Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā

    [੨੧੦] ੧੦. ਕਨ੍ਦਗਲਕਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ

    [210] 10. Kandagalakajātakavaṇṇanā

    ਅਮ੍ਭੋ ਕੋ ਨਾਮਯਂ ਰੁਕ੍ਖੋਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ વੇਲ਼ੁવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਸੁਗਤਾਲਯਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਤਦਾ ਹਿ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਸੁਗਤਾਲਯਂ ਅਕਾਸੀ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਮਯ੍ਹਂ ਅਨੁਕਿਰਿਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ વਿਨਾਸਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਪਾਪੁਣਿਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।

    Ambho ko nāmayaṃ rukkhoti idaṃ satthā veḷuvane viharanto sugatālayaṃ ārabbha kathesi. Tadā hi satthā ‘‘devadatto sugatālayaṃ akāsī’’ti sutvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva devadatto mayhaṃ anukiriyaṃ karonto vināsaṃ patto, pubbepi pāpuṇiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਹਿਮવਨ੍ਤਪਦੇਸੇ ਰੁਕ੍ਖਕੋਟ੍ਟਕਸਕੁਣਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ‘‘ਖਦਿਰવਨਿਯੋ’’ਤਿਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਖਦਿਰવਨੇਯੇવ ਗੋਚਰਂ ਗਣ੍ਹਿ, ਤਸ੍ਸੇਕੋ ਕਨ੍ਦਗਲਕੋ ਨਾਮ ਸਹਾਯੋ ਅਹੋਸਿ, ਸੋ ਸਿਮ੍ਬਲਿਪਾਲਿਭਦ੍ਦਕવਨੇ ਗੋਚਰਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਖਦਿਰવਨਿਯਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਖਦਿਰવਨਿਯੋ ‘‘ਸਹਾਯੋ ਮੇ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਕਨ੍ਦਗਲਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਖਦਿਰવਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਖਦਿਰਖਨ੍ਧਂ ਤੁਣ੍ਡੇਨ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਰੁਕ੍ਖਤੋ ਪਾਣਕੇ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਕਨ੍ਦਗਲਕੋ ਦਿਨ੍ਨੇ ਦਿਨ੍ਨੇ ਮਧੁਰਪੂવੇ વਿਯ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਖਾਦਿ। ਤਸ੍ਸ ਖਾਦਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਮਾਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ – ‘‘ਅਯਮ੍ਪਿ ਰੁਕ੍ਖਕੋਟ੍ਟਕਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ, ਅਹਮ੍ਪਿ, ਕਿਂ ਮੇ ਏਤੇਨ ਦਿਨ੍ਨਗੋਚਰੇਨ, ਸਯਮੇવ ਖਦਿਰવਨੇ ਗੋਚਰਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਖਦਿਰવਨਿਯਂ ਆਹ – ‘‘ਸਮ੍ਮ, ਮਾ ਤ੍વਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭવਿ, ਅਹਮੇવ ਖਦਿਰવਨੇ ਗੋਚਰਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto himavantapadese rukkhakoṭṭakasakuṇayoniyaṃ nibbatti, ‘‘khadiravaniyo’’tissa nāmaṃ ahosi. So khadiravaneyeva gocaraṃ gaṇhi, tasseko kandagalako nāma sahāyo ahosi, so simbalipālibhaddakavane gocaraṃ gaṇhāti. So ekadivasaṃ khadiravaniyassa santikaṃ agamāsi. Khadiravaniyo ‘‘sahāyo me āgato’’ti kandagalakaṃ gahetvā khadiravanaṃ pavisitvā khadirakhandhaṃ tuṇḍena paharitvā rukkhato pāṇake nīharitvā adāsi. Kandagalako dinne dinne madhurapūve viya chinditvā chinditvā khādi. Tassa khādantasseva māno uppajji – ‘‘ayampi rukkhakoṭṭakayoniyaṃ nibbatto, ahampi, kiṃ me etena dinnagocarena, sayameva khadiravane gocaraṃ gaṇhissāmī’’ti. So khadiravaniyaṃ āha – ‘‘samma, mā tvaṃ dukkhaṃ anubhavi, ahameva khadiravane gocaraṃ gaṇhissāmī’’ti.

    ਅਥ ਨਂ ਸੋ ‘‘ਹਨ੍ਦ ਤ੍વਂ ਸਮ੍ਮ, ਸਿਮ੍ਬਲਿਪਾਲਿਭਦ੍ਦਕਾਦਿવਨੇ ਨਿਸ੍ਸਾਰੇ ਗੋਚਰਗ੍ਗਹਣਕੁਲੇ ਜਾਤੋ, ਖਦਿਰਾ ਨਾਮ ਜਾਤਸਾਰਾ ਥਦ੍ਧਾ, ਮਾ ਤੇ ਏਤਂ ਰੁਚ੍ਚੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਕਨ੍ਦਗਲਕੋ ‘‘ਕਿਂ ਦਾਨਾਹਂ ਨ ਰੁਕ੍ਖਕੋਟ੍ਟਕਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਅਨਾਦਿਯਿਤ੍વਾ વੇਗੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਖਦਿਰਰੁਕ੍ਖਂ ਤੁਣ੍ਡੇਨ ਪਹਰਿ। ਤਾવਦੇવਸ੍ਸ ਤੁਣ੍ਡਂ ਭਿਜ੍ਜਿ, ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਨਿਕ੍ਖਮਨਾਕਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨਿ, ਸੀਸਂ ਫਲਿਤਂ। ਸੋ ਖਨ੍ਧੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਭੂਮਿਯਂ ਪਤਿਤ੍વਾ ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Atha naṃ so ‘‘handa tvaṃ samma, simbalipālibhaddakādivane nissāre gocaraggahaṇakule jāto, khadirā nāma jātasārā thaddhā, mā te etaṃ ruccī’’ti āha. Kandagalako ‘‘kiṃ dānāhaṃ na rukkhakoṭṭakayoniyaṃ nibbatto’’ti tassa vacanaṃ anādiyitvā vegena gantvā khadirarukkhaṃ tuṇḍena pahari. Tāvadevassa tuṇḍaṃ bhijji, akkhīni nikkhamanākārappattāni jātāni, sīsaṃ phalitaṃ. So khandhe patiṭṭhātuṃ asakkonto bhūmiyaṃ patitvā paṭhamaṃ gāthamāha –

    ੧੧੯.

    119.

    ‘‘ਅਮ੍ਭੋ ਕੋ ਨਾਮਯਂ ਰੁਕ੍ਖੋ, ਸਿਨ੍ਨਪਤ੍ਤੋ ਸਕਣ੍ਟਕੋ।

    ‘‘Ambho ko nāmayaṃ rukkho, sinnapatto sakaṇṭako;

    ਯਤ੍ਥ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨ, ਉਤ੍ਤਮਙ੍ਗਂ વਿਭਿਜ੍ਜਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Yattha ekappahārena, uttamaṅgaṃ vibhijjita’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਮ੍ਭੋ ਕੋ ਨਾਮਯਂ ਰੁਕ੍ਖੋਤਿ, ਭੋ ਖਦਿਰવਨਿਯ, ਕੋ ਨਾਮ ਅਯਂ ਰੁਕ੍ਖੋ। ‘‘ਕੋ ਨਾਮ ਸੋ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਸਿਨ੍ਨਪਤ੍ਤੋਤਿ ਸੁਖੁਮਪਤ੍ਤੋ। ਯਤ੍ਥ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨਾਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖੇ ਏਕੇਨੇવ ਪਹਾਰੇਨ। ਉਤ੍ਤਮਙ੍ਗਂ વਿਭਿਜ੍ਜਿਤਨ੍ਤਿ ਸੀਸਂ ਭਿਨ੍ਨਂ, ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਸੀਸਂ, ਤੁਣ੍ਡਮ੍ਪਿ ਭਿਨ੍ਨਂ। ਸੋ વੇਦਨਾਪ੍ਪਤ੍ਤਤਾਯ ਖਦਿਰਰੁਕ੍ਖਂ ‘‘ਕਿਂ ਰੁਕ੍ਖੋ ਨਾਮੇਸੋ’’ਤਿ ਜਾਨਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ વੇਦਨਾਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ વਿਪ੍ਪਲਪਿ।

    Tattha ambho ko nāmayaṃ rukkhoti, bho khadiravaniya, ko nāma ayaṃ rukkho. ‘‘Ko nāma so’’tipi pāṭho. Sinnapattoti sukhumapatto. Yattha ekappahārenāti yasmiṃ rukkhe ekeneva pahārena. Uttamaṅgaṃ vibhijjitanti sīsaṃ bhinnaṃ, na kevalañca sīsaṃ, tuṇḍampi bhinnaṃ. So vedanāppattatāya khadirarukkhaṃ ‘‘kiṃ rukkho nāmeso’’ti jānituṃ asakkonto vedanāppatto hutvā imāya gāthāya vippalapi.

    ਤਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਖਦਿਰવਨਿਯੋ ਦੁਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ vacanaṃ sutvā khadiravaniyo dutiyaṃ gāthamāha –

    ੧੨੦.

    120.

    ‘‘ਅਚਾਰਿ વਤਾਯਂ વਿਤੁਦਂ વਨਾਨਿ, ਕਟ੍ਠਙ੍ਗਰੁਕ੍ਖੇਸੁ ਅਸਾਰਕੇਸੁ।

    ‘‘Acāri vatāyaṃ vitudaṃ vanāni, kaṭṭhaṅgarukkhesu asārakesu;

    ਅਥਾਸਦਾ ਖਦਿਰਂ ਜਾਤਸਾਰਂ, ਯਤ੍ਥਬ੍ਭਿਦਾ ਗਰੁਲ਼ੋ ਉਤ੍ਤਮਙ੍ਗ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Athāsadā khadiraṃ jātasāraṃ, yatthabbhidā garuḷo uttamaṅga’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਚਾਰਿ વਤਾਯਨ੍ਤਿ ਅਚਰਿ વਤ ਅਯਂ। વਿਤੁਦਂ વਨਾਨੀਤਿ ਨਿਸ੍ਸਾਰਸਿਮ੍ਬਲਿਪਾਲਿਭਦ੍ਦਕવਨਾਨਿ વਿਤੁਦਨ੍ਤੋ વਿਜ੍ਝਨ੍ਤੋ। ਕਟ੍ਠਙ੍ਗਰੁਕ੍ਖੇਸੂਤਿ વਨਕਟ੍ਠਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ ਰੁਕ੍ਖੇਸੁ। ਅਸਾਰਕੇਸੂਤਿ ਨਿਸ੍ਸਾਰੇਸੁ ਪਾਲਿਭਦ੍ਦਕਸਿਮ੍ਬਲਿਆਦੀਸੁ। ਅਥਾਸਦਾ ਖਦਿਰਂ ਜਾਤਸਾਰਨ੍ਤਿ ਅਥ ਪੋਤਕਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਜਾਤਸਾਰਂ ਖਦਿਰਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਿ। ਯਤ੍ਥਬ੍ਭਿਦਾ ਗਰੁਲ਼ੋ ਉਤ੍ਤਮਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਯਤ੍ਥਬ੍ਭਿਦਾਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਖਦਿਰੇ ਅਭਿਨ੍ਦਿ ਪਦਾਲਯਿ। ਗਰੁਲ਼ੋਤਿ ਸਕੁਣੋ। ਸਬ੍ਬਸਕੁਣਾਨਞ੍ਹੇਤਂ ਸਗਾਰવਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸ વਚਨਂ।

    Tattha acāri vatāyanti acari vata ayaṃ. Vitudaṃ vanānīti nissārasimbalipālibhaddakavanāni vitudanto vijjhanto. Kaṭṭhaṅgarukkhesūti vanakaṭṭhakoṭṭhāsesu rukkhesu. Asārakesūti nissāresu pālibhaddakasimbaliādīsu. Athāsadā khadiraṃ jātasāranti atha potakakālato paṭṭhāya jātasāraṃ khadiraṃ sampāpuṇi. Yatthabbhidā garuḷo uttamaṅganti yatthabbhidāti yasmiṃ khadire abhindi padālayi. Garuḷoti sakuṇo. Sabbasakuṇānañhetaṃ sagāravasappatissa vacanaṃ.

    ਇਤਿ ਨਂ ਖਦਿਰવਨਿਯੋ વਤ੍વਾ ‘‘ਭੋ ਕਨ੍ਦਗਲਕ, ਯਤ੍ਥ ਤ੍વਂ ਉਤ੍ਤਮਙ੍ਗਂ ਅਭਿਨ੍ਦਿ, ਖਦਿਰੋ ਨਾਮੇਸੋ ਸਾਰਰੁਕ੍ਖੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਤਤ੍ਥੇવ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ ਪਾਪੁਣਿ।

    Iti naṃ khadiravaniyo vatvā ‘‘bho kandagalaka, yattha tvaṃ uttamaṅgaṃ abhindi, khadiro nāmeso sārarukkho’’ti āha. So tattheva jīvitakkhayaṃ pāpuṇi.

    ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਕਨ੍ਦਗਲਕੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ, ਖਦਿਰવਨਿਯੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kandagalako devadatto ahosi, khadiravaniyo pana ahameva ahosi’’nti.

    ਕਨ੍ਦਗਲਕਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਦਸਮਾ।

    Kandagalakajātakavaṇṇanā dasamā.

    ਨਤਂਦਲ਼੍ਹવਗ੍ਗੋ ਛਟ੍ਠੋ।

    Nataṃdaḷhavaggo chaṭṭho.

    ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –

    Tassuddānaṃ –

    ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰਂ ਕੇਲ਼ਿਸੀਲਂ, ਖਣ੍ਡਂ વੀਰਕਗਙ੍ਗੇਯ੍ਯਂ।

    Bandhanāgāraṃ keḷisīlaṃ, khaṇḍaṃ vīrakagaṅgeyyaṃ;

    ਕੁਰੁਙ੍ਗਮਸ੍ਸਕਞ੍ਚੇવ, ਸੁਸੁਮਾਰਞ੍ਚ ਕੁਕ੍ਕੁਟਂ।

    Kuruṅgamassakañceva, susumārañca kukkuṭaṃ;

    ਕਨ੍ਦਗਲਕਨ੍ਤਿ ਤੇ ਦਸ॥

    Kandagalakanti te dasa.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੨੧੦. ਕਨ੍ਦਗਲਕਜਾਤਕਂ • 210. Kandagalakajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact