Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
૧૦. કણ્ણકત્થલસુત્તવણ્ણના
10. Kaṇṇakatthalasuttavaṇṇanā
૩૭૫. અનન્તરસુત્તે વુત્તકરણીયેનેવાતિ ‘‘પાસાદે વા નાટકેસુ વા ચિત્તસ્સાદં અલભમાનો તત્થ તત્થ વિચરિતું આરદ્ધો’’તિ વુત્તકરણીયેન. અપ્પદુટ્ઠપદોસીનઞ્હિ એવં હોતીતિ.
375.Anantarasuttevuttakaraṇīyenevāti ‘‘pāsāde vā nāṭakesu vā cittassādaṃ alabhamāno tattha tattha vicarituṃ āraddho’’ti vuttakaraṇīyena. Appaduṭṭhapadosīnañhi evaṃ hotīti.
૩૭૬. પુચ્છિતોતિ ‘‘અઞ્ઞં દૂતં નાલત્થુ’’ન્તિ પુચ્છિતો. સોતિ રાજા. તાસં વન્દના સચે ઉત્તરકાલં, અત્તનો આગમનકારણં કથેસ્સતિ.
376.Pucchitoti ‘‘aññaṃ dūtaṃ nālatthu’’nti pucchito. Soti rājā. Tāsaṃ vandanā sace uttarakālaṃ, attano āgamanakāraṇaṃ kathessati.
૩૭૮. એકાવજ્જનેનાતિ એકવીથિજવનેન. તેન એકચિત્તં તાવ તિટ્ઠતુ, એકચિત્તવીથિયાપિ સબ્બં જાનિતું ન સક્કાતિ દસ્સેતિ. ‘‘ઇદં નામ અતીતં જાનિસ્સામી’’તિ અનિયમેત્વા આવજ્જતો યં કિઞ્ચિ અતીતં જાનાતિ, નિયમિતે પન નિયમિતમેવાતિ આહ – ‘‘એકેન હિ…પે॰… એકદેસમેવ જાનાતી’’તિ. તેન ચિત્તેનાતિ ‘‘અતીતં સબ્બં જાનિસ્સામી’’તિ એવં પવત્તચિત્તેન. ઇતરેસૂતિ અનાગતપચ્ચુપ્પન્નેસુ. કારણજાતિકન્તિ યુત્તિસભાવં, યુત્તિયા યુત્તન્તિ અત્થો. સમ્પરાયગુણન્તિ સમ્પરાયે કતકમ્મસ્સ વિસેસં.
378.Ekāvajjanenāti ekavīthijavanena. Tena ekacittaṃ tāva tiṭṭhatu, ekacittavīthiyāpi sabbaṃ jānituṃ na sakkāti dasseti. ‘‘Idaṃ nāma atītaṃ jānissāmī’’ti aniyametvā āvajjato yaṃ kiñci atītaṃ jānāti, niyamite pana niyamitamevāti āha – ‘‘ekena hi…pe… ekadesameva jānātī’’ti. Tena cittenāti ‘‘atītaṃ sabbaṃ jānissāmī’’ti evaṃ pavattacittena. Itaresūti anāgatapaccuppannesu. Kāraṇajātikanti yuttisabhāvaṃ, yuttiyā yuttanti attho. Samparāyaguṇanti samparāye katakammassa visesaṃ.
૩૭૯. લોકુત્તરમિસ્સકાનિ કથિતાનિ બોધિરાજકુમારસુત્તે વિય લોકિયા ચેવ લોકુત્તરા ચ. યથાલાભવસેન ચેત્થ પધાનિયઙ્ગાનં લોકુત્તરગ્ગહણં વેદિતબ્બં. પચ્ચેકં એવ નેસઞ્ચ પધાનિયઙ્ગતા દટ્ઠબ્બા યથા ‘‘અટ્ઠવિમોક્ખા સન્દિસ્સન્તિ લોકુત્તરમિસ્સકા’’તિ. લોકુત્તરાનેવાતિ ચેત્થ યં વત્તબ્બં, તં પરતો આવિ ભવિસ્સતિ. પધાનનાનત્તન્તિ પદહનનાનત્તં, ભાવનાનુયોગવિસેસન્તિ અત્થો. સઙ્ખારે પરિમદ્દિત્વા પટિપક્ખધમ્મે એકદેસતો પજહિત્વા ઠિતસ્સ ભાવનાનુયોગો સબ્બેન સબ્બં અપરિમદ્દિતસઙ્ખારસ્સ અપ્પહીનપટિપક્ખસ્સ ભાવનાનુયોગતો સુખુમો વિસદોવ હોતિ, સચ્ચાભિસમયેન સન્તાનસ્સ આહિતવિસેસત્તાતિ આહ – ‘‘અઞ્ઞાદિસમેવ હિ પુથુજ્જનસ્સ પધાનં, અઞ્ઞાદિસં સોતાપન્નસ્સા’’તિઆદિ. અયઞ્ચ વિસેસો ન કેવલં અનરિયઅરિયપુગ્ગલતો એવ, અથ ખો અરિયેસુપિ સેક્ખાદિવિસેસતોપિ લબ્ભતિ અભિસઙ્ખારવિસેસતો અભિનીહારતો ચ ઇજ્ઝનતોતિ દસ્સેન્તો ‘‘અઞ્ઞાદિસં સકદાગામિનો’’તિઆદિમાહ. ન પાપુણાતીતિ યસ્મા પુથુજ્જનો સબ્બથાવ પધાનં પદહન્તો સોતાપત્તિમગ્ગં અધિગચ્છતિ, સોતાપન્નો ચ સકદાગામિમગ્ગન્તિ હેટ્ઠિમં ઉપરિમતો ઓળારિકં, ઉપરિમઞ્ચ ઇતરતો સુખુમં તેન પહાતું અસક્કુણેય્યસ્સ પજહનતો, ઇતિ અધિગન્તબ્બવિસેસેન ચ અધિગમપટિપદાય સણ્હસુખુમતા તિક્ખવિસદતા ચ વિઞ્ઞાયતીતિ આહ – ‘‘પુથુજ્જનસ્સ પધાનં સોતાપન્નસ્સ પધાનં ન પાપુણાતી’’તિઆદિ.
379.Lokuttaramissakāni kathitāni bodhirājakumārasutte viya lokiyā ceva lokuttarā ca. Yathālābhavasena cettha padhāniyaṅgānaṃ lokuttaraggahaṇaṃ veditabbaṃ. Paccekaṃ eva nesañca padhāniyaṅgatā daṭṭhabbā yathā ‘‘aṭṭhavimokkhā sandissanti lokuttaramissakā’’ti. Lokuttarānevāti cettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ parato āvi bhavissati. Padhānanānattanti padahananānattaṃ, bhāvanānuyogavisesanti attho. Saṅkhāre parimadditvā paṭipakkhadhamme ekadesato pajahitvā ṭhitassa bhāvanānuyogo sabbena sabbaṃ aparimadditasaṅkhārassa appahīnapaṭipakkhassa bhāvanānuyogato sukhumo visadova hoti, saccābhisamayena santānassa āhitavisesattāti āha – ‘‘aññādisameva hi puthujjanassa padhānaṃ, aññādisaṃ sotāpannassā’’tiādi. Ayañca viseso na kevalaṃ anariyaariyapuggalato eva, atha kho ariyesupi sekkhādivisesatopi labbhati abhisaṅkhāravisesato abhinīhārato ca ijjhanatoti dassento ‘‘aññādisaṃ sakadāgāmino’’tiādimāha. Na pāpuṇātīti yasmā puthujjano sabbathāva padhānaṃ padahanto sotāpattimaggaṃ adhigacchati, sotāpanno ca sakadāgāmimagganti heṭṭhimaṃ uparimato oḷārikaṃ, uparimañca itarato sukhumaṃ tena pahātuṃ asakkuṇeyyassa pajahanato, iti adhigantabbavisesena ca adhigamapaṭipadāya saṇhasukhumatā tikkhavisadatā ca viññāyatīti āha – ‘‘puthujjanassa padhānaṃ sotāpannassa padhānaṃ na pāpuṇātī’’tiādi.
અકૂટકરણન્તિ અવઞ્ચનકિરિયં. અનવચ્છિન્દનન્તિ અતિયાનં. અવિઞ્છનં ન આકડ્ઢનં, નિયુત્તતં વિનિવેઠેત્વા સમન્તા વિપરિવત્તિત્વા સમધારાય છડ્ડનં વા. તસ્સ કારણં તંકારણં, તં કારણન્તિ વા તં કિરિયં તં અધિકારં. દન્તેહિ ગન્તબ્બભૂમિન્તિ દન્તેહિ પત્તબ્બટ્ઠાનં, પત્તબ્બવત્થું વા. ચત્તારોપિ અસ્સદ્ધા નામ ઉપરિમઉપરિમસદ્ધાય અભાવતો. યેન હિ યં અપ્પત્તં, તસ્સ તં નત્થિ. અરિયસાવકસ્સ…પે॰… નત્થિ પઠમમગ્ગેનેવ માયાસાઠેય્યાનં પહાતબ્બત્તા. તેનેવાતિ સમ્મદેવ વિરુદ્ધપક્ખાનં સદ્ધાદીનં ઇધાધિપ્પેતત્તા. યદિ એવં કથં મિસ્સકકથાતિ આહ ‘‘અસ્સખળુઙ્કસુત્તન્તે પના’’તિઆદિ. ચત્તારોવ હોન્તિ પુથુજ્જનાદિવસેન.
Akūṭakaraṇanti avañcanakiriyaṃ. Anavacchindananti atiyānaṃ. Aviñchanaṃ na ākaḍḍhanaṃ, niyuttataṃ viniveṭhetvā samantā viparivattitvā samadhārāya chaḍḍanaṃ vā. Tassa kāraṇaṃ taṃkāraṇaṃ, taṃ kāraṇanti vā taṃ kiriyaṃ taṃ adhikāraṃ. Dantehi gantabbabhūminti dantehi pattabbaṭṭhānaṃ, pattabbavatthuṃ vā. Cattāropi assaddhā nāma uparimauparimasaddhāya abhāvato. Yena hi yaṃ appattaṃ, tassa taṃ natthi. Ariyasāvakassa…pe… natthi paṭhamamaggeneva māyāsāṭheyyānaṃ pahātabbattā. Tenevāti sammadeva viruddhapakkhānaṃ saddhādīnaṃ idhādhippetattā. Yadi evaṃ kathaṃ missakakathāti āha ‘‘assakhaḷuṅkasuttante panā’’tiādi. Cattārova honti puthujjanādivasena.
ઓપમ્મસંસન્દને અદન્તહત્થિઆદયો વિયાતિઆદિના કણ્હપક્ખે, યથા પન દન્તહત્થિઆદયોતિઆદિના સુક્કપક્ખે ચ સાધારણતો એકજ્ઝં કત્વા વુત્તં, અસાધારણતો ભિન્દિત્વા દસ્સેતું ‘‘ઇદં વુત્તં હોતી’’તિઆદિ વુત્તં.
Opammasaṃsandane adantahatthiādayo viyātiādinā kaṇhapakkhe, yathā pana dantahatthiādayotiādinā sukkapakkhe ca sādhāraṇato ekajjhaṃ katvā vuttaṃ, asādhāraṇato bhinditvā dassetuṃ ‘‘idaṃ vuttaṃ hotī’’tiādi vuttaṃ.
૩૮૦. સમ્મપ્પધાના નિબ્બિસિટ્ઠવીરિયા. તેનાહ – ‘‘ન કિઞ્ચિ નાનાકરણં વદામિ, યદિદં વિમુત્તિયા વિમુત્તિ’’ન્તિ. ન હિ સુક્ખવિપસ્સકતેવિજ્જછળભિઞ્ઞાનં વિમુત્તિયા નાનાકરણં અત્થિ. તેન વુત્તં ‘‘યં એકસ્સા’’તિઆદિ. કિં ત્વં ન જાનાસીતિ સમ્બન્ધો. આગચ્છન્તીતિ ઉપ્પજ્જનવસેન આગચ્છન્તિ. નાગચ્છન્તીતિ એત્થાપિ એસેવ નયો. ઇદં પુચ્છન્તોતિ ઇદં પુચ્છામીતિ દસ્સેન્તો. અપ્પહીનચેતસિકદુક્ખા અનધિગતઅનાગામિતા. તેનાહ ‘‘ઉપપત્તિવસેન આગન્તારો’’તિ. સમુચ્છિન્નદુક્ખાતિ સમુગ્ઘાટિતચેતસિકદુક્ખા.
380.Sammappadhānā nibbisiṭṭhavīriyā. Tenāha – ‘‘na kiñci nānākaraṇaṃ vadāmi, yadidaṃ vimuttiyā vimutti’’nti. Na hi sukkhavipassakatevijjachaḷabhiññānaṃ vimuttiyā nānākaraṇaṃ atthi. Tena vuttaṃ ‘‘yaṃ ekassā’’tiādi. Kiṃ tvaṃ na jānāsīti sambandho. Āgacchantīti uppajjanavasena āgacchanti. Nāgacchantīti etthāpi eseva nayo. Idaṃ pucchantoti idaṃ pucchāmīti dassento. Appahīnacetasikadukkhā anadhigataanāgāmitā. Tenāha ‘‘upapattivasena āgantāro’’ti. Samucchinnadukkhāti samugghāṭitacetasikadukkhā.
૩૮૧. તમ્હા ઠાનાતિ તતો યથાધિગતઇસ્સરિયટ્ઠાનતો. પુન તમ્હા ઠાનાતિ તતો દુગ્ગતા. સમ્પન્નકામગુણન્તિ ઉળારકામગુણસમન્નાગતં.
381.Tamhā ṭhānāti tato yathādhigataissariyaṭṭhānato. Puna tamhā ṭhānāti tato duggatā. Sampannakāmaguṇanti uḷārakāmaguṇasamannāgataṃ.
તત્થાતિ કામદેવલોકે. ઠાનભાવતોતિ અરહત્તઞ્ચે અધિગતં, તાવદેવ પરિનિબ્બાનતો. ઉપરિદેવે ચાતિ ઉપરૂપરિ ભૂમિવાસે દેવે ચ, ચક્ખુવિઞ્ઞાણદસ્સનેનપિ દસ્સનાય નપ્પહોન્તીતિ યોજના.
Tatthāti kāmadevaloke. Ṭhānabhāvatoti arahattañce adhigataṃ, tāvadeva parinibbānato. Uparidevecāti uparūpari bhūmivāse deve ca, cakkhuviññāṇadassanenapi dassanāya nappahontīti yojanā.
૩૮૨. વુત્તનયેનેવાતિ દેવપુચ્છાય વુત્તેનેવ નયેન. સા કિર કથાતિ ‘‘નત્થિ સો સમણો વા બ્રાહ્મણો વા, યો સકિદેવ સબ્બં નેય્ય’’ન્તિ કથા. તેતિ વિટટૂભસઞ્જયા. ઇમસ્મિંયેવ ઠાનેતિ ઇમસ્મિં મિગદાયેયેવ. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.
382.Vuttanayenevāti devapucchāya vutteneva nayena. Sā kira kathāti ‘‘natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā, yo sakideva sabbaṃ neyya’’nti kathā. Teti viṭaṭūbhasañjayā. Imasmiṃyeva ṭhāneti imasmiṃ migadāyeyeva. Sesaṃ suviññeyyameva.
કણ્ણકત્થલસુત્તવણ્ણનાય લીનત્થપ્પકાસના સમત્તા.
Kaṇṇakatthalasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
નિટ્ઠિતા ચ રાજવગ્ગવણ્ણના.
Niṭṭhitā ca rājavaggavaṇṇanā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૧૦. કણ્ણકત્થલસુત્તં • 10. Kaṇṇakatthalasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૧૦. કણ્ણકત્થલસુત્તવણ્ણના • 10. Kaṇṇakatthalasuttavaṇṇanā