Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / बुद्धवंसपाळि • Buddhavaṃsapāḷi |
२६. कस्सपबुद्धवंसो
26. Kassapabuddhavaṃso
१.
1.
कोणागमनस्स अपरेन, सम्बुद्धो द्विपदुत्तमो।
Koṇāgamanassa aparena, sambuddho dvipaduttamo;
कस्सपो नाम गोत्तेन, धम्मराजा पभङ्करो॥
Kassapo nāma gottena, dhammarājā pabhaṅkaro.
२.
2.
सञ्छड्डितं कुलमूलं, बह्वन्नपानभोजनं।
Sañchaḍḍitaṃ kulamūlaṃ, bahvannapānabhojanaṃ;
दत्वान याचके दानं, पूरयित्वान मानसं।
Datvāna yācake dānaṃ, pūrayitvāna mānasaṃ;
उसभोव आळकं भेत्वा, पत्तो सम्बोधिमुत्तमं॥
Usabhova āḷakaṃ bhetvā, patto sambodhimuttamaṃ.
३.
3.
धम्मचक्कं पवत्तेन्ते, कस्सपे लोकनायके।
Dhammacakkaṃ pavattente, kassape lokanāyake;
वीसकोटिसहस्सानं, पठमाभिसमयो अहु॥
Vīsakoṭisahassānaṃ, paṭhamābhisamayo ahu.
४.
4.
चतुमासं यदा बुद्धो, लोके चरति चारिकं।
Catumāsaṃ yadā buddho, loke carati cārikaṃ;
दसकोटिसहस्सानं, दुतियाभिसमयो अहु॥
Dasakoṭisahassānaṃ, dutiyābhisamayo ahu.
५.
5.
यमकं विकुब्बनं कत्वा, ञाणधातुं पकित्तयि।
Yamakaṃ vikubbanaṃ katvā, ñāṇadhātuṃ pakittayi;
पञ्चकोटिसहस्सानं, ततियाभिसमयो अहु॥
Pañcakoṭisahassānaṃ, tatiyābhisamayo ahu.
६.
6.
सुधम्मा देवपुरे रम्मे, तत्थ धम्मं पकित्तयि।
Sudhammā devapure ramme, tattha dhammaṃ pakittayi;
तीणिकोटिसहस्सानं, देवानं बोधयी जिनो॥
Tīṇikoṭisahassānaṃ, devānaṃ bodhayī jino.
७.
7.
नरदेवस्स यक्खस्स, अपरे धम्मदेसने।
Naradevassa yakkhassa, apare dhammadesane;
एतेसानं अभिसमया, गणनातो असङ्खिया॥
Etesānaṃ abhisamayā, gaṇanāto asaṅkhiyā.
८.
8.
तस्सापि देवदेवस्स, एको आसि समागमो।
Tassāpi devadevassa, eko āsi samāgamo;
खीणासवानं विमलानं, सन्तचित्तान तादिनं॥
Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, santacittāna tādinaṃ.
९.
9.
वीसभिक्खुसहस्सानं, तदा आसि समागमो।
Vīsabhikkhusahassānaṃ, tadā āsi samāgamo;
अतिक्कन्तभवन्तानं, हिरिसीलेन तादिनं॥
Atikkantabhavantānaṃ, hirisīlena tādinaṃ.
१०.
10.
अहं तदा माणवको, जोतिपालोति विस्सुतो।
Ahaṃ tadā māṇavako, jotipāloti vissuto;
अज्झायको मन्तधरो, तिण्णं वेदान पारगू॥
Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū.
११.
11.
लक्खणे इतिहासे च, सधम्मे पारमिं गतो।
Lakkhaṇe itihāse ca, sadhamme pāramiṃ gato;
भूमन्तलिक्खकुसलो, कतविज्जो अनावयो॥
Bhūmantalikkhakusalo, katavijjo anāvayo.
१२.
12.
कस्सपस्स भगवतो, घटिकारो नामुपट्ठाको।
Kassapassa bhagavato, ghaṭikāro nāmupaṭṭhāko;
सगारवो सप्पतिस्सो, निब्बुतो ततिये फले॥
Sagāravo sappatisso, nibbuto tatiye phale.
१३.
13.
आदाय मं घटीकारो, उपगञ्छि कस्सपं जिनं।
Ādāya maṃ ghaṭīkāro, upagañchi kassapaṃ jinaṃ;
तस्स धम्मं सुणित्वान, पब्बजिं तस्स सन्तिके॥
Tassa dhammaṃ suṇitvāna, pabbajiṃ tassa santike.
१४.
14.
आरद्धवीरियो हुत्वा, वत्तावत्तेसु कोविदो।
Āraddhavīriyo hutvā, vattāvattesu kovido;
न क्वचि परिहायामि, पूरेसिं जिनसासनं॥
Na kvaci parihāyāmi, pūresiṃ jinasāsanaṃ.
१५.
15.
यावता बुद्धभणितं, नवङ्गं जिनसासनं।
Yāvatā buddhabhaṇitaṃ, navaṅgaṃ jinasāsanaṃ;
सब्बं परियापुणित्वान, सोभयिं जिनसासनं॥
Sabbaṃ pariyāpuṇitvāna, sobhayiṃ jinasāsanaṃ.
१६.
16.
मम अच्छरियं दिस्वा, सोपि बुद्धो वियाकरि।
Mama acchariyaṃ disvā, sopi buddho viyākari;
‘‘इमम्हि भद्दके कप्पे, अयं बुद्धो भविस्सति॥
‘‘Imamhi bhaddake kappe, ayaṃ buddho bhavissati.
१७.
17.
‘‘अहु कपिलव्हया रम्मा, निक्खमित्वा तथागतो।
‘‘Ahu kapilavhayā rammā, nikkhamitvā tathāgato;
पधानं पदहित्वान, कत्वा दुक्करकारिकं॥
Padhānaṃ padahitvāna, katvā dukkarakārikaṃ.
१८.
18.
‘‘अजपालरुक्खमूले, निसीदित्वा तथागतो।
‘‘Ajapālarukkhamūle, nisīditvā tathāgato;
तत्थ पायासं पग्गय्ह, नेरञ्जरमुपेहिति॥
Tattha pāyāsaṃ paggayha, nerañjaramupehiti.
१९.
19.
‘‘नेरञ्जराय तीरम्हि, पायासं परिभुञ्जिय।
‘‘Nerañjarāya tīramhi, pāyāsaṃ paribhuñjiya;
पटियत्तवरमग्गेन, बोधिमूलमुपेहिति॥
Paṭiyattavaramaggena, bodhimūlamupehiti.
२०.
20.
‘‘ततो पदक्खिणं कत्वा, बोधिमण्डं अनुत्तरो।
‘‘Tato padakkhiṇaṃ katvā, bodhimaṇḍaṃ anuttaro;
पल्लङ्केन निसीदित्वा, बुज्झिस्सति महायसो॥
Pallaṅkena nisīditvā, bujjhissati mahāyaso.
२१.
21.
‘‘इमस्स जनिका माता, माया नाम भविस्सति।
‘‘Imassa janikā mātā, māyā nāma bhavissati;
पिता सुद्धोदनो नाम, अयं हेस्सति गोतमो॥
Pitā suddhodano nāma, ayaṃ hessati gotamo.
२२.
22.
‘‘अनासवा वीतरागा, सन्तचित्ता समाहिता।
‘‘Anāsavā vītarāgā, santacittā samāhitā;
कोलितो उपतिस्सो च, अग्गा हेस्सन्ति सावका।
Kolito upatisso ca, aggā hessanti sāvakā;
आनन्दो नामुपट्ठाको, उपट्ठिस्सतिमं जिनं॥
Ānando nāmupaṭṭhāko, upaṭṭhissatimaṃ jinaṃ.
२३.
23.
‘‘खेमा उप्पलवण्णा च, अग्गा हेस्सन्ति साविका।
‘‘Khemā uppalavaṇṇā ca, aggā hessanti sāvikā;
अनासवा सन्तचित्ता, वीतरागा समाहिता।
Anāsavā santacittā, vītarāgā samāhitā;
बोधि तस्स भगवतो, अस्सत्थोति पवुच्चति॥
Bodhi tassa bhagavato, assatthoti pavuccati.
२४.
24.
‘‘चित्तो हत्थाळवको च, अग्गा हेस्सन्तुपट्ठका।
‘‘Citto hatthāḷavako ca, aggā hessantupaṭṭhakā;
नन्दमाता च उत्तरा, अग्गा हेस्सन्तुपट्ठिका’’॥
Nandamātā ca uttarā, aggā hessantupaṭṭhikā’’.
२५.
25.
इदं सुत्वान वचनं, अस्समस्स महेसिनो।
Idaṃ sutvāna vacanaṃ, assamassa mahesino;
आमोदिता नरमरू, बुद्धबीजं किर अयं॥
Āmoditā naramarū, buddhabījaṃ kira ayaṃ.
२६.
26.
उक्कुट्ठिसद्दा पवत्तन्ति, अप्फोटेन्ति हसन्ति च।
Ukkuṭṭhisaddā pavattanti, apphoṭenti hasanti ca;
कतञ्जली नमस्सन्ति, दससहस्सी सदेवका॥
Katañjalī namassanti, dasasahassī sadevakā.
२७.
27.
‘‘यदिमस्स लोकनाथस्स, विरज्झिस्साम सासनं।
‘‘Yadimassa lokanāthassa, virajjhissāma sāsanaṃ;
अनागतम्हि अद्धाने, हेस्साम सम्मुखा इमं॥
Anāgatamhi addhāne, hessāma sammukhā imaṃ.
२८.
28.
‘‘यथा मनुस्सा नदिं तरन्ता, पटितित्थं विरज्झिय।
‘‘Yathā manussā nadiṃ tarantā, paṭititthaṃ virajjhiya;
हेट्ठा तित्थे गहेत्वान, उत्तरन्ति महानदिं॥
Heṭṭhā titthe gahetvāna, uttaranti mahānadiṃ.
२९.
29.
‘‘एवमेव मयं सब्बे, यदि मुञ्चामिमं जिनं।
‘‘Evameva mayaṃ sabbe, yadi muñcāmimaṃ jinaṃ;
अनागतम्हि अद्धाने, हेस्साम सम्मुखा इमं’’॥
Anāgatamhi addhāne, hessāma sammukhā imaṃ’’.
३०.
30.
तस्सापि वचनं सुत्वा, भिय्यो चित्तं पसादयिं।
Tassāpi vacanaṃ sutvā, bhiyyo cittaṃ pasādayiṃ;
उत्तरिं वतमधिट्ठासिं, दसपारमिपूरिया॥
Uttariṃ vatamadhiṭṭhāsiṃ, dasapāramipūriyā.
३१.
31.
एवमहं संसरित्वा, परिवज्जेन्तो अनाचरं।
Evamahaṃ saṃsaritvā, parivajjento anācaraṃ;
दुक्करञ्च कतं मय्हं, बोधियायेव कारणा॥
Dukkarañca kataṃ mayhaṃ, bodhiyāyeva kāraṇā.
३२.
32.
नगरं बाराणसी नाम, किकी नामासि खत्तियो।
Nagaraṃ bārāṇasī nāma, kikī nāmāsi khattiyo;
वसते तत्थ नगरे, सम्बुद्धस्स महाकुलं॥
Vasate tattha nagare, sambuddhassa mahākulaṃ.
३३.
33.
ब्राह्मणो ब्रह्मदत्तोव, आसि बुद्धस्स सो पिता।
Brāhmaṇo brahmadattova, āsi buddhassa so pitā;
धनवती नाम जनिका, कस्सपस्स महेसिनो॥
Dhanavatī nāma janikā, kassapassa mahesino.
३४.
34.
दुवे वस्ससहस्सानि, अगारं अज्झ सो वसि।
Duve vassasahassāni, agāraṃ ajjha so vasi;
हंसो यसो सिरिनन्दो, तयो पासादमुत्तमा॥
Haṃso yaso sirinando, tayo pāsādamuttamā.
३५.
35.
तिसोळससहस्सानि, नारियो समलङ्कता।
Tisoḷasasahassāni, nāriyo samalaṅkatā;
सुनन्दा नाम सा नारी, विजितसेनो नाम अत्रजो॥
Sunandā nāma sā nārī, vijitaseno nāma atrajo.
३६.
36.
निमित्ते चतुरो दिस्वा, पासादेनाभिनिक्खमि।
Nimitte caturo disvā, pāsādenābhinikkhami;
सत्ताहं पधानचारं, अचरी पुरिसुत्तमो॥
Sattāhaṃ padhānacāraṃ, acarī purisuttamo.
३७.
37.
ब्रह्मुना याचितो सन्तो, कस्सपो लोकनायको।
Brahmunā yācito santo, kassapo lokanāyako;
वत्ति चक्कं महावीरो, मिगदाये नरुत्तमो॥
Vatti cakkaṃ mahāvīro, migadāye naruttamo.
३८.
38.
तिस्सो च भारद्वाजो च, अहेसुं अग्गसावका।
Tisso ca bhāradvājo ca, ahesuṃ aggasāvakā;
सब्बमित्तो नामुपट्ठाको, कस्सपस्स महेसिनो॥
Sabbamitto nāmupaṭṭhāko, kassapassa mahesino.
३९.
39.
अनुळा उरुवेळा च, अहेसुं अग्गसाविका।
Anuḷā uruveḷā ca, ahesuṃ aggasāvikā;
बोधि तस्स भगवतो, निग्रोधोति पवुच्चति॥
Bodhi tassa bhagavato, nigrodhoti pavuccati.
४०.
40.
सुमङ्गलो घटिकारो च, अहेसुं अग्गुपट्ठका।
Sumaṅgalo ghaṭikāro ca, ahesuṃ aggupaṭṭhakā;
४१.
41.
उच्चत्तनेन सो बुद्धो, वीसतिरतनुग्गतो।
Uccattanena so buddho, vīsatiratanuggato;
विज्जुलट्ठीव आकासे, चन्दोव गहपूरितो॥
Vijjulaṭṭhīva ākāse, candova gahapūrito.
४२.
42.
वीसतिवस्ससहस्सानि , आयु तस्स महेसिनो।
Vīsativassasahassāni , āyu tassa mahesino;
तावता तिट्ठमानो सो, तारेसि जनतं बहुं॥
Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.
४३.
43.
धम्मतळाकं मापयित्वा, सीलं दत्वा विलेपनं।
Dhammataḷākaṃ māpayitvā, sīlaṃ datvā vilepanaṃ;
धम्मदुस्सं निवासेत्वा, धम्ममालं विभज्जिय॥
Dhammadussaṃ nivāsetvā, dhammamālaṃ vibhajjiya.
४४.
44.
धम्मविमलमादासं, ठपयित्वा महाजने।
Dhammavimalamādāsaṃ, ṭhapayitvā mahājane;
केचि निब्बानं पत्थेन्ता, पस्सन्तु मे अलङ्करं॥
Keci nibbānaṃ patthentā, passantu me alaṅkaraṃ.
४५.
45.
सीलकञ्चुकं दत्वान, झानकवचवम्मितं।
Sīlakañcukaṃ datvāna, jhānakavacavammitaṃ;
धम्मचम्मं पारुपित्वा, दत्वा सन्नाहमुत्तमं॥
Dhammacammaṃ pārupitvā, datvā sannāhamuttamaṃ.
४६.
46.
सतिफलकं दत्वान, तिखिणञाणकुन्तिमं।
Satiphalakaṃ datvāna, tikhiṇañāṇakuntimaṃ;
धम्मखग्गवरं दत्वा, सीलसंसग्गमद्दनं॥
Dhammakhaggavaraṃ datvā, sīlasaṃsaggamaddanaṃ.
४७.
47.
तेविज्जाभूसनं दत्वान, आवेळं चतुरो फले।
Tevijjābhūsanaṃ datvāna, āveḷaṃ caturo phale;
छळभिञ्ञाभरणं दत्वा, धम्मपुप्फपिळन्धनं॥
Chaḷabhiññābharaṇaṃ datvā, dhammapupphapiḷandhanaṃ.
४८.
48.
सद्धम्मपण्डरच्छत्तं, दत्वा पापनिवारणं।
Saddhammapaṇḍaracchattaṃ, datvā pāpanivāraṇaṃ;
मापयित्वाभयं पुप्फं, निब्बुतो सो ससावको॥
Māpayitvābhayaṃ pupphaṃ, nibbuto so sasāvako.
४९.
49.
एसो हि सम्मासम्बुद्धो, अप्पमेय्यो दुरासदो।
Eso hi sammāsambuddho, appameyyo durāsado;
एसो हि धम्मरतनो, स्वाक्खातो एहिपस्सिको॥
Eso hi dhammaratano, svākkhāto ehipassiko.
५०.
50.
एसो हि सङ्घरतनो, सुप्पटिपन्नो अनुत्तरो।
Eso hi saṅgharatano, suppaṭipanno anuttaro;
सब्बं तमन्तरहितं, ननु रित्ता सब्बसङ्खारा॥
Sabbaṃ tamantarahitaṃ, nanu rittā sabbasaṅkhārā.
५१.
51.
महाकस्सपो जिनो सत्था, सेतब्यारामम्हि निब्बुतो।
Mahākassapo jino satthā, setabyārāmamhi nibbuto;
तत्थेवस्स जिनथूपो, योजनुब्बेधमुग्गतोति॥
Tatthevassa jinathūpo, yojanubbedhamuggatoti.
कस्सपस्स भगवतो वंसो चतुवीसतिमो।
Kassapassa bhagavato vaṃso catuvīsatimo.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / बुद्धवंस-अट्ठकथा • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā / २६. कस्सपबुद्धवंसवण्णना • 26. Kassapabuddhavaṃsavaṇṇanā