| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya |
၁၀. ကဏ္ဏကတ္ထလသုတ္တံ
10. Kaṇṇakatthalasuttaṃ
၃၇၅. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ ဥရုညာယံ 1 ဝိဟရတိ ကဏ္ဏကတ္ထလေ မိဂဒာယေ။ တေန ခော ပန သမယေန ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဥရုညံ အနုပ္ပတ္တော ဟောတိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန။ အထ ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အညတရံ ပုရိသံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တ္ဝံ, အမ္ဘော ပုရိသ, ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပာဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ, အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – ‘ရာဇာ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝတော ပာဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘အဇ္ဇ ကိရ, ဘန္တေ, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘုတ္တပာတရာသော ဘဂဝန္တံ ဒသ္သနာယ ဥပသင္ကမိသ္သတီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဒေဝာ’’တိ ခော သော ပုရိသော ရညော ပသေနဒိသ္သ ကောသလသ္သ ပဋိသ္သုတ္ဝာ ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော သော ပုရိသော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ရာဇာ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝတော ပာဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတိ; ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – ‘အဇ္ဇ ကိရ ဘန္တေ, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘုတ္တပာတရာသော ဘဂဝန္တံ ဒသ္သနာယ ဥပသင္ကမိသ္သတီ’’’တိ။ အသ္သောသုံ ခော သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ – ‘‘အဇ္ဇ ကိရ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘုတ္တပာတရာသော ဘဂဝန္တံ ဒသ္သနာယ ဥပသင္ကမိသ္သတီ’’တိ။ အထ ခော သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဘတ္တာဘိဟာရေ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧတဒဝောစုံ – ‘‘တေန ဟိ, မဟာရာဇ, အမ္ဟာကမ္ပိ ဝစနေန ဘဂဝတော ပာဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ, အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – ‘သောမာ စ, ဘန္တေ, ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ ဘဂဝတော ပာဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’’’တိ။
375. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā uruññāyaṃ 2 viharati kaṇṇakatthale migadāye. Tena kho pana samayena rājā pasenadi kosalo uruññaṃ anuppatto hoti kenacideva karaṇīyena. Atha kho rājā pasenadi kosalo aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, ambho purisa, yena bhagavā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – ‘rājā, bhante, pasenadi kosalo bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’ti. Evañca vadehi – ‘ajja kira, bhante, rājā pasenadi kosalo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho so puriso rañño pasenadissa kosalassa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho so puriso bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘rājā, bhante, pasenadi kosalo bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchati; evañca vadeti – ‘ajja kira bhante, rājā pasenadi kosalo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’’ti. Assosuṃ kho somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī – ‘‘ajja kira rājā pasenadi kosalo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti. Atha kho somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ bhattābhihāre upasaṅkamitvā etadavocuṃ – ‘‘tena hi, mahārāja, amhākampi vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – ‘somā ca, bhante, bhaginī sakulā ca bhaginī bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’’’ti.
၃၇၆. အထ ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘုတ္တပာတရာသော ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘သောမာ စ, ဘန္တေ, ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ ဘဂဝတော ပာဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ 3, အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’’တိ 4။ ‘‘ကိံ ပန, မဟာရာဇ, သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ အညံ ဒူတံ နာလတ္ထု’’န္တိ? ‘‘အသ္သောသုံ ခော, ဘန္တေ, သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ – ‘အဇ္ဇ ကိရ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘုတ္တပာတရာသော ဘဂဝန္တံ ဒသ္သနာယ ဥပသင္ကမိသ္သတီ’တိ။ အထ ခော, ဘန္တေ, သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ မံ ဘတ္တာဘိဟာရေ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧတဒဝောစုံ – ‘တေန ဟိ, မဟာရာဇ, အမ္ဟာကမ္ပိ ဝစနေန ဘဂဝတော ပာဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ, အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ ဘဂဝတော ပာဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’’’တိ။ ‘‘သုခိနိယော ဟောန္တု တာ, မဟာရာဇ, သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ’’တိ။
376. Atha kho rājā pasenadi kosalo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘somā ca, bhante, bhaginī sakulā ca bhaginī bhagavato pāde sirasā vandati 5, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’’ti 6. ‘‘Kiṃ pana, mahārāja, somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī aññaṃ dūtaṃ nālatthu’’nti? ‘‘Assosuṃ kho, bhante, somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī – ‘ajja kira rājā pasenadi kosalo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’ti. Atha kho, bhante, somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī maṃ bhattābhihāre upasaṅkamitvā etadavocuṃ – ‘tena hi, mahārāja, amhākampi vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’’’ti. ‘‘Sukhiniyo hontu tā, mahārāja, somā ca bhaginī sakulā ca bhaginī’’ti.
၃၇၇. အထ ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘သုတံ မေတံ, ဘန္တေ, သမဏော ဂောတမော ဧဝမာဟ – ‘နတ္ထိ သော သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ ယော သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒသ္သာဝီ အပရိသေသံ ဉာဏဒသ္သနံ ပဋိဇာနိသ္သတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’တိ။ ယေ တေ, ဘန္တေ, ဧဝမာဟံသု – ‘သမဏော ဂောတမော ဧဝမာဟ – နတ္ထိ သော သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ ယော သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒသ္သာဝီ အပရိသေသံ ဉာဏဒသ္သနံ ပဋိဇာနိသ္သတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’တိ; ကစ္စိ တေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော ဝုတ္တဝာဒိနော, န စ ဘဂဝန္တံ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ, ဓမ္မသ္သ စာနုဓမ္မံ ဗ္ယာကရောန္တိ, န စ ကောစိ သဟဓမ္မိကော ဝာဒာနုဝာဒော ဂာရယ္ဟံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘ယေ တေ, မဟာရာဇ, ဧဝမာဟံသု – ‘သမဏော ဂောတမော ဧဝမာဟ – နတ္ထိ သော သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ ယော သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒသ္သာဝီ အပရိသေသံ ဉာဏဒသ္သနံ ပဋိဇာနိသ္သတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’တိ; န မေ တေ ဝုတ္တဝာဒိနော, အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ စ ပန မံ တေ အသတာ အဘူတေနာ’’တိ။
377. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bhante, samaṇo gotamo evamāha – ‘natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṃ ñāṇadassanaṃ paṭijānissati, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti. Ye te, bhante, evamāhaṃsu – ‘samaṇo gotamo evamāha – natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṃ ñāṇadassanaṃ paṭijānissati, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti; kacci te, bhante, bhagavato vuttavādino, na ca bhagavantaṃ abhūtena abbhācikkhanti, dhammassa cānudhammaṃ byākaronti, na ca koci sahadhammiko vādānuvādo gārayhaṃ ṭhānaṃ āgacchatī’’ti? ‘‘Ye te, mahārāja, evamāhaṃsu – ‘samaṇo gotamo evamāha – natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṃ ñāṇadassanaṃ paṭijānissati, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti; na me te vuttavādino, abbhācikkhanti ca pana maṃ te asatā abhūtenā’’ti.
၃၇၈. အထ ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဝိဋဋူဘံ သေနာပတိံ အာမန္တေသိ – ‘‘ကော နု ခော, သေနာပတိ, ဣမံ ကထာဝတ္ထုံ ရာဇန္တေပုရေ အဗ္ဘုဒာဟာသီ’’တိ? ‘‘သဉ္ဇယော, မဟာရာဇ, ဗ္ရာဟ္မဏော အာကာသဂောတ္တော’’တိ။ အထ ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အညတရံ ပုရိသံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တ္ဝံ , အမ္ဘော ပုရိသ, မမ ဝစနေန သဉ္ဇယံ ဗ္ရာဟ္မဏံ အာကာသဂောတ္တံ အာမန္တေဟိ – ‘ရာဇာ တံ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော အာမန္တေတီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဒေဝာ’’တိ ခော သော ပုရိသော ရညော ပသေနဒိသ္သ ကောသလသ္သ ပဋိသ္သုတ္ဝာ ယေန သဉ္ဇယော ဗ္ရာဟ္မဏော အာကာသဂောတ္တော တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ သဉ္ဇယံ ဗ္ရာဟ္မဏံ အာကာသဂောတ္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ရာဇာ တံ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော အာမန္တေတီ’’တိ။ အထ ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘သိယာ နု ခော, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ အညဒေဝ ကိဉ္စိ သန္ဓာယ ဘာသိတံ, တဉ္စ ဇနော အညထာပိ ပစ္စာဂစ္ဆေယ္ယ 7။ ယထာ ကထံ ပန, ဘန္တေ, ဘဂဝာ အဘိဇာနာတိ ဝာစံ ဘာသိတာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ ခော အဟံ, မဟာရာဇ, အဘိဇာနာမိ ဝာစံ ဘာသိတာ – ‘နတ္ထိ သော သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ ယော သကိဒေဝ သဗ္ဗံ ဉသ္သတိ, သဗ္ဗံ ဒက္ခိတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’’တိ။ ‘‘ဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ အာဟ; သဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ အာဟ – ‘နတ္ထိ သော သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ ယော သကိဒေဝ သဗ္ဗံ ဉသ္သတိ, သဗ္ဗံ ဒက္ခိတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’’တိ။ ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗ္ရာဟ္မဏာ, ဝေသ္သာ, သုဒ္ဒာ။ ဣမေသံ နု ခော, ဘန္တေ, စတုန္နံ ဝဏ္ဏာနံ သိယာ ဝိသေသော သိယာ နာနာကရဏ’’န္တိ? ‘‘စတ္တာရောမေ, မဟာရာဇ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗ္ရာဟ္မဏာ, ဝေသ္သာ, သုဒ္ဒာ။ ဣမေသံ ခော, မဟာရာဇ, စတုန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ဒ္ဝေ ဝဏ္ဏာ အဂ္ဂမက္ခာယန္တိ – ခတ္တိယာ စ ဗ္ရာဟ္မဏာ စ – ယဒိဒံ အဘိဝာဒနပစ္စုဋ္ဌာနအဉ္ဇလိကမ္မသာမီစိကမ္မာနီ’’တိ 8။ ‘‘နာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ပုစ္ဆာမိ; သမ္ပရာယိကာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆာမိ။ စတ္တာရောမေ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗ္ရာဟ္မဏာ, ဝေသ္သာ, သုဒ္ဒာ။ ဣမေသံ နု ခော, ဘန္တေ, စတုန္နံ ဝဏ္ဏာနံ သိယာ ဝိသေသော သိယာ နာနာကရဏ’’န္တိ?
378. Atha kho rājā pasenadi kosalo viṭaṭūbhaṃ senāpatiṃ āmantesi – ‘‘ko nu kho, senāpati, imaṃ kathāvatthuṃ rājantepure abbhudāhāsī’’ti? ‘‘Sañjayo, mahārāja, brāhmaṇo ākāsagotto’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ , ambho purisa, mama vacanena sañjayaṃ brāhmaṇaṃ ākāsagottaṃ āmantehi – ‘rājā taṃ, bhante, pasenadi kosalo āmantetī’’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho so puriso rañño pasenadissa kosalassa paṭissutvā yena sañjayo brāhmaṇo ākāsagotto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā sañjayaṃ brāhmaṇaṃ ākāsagottaṃ etadavoca – ‘‘rājā taṃ, bhante, pasenadi kosalo āmantetī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘siyā nu kho, bhante, bhagavatā aññadeva kiñci sandhāya bhāsitaṃ, tañca jano aññathāpi paccāgaccheyya 9. Yathā kathaṃ pana, bhante, bhagavā abhijānāti vācaṃ bhāsitā’’ti? ‘‘Evaṃ kho ahaṃ, mahārāja, abhijānāmi vācaṃ bhāsitā – ‘natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sakideva sabbaṃ ñassati, sabbaṃ dakkhiti, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’’ti. ‘‘Heturūpaṃ, bhante, bhagavā āha; saheturūpaṃ, bhante, bhagavā āha – ‘natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sakideva sabbaṃ ñassati, sabbaṃ dakkhiti, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’’ti. ‘‘Cattārome, bhante, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā, suddā. Imesaṃ nu kho, bhante, catunnaṃ vaṇṇānaṃ siyā viseso siyā nānākaraṇa’’nti? ‘‘Cattārome, mahārāja, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā, suddā. Imesaṃ kho, mahārāja, catunnaṃ vaṇṇānaṃ dve vaṇṇā aggamakkhāyanti – khattiyā ca brāhmaṇā ca – yadidaṃ abhivādanapaccuṭṭhānaañjalikammasāmīcikammānī’’ti 10. ‘‘Nāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ diṭṭhadhammikaṃ pucchāmi; samparāyikāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ pucchāmi. Cattārome, bhante, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā, suddā. Imesaṃ nu kho, bhante, catunnaṃ vaṇṇānaṃ siyā viseso siyā nānākaraṇa’’nti?
၃၇၉. ‘‘ပဉ္စိမာနိ, မဟာရာဇ, ပဓာနိယင္ဂာနိ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? ဣဓ, မဟာရာဇ, ဘိက္ခု သဒ္ဓော ဟောတိ, သဒ္ဒဟတိ တထာဂတသ္သ ဗောဓိံ – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝာ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုသ္သာနံ ဗုဒ္ဓော ဘဂဝာ’တိ; အပ္ပာဗာဓော ဟောတိ အပ္ပာတင္ကော သမဝေပာကိနိယာ ဂဟဏိယာ သမန္နာဂတော နာတိသီတာယ နာစ္စုဏ္ဟာယ မဇ္ဈိမာယ ပဓာနက္ခမာယ; အသဌော ဟောတိ အမာယာဝီ ယထာဘူတံ အတ္တာနံ အာဝိကတ္တာ သတ္ထရိ ဝာ ဝိညူသု ဝာ သဗ္ရဟ္မစာရီသု; အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒာယ, ထာမဝာ ဒဠ္ဟပရက္ကမော အနိက္ခိတ္တဓုရော ကုသလေသု ဓမ္မေသု; ပညဝာ ဟောတိ ဥဒယတ္ထဂာမိနိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော အရိယာယ နိဗ္ဗေဓိကာယ သမ္မာဒုက္ခက္ခယဂာမိနိယာ – ဣမာနိ ခော, မဟာရာဇ, ပဉ္စ ပဓာနိယင္ဂာနိ။ စတ္တာရောမေ, မဟာရာဇ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗ္ရာဟ္မဏာ, ဝေသ္သာ, သုဒ္ဒာ။ တေ စသ္သု ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ ; ဧတ္ထ ပန နေသံ အသ္သ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခာယာ’’တိ။ ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗ္ရာဟ္မဏာ, ဝေသ္သာ, သုဒ္ဒာ ။ တေ စသ္သု ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ; ဧတ္ထ ပန နေသံ, ဘန္တေ, သိယာ ဝိသေသော သိယာ နာနာကရဏ’’န္တိ? ‘‘ဧတ္ထ ခော နေသာဟံ, မဟာရာဇ, ပဓာနဝေမတ္တတံ ဝဒာမိ။ သေယ္ယထာပိသ္သု, မဟာရာဇ, ဒ္ဝေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝာ အသ္သဒမ္မာ ဝာ ဂောဒမ္မာ ဝာ သုဒန္တာ သုဝိနီတာ, ဒ္ဝေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝာ အသ္သဒမ္မာ ဝာ ဂောဒမ္မာ ဝာ အဒန္တာ အဝိနီတာ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယေ တေ ဒ္ဝေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝာ အသ္သဒမ္မာ ဝာ ဂောဒမ္မာ ဝာ သုဒန္တာ သုဝိနီတာ, အပိ နု တေ ဒန္တာဝ ဒန္တကာရဏံ ဂစ္ဆေယ္ယုံ, ဒန္တာဝ ဒန္တဘူမိံ သမ္ပာပုဏေယ္ယု’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယေ ပန တေ ဒ္ဝေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝာ အသ္သဒမ္မာ ဝာ ဂောဒမ္မာ ဝာ အဒန္တာ အဝိနီတာ, အပိ နု တေ အဒန္တာဝ ဒန္တကာရဏံ ဂစ္ဆေယ္ယုံ, အဒန္တာဝ ဒန္တဘူမိံ သမ္ပာပုဏေယ္ယုံ, သေယ္ယထာပိ တေ ဒ္ဝေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝာ အသ္သဒမ္မာ ဝာ ဂောဒမ္မာ ဝာ သုဒန္တာ သုဝိနီတာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ယံ တံ သဒ္ဓေန ပတ္တဗ္ဗံ အပ္ပာဗာဓေန အသဌေန အမာယာဝိနာ အာရဒ္ဓဝီရိယေန ပညဝတာ တံ ဝတ 11 အသ္သဒ္ဓော ဗဟ္ဝာဗာဓော သဌော မာယာဝီ ကုသီတော ဒုပ္ပညော ပာပုဏိသ္သတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။
379. ‘‘Pañcimāni, mahārāja, padhāniyaṅgāni. Katamāni pañca? Idha, mahārāja, bhikkhu saddho hoti, saddahati tathāgatassa bodhiṃ – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti; appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya; asaṭho hoti amāyāvī yathābhūtaṃ attānaṃ āvikattā satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu; āraddhavīriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu; paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammādukkhakkhayagāminiyā – imāni kho, mahārāja, pañca padhāniyaṅgāni. Cattārome, mahārāja, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā, suddā. Te cassu imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatā ; ettha pana nesaṃ assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. ‘‘Cattārome, bhante, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā, suddā . Te cassu imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatā; ettha pana nesaṃ, bhante, siyā viseso siyā nānākaraṇa’’nti? ‘‘Ettha kho nesāhaṃ, mahārāja, padhānavemattataṃ vadāmi. Seyyathāpissu, mahārāja, dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā, dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā adantā avinītā. Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, ye te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā, api nu te dantāva dantakāraṇaṃ gaccheyyuṃ, dantāva dantabhūmiṃ sampāpuṇeyyu’’nti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Ye pana te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā adantā avinītā, api nu te adantāva dantakāraṇaṃ gaccheyyuṃ, adantāva dantabhūmiṃ sampāpuṇeyyuṃ, seyyathāpi te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, mahārāja, yaṃ taṃ saddhena pattabbaṃ appābādhena asaṭhena amāyāvinā āraddhavīriyena paññavatā taṃ vata 12 assaddho bahvābādho saṭho māyāvī kusīto duppañño pāpuṇissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.
၃၈၀. ‘‘ဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ အာဟ; သဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ အာဟ။ စတ္တာရောမေ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗ္ရာဟ္မဏာ, ဝေသ္သာ , သုဒ္ဒာ။ တေ စသ္သု ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ တေ စသ္သု သမ္မပ္ပဓာနာ; ဧတ္ထ ပန နေသံ, ဘန္တေ, သိယာ ဝိသေသော သိယာ နာနာကရဏ’’န္တိ? ‘‘ဧတ္ထ ခော 13 နေသာဟံ, မဟာရာဇ, န ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ ဝဒာမိ – ယဒိဒံ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိံ။ သေယ္ယထာပိ, မဟာရာဇ, ပုရိသော သုက္ခံ သာကကဋ္ဌံ အာဒာယ အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယ္ယ, တေဇော ပာတုကရေယ္ယ ; အထာပရော ပုရိသော သုက္ခံ သာလကဋ္ဌံ အာဒာယ အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယ္ယ, တေဇော ပာတုကရေယ္ယ; အထာပရော ပုရိသော သုက္ခံ အမ္ဗကဋ္ဌံ အာဒာယ အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယ္ယ, တေဇော ပာတုကရေယ္ယ; အထာပရော ပုရိသော သုက္ခံ ဥဒုမ္ဗရကဋ္ဌံ အာဒာယ အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယ္ယ, တေဇော ပာတုကရေယ္ယ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, သိယာ နု ခော တေသံ အဂ္ဂီနံ နာနာဒာရုတော အဘိနိဗ္ဗတ္တာနံ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ အစ္စိယာ ဝာ အစ္စိံ, ဝဏ္ဏေန ဝာ ဝဏ္ဏံ, အာဘာယ ဝာ အာဘ’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ယံ တံ တေဇံ ဝီရိယာ နိမ္မထိတံ ပဓာနာဘိနိဗ္ဗတ္တံ 14, နာဟံ တတ္ထ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ ဝဒာမိ – ယဒိဒံ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိ’’န္တိ။ ‘‘ဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ အာဟ; သဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ အာဟ။ ကိံ ပန, ဘန္တေ, အတ္ထိ ဒေဝာ’’တိ? ‘‘ကိံ ပန တ္ဝံ, မဟာရာဇ, ဧဝံ ဝဒေသိ – ‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, အတ္ထိ ဒေဝာ’’’တိ? ‘‘ယဒိ ဝာ တေ, ဘန္တေ, ဒေဝာ အာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ ယဒိ ဝာ အနာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ’’? ‘‘ယေ တေ, မဟာရာဇ, ဒေဝာ သဗ္ယာဗဇ္ဈာ တေ ဒေဝာ အာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ, ယေ တေ ဒေဝာ အဗ္ယာဗဇ္ဈာ တေ ဒေဝာ အနာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တ’’န္တိ။
380. ‘‘Heturūpaṃ, bhante, bhagavā āha; saheturūpaṃ, bhante, bhagavā āha. Cattārome, bhante, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā , suddā. Te cassu imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatā te cassu sammappadhānā; ettha pana nesaṃ, bhante, siyā viseso siyā nānākaraṇa’’nti? ‘‘Ettha kho 15 nesāhaṃ, mahārāja, na kiñci nānākaraṇaṃ vadāmi – yadidaṃ vimuttiyā vimuttiṃ. Seyyathāpi, mahārāja, puriso sukkhaṃ sākakaṭṭhaṃ ādāya aggiṃ abhinibbatteyya, tejo pātukareyya ; athāparo puriso sukkhaṃ sālakaṭṭhaṃ ādāya aggiṃ abhinibbatteyya, tejo pātukareyya; athāparo puriso sukkhaṃ ambakaṭṭhaṃ ādāya aggiṃ abhinibbatteyya, tejo pātukareyya; athāparo puriso sukkhaṃ udumbarakaṭṭhaṃ ādāya aggiṃ abhinibbatteyya, tejo pātukareyya. Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, siyā nu kho tesaṃ aggīnaṃ nānādāruto abhinibbattānaṃ kiñci nānākaraṇaṃ acciyā vā acciṃ, vaṇṇena vā vaṇṇaṃ, ābhāya vā ābha’’nti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, mahārāja, yaṃ taṃ tejaṃ vīriyā nimmathitaṃ padhānābhinibbattaṃ 16, nāhaṃ tattha kiñci nānākaraṇaṃ vadāmi – yadidaṃ vimuttiyā vimutti’’nti. ‘‘Heturūpaṃ, bhante, bhagavā āha; saheturūpaṃ, bhante, bhagavā āha. Kiṃ pana, bhante, atthi devā’’ti? ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, mahārāja, evaṃ vadesi – ‘kiṃ pana, bhante, atthi devā’’’ti? ‘‘Yadi vā te, bhante, devā āgantāro itthattaṃ yadi vā anāgantāro itthattaṃ’’? ‘‘Ye te, mahārāja, devā sabyābajjhā te devā āgantāro itthattaṃ, ye te devā abyābajjhā te devā anāgantāro itthatta’’nti.
၃၈၁. ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဝိဋ္ဋူဘော သေနာပတိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ယေ တေ, ဘန္တေ, ဒေဝာ သဗ္ယာဗဇ္ဈာ အာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ တေ ဒေဝာ, ယေ တေ ဒေဝာ အဗ္ယာဗဇ္ဈာ အနာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ တေ ဒေဝေ တမ္ဟာ ဌာနာ စာဝေသ္သန္တိ ဝာ ပဗ္ဗာဇေသ္သန္တိ ဝာ’’တိ?
381. Evaṃ vutte, viṭṭūbho senāpati bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ye te, bhante, devā sabyābajjhā āgantāro itthattaṃ te devā, ye te devā abyābajjhā anāgantāro itthattaṃ te deve tamhā ṭhānā cāvessanti vā pabbājessanti vā’’ti?
အထ ခော အာယသ္မတော အာနန္ဒသ္သ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခော ဝိဋဋူဘော သေနာပတိ ရညော ပသေနဒိသ္သ ကောသလသ္သ ပုတ္တော; အဟံ ဘဂဝတော ပုတ္တော။ အယံ ခော ကာလော ယံ ပုတ္တော ပုတ္တေန မန္တေယ္ယာ’’တိ။ အထ ခော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဝိဋဋူဘံ သေနာပတိံ အာမန္တေသိ – ‘‘တေန ဟိ, သေနာပတိ, တံ ယေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိသ္သာမိ; ယထာ တေ ခမေယ္ယ တထာ နံ ဗ္ယာကရေယ္ယာသိ။ တံ ကိံ မညသိ, သေနာပတိ, ယာဝတာ ရညော ပသေနဒိသ္သ ကောသလသ္သ ဝိဇိတံ ယတ္ထ စ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဣသ္သရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ, ပဟောတိ တတ္ထ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သမဏံ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏံ ဝာ ပုညဝန္တံ ဝာ အပုညဝန္တံ ဝာ ဗ္ရဟ္မစရိယဝန္တံ ဝာ အဗ္ရဟ္မစရိယဝန္တံ ဝာ တမ္ဟာ ဌာနာ စာဝေတုံ ဝာ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝာ’’တိ? ‘‘ယာဝတာ, ဘော, ရညော ပသေနဒိသ္သ ကောသလသ္သ ဝိဇိတံ ယတ္ထ စ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဣသ္သရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ, ပဟောတိ တတ္ထ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သမဏံ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏံ ဝာ ပုညဝန္တံ ဝာ အပုညဝန္တံ ဝာ ဗ္ရဟ္မစရိယဝန္တံ ဝာ အဗ္ရဟ္မစရိယဝန္တံ ဝာ တမ္ဟာ ဌာနာ စာဝေတုံ ဝာ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝာ’’တိ။
Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi – ‘‘ayaṃ kho viṭaṭūbho senāpati rañño pasenadissa kosalassa putto; ahaṃ bhagavato putto. Ayaṃ kho kālo yaṃ putto puttena manteyyā’’ti. Atha kho āyasmā ānando viṭaṭūbhaṃ senāpatiṃ āmantesi – ‘‘tena hi, senāpati, taṃ yevettha paṭipucchissāmi; yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, senāpati, yāvatā rañño pasenadissa kosalassa vijitaṃ yattha ca rājā pasenadi kosalo issariyādhipaccaṃ rajjaṃ kāreti, pahoti tattha rājā pasenadi kosalo samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā puññavantaṃ vā apuññavantaṃ vā brahmacariyavantaṃ vā abrahmacariyavantaṃ vā tamhā ṭhānā cāvetuṃ vā pabbājetuṃ vā’’ti? ‘‘Yāvatā, bho, rañño pasenadissa kosalassa vijitaṃ yattha ca rājā pasenadi kosalo issariyādhipaccaṃ rajjaṃ kāreti, pahoti tattha rājā pasenadi kosalo samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā puññavantaṃ vā apuññavantaṃ vā brahmacariyavantaṃ vā abrahmacariyavantaṃ vā tamhā ṭhānā cāvetuṃ vā pabbājetuṃ vā’’ti.
‘‘တံ ကိံ မညသိ, သေနာပတိ, ယာဝတာ ရညော ပသေနဒိသ္သ ကောသလသ္သ အဝိဇိတံ ယတ္ထ စ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော န ဣသ္သရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ, တတ္ထ ပဟောတိ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သမဏံ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏံ ဝာ ပုညဝန္တံ ဝာ အပုညဝန္တံ ဝာ ဗ္ရဟ္မစရိယဝန္တံ ဝာ အဗ္ရဟ္မစရိယဝန္တံ ဝာ တမ္ဟာ ဌာနာ စာဝေတုံ ဝာ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝာ’’တိ? ‘‘ယာဝတာ, ဘော, ရညော ပသေနဒိသ္သ ကောသလသ္သ အဝိဇိတံ ယတ္ထ စ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော န ဣသ္သရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ, န တတ္ထ ပဟောတိ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သမဏံ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏံ ဝာ ပုညဝန္တံ ဝာ အပုညဝန္တံ ဝာ ဗ္ရဟ္မစရိယဝန္တံ ဝာ အဗ္ရဟ္မစရိယဝန္တံ ဝာ တမ္ဟာ ဌာနာ စာဝေတုံ ဝာ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝာ’’တိ။
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, senāpati, yāvatā rañño pasenadissa kosalassa avijitaṃ yattha ca rājā pasenadi kosalo na issariyādhipaccaṃ rajjaṃ kāreti, tattha pahoti rājā pasenadi kosalo samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā puññavantaṃ vā apuññavantaṃ vā brahmacariyavantaṃ vā abrahmacariyavantaṃ vā tamhā ṭhānā cāvetuṃ vā pabbājetuṃ vā’’ti? ‘‘Yāvatā, bho, rañño pasenadissa kosalassa avijitaṃ yattha ca rājā pasenadi kosalo na issariyādhipaccaṃ rajjaṃ kāreti, na tattha pahoti rājā pasenadi kosalo samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā puññavantaṃ vā apuññavantaṃ vā brahmacariyavantaṃ vā abrahmacariyavantaṃ vā tamhā ṭhānā cāvetuṃ vā pabbājetuṃ vā’’ti.
‘‘တံ ကိံ မညသိ, သေနာပတိ, သုတာ တေ ဒေဝာ တာဝတိံသာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘော။ သုတာ မေ ဒေဝာ တာဝတိံသာ။ ဣဓာပိ ဘောတာ ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန သုတာ ဒေဝာ တာဝတိံသာ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, သေနာပတိ, ပဟောတိ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဒေဝေ တာဝတိံသေ တမ္ဟာ ဌာနာ စာဝေတုံ ဝာ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝာ’’တိ? ‘‘ဒသ္သနမ္ပိ, ဘော, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဒေဝေ တာဝတိံသေ နပ္ပဟောတိ, ကုတော ပန တမ္ဟာ ဌာနာ စာဝေသ္သတိ ဝာ ပဗ္ဗာဇေသ္သတိ ဝာ’’တိ? ‘‘ဧဝမေဝ ခော, သေနာပတိ, ယေ တေ ဒေဝာ သဗ္ယာဗဇ္ဈာ အာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ တေ ဒေဝာ, ယေ တေ ဒေဝာ အဗ္ယာဗဇ္ဈာ အနာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ တေ ဒေဝေ ဒသ္သနာယပိ နပ္ပဟောန္တိ; ကုတော ပန တမ္ဟာ ဌာနာ စာဝေသ္သန္တိ ဝာ ပဗ္ဗာဇေသ္သန္တိ ဝာ’’တိ?
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, senāpati, sutā te devā tāvatiṃsā’’ti? ‘‘Evaṃ, bho. Sutā me devā tāvatiṃsā. Idhāpi bhotā raññā pasenadinā kosalena sutā devā tāvatiṃsā’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, senāpati, pahoti rājā pasenadi kosalo deve tāvatiṃse tamhā ṭhānā cāvetuṃ vā pabbājetuṃ vā’’ti? ‘‘Dassanampi, bho, rājā pasenadi kosalo deve tāvatiṃse nappahoti, kuto pana tamhā ṭhānā cāvessati vā pabbājessati vā’’ti? ‘‘Evameva kho, senāpati, ye te devā sabyābajjhā āgantāro itthattaṃ te devā, ye te devā abyābajjhā anāgantāro itthattaṃ te deve dassanāyapi nappahonti; kuto pana tamhā ṭhānā cāvessanti vā pabbājessanti vā’’ti?
၃၈၂. အထ ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ကောနာမော အယံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ’’တိ? ‘‘အာနန္ဒော နာမ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘အာနန္ဒော ဝတ, ဘော, အာနန္ဒရူပော ဝတ, ဘော! ဟေတုရူပံ, ဘန္တေ , အာယသ္မာ အာနန္ဒော အာဟ; သဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော အာဟ။ ကိံ ပန, ဘန္တေ, အတ္ထိ ဗ္ရဟ္မာ’’တိ? ‘‘ကိံ ပန တ္ဝံ, မဟာရာဇ, ဧဝံ ဝဒေသိ – ‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, အတ္ထိ ဗ္ရဟ္မာ’’’တိ? ‘‘ယဒိ ဝာ သော, ဘန္တေ, ဗ္ရဟ္မာ အာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တံ, ယဒိ ဝာ အနာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တ’’န္တိ? ‘‘ယော သော, မဟာရာဇ, ဗ္ရဟ္မာ သဗ္ယာဗဇ္ဈော သော ဗ္ရဟ္မာ အာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တံ, ယော သော ဗ္ရဟ္မာ အဗ္ယာဗဇ္ဈော သော ဗ္ရဟ္မာ အနာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တ’’န္တိ။ အထ ခော အညတရော ပုရိသော ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဧတဒဝောစ – ‘‘သဉ္ဇယော, မဟာရာဇ, ဗ္ရာဟ္မဏော အာကာသဂောတ္တော အာဂတော’’တိ။ အထ ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သဉ္ဇယံ ဗ္ရာဟ္မဏံ အာကာသဂောတ္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ကော နု ခော, ဗ္ရာဟ္မဏ, ဣမံ ကထာဝတ္ထုံ ရာဇန္တေပုရေ အဗ္ဘုဒာဟာသီ’’တိ? ‘‘ဝိဋဋူဘော, မဟာရာဇ, သေနာပတီ’’တိ။ ဝိဋဋူဘော သေနာပတိ ဧဝမာဟ – ‘‘သဉ္ဇယော, မဟာရာဇ, ဗ္ရာဟ္မဏော အာကာသဂောတ္တော’’တိ။ အထ ခော အညတရော ပုရိသော ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ယာနကာလော, မဟာရာဇာ’’တိ။
382. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘konāmo ayaṃ, bhante, bhikkhū’’ti? ‘‘Ānando nāma, mahārājā’’ti. ‘‘Ānando vata, bho, ānandarūpo vata, bho! Heturūpaṃ, bhante , āyasmā ānando āha; saheturūpaṃ, bhante, āyasmā ānando āha. Kiṃ pana, bhante, atthi brahmā’’ti? ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, mahārāja, evaṃ vadesi – ‘kiṃ pana, bhante, atthi brahmā’’’ti? ‘‘Yadi vā so, bhante, brahmā āgantā itthattaṃ, yadi vā anāgantā itthatta’’nti? ‘‘Yo so, mahārāja, brahmā sabyābajjho so brahmā āgantā itthattaṃ, yo so brahmā abyābajjho so brahmā anāgantā itthatta’’nti. Atha kho aññataro puriso rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ etadavoca – ‘‘sañjayo, mahārāja, brāhmaṇo ākāsagotto āgato’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo sañjayaṃ brāhmaṇaṃ ākāsagottaṃ etadavoca – ‘‘ko nu kho, brāhmaṇa, imaṃ kathāvatthuṃ rājantepure abbhudāhāsī’’ti? ‘‘Viṭaṭūbho, mahārāja, senāpatī’’ti. Viṭaṭūbho senāpati evamāha – ‘‘sañjayo, mahārāja, brāhmaṇo ākāsagotto’’ti. Atha kho aññataro puriso rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ etadavoca – ‘‘yānakālo, mahārājā’’ti.
အထ ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘သဗ္ဗညုတံ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ အပုစ္ဆိမ္ဟာ, သဗ္ဗညုတံ ဘဂဝာ ဗ္ယာကာသိ; တဉ္စ ပနမ္ဟာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ, တေန စမ္ဟာ အတ္တမနာ။ စာတုဝဏ္ဏိသုဒ္ဓိံ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ အပုစ္ဆိမ္ဟာ, စာတုဝဏ္ဏိသုဒ္ဓိံ ဘဂဝာ ဗ္ယာကာသိ; တဉ္စ ပနမ္ဟာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ, တေန စမ္ဟာ အတ္တမနာ။ အဓိဒေဝေ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ အပုစ္ဆိမ္ဟာ, အဓိဒေဝေ ဘဂဝာ ဗ္ယာကာသိ; တဉ္စ ပနမ္ဟာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ, တေန စမ္ဟာ အတ္တမနာ။ အဓိဗ္ရဟ္မာနံ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ အပုစ္ဆိမ္ဟာ, အဓိဗ္ရဟ္မာနံ ဘဂဝာ ဗ္ယာကာသိ; တဉ္စ ပနမ္ဟာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ, တေန စမ္ဟာ အတ္တမနာ။ ယံ ယဒေဝ စ မယံ ဘဂဝန္တံ အပုစ္ဆိမ္ဟာ တံ တဒေဝ ဘဂဝာ ဗ္ယာကာသိ; တဉ္စ ပနမ္ဟာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ, တေန စမ္ဟာ အတ္တမနာ။ ဟန္ဒ, စ ဒာနိ မယံ, ဘန္တေ, ဂစ္ဆာမ; ဗဟုကိစ္စာ မယံ ဗဟုကရဏီယာ’’တိ။ ‘‘ယသ္သဒာနိ တ္ဝံ, မဟာရာဇ, ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတ္ဝာ အနုမောဒိတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ ပက္ကာမီတိ။
Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sabbaññutaṃ mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ apucchimhā, sabbaññutaṃ bhagavā byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca, tena camhā attamanā. Cātuvaṇṇisuddhiṃ mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ apucchimhā, cātuvaṇṇisuddhiṃ bhagavā byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca, tena camhā attamanā. Adhideve mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ apucchimhā, adhideve bhagavā byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca, tena camhā attamanā. Adhibrahmānaṃ mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ apucchimhā, adhibrahmānaṃ bhagavā byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca, tena camhā attamanā. Yaṃ yadeva ca mayaṃ bhagavantaṃ apucchimhā taṃ tadeva bhagavā byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca, tena camhā attamanā. Handa, ca dāni mayaṃ, bhante, gacchāma; bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti. ‘‘Yassadāni tvaṃ, mahārāja, kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmīti.
ကဏ္ဏကတ္ထလသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒသမံ။
Kaṇṇakatthalasuttaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ.
ရာဇဝဂ္ဂော နိဋ္ဌိတော စတုတ္ထော။
Rājavaggo niṭṭhito catuttho.
တသ္သုဒ္ဒာနံ –
Tassuddānaṃ –
ဃဋိကာရော ရဋ္ဌပာလော၊ မဃဒေဝော မဓုရိယံ။
Ghaṭikāro raṭṭhapālo, maghadevo madhuriyaṃ;
ဗောဓိ အင္ဂုလိမာလော စ၊ ပိယဇာတံ ဗာဟိတိကံ။
Bodhi aṅgulimālo ca, piyajātaṃ bāhitikaṃ;
ဓမ္မစေတိယသုတ္တဉ္စ၊ ဒသမံ ကဏ္ဏကတ္ထလံ။
Dhammacetiyasuttañca, dasamaṃ kaṇṇakatthalaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၁၀. ကဏ္ဏကတ္ထလသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Kaṇṇakatthalasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၁၀. ကဏ္ဏကတ္ထလသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Kaṇṇakatthalasuttavaṇṇanā
