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾવਸੇਸਂ। ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਸ੍ਸਤਿਆਦਿਕਾ ਅਟ੍ਠਾਨੁਸ੍ਸਤਿਯੋ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਰੁਪ੍ਪਾ, ਆਹਾਰੇਪਟਿਕ੍ਕੂਲਸਞ੍ਞਾ, ਚਤੁਧਾਤੁવવਤ੍ਥਾਨਂ, ਕਾਯਗਤਾਸਤਿਯਂ વਕ੍ਕਪਞ੍ਚਕਾਦੀਨਿ ਚਾਤਿ ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਪਰਤੋ ਸੁਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸੁਤੇਨੇવ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    3144.Phuṭṭhenāti nāsikagge, uttaroṭṭhe vā phuṭṭhavasena. Kāyagatāsatiyaṃ tacapañcakaṃ diṭṭhena gahetabbaṃ. Mālutoti vāyokasiṇaṃ diṭṭhaphuṭṭhena gahetabbaṃ ucchusassādīnaṃ pattesu calamānavaṇṇaggahaṇamukhena, kāyappasādaghaṭṭanena ca gahetabbattā. Ettha etesu kammaṭṭhānesu. Sesakanti vuttāvasesaṃ. Buddhānussatiādikā aṭṭhānussatiyo, cattāro brahmavihārā, cattāro āruppā, āhārepaṭikkūlasaññā, catudhātuvavatthānaṃ, kāyagatāsatiyaṃ vakkapañcakādīni cāti sabbametaṃ parato sutvā gahetabbattā suteneva gahetabbanti vuttaṃ.

    ੩੧੪੫. ਏਤ੍ਥ ਏਤੇਸੁ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਆਕਾਸਕਸਿਣਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਨવ ਕਸਿਣਾ ਪਠਮਾਰੁਪ੍ਪਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਭੂਤਕਸਿਣੁਗ੍ਘਾਟਿਮਾਕਾਸਸ੍ਸ ਹੇਤੁਭਾવਤੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਜਾਯਰੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਭવਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    3145.Ettha etesu kammaṭṭhānesu ākāsakasiṇaṃ ṭhapetvā nava kasiṇā paṭhamāruppacittassa ārammaṇabhūtakasiṇugghāṭimākāsassa hetubhāvato paccayā jāyare paccayā bhavantīti yojanā.

    ੩੧੪੬. ਦਸਪਿ ਕਸਿਣਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾਨਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਾਦੀਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਭવਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਚਤੁਤ੍ਥਸ੍ਸਾਤਿ ਚਤੁਤ੍ਥਸ੍ਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਸ੍ਸ।

    3146. Dasapi kasiṇā abhiññānaṃ dibbacakkhuñāṇādīnaṃ paccayā bhavantīti yojanā. Catutthassāti catutthassa brahmavihārassa.

    ੩੧੪੭. ਹੇਟ੍ਠਿਮਹੇਟ੍ਠਿਮਾਰੁਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਾਦਿਕਂ। ਪਰਸ੍ਸ ਚ ਪਰਸ੍ਸ ਚਾਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਾਦਿਉਤ੍ਤਰਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਪਕਾਸਿਤਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਨੇવਸਞ੍ਞਾਤਿ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ। ਨਿਰੋਧਸ੍ਸਾਤਿ ਸਞ੍ਞਾવੇਦਯਿਤਨਿਰੋਧਸ੍ਸ, ਤਾਯ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ।

    3147.Heṭṭhimaheṭṭhimāruppanti ākāsānañcāyatanādikaṃ. Parassa ca parassa cāti viññāṇañcāyatanādiuttarajjhānassa paccayoti pakāsitanti yojanā. Nevasaññāti nevasaññānāsaññāyatanaṃ. Nirodhassāti saññāvedayitanirodhassa, tāya nirodhasamāpattiyā.

    ੩੧੪੮. ਸਬ੍ਬੇਤਿ ਸਮਚਤ੍ਤਾਲੀਸਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਧਮ੍ਮਾ। ਸੁਖવਿਹਾਰਸ੍ਸਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰਸ੍ਸ। ਭવਨਿਸ੍ਸਰਣਸ੍ਸ ਚਾਤਿ વਿਭવੂਪਨਿਸ੍ਸਯਤਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਤ੍ਤੇਨ ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣੇਨ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਚ। ਭવਸੁਖਾਨਞ੍ਚਾਤਿ ਪਰਿਕਮ੍ਮੋਪਚਾਰਭਾવਨਾવਸਪ੍ਪવਤ੍ਤਾਨਿ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਕਾਮਸੁਗਤਿਭવਸੁਖਾਨਂ, ਰੂਪਾવਚਰਪ੍ਪਨਾવਸਪવਤ੍ਤਾਨਿ ਰੂਪਾવਚਰਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਰੂਪਾવਚਰਭવਸੁਖਾਨਂ, ਇਤਰਾਨਿ ਅਰੂਪਾવਚਰਭੂਤਾਨਿ ਅਰੂਪਾવਚਰਭવਸੁਖਾਨਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਦੀਪਿਤਾ।

    3148.Sabbeti samacattālīsakammaṭṭhānadhammā. Sukhavihārassāti diṭṭhadhammasukhavihārassa. Bhavanissaraṇassati vibhavūpanissayatāya vipassanāpādakattena āsavakkhayañāṇena adhigantabbassa nibbānassa ca. Bhavasukhānañcāti parikammopacārabhāvanāvasappavattāni kāmāvacarakusalacittāni kāmasugatibhavasukhānaṃ, rūpāvacarappanāvasapavattāni rūpāvacaracittāni rūpāvacarabhavasukhānaṃ, itarāni arūpāvacarabhūtāni arūpāvacarabhavasukhānañca paccayāti dīpitā.

    ੩੧੪੯. ਦਸ ਅਸੁਭਾ, ਕਾਯਗਤਾਸਤੀਤਿ ਇਮੇ ਏਕਾਦਸ ਰਾਗਚਰਿਤਸ੍ਸ વਿਸੇਸਤੋ ਅਨੁਕੂਲਾ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ‘‘વਿਸੇਸਤੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਰਾਗਸ੍ਸ ਉਜੁવਿਪਚ੍ਚਨੀਕਭਾવੇਨ ਚ ਅਤਿਸਪ੍ਪਾਯਤੋ ਚ વੁਤ੍ਤੋ, ਇਤਰੇ ਚ ਅਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ ‘‘ਸਬ੍ਬਞ੍ਚੇਤਂ ਉਜੁવਿਪਚ੍ਚਨੀਕવਸੇਨ ਚ ਅਤਿਸਪ੍ਪਾਯવਸੇਨ ਚ વੁਤ੍ਤਂ, ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਪਨ ਅવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਕਾ, ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਂ વਾ ਅਨੁਪਕਾਰਾ ਕੁਸਲਭਾવਨਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੪੭)।

    3149. Dasa asubhā, kāyagatāsatīti ime ekādasa rāgacaritassa visesato anukūlā viññeyyāti yojanā. ‘‘Visesato’’ti iminā rāgassa ujuvipaccanīkabhāvena ca atisappāyato ca vutto, itare ca apaṭikkhittāti dīpeti. Vuttañhetaṃ visuddhimagge ‘‘sabbañcetaṃ ujuvipaccanīkavasena ca atisappāyavasena ca vuttaṃ, rāgādīnaṃ pana avikkhambhikā, saddhādīnaṃ vā anupakārā kusalabhāvanā nāma natthī’’ti (visuddhi. 1.47).

    ੩੧੫੦. ਸવਣ੍ਣਕਸਿਣਾਤਿ ਚਤੂਹਿ વਣ੍ਣਕੇਹਿ ਕਸਿਣੇਹਿ ਸਹਿਤਾ। ਚਤਸ੍ਸੋ ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾਯੋਤਿ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਦੋਸਚਰਿਤਸ੍ਸ ਅਨੁਕੂਲਾਤਿ ਪਕਾਸਿਤਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    3150.Savaṇṇakasiṇāti catūhi vaṇṇakehi kasiṇehi sahitā. Catasso appamaññāyoti ime aṭṭha dosacaritassa anukūlāti pakāsitāti yojanā.

    ੩੧੫੧. ਮੋਹਪ੍ਪਕਤਿਨੋਤਿ ਮੋਹਚਰਿਤਸ੍ਸ। ‘‘ਆਨਾਪਾਨਸਤਿ ਏਕਾવਾ’’ਤਿ ਪਦਚ੍ਛੇਦੋ।

    3151.Mohappakatinoti mohacaritassa. ‘‘Ānāpānasati ekāvā’’ti padacchedo.

    ੩੧੫੨. ਮਰਣੂਪਸਮੇਤਿ ਮਰਣਞ੍ਚ ਉਪਸਮੋ ਚ ਮਰਣੂਪਸਮਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਰਣੂਪਸਮੇ। ਸਤੀਤਿ ਮਰਣਾਨੁਸ੍ਸਤਿ, ਉਪਸਮਾਨੁਸ੍ਸਤਿ ਚਾਤਿ ਏਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਧਮ੍ਮਾ। ਪਞ੍ਞਾਪਕਤਿਨੋਤਿ ਬੁਦ੍ਧਿਚਰਿਤਸ੍ਸ।

    3152.Maraṇūpasameti maraṇañca upasamo ca maraṇūpasamaṃ, tasmiṃ maraṇūpasame. Satīti maraṇānussati, upasamānussati cāti ete cattāro dhammā. Paññāpakatinoti buddhicaritassa.

    ੩੧੫੩. ਆਦਿਅਨੁਸ੍ਸਤਿਚ੍ਛਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਸਙ੍ਘਸੀਲਚਾਗਦੇવਤਾਨੁਸ੍ਸਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਛਕ੍ਕਂ। ਸਦ੍ਧਾਚਰਿਤવਣ੍ਣਿਤਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਧਾਚਰਿਤਸ੍ਸ ਅਨੁਕੂਲਨ੍ਤਿ ਕਥਿਤਂ। ਆਰੁਪ੍ਪਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਰੁਪ੍ਪਾ। ਸੇਸਾ ਕਸਿਣਾਤਿ ਭੂਤਕਸਿਣਆਲੋਕਾਕਾਸਕਸਿਣਾਨਂ વਸੇਨ ਛ ਕਸਿਣਾਤਿ ਸੇਸਾ ਦਸ ਧਮ੍ਮਾ। ਸਬ੍ਬਾਨੁਰੂਪਕਾਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਛਨ੍ਨਂ ਚਰਿਯਾਨਂ ਅਨੁਕੂਲਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    3153.Ādianussaticchakkanti buddhadhammasaṅghasīlacāgadevatānussatisaṅkhātaṃ chakkaṃ. Saddhācaritavaṇṇitanti saddhācaritassa anukūlanti kathitaṃ. Āruppāti cattāro āruppā. Sesā kasiṇāti bhūtakasiṇaālokākāsakasiṇānaṃ vasena cha kasiṇāti sesā dasa dhammā. Sabbānurūpakāti sabbesaṃ channaṃ cariyānaṃ anukūlāti attho.

    ੩੧੫੪-੮. ਏવਂ ਯਥਾਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਮਾਤਿਕਾਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਭੇਦਂ વਿਭਾવੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਭਾવਨਾਨਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਮਾਹ ‘‘ਏવ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਏવਂ ਪਭੇਦਤੋ ਞਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨੀਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਭੇਦਨਯਮੁਖੇਨ ਭਾવਨਾਮਯਾਰਮ੍ਭਦਸ੍ਸਨਂ। ਪਣ੍ਡਿਤੋਤਿ ਤਿਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਪਞ੍ਞਾਯ ਪਞ੍ਞવਾ ਭਬ੍ਬਪੁਗ੍ਗਲੋ। ਤੇਸੂਤਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਣੇ ਭੁਮ੍ਮਂ। ਮੇਧਾવੀਤਿ ਪਾਰਿਹਾਰਿਯਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਦਲ਼੍ਹਂ ਗਹੇਤ੍વਾਨਾਤਿਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਸੁਟ੍ਠੁ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖਨ੍ਤੇਨ ਦਲ਼੍ਹਂ ਅਟ੍ਠਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ। ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਕੋਤਿ –

    3154-8. Evaṃ yathānikkhittamātikānukkamena kammaṭṭhānappabhedaṃ vibhāvetvā idāni bhāvanānayaṃ dassetumāha ‘‘eva’’ntiādi. Evaṃ pabhedato ñatvā kammaṭṭhānānīti yathāvuttabhedanayamukhena bhāvanāmayārambhadassanaṃ. Paṇḍitoti tihetukapaṭisandhipaññāya paññavā bhabbapuggalo. Tesūti niddhāraṇe bhummaṃ. Medhāvīti pārihāriyapaññāya samannāgato. Daḷhaṃ gahetvānātiādimajjhapariyosāne suṭṭhu sallakkhantena daḷhaṃ aṭṭhiṃ katvā sakkaccaṃ uggahetvā. Kalyāṇamittakoti –

    ‘‘ਪਿਯੋ ਗਰੁ ਭਾવਨੀਯੋ।

    ‘‘Piyo garu bhāvanīyo;

    વਤ੍ਤਾ ਚ વਚਨਕ੍ਖਮੋ।

    Vattā ca vacanakkhamo;

    ਗਮ੍ਭੀਰਞ੍ਚ ਕਥਂ ਕਤ੍ਤਾ।

    Gambhīrañca kathaṃ kattā;

    ਨੋ ਚਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਯੋਜਕੋ’’ਤਿ॥ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੩੭; ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ੧੧੩) –

    No caṭṭhāne niyojako’’ti. (visuddhi. 1.37; netti. 113) –

    વੁਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣਕੋ ਸੀਲਸੁਤਪਞ੍ਞਾਦਿਗੁਣਸਮਨ੍ਨਾਗਤਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਕੋ।

    Vuttalakkhaṇako sīlasutapaññādiguṇasamannāgatakalyāṇamittako.

    ਪਠਮਮੇવ ਪਲਿਬੋਧਾਨਂ ਉਚ੍ਛੇਦਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਪਠਮਨ੍ਤਿ ਭਾવਨਾਰਮ੍ਭਤੋ ਪਠਮਮੇવ। ਪਲਿਬੋਧਾਨਂ ਉਚ੍ਛੇਦਂ ਕਤ੍વਾਤਿ –

    Paṭhamameva palibodhānaṃ ucchedaṃ katvāti yojanā. Paṭhamanti bhāvanārambhato paṭhamameva. Palibodhānaṃ ucchedaṃ katvāti –

    ‘‘ਆવਾਸੋ ਚ ਕੁਲਂ ਲਾਭੋ।

    ‘‘Āvāso ca kulaṃ lābho;

    ਗਣੋ ਕਮ੍ਮਞ੍ਚ ਪਞ੍ਚਮਂ।

    Gaṇo kammañca pañcamaṃ;

    ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਞਾਤਿ ਆਬਾਧੋ।

    Addhānaṃ ñāti ābādho;

    ਗਨ੍ਥੋ ਇਦ੍ਧੀਤਿ ਤੇ ਦਸਾ’’ਤਿ॥ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੪੧) –

    Gantho iddhīti te dasā’’ti. (visuddhi. 1.41) –

    વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸਮਹਾਪਲਿਬੋਧਾਨਂ, ਦੀਘਕੇਸਨਖਲੋਮਚ੍ਛੇਦਨਚੀવਰਰਜਨਪਤ੍ਤਪਚਨਾਦੀਨਂ ਖੁਦ੍ਦਕਪਅਬੋਧਾਨਞ੍ਚਾਤਿ ਉਭਯੇਸਂ ਪਲਿਬੋਧਾਨਂ ਉਚ੍ਛੇਦਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਟ੍ਠਾਪਨੇਨ વਾ ਆਲਯਪਰਿਚ੍ਚਾਗੇਨ વਾ ਉਚ੍ਛੇਦਂ ਕਤ੍વਾ। ਇਦ੍ਧਿ ਪਨੇਤ੍ਥ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਲਿਬੋਧੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਸਮਾਧਿਭਾવਨਾਯ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ ‘‘ਇਦ੍ਧੀਤਿ ਪੋਥੁਜ੍ਜਨਿਕਾ ਇਦ੍ਧਿ। ਸਾ ਹਿ ਉਤ੍ਤਾਨਸੇਯ੍ਯਕਦਾਰਕੋ વਿਯ, ਤਰੁਣਸਸ੍ਸਂ વਿਯ ਚ ਦੁਪ੍ਪਰਿਹਾਰਾ ਹੋਤਿ, ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੇਨੇવ ਭਿਜ੍ਜਤਿ। ਸਾ ਪਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਲਿਬੋਧੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਸਮਾਧਿਂ ਪਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ’’ਤਿ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੪੧)।

    Vuttānaṃ dasamahāpalibodhānaṃ, dīghakesanakhalomacchedanacīvararajanapattapacanādīnaṃ khuddakapaabodhānañcāti ubhayesaṃ palibodhānaṃ ucchedaṃ katvā niṭṭhāpanena vā ālayapariccāgena vā ucchedaṃ katvā. Iddhi panettha vipassanāya palibodho hoti, na samādhibhāvanāya. Vuttañhetaṃ visuddhimagge ‘‘iddhīti pothujjanikā iddhi. Sā hi uttānaseyyakadārako viya, taruṇasassaṃ viya ca dupparihārā hoti, appamattakeneva bhijjati. Sā pana vipassanāya palibodho hoti, na samādhissa samādhiṃ patvā pattabbattā’’ti (visuddhi. 1.41).

    ਦੋਸવਜ੍ਜਿਤੇ , ਅਨੁਰੂਪੇ ਚ વਿਹਾਰੇ વਸਨ੍ਤੇਨਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਦੋਸવਜ੍ਜਿਤੇਤਿ –

    Dosavajjite , anurūpe ca vihāre vasantenāti yojanā. Dosavajjiteti –

    ‘‘ਮਹਾવਾਸਂ ਨવਾવਾਸਂ, ਜਰਾવਾਸਞ੍ਚ ਪਨ੍ਥਨਿਂ।

    ‘‘Mahāvāsaṃ navāvāsaṃ, jarāvāsañca panthaniṃ;

    ਸੋਣ੍ਡਿਂ ਪਣ੍ਣਞ੍ਚ ਪੁਪ੍ਫਞ੍ਚ, ਫਲਂ ਪਤ੍ਥਿਤਮੇવ ਚ॥

    Soṇḍiṃ paṇṇañca pupphañca, phalaṃ patthitameva ca.

    ‘‘ਨਗਰਂ ਦਾਰੁਨਾ ਖੇਤ੍ਤਂ, વਿਸਭਾਗੇਨ ਪਟ੍ਟਨਂ।

    ‘‘Nagaraṃ dārunā khettaṃ, visabhāgena paṭṭanaṃ;

    ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਸੀਮਾਸਪ੍ਪਾਯਂ, ਯਤ੍ਥ ਮਿਤ੍ਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ॥

    Paccantasīmāsappāyaṃ, yattha mitto na labbhati.

    ‘‘ਅਟ੍ਠਾਰਸੇਤਾਨਿ ਠਾਨਾਨਿ, ਇਤਿ વਿਞ੍ਞਾਯ ਪਣ੍ਡਿਤੋ।

    ‘‘Aṭṭhārasetāni ṭhānāni, iti viññāya paṇḍito;

    ਆਰਕਾ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਭਯਂ ਯਥਾ’’ਤਿ॥ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੫੨) –

    Ārakā parivajjeyya, maggaṃ paṭibhayaṃ yathā’’ti. (visuddhi. 1.52) –

    ਅਟ੍ਠਕਥਾਸੁ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਇਮੇਹਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸਹਿ ਦੋਸੇਹਿ ਗਜ੍ਜਿਤੇ।

    Aṭṭhakathāsu vuttehi imehi aṭṭhārasahi dosehi gajjite.

    ਅਨੁਰੂਪੇ વਸਨ੍ਤੇਨਾਤਿ –

    Anurūpe vasantenāti –

    ‘‘ਇਧ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੇਨਾਸਨਂ ਨਾਤਿਦੂਰਂ ਹੋਤਿ ਨਚ੍ਚਾਸਨ੍ਨਂ ਗਮਨਾਗਮਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਦਿવਾ ਅਪ੍ਪਾਕਿਣ੍ਣਂ, ਰਤ੍ਤਿਂ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਂ ਅਪ੍ਪਨਿਗ੍ਘੋਸਂ, ਅਪ੍ਪਡਂਸਮਕਸવਾਤਾਤਪਸਰੀਸਪਸਮ੍ਫਸ੍ਸਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਖੋ ਪਨ ਸੇਨਾਸਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਕਸਿਰੇਨੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਖੋ ਪਨ ਸੇਨਾਸਨੇ ਯੇ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਆਗਤਾਗਮਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ વਿਨਯਧਰਾ ਮਾਤਿਕਾਧਰਾ, ਤੇ ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਤਿ ਪਰਿਪਞ੍ਹਤਿ ‘ਇਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਥਂ, ਇਮਸ੍ਸ ਕੋ ਅਤ੍ਥੋ’ਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਅવਿવਟਞ੍ਚੇવ વਿવਰਨ੍ਤਿ, ਅਨੁਤ੍ਤਾਨੀਕਤਞ੍ਚ ਉਤ੍ਤਾਨਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਅਨੇਕવਿਹਿਤੇਸੁ ਚ ਕਙ੍ਖਟ੍ਠਾਨੀਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਙ੍ਖਂ ਪਟਿવਿਨੋਦੇਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੇਨਾਸਨਂ ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੧੧) –

    ‘‘Idha , bhikkhave, senāsanaṃ nātidūraṃ hoti naccāsannaṃ gamanāgamanasampannaṃ, divā appākiṇṇaṃ, rattiṃ appasaddaṃ appanigghosaṃ, appaḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassaṃ, tasmiṃ kho pana senāsane viharantassa appakasireneva uppajjanti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārā, tasmiṃ kho pana senāsane ye te bhikkhū viharanti bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā, te kālena kālaṃ upasaṅkamitvā paripucchati paripañhati ‘idaṃ, bhante, kathaṃ, imassa ko attho’ti, tassa te āyasmanto avivaṭañceva vivaranti, anuttānīkatañca uttāniṃ karonti, anekavihitesu ca kaṅkhaṭṭhānīyesu dhammesu kaṅkhaṃ paṭivinodenti. Evaṃ kho, bhikkhave, senāsanaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ hotī’’ti (a. ni. 10.11) –

    ਏવਂ ਭਗવਤਾ વਣ੍ਣਿਤੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਗੁਣੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਅਨੁਰੂਪੇ ਭਾવਨਾਕਮ੍ਮਾਨੁਗੁਣੇ વਿਹਾਰੇ વਿਹਰਨ੍ਤੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਠਮਾਦੀਨੀਤਿ ਪਠਮਦੁਤਿਯਾਦੀਨਿ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਾਨਿ। ਸਬ੍ਬਸੋ ਭਾવੇਤ੍વਾਤਿ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ ‘‘ਸਬ੍ਬਂ ਭਾવਨਾવਿਧਾਨਂ ਅਪਰਿਹਾਪੇਨ੍ਤੇਨ ਭਾવੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੪੧) ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਿਕਾਪਦਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰਕ੍ਕਮੇਨ ਭਾવੇਤ੍વਾ, ਚਿਤ੍ਤવਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।

    Evaṃ bhagavatā vaṇṇitehi pañcahi guṇehi samannāgatattā anurūpe bhāvanākammānuguṇe vihāre viharantenāti attho. Paṭhamādīnīti paṭhamadutiyādīni rūpāvacarajjhānāni. Sabbaso bhāvetvāti visuddhimagge ‘‘sabbaṃ bhāvanāvidhānaṃ aparihāpentena bhāvetabbo’’ti (visuddhi. 1.41) nikkhittassa mātikāpadassa vitthārakkamena bhāvetvā, cittavisuddhiṃ sampādetvāti vuttaṃ hoti.

    ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋਤਿ ਕਮ੍ਮਜਤਿਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਪਞ੍ਞਾਯ ਚੇવ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਮਨਸਿਕਾਰਸਪ੍ਪਾਯਾਨਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਸਪ੍ਪਾਯਂ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਯਸੇવਨੋਪਕਾਰਾਯ ਪਾਰਿਹਾਰਿਯਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਯੋਗਾવਚਰੋ। ਤਤੋਤਿ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨવਜ੍ਜਿਤਰੂਪਾਰੂਪਜ੍ਝਾਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਭਾવੇਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਾਨਮਞ੍ਞਤਰਤੋ ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਾਯ। ਤੇਨਾਹ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ ‘‘ਠਪੇਤ੍વਾ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਅવਸੇਸਰੂਪਾਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯਾ’’ਤਿ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੨.੬੬੩)।

    Sappaññoti kammajatihetukapaṭisandhipaññāya ceva kammaṭṭhānamanasikārasappāyāni pariggahetvā asappāyaṃ parivajjetvā sappāyasevanopakārāya pārihāriyapaññāya ca samannāgato yogāvacaro. Tatoti nevasaññānāsaññāyatanavajjitarūpārūpajjhānaṃ vipassanāpādakabhāvena samāpajjitvā aṭṭhannaṃ vipassanāpādakajjhānānamaññatarato jhānā vuṭṭhāya. Tenāha visuddhimagge ‘‘ṭhapetvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ avasesarūpārūpāvacarajjhānānaṃ aññatarato vuṭṭhāyā’’ti (visuddhi. 2.663).

    ਨਾਮਰੂਪવવਤ੍ਥਾਨਂ ਕਤ੍વਾਤਿ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੁਦ੍ਧਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਮੁਖੇਸੁ ਯਥਿਚ੍ਛਿਤੇਨ ਮੁਖੇਨ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਾਮਰੂਪਂ વવਤ੍ਥਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਦਂ ਨਾਮਂ, ਇਦਂ ਰੂਪਂ, ਇਮਮ੍ਹਾ ਨਾਮਰੂਪਤੋ ਬ੍ਯਤਿਰਿਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਾਦਿ ਕਿਞ੍ਚਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਇਮਿਨਾ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੁਦ੍ਧਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾ।

    Nāmarūpavavatthānaṃ katvāti visuddhimagge diṭṭhivisuddhiniddese vuttanayena pañcakkhandhādimukhesu yathicchitena mukhena pavisitvā nāmarūpaṃ vavatthapetvā ‘‘idaṃ nāmaṃ, idaṃ rūpaṃ, imamhā nāmarūpato byatirittaṃ attādi kiñci vattabbaṃ natthī’’ti niṭṭhaṃ gantvā, iminā diṭṭhivisuddhi dassitā.

    ਕਙ੍ਖਂ વਿਤੀਰਿਯਾਤਿ ਯਥਾਦਿਟ੍ਠਨਾਮਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣવਿਸੁਦ੍ਧਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੨.੬੭੮ ਆਦਯੋ) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਪਞ੍ਚਧਾ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਨ ਤਾવਿਦਂ ਨਾਮਰੂਪਂ ਅਹੇਤੁਕਂ, ਨ ਅਤ੍ਤਾਦਿਹੇਤੁਕ’’ਨ੍ਤਿ ਯਾਥਾવਤੋ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਧਾ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਅਦ੍ਧਤ੍ਤਯਗਤਂ ‘‘ਅਹੋਸਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਂ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੦; ਮਹਾਨਿ॰ ੧੭੪) ਸੋਲ਼ਸવਿਧਂ ਕਙ੍ਖਂ, ‘‘ਸਤ੍ਥਰਿ ਕਙ੍ਖਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਂ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੦੦੮) ਅਟ੍ਠવਿਧਞ੍ਚ ਕਙ੍ਖਂ વੀਰਿਯੇਨ ਤਰਿਤ੍વਾ ਪਜਹਿਤ੍વਾ, ਇਮਿਨਾ ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣવਿਸੁਦ੍ਧਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਹੋਤਿ।

    Kaṅkhaṃ vitīriyāti yathādiṭṭhanāmarūpadhammānaṃ visuddhimagge kaṅkhāvitaraṇavisuddhiniddese (visuddhi. 2.678 ādayo) vuttanayena pañcadhā pariggahetvā ‘‘na tāvidaṃ nāmarūpaṃ ahetukaṃ, na attādihetuka’’nti yāthāvato nāmarūpassa pañcadhā dassanena addhattayagataṃ ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’’ntiādinayappavattaṃ (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20; mahāni. 174) soḷasavidhaṃ kaṅkhaṃ, ‘‘satthari kaṅkhatī’’tiādinayappavattaṃ (dha. sa. 1008) aṭṭhavidhañca kaṅkhaṃ vīriyena taritvā pajahitvā, iminā kaṅkhāvitaraṇavisuddhi dassitā hoti.

    ਏવਂ ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣવਿਸੁਦ੍ਧਿਨਿਪ੍ਫਾਦਨੇਨ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਠਿਤੋ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਸਪ੍ਪਾਯਂ ਨਾਮਰੂਪਂ ਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਯਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਕਙ੍ਖਾવੂਪਸਮਞਾਣੇਨ ਮਗ੍ਗਾਮਗ੍ਗਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੁਦ੍ਧਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੨.੬੯੨ ਆਦਯੋ) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤੋ ਓਭਾਸੋ, ਞਾਣਂ, ਪੀਤਿ, ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ, ਸੁਖਂ, ਅਧਿਮੋਕ੍ਖੋ, ਪਗ੍ਗਹੋ, ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ, ਨਿਕਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸਸੁ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇਸੁ ਪਾਤੁਭੂਤੇਸੁ ਤਥਾ ਪਾਤੁਭੂਤੇ ਓਭਾਸਾਦਯੋ ਦਸ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ‘‘ਅਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਮਗ੍ਗવੀਥਿਪਟਿਪਨ੍ਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਮੇવ ‘‘ਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪਞ੍ਞવਾ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗਾਮਗ੍ਗਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੁਦ੍ਧਿ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਹੋਤਿ।

    Evaṃ kaṅkhāvitaraṇavisuddhinipphādanena ñātapariññāya ṭhito yogāvacaro sappāyaṃ nāmarūpaṃ lakkhaṇattayaṃ āropetvā kaṅkhāvūpasamañāṇena maggāmaggañāṇadassanavisuddhiniddese (visuddhi. 2.692 ādayo) vuttanayena saṅkhāre sammasanto obhāso, ñāṇaṃ, pīti, passaddhi, sukhaṃ, adhimokkho, paggaho, upaṭṭhānaṃ, upekkhā, nikantīti dasasu upakkilesesu pātubhūtesu tathā pātubhūte obhāsādayo dasa upakkilese ‘‘amaggo’’ti maggavīthipaṭipannaṃ vipassanāñāṇameva ‘‘maggo’’ti paṇḍito paññavā yogāvacaro jānātīti attho, iminā maggāmaggañāṇadassanavisuddhi saṅkhepato dassitā hoti.

    ੩੧੫੯. ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਤੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਂ વવਤ੍ਥਾਨੇਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾਤਿ ‘‘ਨਾਮਰੂਪવવਤ੍ਥਾਨਂ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤਨਯੇਨ। ਤੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੁਦ੍ਧਿ, ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣવਿਸੁਦ੍ਧਿ, ਮਗ੍ਗਾਮਗ੍ਗਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੁਦ੍ਧੀਤਿ ਤੀਹਿ વਿਸੁਦ੍ਧੀਹਿ ਸਕਸਕવਿਪਸ੍ਸਨਾਨਂ ਨਾਮਰੂਪਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯਮਗ੍ਗਾਮਗ੍ਗਾਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ। વવਤ੍ਥਾਨੇ ਕਤੇ ਨਿਯਮੇ ਕਤੇ। ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਚ੍ਚਾਨਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਮਗ੍ਗਸਙ੍ਖਆਤਾਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ। વવਤ੍ਥਾਨਂ ਕਤਂ ਸਿਯਾਤਿ ਞਾਤਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਲੋਕਿਯੇਨੇવ ਞਾਣੇਨ ਅਨੁਬੋਧવਸੇਨ ਨਿਚ੍ਛਯੋ ਕਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਥਂ? ਨਾਮਰੂਪવવਤ੍ਥਾਨਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੁਦ੍ਧਿਞਾਣੇਨ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚવવਤ੍ਥਾਨਂ ਕਤਂ ਹੋਤਿ, ਪਚ੍ਚਯਪਰਿਗ੍ਗਹਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣવਿਸੁਦ੍ਧਿਞਾਣੇਨ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚવવਤ੍ਥਾਨਂ, ਮਗ੍ਗਾਮਗ੍ਗવવਤ੍ਥਾਨਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਮਗ੍ਗਾਮਗ੍ਗਞਾਣਦਸ੍ਸਨੇਨ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚવવਤ੍ਥਾਨਂ।

    3159. Ettāvatā tesaṃ tiṇṇaṃ vavatthāneti yojanā. Ettāvatāti ‘‘nāmarūpavavatthānaṃ katvā’’tiādinā saṅkhepato dassitanayena. Tesaṃ tiṇṇanti diṭṭhivisuddhi, kaṅkhāvitaraṇavisuddhi, maggāmaggañāṇadassanavisuddhīti tīhi visuddhīhi sakasakavipassanānaṃ nāmarūpatappaccayamaggāmaggānaṃ tiṇṇaṃ. Vavatthāne kate niyame kate. Tiṇṇaṃ saccānanti dukkhasamudayamaggasaṅkhaātānaṃ tiṇṇaṃ saccānaṃ. Vavatthānaṃ kataṃ siyāti ñātatīraṇapariññāsaṅkhātena lokiyeneva ñāṇena anubodhavasena nicchayo kato hotīti attho. Kathaṃ? Nāmarūpavavatthānasaṅkhātena diṭṭhivisuddhiñāṇena dukkhasaccavavatthānaṃ kataṃ hoti, paccayapariggahasaṅkhātena kaṅkhāvitaraṇavisuddhiñāṇena samudayasaccavavatthānaṃ, maggāmaggavavatthānasaṅkhātena maggāmaggañāṇadassanena maggasaccavavatthānaṃ.

    ੩੧੬੦-੧. ਏવਂ ਞਾਤਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾਦ੍વਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਸਰੀਰਭੂਤਾਨਿ ਨવ ਞਾਣਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਮਾਹ ‘‘ਉਦਯਬ੍ਬਯਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਉਦਯਬ੍ਬਯਾਤਿ ਉਪ੍ਪਾਦਭਙ੍ਗਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾવਸਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪੇਨ ‘‘ਉਦਯਬ੍ਬਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਉਦਯਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ વਯੇ વਾ ਪવਤ੍ਤਾ ਭਙ੍ਗਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ‘‘ਭਙ੍ਗਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਭਯਞ੍ਚ ਆਦੀਨવੋ ਚ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾ ਚ ਭਯਾਦੀਨવਨਿਬ੍ਬਿਦਾ, ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਭਯਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਭਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਚ ਦਿਟ੍ਠਭਯਾਨਂ ਆਦੀਨવਤੋ ਪੇਕ੍ਖਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਆਦੀਨવਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਚ ਦਿਟ੍ਠਾਦੀਨવੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬੇਦવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਚ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਾਮਤਾવਸੇਨੇવ ਪવਤ੍ਤਂ ਞਾਣਂ ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਾਮਤਾਞਾਣਂ। ਮੁਚ੍ਚਨਸ੍ਸ ਉਪਾਯਸਮ੍ਪਟਿਪਾਦਨਤ੍ਥਂ ਪੁਨ ਸਙ੍ਖਾਰਤ੍ਤਯਪਟਿਗ੍ਗਹવਸਪવਤ੍ਤਂ ਞਾਣਂ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ

    3160-1. Evaṃ ñātatīraṇapariññādvayaṃ saṅkhepato dassetvā pahānapariññāya sarīrabhūtāni nava ñāṇāni dassetumāha ‘‘udayabbayā’’tiādi. Tattha udayabbayāti uppādabhaṅgānupassanāvasappavattā uttarapadalopena ‘‘udayabbayā’’ti vuttā. Tattha udayaṃ muñcitvā vaye vā pavattā bhaṅgānupassanā ‘‘bhaṅgā’’ti vuttā. Bhayañca ādīnavo ca nibbidā ca bhayādīnavanibbidā, saṅkhārānaṃ bhayato anupassanavasena pavattā bhayānupassanā ca diṭṭhabhayānaṃ ādīnavato pekkhanavasena pavattā ādīnavānupassanā ca diṭṭhādīnavesu nibbedavasena pavattā nibbidānupassanā ca tathā vuttā. Nibbinditvā saṅkhārehi muccitukāmatāvaseneva pavattaṃ ñāṇaṃ muccitukāmatāñāṇaṃ. Muccanassa upāyasampaṭipādanatthaṃ puna saṅkhārattayapaṭiggahavasapavattaṃ ñāṇaṃ paṭisaṅkhānupassanā.

    ਸਙ੍ਖਾਰਧਮ੍ਮੇ ਭਯਨਨ੍ਦਿવਿવਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਞਾਣਂ ਸਙ੍ਖਾਰੁਪੇਕ੍ਖਾਞਾਣਂ, ਸਚ੍ਚਾਨੁਲੋਮੋ ਤਦਧਿਗਮਾਯ ਏਕਨ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ‘‘ਸਚ੍ਚਾਨੁਲੋਮਿਕ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਕਲਾਪਸਮ੍ਮਸਨਞਾਣਾਦੀਨਂ ਪੁਰਿਮਾਨਂ ਨવਨ੍ਨਂ ਕਿਚ੍ਚਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਯਾ, ਉਪਰਿ ਚ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸਾਯ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਾਨਞ੍ਚ ਅਨੁਲੋਮਨਤੋ ‘‘ਅਨੁਲੋਮਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤਂ ਨવਮਂ ਞਾਣਞ੍ਚਾਤਿ ਯਾ ਨવਾਨੁਪੁਬ੍ਬવਿਪਸ੍ਸਨਾਸਙ੍ਖਾਤਾ ਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਅਯਂ ‘‘ਪਟਿਪਦਾਞਾਣਦਸ੍ਸਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪਕਾਸਿਤਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Saṅkhāradhamme bhayanandivivajjanavasena ajjhupekkhitvā pavattañāṇaṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ, saccānulomo tadadhigamāya ekantapaccayo hotīti ‘‘saccānulomika’’nti ca kalāpasammasanañāṇādīnaṃ purimānaṃ navannaṃ kiccanipphattiyā, upari ca sattatiṃsāya bodhipakkhiyadhammānañca anulomanato ‘‘anulomañāṇa’’nti ca vuttaṃ navamaṃ ñāṇañcāti yā navānupubbavipassanāsaṅkhātā pahānapariññā dassitā, ayaṃ ‘‘paṭipadāñāṇadassana’’nti pakāsitāti yojanā.

    ੩੧੬੨. ਤਤੋ ਅਨੁਲੋਮਞਾਣਤੋ ਪਰਂ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਆવਜ੍ਜਨਟ੍ਠਾਨਿਯਂ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਾਲਮ੍ਬਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਗੋਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਭਿਭવਨਤੋ, ਅਰਿਯਗੋਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਾવਨਤੋ વਡ੍ਢਨਤੋ ਚ ‘‘ਗੋਤ੍ਰਭੂ’’ਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮਨਨ੍ਤਰਮੇવ ਚ। ਸਨ੍ਤਿਮਾਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਦਰਥਾਨਞ੍ਚ ਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਗ੍ਗਿਨੋ ਚ વੂਪਸਮਨਿਮਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਨ੍ਤਿ’’ਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਰੋਧਮਾਲਮ੍ਬਿਤ੍વਾ। ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਭਿਸਮਯਾਦਿવਸੇਨ ਜਾਨਨਟ੍ਠੇਨ ਞਾਣਂ, ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਯ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ ਦਸ੍ਸਨਟ੍ਠੇਨ ਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤਂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਞਾਣਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਤ੍ਤਮવਿਸੁਦ੍ਧਿਞਾਣਂ ਜਾਯਤੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    3162.Tato anulomañāṇato paraṃ maggassa āvajjanaṭṭhāniyaṃ hutvā nibbānamālambitvā uppannassa puthujjanagottassa abhibhavanato, ariyagottassa bhāvanato vaḍḍhanato ca ‘‘gotrabhū’’ti saṅkhaṃ gatassa cittassa samanantarameva ca. Santimārammaṇaṃ katvāti sabbakilesadarathānañca saṅkhāradukkhaggino ca vūpasamanimittattā ‘‘santi’’nti saṅkhātaṃ nirodhamālambitvā. Ñāṇadassananti catunnaṃ ariyasaccānaṃ pariññābhisamayādivasena jānanaṭṭhena ñāṇaṃ, cakkhunā viya paccakkhato dassanaṭṭhena dassananti saṅkhaṃ gataṃ sotāpattimaggañāṇasaṅkhātaṃ sattamavisuddhiñāṇaṃ jāyate uppajjatīti attho.

    ੩੧੬੩. ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਪਰਿਯਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਜવਨਪਰਿਯੋਸਾਨਂ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਸ੍ਸ। ਫਲਨ੍ਤਿ ਫਲਚਿਤ੍ਤਂ ਅਨੁ ਪਚ੍ਛਾ ਮਗ੍ਗਾਨਨ੍ਤਰਂ ਹੁਤ੍વਾ ਜਾਯਤੇ।

    3163.Paccavekkhaṇapariyantanti paccavekkhaṇajavanapariyosānaṃ. Tassāti ñāṇadassanasaṅkhātassa sotāpattimaggassa. Phalanti phalacittaṃ anu pacchā maggānantaraṃ hutvā jāyate.

    ਏਤ੍ਥ ‘‘ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਪਰਿਯਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ‘‘ਫਲ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤਸ੍ਸ વਿਸੇਸਨਂ, ਕਿਰਿਯਾવਿਸੇਸਨਂ વਾ, ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਜવਨਂ ਮਰਿਯਾਦਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਗ੍ਗਾਨਨ੍ਤਰਂ ਫਲੇ ਦ੍વਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ, ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਰੁਦ੍ਧੇ ਤਦਨਨ੍ਤਰਮੇવ ਭવਙ੍ਗਂ ਹੋਤਿ, ਭવਙ੍ਗਂ ਆવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ ਮਗ੍ਗਮਾਲਮ੍ਬਿਤ੍વਾ ਮਨੋਦ੍વਾਰਾવਜ੍ਜਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤੋ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਜવਨਾਨਿ। ਏવਂ ਫਲਚਿਤ੍ਤਂ ਭવਙ੍ਗਪਰਿਯਨ੍ਤਮੇવ ਹੋਤਿ, ਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਪਰਿਯਨ੍ਤਂ। ਤਥਾਪਿ ਅਞ੍ਞੇਨ ਜવਨੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਿਕਂ ਹੁਤ੍વਾ ਫਲਜવਨਾਨਮਨਨ੍ਤਰਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਜવਨਮੇવ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਫਲਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਜવਨਾਨਨ੍ਤਰੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਿ ਭવਙ੍ਗਾવਜ੍ਜਨਾਨਿ ਅਬ੍ਬੋਹਾਰਿਕਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਪਰਿਯਨ੍ਤਂ, ਫਲਂ ਤਸ੍ਸਾਨੁਜਾਯਤੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ।

    Ettha ‘‘paccavekkhaṇapariyanta’’nti idaṃ ‘‘phala’’nti etassa visesanaṃ, kiriyāvisesanaṃ vā, paccavekkhaṇajavanaṃ mariyādaṃ katvāti attho. Maggānantaraṃ phale dvikkhattuṃ, tikkhattuṃ vā uppajjitvā niruddhe tadanantarameva bhavaṅgaṃ hoti, bhavaṅgaṃ āvaṭṭetvā paccavekkhitabbaṃ maggamālambitvā manodvārāvajjanaṃ uppajjati, tato paccavekkhaṇajavanāni. Evaṃ phalacittaṃ bhavaṅgapariyantameva hoti, na paccavekkhaṇapariyantaṃ. Tathāpi aññena javanena anantarikaṃ hutvā phalajavanānamanantaraṃ paccavekkhaṇajavanameva pavattatīti dassanatthaṃ phalapaccavekkhaṇajavanānantare uppannāni bhavaṅgāvajjanāni abbohārikāni katvā ‘‘paccavekkhaṇapariyantaṃ, phalaṃ tassānujāyate’’ti vuttanti gahetabbaṃ.

    ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞ੍ਚ ਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਪਹੀਨਕਿਲੇਸਅવਸਿਟ੍ਠਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣવਸੇਨ ਪਞ੍ਚવਿਧਂ ਹੋਤਿ। ਤੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਏਕੇਕੇਨ ਜવਨવਾਰੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੀਤਿ ਪਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਜવਨવਾਰਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਗ੍ਗਹਣੇਨ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਿ।

    Paccavekkhaṇañca maggaphalanibbānapahīnakilesaavasiṭṭhakilesānaṃ paccavekkhaṇavasena pañcavidhaṃ hoti. Tesu ekekaṃ ekekena javanavārena paccavekkhatīti pañca paccavekkhaṇajavanavārāni honti. Tāni paccavekkhaṇaggahaṇena sāmaññato dassitānīti daṭṭhabbāni.

    ੩੧੬੪. ਤੇਨੇવ ਚ ਉਪਾਯੇਨਾਤਿ ਉਦਯਬ੍ਬਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿવਿਪਸ੍ਸਨਾਨਂ ਪਠਮਂ ਮਗ੍ਗੋ ਅਧਿਗਤੋ, ਤੇਨੇવ ਉਪਾਯੇਨ। ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਸੋ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ। ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ। ਯਥਾ ਪਠਮਮਗ੍ਗਫਲਾਨਿ ਪਤ੍ਤੋ, ਤਥਾ। ਸੇਸਮਗ੍ਗਫਲਾਨਿ ਚਾਤਿ ਦੁਤਿਯਾਦਿਮਗ੍ਗਫਲਾਨਿ ਚ ਪਾਪੁਣਾਤਿ।

    3164.Teneva ca upāyenāti udayabbayānupassanādivipassanānaṃ paṭhamaṃ maggo adhigato, teneva upāyena. So bhikkhūti so yogāvacaro bhikkhu. Punappunaṃ bhāventoti punappunaṃ vipassanaṃ vaḍḍhetvā. Yathā paṭhamamaggaphalāni patto, tathā. Sesamaggaphalāni cāti dutiyādimaggaphalāni ca pāpuṇāti.

    ੩੧੬੫. ਇਚ੍ਚੇવਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਉਪ੍ਪਾਦવਯਨ੍ਤਾਤੀਤਕਤ੍ਤਾ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਂ ਅਮਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅવੇਚ੍ਚ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਅਸੇਸਂ ਅਕੁਸਲਂ વਿਦ੍ਧਂਸਯਿਤ੍વਾ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਤਯੋ ਭવੇ ਕਾਮਭવਾਦੀਸੁ ਤੀਸੁ ਭવੇਸੁ ਨਿਕਨ੍ਤਿਯਾ ਸੋਸਨવਸੇਨ ਤਯੋ ਭવੇ વਿਸੇਸੇਨ ਸੋਸਯਿਤ੍વਾ ਸੋ ਅਗ੍ਗਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯੋ ਖੀਣਾਸવੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਠਮਂ ਕਿਲੇਸਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਸੋਸਿਤવਿਪਾਕਕ੍ਖਨ੍ਧਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸਙ੍ਖਾਤਉਪਾਦਿਸੇਸਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਨਿਰੁਪਾਦਿਸੇਸਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਂ ਉਪੇਤਿ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    3165.Iccevaṃ yathāvuttanayena uppādavayantātītakattā accantaṃ amataṃ dhammaṃ avecca paṭivijjhitvā asesaṃ akusalaṃ viddhaṃsayitvā samucchedappahānena pajahitvā tayo bhave kāmabhavādīsu tīsu bhavesu nikantiyā sosanavasena tayo bhave visesena sosayitvā so aggadakkhiṇeyyo khīṇāsavo bhikkhu paṭhamaṃ kilesaparinibbāne sositavipākakkhandhakaṭattārūpasaṅkhātaupādisesarahitattā nirupādisesaṃ nibbānadhātuṃ upeti adhigacchatīti yojanā.

    ਇਚ੍ਚੇવਂ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਭਾવਨਾਨਯੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤੋਤਿ ਗਨ੍ਥਭੀਰੁਜਨਾਨੁਗ੍ਗਹવਸੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰવਣ੍ਣਨਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਅਨੁਪਦવਣ੍ਣਨਾਮਤ੍ਤਮੇવੇਤ੍ਥ ਕਤਂ। વਿਤ੍ਥਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਪਨਸ੍ਸ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗਤੋ, ਤਬ੍ਬਣ੍ਣਨਤੋ ਚ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ।

    Iccevaṃ saṅkhepato kammaṭṭhānabhāvanānayo ācariyena dassitoti ganthabhīrujanānuggahavasena vitthāravaṇṇanaṃ anāmasitvā anupadavaṇṇanāmattamevettha kataṃ. Vitthāravaṇṇanā panassa visuddhimaggato, tabbaṇṇanato ca gahetabbā.

    ੩੧੬੬-੭. વਿਞ੍ਞਾਸਕ੍ਕਮਤੋ વਾਪੀਤਿ ਅਕ੍ਖਰਪਦવਾਕ੍ਯਸਙ੍ਖਾਤਗਨ੍ਥਰਚਨਕ੍ਕਮਤੋ વਾ। ਪੁਬ੍ਬਾਪਰવਸੇਨ વਾਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਨਮਤ੍ਥવਿਸੇਸਾਨਂ ਪਟਿਪਾਟਿવਸੇਨ વਾ। ਅਕ੍ਖਰਬਨ੍ਧੇ વਾਤਿ ਸਦ੍ਦਸਤ੍ਥਅਲਙ੍ਕਾਰਸਤ੍ਥਛਨ੍ਦੋવਿਚਿਤਿਸਤ੍ਥਾਨੁਪਾਤੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬਾਯ ਅਕ੍ਖਰਪਦਰਚਨਾਯ, ਗਾਥਾਬਨ੍ਧੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਯੁਤ੍ਤਂ વਿਯ ਯਦਿ ਦਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    3166-7.Viññāsakkamato vāpīti akkharapadavākyasaṅkhātagantharacanakkamato vā. Pubbāparavasena vāti vattabbānamatthavisesānaṃ paṭipāṭivasena vā. Akkharabandhe vāti saddasatthaalaṅkārasatthachandovicitisatthānupātena kātabbāya akkharapadaracanāya, gāthābandheti attho. Ayuttaṃ viya yadi dissatīti yojanā.

    ਨ੍ਤਿ ਤਂ ‘‘ਅਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਦਿਸ੍ਸਮਾਨਟ੍ਠਾਨਂ। ਤਥਾ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਿਸ੍ਸਮਾਨਾਕਾਰੇਨੇવ ਅਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਕਥਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਗਹੇਤਬ੍ਬਮਦੋਸਤੋ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਕਾਰਣਮਾਹ ‘‘ਮਯਾ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ, ਕਤਤ੍ਤਾ ਪਨ ਸਬ੍ਬਸੋ’’ਤਿ। ਯੋ ਯੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਦੋਸੋ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਖਿਤ੍ਤਦੋਸੋ વਾ ਹੋਤੁ વਿਪਲ੍ਲਾਸਗ੍ਗਹਣਦੋਸੋ વਾ, ਨਾਪਰਂ ਦੋਸੋਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਤੇਨੇਤਂ ਪਕਰਣਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਤਿਪਿਟਕਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭੇਦਾਯਤਨਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮਾਨਂ ਥੇਰਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਮਾਣਭੂਤਤਂ ਸੂਚੇਤਿ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਮਾਣਸੂਚਨੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ વਿਰਚਿਤਸ੍ਸ વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯਸ੍ਸਾਪਿ ਪਮਾਣਤਂ વਿਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਸવਨੁਗ੍ਗਹਧਾਰਣਾਦੀਸੁ ਸੋਤੁਜਨਂ ਨਿਯੋਜੇਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।

    Tanti taṃ ‘‘ayutta’’nti dissamānaṭṭhānaṃ. Tathā na gahetabbanti dissamānākāreneva ayuttanti na gahetabbaṃ. Kathaṃ gahetabbanti āha ‘‘gahetabbamadosato’’ti. Tassa kāraṇamāha ‘‘mayā upaparikkhitvā, katattā pana sabbaso’’ti. Yo yo panettha doso dissati khittadoso vā hotu vipallāsaggahaṇadoso vā, nāparaṃ dosoti dīpeti. Tenetaṃ pakaraṇaṃ sabbesaṃ tipiṭakapariyattippabhedāyatanabahussutānaṃ sikkhākāmānaṃ therānaṃ attano pamāṇabhūtataṃ sūceti. Attano pamāṇasūcanena attanā viracitassa vinayavinicchayassāpi pamāṇataṃ vibhāvento tassa savanuggahadhāraṇādīsu sotujanaṃ niyojetīti daṭṭhabbaṃ.

    ਇਤਿ વਿਨਯਤ੍ਥਸਾਰਸਨ੍ਦੀਪਨਿਯਾ વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯવਣ੍ਣਨਾਯ

    Iti vinayatthasārasandīpaniyā vinayavinicchayavaṇṇanāya

    ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਭਾવਨਾવਿਧਾਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Kammaṭṭhānabhāvanāvidhānakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact