| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
೨. ಉಪಾಸಕವಗ್ಗೋ
2. Upāsakavaggo
೧. ಕಸಿಭಾರದ್ವಾಜಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
1. Kasibhāradvājasuttavaṇṇanā
೧೯೭. ದಕ್ಖಿಣಾಗಿರಿಸ್ಮಿನ್ತಿ ದಕ್ಖಿಣಾಗಿರಿಜನಪದೇ, ತಸ್ಮಿಂ ದಕ್ಖಿಣಾಗಿರಿಜನಪದೇ ದಕ್ಖಿಣಾಗಿರಿವಿಹಾರೇ। ಖನ್ಧೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ಯುಗೇ ಯೋತ್ತೇಹೀತಿ ಯೋತ್ತರಜ್ಜೂಹಿ ಯುತ್ತಾನಿ ಪಯೋಜಿತಾನಿ ಇಚ್ಚೇವ ಅತ್ಥೋ।
197.Dakkhiṇāgirisminti dakkhiṇāgirijanapade, tasmiṃ dakkhiṇāgirijanapade dakkhiṇāgirivihāre. Khandhesu ṭhapetvā yuge yottehīti yottarajjūhi yuttāni payojitāni icceva attho.
ಪಠಮದಿವಸೇತಿ ವಪನದಿವಸೇಸು ಪಠಮದಿವಸೇ ಆರದ್ಧದಿವಸೇ। ಪಞ್ಚಙ್ಗಾನಿಪಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ, ಪಗೇವ ಇತರಙ್ಗಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣಪಞ್ಚಙ್ಗಾ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ। ಹರಿತಾಲಮನೋಸಿಲಾಅಞ್ಜನೇಹಿ ಉರತ್ಥನಾದೀಸು ಠಪಿತತ್ತಾ ಆಭಾಯ ಉಜ್ಜಲಗತ್ತಾ। ಅವಸೇಸಾ ಬಲೀಬದ್ದಾ। ಕಿಲನ್ತಗೋಣಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಅಕಿಲನ್ತಸ್ಸ ಯೋಜನಂ ಕಿಲನ್ತಪರಿವತ್ತನಂ।
Paṭhamadivaseti vapanadivasesu paṭhamadivase āraddhadivase. Pañcaṅgānipi paripuṇṇāni, pageva itaraṅgānīti dassetuṃ ‘‘paripuṇṇapañcaṅgā’’icceva vuttaṃ. Haritālamanosilāañjanehi uratthanādīsu ṭhapitattā ābhāya ujjalagattā. Avasesā balībaddā. Kilantagoṇaṃ mocetvā akilantassa yojanaṃ kilantaparivattanaṃ.
ಸೀಹಕುಣ್ಡಲಾನೀತಿ ಸೀಹಮುಖಕುಣ್ಡಲಾನಿ। ಬ್ರಹ್ಮವೇಠನನ್ತಿ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ವೇಠನಸದಿಸಂ, ಅಸ್ಸನಖವೇಠನಸದಿಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Sīhakuṇḍalānīti sīhamukhakuṇḍalāni. Brahmaveṭhananti brahmuno veṭhanasadisaṃ, assanakhaveṭhanasadisanti attho.
ಬುದ್ಧಾನಂ ಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕಾಲವಸೇನ ವಿಭತ್ತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಕಿಚ್ಚಾನಿ ಭವನ್ತಿ। ಪುರೇಭತ್ತಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ಭತ್ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಬುದ್ಧೇನ ಕಾತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ। ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾತಿ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ। ಕದಾಚಿ ಏಕೋತಿಆದಿ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ವಿನೇಯ್ಯಾನಂ ವಿನಯನಾನುರೂಪಪಟಿಪತ್ತಿದಸ್ಸನಂ। ಪಕತಿಯಾತಿ ಪಕತಿಬುದ್ಧವೇಸೇನ। ಬುದ್ಧಾನಂ ಹಿ ರೂಪಕಾಯಸ್ಸ ಅಸೀತಿಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಪಟಿಮಣ್ಡಿತ-ಬಾತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸ- ಲಕ್ಖಣ-ಕಾಯಪ್ಪಭಾ-ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾ-ಕೇತುಮಾಲಾವಿಚಿತ್ತತಾ ಬುದ್ಧವೇಸೋ। ಕದಾಚಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯೇಹಿ ವತ್ತಮಾನೇಹೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾರಮೀನಂ ನಿಸ್ಸನ್ದಭೂತಾನಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ ರುಚಿವಸೇನೇವ ಪಕಾಸನಕಾನಿ ಭವನ್ತಿ, ನ ಸಬ್ಬದಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ‘‘ಇನ್ದಖೀಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಠಪಿತಮತ್ತೇ ದಕ್ಖಿಣಪಾದೇ’’ತಿಆದಿವಚನಂ ಸಮತ್ಥಿತಂ ಹೋತಿ। ಭಗವತೋ ಕಾಯೇ ಪೀತರಸ್ಮೀನಂ ಯೇಭುಯ್ಯತಾಯ ‘‘ಸುವಣ್ಣರಸಸಿಞ್ಚನಾನಿ ವಿಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕಾಯಮ್ಹಿ ನೀಲಾದಿರಸ್ಮೀಹಿ ತಹಂ ತಹಂ ಪೀತಮಿಸ್ಸಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ವಿಚಿತ್ರಪಟಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ ವಿಯ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಮಧುರೇನಾಕಾರೇನ ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತಿ ತುಟ್ಠರವರವನತೋ।
Buddhānaṃ kiccāni kālavasena vibhattāni pañca kiccāni bhavanti. Purebhattakiccanti bhattato pubbe buddhena kātabbakiccaṃ. Vītināmetvāti phalasamāpattiyā kālaṃ vītināmetvā. Kadāci ekotiādi tesaṃ tesaṃ vineyyānaṃ vinayanānurūpapaṭipattidassanaṃ. Pakatiyāti pakatibuddhavesena. Buddhānaṃ hi rūpakāyassa asītianubyañjanapaṭimaṇḍita-bāttiṃsamahāpurisa- lakkhaṇa-kāyappabhā-byāmappabhā-ketumālāvicittatā buddhaveso. Kadāci anekehi pāṭihāriyehi vattamānehīti iminā pāramīnaṃ nissandabhūtāni pāṭihāriyāni rucivaseneva pakāsanakāni bhavanti, na sabbadāti dasseti. Evañca katvā ‘‘indakhīlassa anto ṭhapitamatte dakkhiṇapāde’’tiādivacanaṃ samatthitaṃ hoti. Bhagavato kāye pītarasmīnaṃ yebhuyyatāya ‘‘suvaṇṇarasasiñcanāni viyā’’ti vatvā kāyamhi nīlādirasmīhi tahaṃ tahaṃ pītamissitaṃ sandhāya ‘‘vicitrapaṭaparikkhittāni viya cā’’ti vuttaṃ. Madhurenākārena saddaṃ karonti tuṭṭharavaravanato.
ತತ್ಥಾತಿ ವಿಹಾರೇ। ಗನ್ಧಮಣ್ಡಲಮಾಳೇತಿ ಹತ್ಥೇನ ಕತಪರಿಭಣ್ಡೇ ಸಮೋಸರಿತಗನ್ಧಪುಪ್ಫದಾಮೇ ಮಣ್ಡಲಮಾಳೇ।
Tatthāti vihāre. Gandhamaṇḍalamāḷeti hatthena kataparibhaṇḍe samosaritagandhapupphadāme maṇḍalamāḷe.
ಉಪಟ್ಠಾನೇತಿ ಪಮುಖೇ। ‘‘ಓವದತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತ್ಥೋವಾದಂ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಚಕ್ಖಾದಿಇನ್ದ್ರಿಯಪಾರಿಪೂರಿ ಚೇವ ಹತ್ಥಾದಿಸಮ್ಪದಾ ಚ। ಸಮಸ್ಸಾಸಿತಕಾಯೋ ಕಿಲಮಥವಿನೋದನೇನ। ‘‘ತಞ್ಚ ಖೋ ಸಮಾಪಜ್ಜನೇನಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ದುತಿಯಭಾಗೇತಿ ಇಮಿನಾ ಅಪರಭಾಗಂ ತಯೋ ಭಾಗೇ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪುರಿಮಭಾಗಂ ಸೇಯ್ಯನಿಸಜ್ಜಾವಸೇನ ಸಮಾಪತ್ತೀಹಿ ವೀತಿನಾಮೇತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಲೋಕನ್ತಿ ರಾಜಗಹಾದೀಸು ಯಂ ತದಾ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರತಿ, ತತ್ಥ ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಾ ಬುಜ್ಝನಕಂ ವಿನೇಯ್ಯಸತ್ತಲೋಕಂ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ವೋಲೋಕೇತಿ। ಕಾಲಯುತ್ತನ್ತಿ ತೇಸಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರಿಪಾಕಕಾಲಾನುರೂಪಂ। ಸಮಯಯುತ್ತನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಸಮಯಯುತ್ತನ್ತಿ ವಾ ತೇಹಿ ಆಜಾನಿತಬ್ಬವಿಸೇಸಪಟಿಲಾಭಾನುರೂಪಂ।
Upaṭṭhāneti pamukhe. ‘‘Ovadatī’’ti vatvā tatthovādaṃ sāmaññato dassetuṃ, ‘‘bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Sampattīti cakkhādiindriyapāripūri ceva hatthādisampadā ca. Samassāsitakāyo kilamathavinodanena. ‘‘Tañca kho samāpajjanenā’’ti vadanti. Dutiyabhāgeti iminā aparabhāgaṃ tayo bhāge katvā tattha purimabhāgaṃ seyyanisajjāvasena samāpattīhi vītināmetīti dasseti. Lokanti rājagahādīsu yaṃ tadā upanissāya viharati, tattha aññattha vā bujjhanakaṃ vineyyasattalokaṃ buddhacakkhunā voloketi. Kālayuttanti tesaṃ indriyaparipākakālānurūpaṃ. Samayayuttanti tasseva vevacanaṃ. Samayayuttanti vā tehi ājānitabbavisesapaṭilābhānurūpaṃ.
ಪಟಿಸಲ್ಲೀನೋತಿ ಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ। ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೋ ತಂ ಅವಿರಾಧೇನ್ತೋ, ಅಜ್ಝಾಸಯಾನುರೂಪನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Paṭisallīnoti kālaparicchedaṃ katvā samāpattiṃ samāpanno. Adhippāyaṃ sampādento taṃ avirādhento, ajjhāsayānurūpanti attho.
ಸಕಲ…ಪೇ॰… ದೇವತಾಯೋತಿ ಏತ್ಥ ಲೋಕಧಾತುಸಾಕಲ್ಯಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ನ ದೇವತಾಸಾಕಲ್ಯಂ। ನ ಹಿ ಮಹಾಸಮಯೇ ವಿಯ ಸಬ್ಬದಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಬ್ಬಾ ದೇವತಾ ಸತ್ಥು ಸಮೀಪಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಕಿಲಾಸುಭಾವೋ ಕಿಲಮಥೋ।
Sakala…pe… devatāyoti ettha lokadhātusākalyaṃ daṭṭhabbaṃ, na devatāsākalyaṃ. Na hi mahāsamaye viya sabbadā majjhimayāme dasasahassacakkavāḷe sabbattha sabbā devatā satthu samīpaṃ upagacchanti. Kilāsubhāvo kilamatho.
ವಿಹಾರಚೀವರಪರಿವತ್ತನವಸೇನಾತಿ ವಿಹಾರೇ ನಿವತ್ಥನಿವಾಸನಪರಿವತ್ತನವಸೇನ। ಆದಿಯಿತ್ವಾತಿ ಪಾರುಪನವಸೇನ ಗಹೇತ್ವಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಧಾರೇತ್ವಾ’’ತಿ। ಭಿಕ್ಖಾಚಾರನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖತ್ಥಂ ಚರಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ।
Vihāracīvaraparivattanavasenāti vihāre nivatthanivāsanaparivattanavasena. Ādiyitvāti pārupanavasena gahetvā. Tenāha ‘‘dhāretvā’’ti. Bhikkhācāranti bhikkhatthaṃ caritabbaṭṭhānaṃ.
ಅತಿರೋಚಮಾನನ್ತಿ ತಂ ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ವಿರೋಚಮಾನಂ। ಸರೀರಪ್ಪಭನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಪ್ಪಭಂ। ಜಙ್ಗಮಂ ವಿಯ ಪದುಮಸರನ್ತಿ ರತನಮಯಕಿಞ್ಜಕ್ಖಂ ರಜತಮಯಕಣ್ಣಿಕಂ ಸಮನ್ತತೋ ಸಮ್ಫುಲ್ಲಿತಕಞ್ಚನಪದುಮಂ ಸಞ್ಚಾರಿಮಸರಂ ವಿಯ। ಗಗನತಲನ್ತಿ ಅಬ್ಭಮಹಿಕಾದಿಉಪಕ್ಕಿಲೇಸವಿಗಮೇನ ಸುವಿಸುದ್ಧಆಕಾಸತಲಂ ವಿಯ। ತಮ್ಪಿ ಹಿ ತಾರಾಗಣಕಿರಣಜಾಲಸಮುಜ್ಜಲತಾಯ ಸಮನ್ತತೋ ವಿರೋಚತಿ। ಕನಕಸಿಖರನ್ತಿ ಕನಕಗಿರಿಸಿಖರಂ। ಸಿರಿಯಾ ಜಲಮಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಅನವಜ್ಜಾಯ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪರಿಪುಣ್ಣಕಾಯತಾಯ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಾಯ ರೂಪಕಾಯಸಿರಿಯಾ ಸಮುಜ್ಜಲಂ, ಯಸ್ಸಾ ರುಚಿರಭಾವೋ ವಿದ್ಧೇ ವಿಗತವಲಾಹಕೇ ಪುಣ್ಣಮಾಸಿಯಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಕಲಮನೋಮಮಣ್ಡಲಂ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ಅತಿರೋಚತಿ, ಪಭಸ್ಸರಭಾವೋ ಸಹಸ್ಸರಂಸಿಕಿರಣತೇಜೋಜಾಲಸಮುಜ್ಜಲಂ ಸೂರಿಯಮಣ್ಡಲಂ ಅಭಿಭವತಿ, ಹೇಮಸಮುಜ್ಜಲಭಾವೋ ತದುಭಯೇ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಪವತ್ತಮಾನಂ ಏಕಕ್ಖಣೇ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುವಿಜ್ಜೋತನಸಮತ್ಥ-ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಪಭಾಸಮುದಯಂ ಅಭಿವಿಹಚ್ಚ ಭಾಸತಿ ತಪತಿ ವಿರೋಚತಿ।
Atirocamānanti taṃ taṃ atikkamitvā samantato sabbadisāsu virocamānaṃ. Sarīrappabhanti attano sarīrappabhaṃ. Jaṅgamaṃ viya padumasaranti ratanamayakiñjakkhaṃ rajatamayakaṇṇikaṃ samantato samphullitakañcanapadumaṃ sañcārimasaraṃ viya. Gaganatalanti abbhamahikādiupakkilesavigamena suvisuddhaākāsatalaṃ viya. Tampi hi tārāgaṇakiraṇajālasamujjalatāya samantato virocati. Kanakasikharanti kanakagirisikharaṃ. Siriyā jalamānanti sabbaso anavajjāya sabbākārena paripuṇṇakāyatāya anaññasādhāraṇāya rūpakāyasiriyā samujjalaṃ, yassā rucirabhāvo viddhe vigatavalāhake puṇṇamāsiyaṃ paripuṇṇakalamanomamaṇḍalaṃ candamaṇḍalaṃ atirocati, pabhassarabhāvo sahassaraṃsikiraṇatejojālasamujjalaṃ sūriyamaṇḍalaṃ abhibhavati, hemasamujjalabhāvo tadubhaye abhibhuyya pavattamānaṃ ekakkhaṇe dasasahassilokadhātuvijjotanasamattha-mahābrahmuno pabhāsamudayaṃ abhivihacca bhāsati tapati virocati.
ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕೇತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಪಸಾದಾವಹೇ। ತಞ್ಚ ಖೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಸರಿತಬ್ಬತಾಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಸಾದನೀಯೇ’’ತಿ। ಉತ್ತಮದಮಥಸಮಥಮನುಪ್ಪತ್ತೇತಿ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ಅನುತ್ತರಂ ದನ್ತಭಾವಞ್ಚೇವ ಅನುತ್ತರಂ ಚಿತ್ತವೂಪಸಮಞ್ಚ ಸಮ್ಪತ್ತೇ। ಅಪ್ಪಸಾದೇನಾತಿ ಪಸಾದಾಭಾವೇನ, ಪಸಾದಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ವಾ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯೇನ। ಉಭಯಥಾಪಿ ನೋತಿ ಅಪ್ಪಸಾದೋ ಮಚ್ಛರಿಯನ್ತಿ ಉಭಯಥಾಪಿ ನೋ ಏವ, ಅಥ ಖೋ ಅನತ್ತಮನತಾಯ ಉಪಾರಮ್ಭಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಅಪಸಾದೇನ್ತೋ, ಭಗವತೋ ಮುಖತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ದೇಸೇತುಕಾಮೋ ವಾ ಏವಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಭಗವತೋ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅತಿತ್ತನ್ತಿ ತಿತ್ತಿಂ ಅಗಚ್ಛನ್ತಂ। ಕಮ್ಮಭಙ್ಗನ್ತಿ ಕಮ್ಮಹಾನಿಂ।
Samantapāsādiketi samantato pasādāvahe. Tañca kho sabbaso saritabbatāyāti āha ‘‘pasādanīye’’ti. Uttamadamathasamathamanuppatteti kāyavācāhi anuttaraṃ dantabhāvañceva anuttaraṃ cittavūpasamañca sampatte. Appasādenāti pasādābhāvena, pasādapaṭikkhepena vā assaddhiyena. Ubhayathāpi noti appasādo macchariyanti ubhayathāpi no eva, atha kho anattamanatāya upārambhādhippāyena apasādento, bhagavato mukhato kiñci desetukāmo vā evamāha. Tattha kāraṇaṃ dassento ‘‘bhagavato panā’’tiādimāha. Atittanti tittiṃ agacchantaṃ. Kammabhaṅganti kammahāniṃ.
ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೋ ಏಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ತಥಾ ಹಿ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತಿ। ಕಥಾಪವತ್ತನತ್ಥಮ್ಪಿ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಏವಂ ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಕಞ್ಚಿ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ವೇನೇಯ್ಯವಸೇನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಸನಕಾರಿಭಾವಕಿತ್ತನಮುಖೇನ ವಿನೇತಬ್ಬಪುಗ್ಗಲವಸೇನ।
Tikkhapañño esa brāhmaṇo, tathā hi na cirasseva arahattaṃ sacchikarissati. Kathāpavattanatthampi evamāha – ‘‘evaṃ ahaṃ imassa kañci dhammaṃ sotuṃ labhissāmī’’ti. Veneyyavasenāti attano kasanakāribhāvakittanamukhena vinetabbapuggalavasena.
ಓಳಾರಿಕಾನೀತಿ ಪಾಕತಿಕಾನಿ। ‘‘ಏಸ ಉತ್ತಮದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾತಬಹುಮಾನೋ। ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಯುಗಂ ವಾ ನಙ್ಗಲಂ ವಾ’’ತಿ ವಾ-ಸದ್ದೋ ಅವುತ್ತವಿಕಪ್ಪತ್ಥೋ। ತೇನ ಬೀಜಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಬೀಜಂ ವಾ ಈಸಂ ವಾ ಪರಿಗ್ಗಹಯೋತ್ತಾನಿ ವಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಭಗವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪಟಿವಚನಂ ದೇನ್ತೋ ‘‘ಸದ್ಧಾ ಬೀಜ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಪುಬ್ಬಧಮ್ಮಸಭಾಗತಾಯಾತಿ ಪಠಮಂ ಗಹಿತಧಮ್ಮಸಭಾಗತಾಯ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾರುಳ್ಹಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಞ್ಚ ಸದ್ದತೋ ಅತ್ಥಾಪತ್ತಿತೋ ವಾ ಇಧ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಬುದ್ಧಾನಂ ಆನುಭಾವೋ ಅಯಂ, ಯದಿದಂ ಪಸಙ್ಗಾಗತಧಮ್ಮಮುಖೇನ ದೇಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ವೇನೇಯ್ಯವಿನಯನಂ।
Oḷārikānīti pākatikāni. ‘‘Esa uttamadakkhiṇeyyo’’ti sañjātabahumāno. Pāḷiyaṃ ‘‘yugaṃ vā naṅgalaṃ vā’’ti vā-saddo avuttavikappattho. Tena bījādiṃ saṅgaṇhāti, tasmā bījaṃ vā īsaṃ vā pariggahayottāni vāti ayamattho dassito hoti. Tathā hi bhagavā brāhmaṇassa paṭivacanaṃ dento ‘‘saddhā bīja’’ntiādimāha. Pubbadhammasabhāgatāyāti paṭhamaṃ gahitadhammasabhāgatāya. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ aṭṭhakathāruḷhameva gahetabbañca saddato atthāpattito vā idha daṭṭhabbaṃ. Buddhānaṃ ānubhāvo ayaṃ, yadidaṃ pasaṅgāgatadhammamukhena desanaṃ ārabhitvā veneyyavinayanaṃ.
ಅನನುಸನ್ಧಿಕಾತಿ ಪುಚ್ಛಾನುಸನ್ಧಿವಸೇನ ಅನನುಸನ್ಧಿಕಾ। ಏವನ್ತಿ ಇದಾನಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾಕಾರೇನ। ಏತ್ಥಾತಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ದೇಸನಾಯ। ಸೋತಿ ಭಗವಾ। ತಸ್ಸಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ। ಅನುಕಮ್ಪಾಯಾತಿ ಅಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಹಿ ಸತಿಪಿ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಪುಚ್ಛಿತಮತ್ತೇ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ತಥಾ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ಅನನುಕಮ್ಪಕೋ, ಭಗವಾ ಪನ ಉಭಯಧಮ್ಮಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ‘‘ಇದಂ ಅಪುಚ್ಛಿತ’’ನ್ತಿ ಅಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾ ಕಥೇತಿ। ಸಮೂಲನ್ತಿಆದಿನಾ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿವರನ್ತೋ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಬೀಜಸ್ಸ ಕಸಿಯಾ ಮೂಲಭಾವೋ ನಾನನ್ತರಿಯತೋ ತಪ್ಪಮಾಣವಿಧಾನತೋ ಚಾತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ…ಪೇ॰… ಕತ್ತಬ್ಬತೋ’’ತಿ। ತೇನ ಅನ್ವಯತೋ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಚ ಬೀಜಸ್ಸ ಕಸಿಯಾ ಮೂಲಭಾವಂ ವಿಭಾವೇತಿ। ಕುಸಲಾತಿ ಇಮಿನಾ ಅಕುಸಲಾ ತತೋ ಅಞ್ಞಥಾಪಿ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ಪನ ಅಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Ananusandhikāti pucchānusandhivasena ananusandhikā. Evanti idāni vuccamānākārena. Etthāti etissā desanāya. Soti bhagavā. Tassāti brāhmaṇassa. Anukampāyāti asabbaññū hi satipi anukampāya pucchitamatte tiṭṭheyya, tathā jānantopi ananukampako, bhagavā pana ubhayadhammapāripūriyā ‘‘idaṃ apucchita’’nti aparihāpetvā katheti. Samūlantiādinā saṅkhepena vuttamatthaṃ vivaranto ‘‘tatthā’’tiādimāha. Tattha bījassa kasiyā mūlabhāvo nānantariyato tappamāṇavidhānato cāti āha ‘‘tasmiṃ…pe… kattabbato’’ti. Tena anvayato byatirekato ca bījassa kasiyā mūlabhāvaṃ vibhāveti. Kusalāti iminā akusalā tato aññathāpi karonti, taṃ pana appamāṇanti dasseti.
ತಸ್ಸಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಬೀಜಟ್ಠಾನಿಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಉಪಕಾರಭಾವತೋ। ಧಮ್ಮಸಮ್ಬನ್ಧಸಮತ್ಥಭಾವತೋತಿ ತಥಾ ವುತ್ತಧಮ್ಮಸ್ಸ ಫಲೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತುಂ ಯೋಜೇತುಂ ಸಮತ್ಥಭಾವತೋ। ತಪೋ ವುಟ್ಠೀತಿ ವುತ್ತವಚನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ಪಾಕಟಂ ಕಾತುಂ ‘‘ಅಯಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಕಸ್ಸಕಸ್ಸ ಉಪಕಾರಸ್ಸ ಬೀಜಸ್ಸ ಅನನ್ತರಂ ವುಟ್ಠಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ಅಟ್ಠಾನೇ ವುತ್ತಾ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಬೀಜಸ್ಸ ವಪ್ಪಕಾಲೇ ಅನುರೂಪಾಯ ವುಟ್ಠಿಯಾ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬತೋ, ತಸ್ಮಾ ಅವಸಾನೇ ಮಜ್ಝೇ ವಾ ವುಚ್ಚಮಾನಾಯ ಧಮ್ಮಸಮ್ಬನ್ಧಸಮತ್ಥತಾ ತಸ್ಸಾ ವಿಭಾವಿತಾ ನ ಸಿಯಾ। ಅತ್ತನೋ ಅವಿಸಯೇತಿ ಝಾನಾದಿಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೇ। ಪಚ್ಛಾಪೀತಿ ಕಸಿಸಮ್ಭಾರಕಥನತೋ ಪಚ್ಛಾಪಿ। ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಏಕನ್ತೇನ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ತದನನ್ತರಂಯೇವಾತಿ ಬೀಜಾನನ್ತರಂಯೇವ। ವುಚ್ಚಮಾನಾ ವುಟ್ಠಿ ಸಮತ್ಥಾ ಹೋತಿ , ಬೀಜಸ್ಸ ಫಲೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧನೇ ಸಮತ್ಥಾತಿ ದೀಪಿತಾ ಹೋತಿ ಅನನ್ತರವಚನೇನೇವ ತಸ್ಸಾ ಆಸನ್ನಉಪಕಾರತ್ತದೀಪನತೋ।
Tassāti brāhmaṇassa bījaṭṭhāniyassa dhammassa ca upakārabhāvato. Dhammasambandhasamatthabhāvatoti tathā vuttadhammassa phalena sambandhituṃ yojetuṃ samatthabhāvato. Tapo vuṭṭhīti vuttavacanaṃ sandhāya vuttaṃ. Saṅkhepato vuttamatthaṃ pākaṭaṃ kātuṃ ‘‘ayaṃ hī’’tiādi vuttaṃ. Kassakassa upakārassa bījassa anantaraṃ vuṭṭhi vuccamānā aṭṭhāne vuttā nāma na hoti. Kasmā? Bījassa vappakāle anurūpāya vuṭṭhiyā icchitabbato, tasmā avasāne majjhe vā vuccamānāya dhammasambandhasamatthatā tassā vibhāvitā na siyā. Attano avisayeti jhānādiuttarimanussadhamme. Pacchāpīti kasisambhārakathanato pacchāpi. Vattabboti ekantena vattabbo. Tadanantaraṃyevāti bījānantaraṃyeva. Vuccamānā vuṭṭhi samatthā hoti, bījassa phalena sambandhane samatthāti dīpitā hoti anantaravacaneneva tassā āsannaupakārattadīpanato.
ಸಮ್ಪಸಾದಲಕ್ಖಣಾತಿ ಪಸೀದಿತಬ್ಬೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಮ್ಮದೇವ ಪಸೀದನಲಕ್ಖಣಾ। ಓಕಪ್ಪನಲಕ್ಖಣಾತಿ ಸದ್ಧೇಯ್ಯವತ್ಥುನೋ ಏವಮೇತನ್ತಿ ಪಕ್ಖನ್ದನಲಕ್ಖಣಾ। ಮೂಲಬೀಜನ್ತಿಆದೀಸು ಮೂಲಮೇವ ಬೀಜಂ ಮೂಲಬೀಜಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ ಬೀಜಗಾಮಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ಭೂತಗಾಮೋ ಪನ ಮೂಲಂ ಬೀಜಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮೂಲಬೀಜನ್ತಿಆದಿನಾ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಬೀಜಬೀಜನ್ತಿ ಪಞ್ಚಮಂ ಪನ ಪಚ್ಚಯನ್ತರಸಮವಾಯೇ ಸದಿಸಫಲುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿಸೇಸಕಾರಣಭಾವತೋ ವಿರೂಹನಸಮತ್ಥೇ ಸಾರಫಲೇ ನಿರುಳ್ಹೋ ಬೀಜಸದ್ದೋ ತದತ್ಥಸಿದ್ಧಿಯಾ ಮೂಲಾದೀಸುಪಿ ಕೇಸುಚಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ತತೋ ನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ಏಕೇನ ಬೀಜ-ಸದ್ದೇನ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಬೀಜಬೀಜ’’ನ್ತಿ ‘‘ದುಕ್ಖದುಕ್ಖಂ ರೂಪರೂಪ’’ನ್ತಿ ಚ ಯಥಾ। ಏವಮ್ಪಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ಥೇನ ಇಮಸ್ಸಪಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೋವ ಬೀಜಭಾವೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ…ಪೇ॰… ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ।
Sampasādalakkhaṇāti pasīditabbe vatthusmiṃ sammadeva pasīdanalakkhaṇā. Okappanalakkhaṇāti saddheyyavatthuno evametanti pakkhandanalakkhaṇā. Mūlabījantiādīsu mūlameva bījaṃ mūlabījaṃ. Esa nayo sesesupi bījagāmassa adhippetattā. Bhūtagāmo pana mūlaṃ bījaṃ etassāti mūlabījantiādinā veditabbo. Bījabījanti pañcamaṃ pana paccayantarasamavāye sadisaphaluppattiyā visesakāraṇabhāvato virūhanasamatthe sāraphale niruḷho bījasaddo tadatthasiddhiyā mūlādīsupi kesuci pavattatīti tato nivattanatthaṃ ekena bīja-saddena visesetvā vuttaṃ ‘‘bījabīja’’nti ‘‘dukkhadukkhaṃ rūparūpa’’nti ca yathā. Evampi iminā atthena imassapi nippariyāyova bījabhāvoti dassento āha ‘‘taṃ sabbampi…pe… gacchatī’’ti.
ಇದಾನಿ ಕಥಞ್ಚಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಸದ್ಧಾಯ ಓಪಮ್ಮತ್ತೇ ಬೀಜೇ ಸದ್ಧಾಯ ಬೀಜಭಾವಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥ ಯಥಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ಕಾಮಂ ಸದ್ಧೂಪನಿಸಂ ಸೀಲಂ, ತಥಾಪಿ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ವಿಯ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಅನವಜ್ಜಧಮ್ಮಾನಂ ಆದಿಮೂಲಭಾವತೋ ಸದ್ಧಾಯಪಿ ಪತಿಟ್ಠಾ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾ ಸೀಲಮೂಲೇನ ಪತಿಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಸ್ಸೇವ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸದ್ಧಾವಸೇನ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾರಮ್ಭೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಾ ‘‘ಉಪರಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಙ್ಕುರಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ತನ್ತಿ ಧಞ್ಞಬೀಜಂ। ಪಥವಿರಸಂ ಆಪೋರಸನ್ತಿ ಸಸಮ್ಭಾರಪಥವೀಆಪೇಸು ಲಬ್ಭಮಾನಂ ರಸಂ। ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಪಚ್ಚಯಪರಮ್ಪರಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ। ಧಞ್ಞಪರಿಪಾಕಗಹಣತ್ಥನ್ತಿ ಧಞ್ಞಪರಿಪಾಕನಿಬ್ಬತ್ತಿಅತ್ಥಂ। ರಸನ್ತಿ ಸದ್ಧಾಸೀಲಮೂಲಹೇತುಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾರಸಂ ಆದಿಯಿತ್ವಾ। ಅರಿಯಮಗ್ಗನಾಳೇನಾತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸೋತೇನ ಅರಿಯಫಲಧಞ್ಞಪರಿಪಾಕಗಹಣತ್ಥನ್ತಿ ಅರಿಯಫಲಮೇವ ಧನಾಯಿತಬ್ಬತೋ ಧಞ್ಞಂ ತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಅತ್ಥಂ। ಧಞ್ಞನಾಳಂ ನಾಮ ಕಣ್ಡಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಭೂತೋ ಪಚ್ಛಿಮದೇಸೋ, ಕಣ್ಡೋ ತಬ್ಭನ್ತರೋ ತಂನಿಸ್ಸಯೋಯೇವ ದಣ್ಡೋ। ಪಸವೋ ನಾಮ ಪುಪ್ಫಂ। ವುದ್ಧಿನ್ತಿ ಅವಯವಪಾರಿಪೂರಿವಸೇನ ವುದ್ಧಿಂ। ವಿರೂಳ್ಹಿನ್ತಿ ಮೂಲಸನ್ತಾನದಳ್ಹತಾಯ ವಿರುಳ್ಹತಂ। ವೇಪುಲ್ಲನ್ತಿ ಪತ್ತನಾಳಾದೀಹಿ ವಿಪುಲಭಾವಂ। ಖೀರಂ ಜನೇತ್ವಾತಿ ತರುಣಸಲಾಟುಕಭಾವಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ತಣ್ಡುಲಸ್ಸ ಬೀಜಸ್ಸ ಬೀಜಭೂತಂ ಖೀರಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ। ಏಸಾತಿ ಸದ್ಧಾ। ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾತಿ ಕಮ್ಮಪಥಾಕಮ್ಮಪಥಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸಹಿತೇನ ಆದಿತೋ ಪವತ್ತಸೀಲಮತ್ತೇನ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ। ವುದ್ಧಿನ್ತಿಆದೀಸು ಸುಪರಿಸುದ್ಧಾಹಿ ಸೀಲಚಿತ್ತವಿಸುದ್ಧೀಹಿ ವುದ್ಧಿಂ, ದಿಟ್ಠಿಕಙ್ಖಾವಿತರಣವಿಸುದ್ಧೀಹಿ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ। ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗಪಟಿಪದಾಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧೀಹಿ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಪತ್ವಾ। ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿಖೀರನ್ತಿ ಸಾದುರಸಸುವಿಸುದ್ಧಿಭಾವತೋ ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿಸಙ್ಖಾತಂ ಖೀರಂ ಜನೇತ್ವಾ। ಅನೇಕ…ಪೇ॰… ಫಲನ್ತಿ ಅನೇಕಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ-ಅನೇಕಾಭಿಞ್ಞಾಣಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಅರಹತ್ತಫಲಸೀಸಂ ನಿಪ್ಫಾದೇತಿ।
Idāni kathañci vattabbe saddhāya opammatte bīje saddhāya bījabhāvaṃ vibhāvetuṃ ‘‘tattha yathā’’tiādi āraddhaṃ. Kāmaṃ saddhūpanisaṃ sīlaṃ, tathāpi samādhissa viya sabbesampi anavajjadhammānaṃ ādimūlabhāvato saddhāyapi patiṭṭhā hotīti āha ‘‘heṭṭhā sīlamūlena patiṭṭhātī’’ti. Yasmā sabbasseva puggalassa saddhāvasena samathavipassanārambho, tasmā sā ‘‘upari samathavipassanaṅkuraṃ uṭṭhāpetī’’ti vuttā. Tanti dhaññabījaṃ. Pathavirasaṃ āporasanti sasambhārapathavīāpesu labbhamānaṃ rasaṃ. Gahetvāti paccayaparamparāya gahetvā. Dhaññaparipākagahaṇatthanti dhaññaparipākanibbattiatthaṃ. Rasanti saddhāsīlamūlahetusamathavipassanābhāvanārasaṃ ādiyitvā. Ariyamagganāḷenāti ariyamaggasotena ariyaphaladhaññaparipākagahaṇatthanti ariyaphalameva dhanāyitabbato dhaññaṃ tassa nibbattiatthaṃ. Dhaññanāḷaṃ nāma kaṇḍassa nissayabhūto pacchimadeso, kaṇḍo tabbhantaro taṃnissayoyeva daṇḍo. Pasavo nāma pupphaṃ. Vuddhinti avayavapāripūrivasena vuddhiṃ. Virūḷhinti mūlasantānadaḷhatāya viruḷhataṃ. Vepullanti pattanāḷādīhi vipulabhāvaṃ. Khīraṃ janetvāti taruṇasalāṭukabhāvappattiyā taṇḍulassa bījassa bījabhūtaṃ khīraṃ uppādetvā. Esāti saddhā. Patiṭṭhahitvāti kammapathākammapathasammādiṭṭhisahitena ādito pavattasīlamattena patiṭṭhahitvā. Vuddhintiādīsu suparisuddhāhi sīlacittavisuddhīhi vuddhiṃ, diṭṭhikaṅkhāvitaraṇavisuddhīhi virūḷhiṃ. Maggāmaggapaṭipadāñāṇadassanavisuddhīhi vepullaṃ patvā. Ñāṇadassanavisuddhikhīranti sādurasasuvisuddhibhāvato ñāṇadassanavisuddhisaṅkhātaṃ khīraṃ janetvā. Aneka…pe… phalanti anekapaṭisambhidā-anekābhiññāṇaparipuṇṇaṃ arahattaphalasīsaṃ nipphādeti.
ಬೀಜಕಿಚ್ಚಕರಣತೋತಿ ಬೀಜಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಕರಣತೋ। ಯಞ್ಹಿ ತಂಸದಿಸಸ್ಸ ವಿಸದಿಸಸ್ಸ ಚ ಅತ್ತನೋ ಫಲಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾಪನಸಮ್ಬನ್ಧನನಿಪ್ಫಾದನಸಙ್ಖಾತಂ ಬೀಜಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಂ, ತಸ್ಸ ಕರಣತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನತೋ ‘‘ಏವಂ ಸದ್ಧಾ ಬೀಜಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇಮಿನಾ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಂ ಸದ್ಧಾಯ ಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಂ ಬೀಜಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಾ ಚಾತಿಆದಿನಾ ತಮೇವತ್ಥಂ ಸಮತ್ಥೇತಿ। ಇದಾನಿ ತತ್ಥ ಆಗಮಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸದ್ಧಾಜಾತೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತೇನ ಯಥಾ ಸಪ್ಪುರಿಸೂಪನಿಸ್ಸಯಸ್ಸ ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಸ್ಸ ಚ, ಏವಂ ಅನವಸೇಸಾಯ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಸದ್ಧಾ ಮೂಲಕಾರಣನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Bījakiccakaraṇatoti bījakiccassa karaṇato. Yañhi taṃsadisassa visadisassa ca attano phalassa patiṭṭhāpanasambandhananipphādanasaṅkhātaṃ bījassa kiccaṃ, tassa karaṇato nibbattanato ‘‘evaṃ saddhā bījakicca’’nti vuttaṃ. Iminā anaññasādhāraṇaṃ saddhāya kusaladhammānaṃ bījabhāvaṃ dasseti. Sā cātiādinā tamevatthaṃ samattheti. Idāni tattha āgamaṃ dassento ‘‘saddhājāto’’tiādimāha. Tena yathā sappurisūpanissayassa saddhammassavanassa ca, evaṃ anavasesāya sammāpaṭipattiyā saddhā mūlakāraṇanti dasseti.
ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ ವೀರಿಯಞ್ಚ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮೇ, ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾ ಧುತಙ್ಗಞ್ಚ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ಚೇವ ಕಾಯಞ್ಚ ತಪತಿ ವಿಬಾಧತೀತಿ ತಪೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ ವೀರಿಯಸ್ಸ ಧೋರಯ್ಹಭಾವೇನ ಗಯ್ಹಮಾನತ್ತಾ, ಇತರೇಸಂ ವುಟ್ಠಿಭಾವಸ್ಸ ಅನುಯುಞ್ಜಮಾನತ್ತಾ। ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಕಲಲಙ್ಗಾರವುಟ್ಠಿಆದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ। ಸಮನುಗ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಉಪಗತಂ। ವಿರುಹನಾಮಿಲಾಯನನಿಪ್ಫತ್ತಿವಚನೇಹಿ ಧಞ್ಞಬೀಜಸನ್ತಾನಸ್ಸ ವಿಯ ತೇಸಂ ವುದ್ಧಿಯಾ ಸದ್ಧಾಬೀಜಸನ್ತಾನಸ್ಸ ತಪೋವುಟ್ಠಿಯಾ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನೇಸು ಉಪಕಾರತಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
Indriyasaṃvaro vīriyañca akusaladhamme, dukkarakārikā dhutaṅgañca akusaladhamme ceva kāyañca tapati vibādhatīti tapoti vuccati. Indriyasaṃvaro adhippeto vīriyassa dhorayhabhāvena gayhamānattā, itaresaṃ vuṭṭhibhāvassa anuyuñjamānattā. Ādi-saddena kalalaṅgāravuṭṭhiādīnaṃ saṅgaho. Samanuggahitanti upagataṃ. Viruhanāmilāyananipphattivacanehi dhaññabījasantānassa viya tesaṃ vuddhiyā saddhābījasantānassa tapovuṭṭhiyā ādimajjhapariyosānesu upakārataṃ dasseti.
ಪುರಿಮಪದೇಸುಪೀತಿ ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಪರಪದೇಸುಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ ‘‘ಹಿರೀ ಮೇ ಈಸಾ, ಮನೋ ಮೇ ಯೋತ್ತ’’ನ್ತಿ ಇಚ್ಛಿತತ್ತಾ, ‘‘ಸತಿ ಮೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಮೇ-ಸದ್ದೋ ಆನೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ। ಉದಕಮ್ಪಿ ತಾವ ದಾತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ ನದೀತಳಾಕಾದಿತೋ ಆನೇತ್ವಾ। ವೀರಿಯಬಲೀಬದ್ದೇ ಚತುಬ್ಬಿಧೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ। ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಅತ್ಥೀತಿ ವಚನಸೇಸೋ।
Purimapadesupīti api-saddena parapadesupīti attho daṭṭhabbo ‘‘hirī me īsā, mano me yotta’’nti icchitattā, ‘‘sati me’’ti ettha me-saddo ānetvā yojetabbo. Udakampi tāva dātabbaṃ hoti nadītaḷākādito ānetvā. Vīriyabalībadde catubbidhe yojetvā. Niccakālaṃ atthīti vacanaseso.
ಸಹ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ ಅಮತಪ್ಫಲಾಯ ಕಸಿಯಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ವಿಪಸ್ಸನಾ ಪಞ್ಞಾ ಚಾತಿ ದುವಿಧಾಪಿ ಪಞ್ಞಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯಾ ಹೋತಿ ವಿಸಿಟ್ಠಭಾವತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಪಞ್ಞಾತಿ ಪಕಾರೇಹಿ ಜಾನಾತೀತಿ ಪಞ್ಞಾ। ಪಞ್ಞವತಂ ಪಞ್ಞಾ ಪುರತೋ ಹೋತಿ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಸ್ಸ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯಭಾವತೋ, ಸಹಜಾತಾಧಿಪತೀಸು ಚ ಉಕ್ಕಟ್ಠಭಾವತೋ। ಸಿರೀತಿ ಸೋಭಗ್ಗಂ। ಸತಂ ಧಮ್ಮಾ ಸದ್ಧಾದಯೋ, ಅನ್ವಾಯಿಕಾತಿ ಅನುಗಾಮಿನೋ। ಈಸಾಬದ್ಧಾ ಹೋತೀತಿ ಹಿರಿಸಙ್ಖಾತಈಸಾಯ ಬದ್ಧಾ ಹೋತಿ , ಪಞ್ಞಾಯ ಕದಾಚಿ ಅಪ್ಪಯೋಗತೋ ಮನೋಸೀಸೇನ ಸಮಾಧಿ ಇಧ ವುತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮನೋಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಯೋತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಸಮಂ ಉಪನೇತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಬದ್ಧರಜ್ಜುಕತ್ತಾ ಸಮಾಧಿಯೋತ್ತಂ। ಏಕತೋ ಗಮನನ್ತಿ ಲೀನಚ್ಚಾರದ್ಧಸಙ್ಖಾತಂ ಏಕಪಸ್ಸತೋ ಗಮನಂ ವಾರೇತಿ। ಮಜ್ಝಿಮಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾವೀಥಿಯಾ ಪಟಿಪಾದನತೋ ಕಾಯಾದೀಸು ಸುಭಸುಖನಿಚ್ಚತ್ತಭಾವವಿಗಮನೇ ಪಞ್ಞಾಯ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯಾ ಸತೀತಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸತಿಯುತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಸತಿವಿಪ್ಪಯೋಗಾಸಬ್ಭಾವತೋ। ಸನ್ತತಿಘನಾದೀನಂ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ – ಪುರಿಮಪಚ್ಛಿಮಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ನಿರನ್ತರತಾಯ ಏಕೀಭೂತಾನಂ ವಿಯ ಪವತ್ತಿ ಸನ್ತತಿಘನತಾ, ಏಕಸಮೂಹವಸೇನ ಏಕೀಭೂತಾನಮಿವ ಪವತ್ತಿ ಸಮೂಹಘನತಾ, ದುಬ್ಬಿಞ್ಞೇಯ್ಯಕಿಚ್ಚಭೇದವಸೇನ ಏಕೀಭೂತಾನಮಿವ ಪವತ್ತಿ। ಕಿಚ್ಚಘನತಾ, ಏಕಾರಮ್ಮಣವಸೇನ ಏಕೀಭೂತಾನಮಿವ ಪವತ್ತಿ ಆರಮ್ಮಣಘನತಾ। ಸಬ್ಬೇಸಂ, ಸಬ್ಬಾನಿ ವಾ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಮೂಲಸನ್ತಾನಕಾನಿ ಸಬ್ಬ…ಪೇ॰… ಸನ್ತಾನಕಾನಿ। ಅನುಪ್ಪಯೋಗೋ ಹಿ ಅತ್ಥೋ। ಪದಾಲೇತೀತಿ ಭಿನ್ದತಿ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದತಿ। ಸಾ ಚ ಖೋ ‘‘ಪದಾಲೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ಲೋಕುತ್ತರಾವ ಪಞ್ಞಾ ಅನುಸಯಪ್ಪಹಾನಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ಸನ್ತತಿಘನಾದಿಭೇದನಾ ಪನ ಲೋಕಿಯಾಪಿ ಹೋತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಘನವಿನಿಬ್ಭೋಗಸ್ಸ ನಿಪ್ಫಾದನತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಇತರಾ ಪನ ಲೋಕಿಕಾಪಿ ಸಿಯಾ’’ತಿ।
Saha vipassanāya maggapaññā adhippetā amatapphalāya kasiyā adhippetattā. Vipassanā paññācāti duvidhāpi paññā upanissayā hoti visiṭṭhabhāvato. Tenāha ‘‘yathā hī’’tiādi. Paññāti pakārehi jānātīti paññā. Paññavataṃ paññā purato hoti yonisomanasikārassa visesapaccayabhāvato, sahajātādhipatīsu ca ukkaṭṭhabhāvato. Sirīti sobhaggaṃ. Sataṃ dhammā saddhādayo, anvāyikāti anugāmino. Īsābaddhā hotīti hirisaṅkhātaīsāya baddhā hoti , paññāya kadāci appayogato manosīsena samādhi idha vuttoti āha ‘‘manosaṅkhātassa samādhiyottassā’’ti. Samaṃ upanetvā bandhitvā baddharajjukattā samādhiyottaṃ. Ekato gamananti līnaccāraddhasaṅkhātaṃ ekapassato gamanaṃ vāreti. Majjhimāya vipassanāvīthiyā paṭipādanato kāyādīsu subhasukhaniccattabhāvavigamane paññāya visesapaccayā satīti vuttaṃ – ‘‘satiyuttā paññā’’ti tassā sativippayogāsabbhāvato. Santatighanādīnaṃ ayaṃ viseso – purimapacchimānaṃ dhammānaṃ nirantaratāya ekībhūtānaṃ viya pavatti santatighanatā, ekasamūhavasena ekībhūtānamiva pavatti samūhaghanatā, dubbiññeyyakiccabhedavasena ekībhūtānamiva pavatti. Kiccaghanatā, ekārammaṇavasena ekībhūtānamiva pavatti ārammaṇaghanatā. Sabbesaṃ, sabbāni vā kilesānaṃ mūlasantānakāni sabba…pe… santānakāni. Anuppayogo hi attho. Padāletīti bhindati samucchindati. Sā ca kho ‘‘padāletī’’ti vuttā lokuttarāva paññā anusayappahānassa adhippetattā. Santatighanādibhedanā pana lokiyāpi hoti vipassanāvasena ghanavinibbhogassa nipphādanato. Tenāha ‘‘itarā pana lokikāpi siyā’’ti.
ಹಿರೀಯತೀತಿ ಲಜ್ಜತಿ, ಜಿಗುಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಾಪಕೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹೀ’’ತಿ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಹೇತುಮ್ಹಿ ವಾ ಕರಣವಚನಂ। ಓತ್ತಪ್ಪಮ್ಪಿ ಗಹಿತಮೇವ, ನ ಹಿ ಲಜ್ಜನಂ ನಿಬ್ಭಯಂ ಪಾಪಭಯಂ ವಾ ಅಲಜ್ಜನಂ ಅತ್ಥೀತಿ। ರುಕ್ಖಲಟ್ಠೀತಿ ರುಕ್ಖದಣ್ಡೋ। ತೇನ ಪದೇಸೇನ ಕಸನತೋ ವಿಸೇಸತೋ ನಙ್ಗಲನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಈಸಾ ಯುಗನಙ್ಗಲಂ ಧಾರೇತೀ’’ತಿ। ಕಾಮಂ ಪಞ್ಞಾರಹಿತಾ ಹಿರೀ ಅತ್ಥಿ, ಹಿರಿರಹಿತಾ ಪನ ಪಞ್ಞಾ ನತ್ಥೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಹಿರಿ…ಪೇ॰… ಅಭಾವತೋ’’ತಿ। ಸನ್ಧಿಟ್ಠಾನೇ ಕಮ್ಪನಾಭಾವತೋ ಅಚಲಂ। ಥಿರಭಾವೇನ ಅಸಿಥಿಲಂ। ಹಿರಿಪಟಿಬದ್ಧಪಞ್ಞಾ ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ಚ ಅಸಿಥಿಲಭಾವೇನ ಚ ಅಚಲಾ ಅಸಿಥಿಲಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಬ್ಬೋಕಿಣ್ಣಾ ಅಹಿರಿಕೇನಾ’’ತಿ। ನಾಳಿಯಾ ಮಿನಮಾನಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಆರಮ್ಮಣಂ ಮುನಾತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಜಾನಾತೀತಿ ಮನೋ। ಮನೋಸೀಸೇನಾತಿ ಮನಸೋ ಅಪದೇಸೇನ। ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತೋತಿ ಇಮಿನಾ ಕುನ್ತಸಹಚರಣತೋ ಪುರಿಸೋ ಕುನ್ತೋ ವಿಯ ಮನಸಹಚರಣಸಮಾಧಿ ‘‘ಮನೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಾರಥಿನಾತಿ ಕಸ್ಸಕೇನ। ಸೋ ಹಿ ಇಧ ಬಲೀಬದ್ದಾನಂ ಸಾರಣತೋ ಪಾಚನತೋ ‘‘ಸಾರಥೀ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಏಕಾಬನ್ಧನನ್ತಿ ಏಕಾಬದ್ಧಕರಣಂ। ಸಕಕಿಚ್ಚೇತಿ ಸಕಕಿಚ್ಚೇನ ಯುತ್ತೇ। ತೇನ ಹಿ ಈಸಾದೀಸು ಯಥಾರಹಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಏಕಾಬದ್ಧೇಸು ಕತೇಸು ನಙ್ಗಲೇಸು ಕಿಚ್ಚಂ ಇಜ್ಝತಿ, ನೋ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ತಂ ‘‘ಸಕಕಿಚ್ಚೇ ಪಟಿಪಾದೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅವಿಕ್ಖೇಪಸಭಾವೇನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಅವಿಕ್ಖೇಪಸಭಾವೇನ । ಬನ್ಧಿತ್ವಾತಿ ಸಹಜಾತಾದಿಪಚ್ಚಯಭಾವೇನ ಅತ್ತನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ। ಸಕಕಿಚ್ಚೇತಿ ಹಿರೀಆದೀಹಿ ಯಥಾಸಕಂ ಕತ್ತಬ್ಬೇ ಕಿಚ್ಚೇ।
Hirīyatīti lajjati, jigucchatīti attho. Tasmā ‘‘pāpakehi dhammehī’’ti nissakkavacanaṃ daṭṭhabbaṃ, hetumhi vā karaṇavacanaṃ. Ottappampi gahitameva, na hi lajjanaṃ nibbhayaṃ pāpabhayaṃ vā alajjanaṃ atthīti. Rukkhalaṭṭhīti rukkhadaṇḍo. Tena padesena kasanato visesato naṅgalanti vuccatīti āha ‘‘īsā yuganaṅgalaṃ dhāretī’’ti. Kāmaṃ paññārahitā hirī atthi, hirirahitā pana paññā natthevāti āha ‘‘hiri…pe… abhāvato’’ti. Sandhiṭṭhāne kampanābhāvato acalaṃ. Thirabhāvena asithilaṃ. Hiripaṭibaddhapaññā paṭipakkhavasena ca asithilabhāvena ca acalā asithilāti āha ‘‘abbokiṇṇā ahirikenā’’ti. Nāḷiyā minamānapuriso viya ārammaṇaṃ munāti paricchedato jānātīti mano. Manosīsenāti manaso apadesena. Taṃsampayuttoti iminā kuntasahacaraṇato puriso kunto viya manasahacaraṇasamādhi ‘‘mano’’ti vuttoti dasseti. Sārathināti kassakena. So hi idha balībaddānaṃ sāraṇato pācanato ‘‘sārathī’’ti adhippeto. Ekābandhananti ekābaddhakaraṇaṃ. Sakakicceti sakakiccena yutte. Tena hi īsādīsu yathārahaṃ bandhitvā ekābaddhesu katesu naṅgalesu kiccaṃ ijjhati, no aññathāti taṃ ‘‘sakakicce paṭipādetī’’ti vuttaṃ. Avikkhepasabhāvenāti attano avikkhepasabhāvena . Bandhitvāti sahajātādipaccayabhāvena attanā sambandhitvā. Sakakicceti hirīādīhi yathāsakaṃ kattabbe kicce.
ಚಿರಕತಾದಿಮತ್ಥನ್ತಿ ಚಿರಭಾಸಿತಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಂ। ಸರತಿ ಅನುಸ್ಸರತಿ ಕಾಯಾದಿಂ ಅಸುಭಾದಿತೋ ನಿಜ್ಝಾಯತಿ। ಫಾಲೇತೀತಿ ಪದಾಲೇತಿ। ಪಾಜೇನ್ತಿ ಗಮೇನ್ತೀತಿ ತಂ ಪಾಜನಂ। ಇಧ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ‘‘ಪಾಚನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಜ-ಕಾರಸ್ಸ ಚ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ। ಫಾಲಪಾಚನನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಥಾ ಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ…ಪೇ॰… ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇದಾನಿ ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ಥ ಯಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ನಙ್ಗಲಂ ಅನುರಕ್ಖತಿ ಭಿಜ್ಜನಫಾಲನತೋ। ಪುರತೋ ಚಸ್ಸ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಸ್ಸ ನಙ್ಗಲಸ್ಸ ಕಸ್ಸನೇ ಭೂಮಿಯಾ ವಿಲಿಖನೇ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛತಿ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಹೋತಿ। ಗತಿಯೋತಿ ಪವತ್ತಿಯೋ। ಸಮನ್ವೇಸಮಾನಾತಿ ಸರಣವಸೇನ ಗವೇಸಮಾನಾ। ಆರಮ್ಮಣೇ ವಾ ಕಾಯಾದಿಕೇ ಉಪಟ್ಠಾಪಯಮಾನಾ ಅಸುಭಾದಿವಸೇನ ಪಞ್ಞಾನಙ್ಗಲಂ ರಕ್ಖತಿ। ಸಭಾವಾಸಭಾವೂಪಗಮೇ ಫಾಲೋ ವಿಯ ನಙ್ಗಲಸ್ಸ ‘‘ಆರಕ್ಖಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ‘‘ಸಬ್ಬಾನತ್ಥತೋ ಸತಿ ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ ಕತ್ವಾ। ತಥಾ ಹೇಸಾ ಆರಕ್ಖಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ। ಚಿರಕತಚಿರಭಾಸಿತಾನಂ ಅಸಮ್ಮುಸ್ಸನವಸೇನ ಸತಿ ಪಞ್ಞಾನಙ್ಗಲಸ್ಸ ಪುರತೋ ಹೋತೀತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪುರತೋಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸತಿ…ಪೇ॰… ನೋ ಪಮುಟ್ಠೇ’’ತಿ ಆಹ। ಸತಿಪರಿಚಿತೇತಿ ಸತಿಯಾ ಪಟ್ಠಾಪಿತೇ। ‘‘ಉಪಟ್ಠಾಪಿತೇ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಯಮೇವತ್ಥೋ। ಸಂಸೀದಿತುಂ ನ ದೇತೀತಿ ಸಕಿಚ್ಚಕಿರಿಯಾಯ ಸಂಸೀದನಂ ಕಾತುಂ ನ ದೇತಿ। ಕೋಸಜ್ಜಸಙ್ಖಾತಂ ಸಂಸೀದನಂ ಕೋಸಜ್ಜಸಂಸೀದನಂ।
Cirakatādimatthanti cirabhāsitampi atthaṃ. Sarati anussarati kāyādiṃ asubhādito nijjhāyati. Phāletīti padāleti. Pājenti gamentīti taṃ pājanaṃ. Idha imasmiṃ sutte ‘‘pācana’’nti vuttaṃ ja-kārassa ca-kāraṃ katvā. Phālapācananti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘yathā hi brāhmaṇa…pe… satī’’ti vuttaṃ. Idāni tamatthaṃ vitthārato dassento ‘‘tattha yathā’’tiādimāha. Naṅgalaṃ anurakkhati bhijjanaphālanato. Purato cassa gacchatīti assa naṅgalassa kassane bhūmiyā vilikhane purato gacchati pubbaṅgamā hoti. Gatiyoti pavattiyo. Samanvesamānāti saraṇavasena gavesamānā. Ārammaṇe vā kāyādike upaṭṭhāpayamānā asubhādivasena paññānaṅgalaṃ rakkhati. Sabhāvāsabhāvūpagame phālo viya naṅgalassa ‘‘ārakkhā’’ti vuttā ‘‘sabbānatthato sati rakkhatī’’ti katvā. Tathā hesā ārakkhapaccupaṭṭhānā. Cirakatacirabhāsitānaṃ asammussanavasena sati paññānaṅgalassa purato hotīti vatvā tassa puratobhāvaṃ dassetuṃ ‘‘sati…pe… no pamuṭṭhe’’ti āha. Satipariciteti satiyā paṭṭhāpite. ‘‘Upaṭṭhāpite’’tipi pāṭho, ayamevattho. Saṃsīdituṃ na detīti sakiccakiriyāya saṃsīdanaṃ kātuṃ na deti. Kosajjasaṅkhātaṃ saṃsīdanaṃ kosajjasaṃsīdanaṃ.
ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ ವುತ್ತಂ ಕಾಯಿಕವಾಚಸಿಕಸಂಯಮಸ್ಸ ಕಥಿತತ್ತಾ। ಆಹಾರೇ ಉದರೇ ಯತೋತಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಆಹಾರೇ ಸಂಯತಭಾವದಸ್ಸನೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತಾಯ ಚತೂಸುಪಿ ಪಚ್ಚಯೇಸು ಸಂಯತಭಾವೋ ದೀಪಿತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಆಹಾರಮುಖೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ಸಂಯತಭಾವೋ ಚೇತ್ಥ ಪಚ್ಚಯಹೇತು ಅನೇಸನಾಭಾವೋತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಭೋಜನಸದ್ದೋ ಆಹಾರಪರಿಭೋಗೇ ನಿರುಳ್ಹೋತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞುತಾಮುಖೇನಾ’’ತಿ। ಪರಿಭುಞ್ಜನಟ್ಠೇನ ಪನ ಭೋಜನಸದ್ದಮುಖೇನಾತಿ ವುತ್ತೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತೇವ। ತೇನಾತಿ ಕಾಯಗುತ್ತಾತಿಆದಿವಚನೇನ। ನ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತೀತಿ ‘‘ದೀಪೇತೀ’’ತಿ ಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Pātimokkhasaṃvarasīlaṃ vuttaṃ kāyikavācasikasaṃyamassa kathitattā. Āhāre udare yatoti paribhuñjitabbaāhāre saṃyatabhāvadassanena paribhuñjitabbatāya catūsupi paccayesu saṃyatabhāvo dīpitoti āha ‘‘āhāramukhenā’’tiādi. Saṃyatabhāvo cettha paccayahetu anesanābhāvoti vuttaṃ ‘‘nirupakkilesoti attho’’ti. Bhojanasaddo āhāraparibhoge niruḷhoti katvā vuttaṃ ‘‘bhojane mattaññutāmukhenā’’ti. Paribhuñjanaṭṭhena pana bhojanasaddamukhenāti vutte adhippetattho labbhateva. Tenāti kāyaguttātiādivacanena. Na vilumpantīti ‘‘dīpetī’’ti padaṃ ānetvā sambandho.
ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹೀತಿ ಅದಿಟ್ಠಾದೀನಂ ಅದಿಟ್ಠಾದಿವಸೇನ ದಿಟ್ಠಾದೀನಞ್ಚ ದಿಟ್ಠಾದಿವಸೇನಾತಿ ಏವಂ ದ್ವಿಪ್ಪಕಾರೇಹಿ। ಅವಿಸಂವಾದನಂ ಅವಿತಥಕಥನಂ। ಛೇದನಂ ಮೂಲಪ್ಪದೇಸೇ ನಿಕನ್ತನಂ। ಲುನನಂ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಛೇದನಂ। ಉಪ್ಪಾಟನಂ ಉಮ್ಮೂಲನಂ। ಅಸಿತೇನಾತಿ ದತ್ತೇನ, ಲಾಯಿತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಸಂವಾದನಸಙ್ಖಾತಾನಂ ತಿಣಾನಂ, ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಅನರಿಯವೋಹಾರಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾಭೂತಞಾಣನ್ತಿ ನಾಮ ರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದಕಞಾಣಂ। ಸಚ್ಚನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಅವಿಪರೀತವುತ್ತಿಕತ್ತಾ ‘‘ಛೇದಕಂ’’ ಛಿನ್ದನಕಂ। ನಿದ್ದಾನನ್ತಿ ನಿದ್ದಾಯಕಂ। ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚಂ ಮೋಘಮಞ್ಞನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಿ ‘‘ದಿಟ್ಠಿಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ದ್ವೀಸು ವಿಕಪ್ಪೇಸೂತಿ ಭಾವಕತ್ತುಸಾಧನವಸೇನ ದ್ವೀಸು ವಿಕಪ್ಪೇಸು। ‘‘ನಿದ್ದಾನ’’ನ್ತಿ ಉಪಯೋಗವಸೇನೇವ ಅತ್ಥೋ।
Dvīhākārehīti adiṭṭhādīnaṃ adiṭṭhādivasena diṭṭhādīnañca diṭṭhādivasenāti evaṃ dvippakārehi. Avisaṃvādanaṃ avitathakathanaṃ. Chedanaṃ mūlappadese nikantanaṃ. Lunanaṃ yattha katthaci chedanaṃ. Uppāṭanaṃ ummūlanaṃ. Asitenāti dattena, lāyitenāti attho. Visaṃvādanasaṅkhātānaṃ tiṇānaṃ, aṭṭhannaṃ anariyavohārānanti attho. Yathābhūtañāṇanti nāma rūpaparicchedakañāṇaṃ. Saccanti veditabbaṃ aviparītavuttikattā ‘‘chedakaṃ’’ chindanakaṃ. Niddānanti niddāyakaṃ. Idameva saccaṃ moghamaññanti diṭṭhi ‘‘diṭṭhisacca’’nti vuccati. Dvīsu vikappesūti bhāvakattusādhanavasena dvīsu vikappesu. ‘‘Niddāna’’nti upayogavaseneva attho.
ಸೀಲಮೇವ ‘‘ಸೋರಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಹಿ ಸುಟ್ಠು ಓರತಸ್ಸ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಕತ್ವಾ। ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖಾದೀನಂ ಅಭಾವತೋ ಸುನ್ದರಭಾವತೋ ಸುನ್ದರೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ರತತ್ತಾ ಸುರತೋ, ಅರಹಾ। ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸೋರಚ್ಚಂ, ಅರಹತ್ತಂ। ಅಪ್ಪಮೋಚನಮೇವ ಅಚ್ಚನ್ತಾಯ ಪಮೋಚನಂ ನ ಹೋತಿ।
Sīlameva ‘‘soracca’’nti vuttaṃ ‘‘pāṇātipātādīhi suṭṭhu oratassa kamma’’nti katvā. Saṅkhāradukkhādīnaṃ abhāvato sundarabhāvato sundare nibbāne ārammaṇakaraṇavasena ratattā surato, arahā. Tassa bhāvo soraccaṃ, arahattaṃ. Appamocanameva accantāya pamocanaṃ na hoti.
ಯದಗ್ಗೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ತಂಸಹಗತವೀರಿಯಸ್ಸ ಚ ನಙ್ಗಲಧೋರಯ್ಹತಾ, ತಥಾಪವತ್ತಕುಸಲಭಾವನಾಯ ಚ ಕಸಿಭಾವೋ ಚ, ತದಗ್ಗೇನ ತತೋ ಪುರೇತರಂ ಪವತ್ತಪಞ್ಞಾವೀರಿಯಪಾರಮೀನಂ ನಙ್ಗಲಧೋರಯ್ಹತಾ, ತಥಾಪವತ್ತಕುಸಲಭಾವನಾಯ ಚ ಕಸಿಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಧುರಂ ವಹತೀತಿ ಧೋರಯ್ಹಂ। ಯಥಾವುತ್ತಂ ಘನನ್ತಿ ಅಸ್ಮಿಮಾನಾದಿಭೇದಂ ಘನಂ। ವಹಿತಬ್ಬಾ ಆದಿಭೂತಾ ಧುರಾ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಧುರಾ, ಪುರಿಮಧುರವಾಹಕಾ। ತಂಮೂಲಕಾ ಅಪರಂ ಧುರಂ ವಹನ್ತಾ ಧೋರಯ್ಹಾ। ಧುರಾ ಚ ಧೋರಯ್ಹಾ ಚ ಧುರಧೋರಯ್ಹಂ ಏಕತ್ತವಸೇನ। ವಹನ್ತನ್ತಿ ಕಸನೇನ ಪವತ್ತನ್ತಂ।
Yadaggena vipassanāya paññāya taṃsahagatavīriyassa ca naṅgaladhorayhatā, tathāpavattakusalabhāvanāya ca kasibhāvo ca, tadaggena tato puretaraṃ pavattapaññāvīriyapāramīnaṃ naṅgaladhorayhatā, tathāpavattakusalabhāvanāya ca kasibhāvo veditabboti dassento ‘‘yathā hī’’tiādimāha. Dhuraṃ vahatīti dhorayhaṃ. Yathāvuttaṃ ghananti asmimānādibhedaṃ ghanaṃ. Vahitabbā ādibhūtā dhurā etesaṃ atthīti dhurā, purimadhuravāhakā. Taṃmūlakā aparaṃ dhuraṃ vahantā dhorayhā. Dhurā ca dhorayhā ca dhuradhorayhaṃ ekattavasena. Vahantanti kasanena pavattantaṃ.
ಕಾಮಯೋಗಾದೀಹಿ ಯೋಗೇಹಿ ಖೇಮತ್ತಾ ಅನುಪದ್ದವತ್ತಾ। ತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಧಿಕಿಚ್ಚ ಉದ್ದಿಸ್ಸ। ವಾಹೀಯತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಸಹಗತಂ। ಅಭಿಮುಖಂ ವಾಹೀಯತಿ ಮಗ್ಗಪರಿಯಾಪನ್ನಂ। ಖೇತ್ತಕೋಟಿನ್ತಿ ಖೇತ್ತಮರಿಯಾದಂ। ದಿಟ್ಠೇಕಟ್ಠೇತಿ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಹಜಾತೇಕಟ್ಠೇ ಪಹಾನೇಕಟ್ಠೇ ಚ। ಓಳಾರಿಕೇತಿ ಉಪರಿಮಗ್ಗವಜ್ಝೇ ಉಪಾದಾಯ ವುತ್ತಂ, ಅಞ್ಞಥಾ ದಸ್ಸನಪಹಾತಬ್ಬಾಪಿ ದುತಿಯಮಗ್ಗವಜ್ಝೇಹಿ ಓಳಾರಿಕಾತಿ। ಅಣುಸಹಗತೇತಿ ಅಣುಭೂತೇ। ಇದಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗವಜ್ಝೇ ಉಪಾದಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ಅವಸಿಟ್ಠಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ಪಜಹನ್ತಂ ಅನಿವತ್ತನ್ತಂ ಗಚ್ಛತಿ ಪುನ ಪಹಾತಬ್ಬತಾಯ ಅಭಾವತೋ। ಅನಿವತ್ತನ್ತನ್ತಿ ನ ನಿವತ್ತನ್ತಂ, ಯಥಾ ನಿವತ್ತನಂ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ನಿವತ್ತನರಹಿತ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಏತಂ ಪನ ತವ ಧುರಧೋರಯ್ಹಂ।
Kāmayogādīhi yogehi khemattā anupaddavattā. Taṃ nibbānaṃ adhikicca uddissa. Vāhīyati vipassanāya sahagataṃ. Abhimukhaṃ vāhīyati maggapariyāpannaṃ. Khettakoṭinti khettamariyādaṃ. Diṭṭhekaṭṭheti diṭṭhiyā sahajātekaṭṭhe pahānekaṭṭhe ca. Oḷāriketi uparimaggavajjhe upādāya vuttaṃ, aññathā dassanapahātabbāpi dutiyamaggavajjhehi oḷārikāti. Aṇusahagateti aṇubhūte. Idaṃ heṭṭhimamaggavajjhe upādāya vuttaṃ. Sabbakilese avasiṭṭhasabbakilese pajahantaṃ anivattantaṃ gacchati puna pahātabbatāya abhāvato. Anivattantanti na nivattantaṃ, yathā nivattanaṃ na hoti, evaṃ gacchatīti attho. Tenāha ‘‘nivattanarahita’’ntiādi. Etaṃ pana tava dhuradhorayhaṃ.
ಏವಮೇಸಾ ಕಸೀತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಾಮಸನಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ನಿಗಮನಂ ಕರೋನ್ತೋ’’ತಿ। ವುತ್ತಸ್ಸೇವ ಹಿ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಪುನ ವಚನಂ। ಪಞ್ಞಾನಙ್ಗಲೇನ ಸತಿಫಾಲಂ ಆಕೋಟೇತ್ವಾತಿ ಪಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾತೇನ ನಙ್ಗಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸತಿಫಾಲಸ್ಸ ಏಕಾಬದ್ಧಭಾವಕರಣೇನ ಆಕೋಟೇತ್ವಾ। ಕಟ್ಠಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕಸೀ’’ತಿ ಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ ‘‘ಕಟ್ಠಾ ಕಸೀ’’ತಿ। ಕಮ್ಮಪರಿಯೋಸಾನನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಕಸಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನಭೂತಂ। ಯದಿಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ‘‘ಪಞ್ಞಾ ಮೇ ಯುಗನಙ್ಗಲ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಿಕವಸೇನಾಯಂ ಅಮತಪ್ಫಲಾ ಕಸಿ ದಸ್ಸಿತಾ, ಮಹಾಕಾರುಣಿಕಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ದೇಸನಾ ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಸತ್ತನಿಕಾಯಸ್ಸ ಸಾಧಾರಣಾ ಏವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಾ ಖೋ ಪನೇಸಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
Evamesā kasīti yathāvuttassa paccāmasanaṃ. Tenāha ‘‘nigamanaṃ karonto’’ti. Vuttasseva hi atthassa puna vacanaṃ. Paññānaṅgalena satiphālaṃ ākoṭetvāti paññāsaṅkhātena naṅgalena saddhiṃ satiphālassa ekābaddhabhāvakaraṇena ākoṭetvā. Kaṭṭhāti ettha ‘‘kasī’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ ‘‘kaṭṭhā kasī’’ti. Kammapariyosānanti yathāvuttakasikammassa pariyosānabhūtaṃ. Yadipi pubbe ‘‘paññā me yuganaṅgala’’ntiādinā attuddesikavasenāyaṃ amatapphalā kasi dassitā, mahākāruṇikassa pana bhagavato desanā sabbassapi sattanikāyassa sādhāraṇā evāti dassento ‘‘sā kho panesā’’tiādimāha.
ದಿವಸೇಯೇವಾತಿ ತಂದಿವಸೇ ಏವ। ಆದಿಮಾಹಾತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಕಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪಾಠಪದೇಸೋ ಗಹಿತೋತಿ ತದಞ್ಞಂ ‘‘ಏವಂ ವುತ್ತೇ’’ತಿಆದಿಪಾಠಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ತತೋ ಪರಞ್ಚಾ’’ತಿ ಆಹ।
Divaseyevāti taṃdivase eva. Ādimāhāti ettha ādi-saddena kathāpariyosāne pāṭhapadeso gahitoti tadaññaṃ ‘‘evaṃ vutte’’tiādipāṭhaṃ sandhāya ‘‘tato parañcā’’ti āha.
ಕಸಿಭಾರದ್ವಾಜಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Kasibhāradvājasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೧. ಕಸಿಭಾರದ್ವಾಜಸುತ್ತಂ • 1. Kasibhāradvājasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ೧. ಕಸಿಭಾರದ್ವಾಜಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 1. Kasibhāradvājasuttavaṇṇanā
