Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / કઙ્ખાવિતરણી-અભિનવ-ટીકા • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
નિસ્સગ્ગિયકણ્ડં
Nissaggiyakaṇḍaṃ
૧. ચીવરવગ્ગો
1. Cīvaravaggo
૧. કથિનસિક્ખાપદવણ્ણના
1. Kathinasikkhāpadavaṇṇanā
નિટ્ઠિતચીવરસ્મિન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૬૨-૪૬૩) નિટ્ઠિતઞ્ચ તં ચીવરઞ્ચાતિ નિટ્ઠિતચીવરં, નિટ્ઠિતે આનિસંસમૂલકે ચીવરે, પચ્ચાસાચીવરે ચાતિ અત્થો. યસ્મા પન તં ચીવરં કરણેનપિ નિટ્ઠિતં હોતિ નાસનાદીહિપિ, તસ્મા ‘‘સૂચિકમ્મપરિયોસાનેન વા’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ યં કિઞ્ચિ સૂચિયા કત્તબ્બં પાસકપટ્ટગણ્ઠિકપટ્ટપરિયોસાનકમ્મં, તં સૂચિકમ્મપરિયોસાનં નામ, તેન. નટ્ઠન્તિ ચોરાદીહિ હટં. એતમ્પિ હિ કરણપલિબોધસ્સ નિટ્ઠિતત્તા ‘‘નિટ્ઠિત’’ન્તિ વુચ્ચતિ. વિનટ્ઠન્તિ ઉપચિકાદીહિ ખાદિતં. દડ્ઢન્તિ અગ્ગિના દડ્ઢં. ચીવરાસા વા ઉપચ્છિન્નાતિ ‘‘અસુકસ્મિં નામ કુલે ચીવરં લભિસ્સામી’’તિ યા ચીવરાસા ઉપ્પન્ના હોતિ, સા ઉપચ્છિન્ના. એતેસમ્પિ કરણપલિબોધસ્સેવ નિટ્ઠિતત્તા નિટ્ઠિતભાવો વેદિતબ્બો. તેનાહ ‘‘ઇમેસુ વા’’તિઆદિ. એતેન ચીવરપલિબોધાભાવો વુત્તો. તેનાહ ‘‘ચીવરસ્સ કરણપલિબોધે ઉપચ્છિન્નેતિ અત્થો’’તિ. કથમેતં વિઞ્ઞાયતીતિ આહ ‘‘અત્થતકથિનસ્સ હી’’તિઆદિ. પઞ્ચાનિસંસે અઞ્ઞત્થ ગન્તું અદત્વા સઙ્ગણ્હનટ્ઠેન કથિનં, થિરન્તિ અત્થો, અત્થતં કથિનં યેન સો અત્થતકથિનો, તસ્સ અત્થતકથિનસ્સ. હીતિ કારણત્થે નિપાતો. તાવ કથિનાનિસંસં લભતીતિ એત્થ યો અત્થતકથિનો ભિક્ખૂતિ અજ્ઝાહરિતબ્બં, તાવ સો અત્થતકથિનો ભિક્ખૂતિ વેદિતબ્બો, અનામન્તચારાદિકં કથિનાનિસંસં લભતીતિ અત્થો. ‘‘અત્થતકથિનસ્સ ભિક્ખુનો’’તિ ઇદં વા ‘‘અત્થતકથિનો ભિક્ખૂ’’તિ વિભત્તિવિપરિણામં કત્વા યોજેતબ્બં. ઇદં વુત્તં હોતિ – ચીવરપલિબોધો આવાસપલિબોધોતિ દ્વે પલિબોધા. તેસુ એકપલિબોધેપિ સતિ યસ્મા અનામન્તચારાદિકં આનિસંસં લભતિ, નાસતિ. કસ્મા? ‘‘નિટ્ઠિતચીવરસ્મિ’’ન્તિ એતસ્સ ચીવરસ્સ કરણપલિબોધે ઉપચ્છિન્નેતિ અયમત્થો વિઞ્ઞાયતીતિ. સઙ્ઘસ્સાતિ સઙ્ઘેન. કત્તરિ ચેતં સામિવચનં. ઉબ્ભતેતિ અટ્ઠન્નં માતિકાનમઞ્ઞતરેન, અન્તરુબ્ભારેન વા ઉદ્ધટે.
Niṭṭhitacīvarasminti (pārā. aṭṭha. 2.462-463) niṭṭhitañca taṃ cīvarañcāti niṭṭhitacīvaraṃ, niṭṭhite ānisaṃsamūlake cīvare, paccāsācīvare cāti attho. Yasmā pana taṃ cīvaraṃ karaṇenapi niṭṭhitaṃ hoti nāsanādīhipi, tasmā ‘‘sūcikammapariyosānena vā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yaṃ kiñci sūciyā kattabbaṃ pāsakapaṭṭagaṇṭhikapaṭṭapariyosānakammaṃ, taṃ sūcikammapariyosānaṃ nāma, tena. Naṭṭhanti corādīhi haṭaṃ. Etampi hi karaṇapalibodhassa niṭṭhitattā ‘‘niṭṭhita’’nti vuccati. Vinaṭṭhanti upacikādīhi khāditaṃ. Daḍḍhanti agginā daḍḍhaṃ. Cīvarāsā vā upacchinnāti ‘‘asukasmiṃ nāma kule cīvaraṃ labhissāmī’’ti yā cīvarāsā uppannā hoti, sā upacchinnā. Etesampi karaṇapalibodhasseva niṭṭhitattā niṭṭhitabhāvo veditabbo. Tenāha ‘‘imesu vā’’tiādi. Etena cīvarapalibodhābhāvo vutto. Tenāha ‘‘cīvarassa karaṇapalibodhe upacchinneti attho’’ti. Kathametaṃ viññāyatīti āha ‘‘atthatakathinassa hī’’tiādi. Pañcānisaṃse aññattha gantuṃ adatvā saṅgaṇhanaṭṭhena kathinaṃ, thiranti attho, atthataṃ kathinaṃ yena so atthatakathino, tassa atthatakathinassa. Hīti kāraṇatthe nipāto. Tāva kathinānisaṃsaṃ labhatīti ettha yo atthatakathino bhikkhūti ajjhāharitabbaṃ, tāva so atthatakathino bhikkhūti veditabbo, anāmantacārādikaṃ kathinānisaṃsaṃ labhatīti attho. ‘‘Atthatakathinassa bhikkhuno’’ti idaṃ vā ‘‘atthatakathino bhikkhū’’ti vibhattivipariṇāmaṃ katvā yojetabbaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – cīvarapalibodho āvāsapalibodhoti dve palibodhā. Tesu ekapalibodhepi sati yasmā anāmantacārādikaṃ ānisaṃsaṃ labhati, nāsati. Kasmā? ‘‘Niṭṭhitacīvarasmi’’nti etassa cīvarassa karaṇapalibodhe upacchinneti ayamattho viññāyatīti. Saṅghassāti saṅghena. Kattari cetaṃ sāmivacanaṃ. Ubbhateti aṭṭhannaṃ mātikānamaññatarena, antarubbhārena vā uddhaṭe.
તત્રાતિ તસ્મિં કથિને. ઉબ્ભારો ઉદ્ધરણં. પુરિમવસ્સંવુટ્ઠે તિંસમત્તે પાવેય્યકે ભિક્ખૂ ઉદ્દિસ્સ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, વસ્સંવુટ્ઠાનં ભિક્ખૂનં કથિનં અત્થરિતુ’’ન્તિ કથિનક્ખન્ધકે (મહાવ॰ ૩૦૬) ભગવતા કથિનસ્સ અનુઞ્ઞાતત્તા ‘‘અયઞ્હિ કથિનત્થારો નામ…પે॰… અનુઞ્ઞાતો’’તિ વુત્તં. તત્થ પુરિમવસ્સંવુટ્ઠાનન્તિ વસ્સચ્છેદં અકત્વા પુરિમવસ્સંવુટ્ઠાનન્તિ અત્થો. એતેન વુટ્ઠવસ્સવસેન તાવ પુરિમિકાય વસ્સં ઉપગતાયેવ કથિનત્થારં લભન્તિ, ન પચ્છિમિકાય ઉપગતાતિ દસ્સેતિ. વુટ્ઠવસ્સવસેન તાવ એવં હોતુ, ગણનવસેન તં કિત્તકા લભન્તીતિ આહ ‘‘સો’’તિઆદિ. સોતિ કથિનત્થારો. સબ્બન્તિમેન પરિચ્છેદેનાતિ ગણનવસેન પચ્છિમકોટિયા. પઞ્ચન્નં જનાનં વટ્ટતીતિ પચ્છિમકોટિયા ચત્તારો કથિનદુસ્સસ્સ દાયકા, એકો પટિગ્ગાહકોતિ પઞ્ચન્નં જનાનં વટ્ટતિ. કેચિ પન ‘‘પઞ્ચવગ્ગકરણીયત્તા ‘પઞ્ચન્નં જનાનં વટ્ટતી’તિ વુત્ત’’ન્તિ વદન્તિ, તં તેસં મતિમત્તં ‘‘તત્ર, ભિક્ખવે, ય્વાયં ચતુવગ્ગો ભિક્ખુસઙ્ઘો ઠપેત્વા તીણિ કમ્માનિ ઉપસમ્પદં પવારણં અબ્ભાન’’ન્તિ ચમ્પેય્યક્ખન્ધકે (મહાવ॰ ૩૮૮) વુત્તત્તા. તસ્માતિ યસ્મા વુટ્ઠવસ્સવસેન પુરિમવસ્સંવુટ્ઠાનં અનઞ્ઞાતો, યસ્મા ચ સબ્બન્તિમેન પરિચ્છેદેન પઞ્ચન્નં જનાનં વટ્ટતિ, તસ્મા. યત્થાતિ યસ્મિં વિહારે. આનિસંસેતિ અનામન્તચારાદિકે કથિનાનિસંસે. અથ પન ચત્તારો ભિક્ખૂ વસ્સં ઉપગતા, એકો પરિપુણ્ણવસ્સો સામણેરો સચે પચ્છિમિકાય ઉપસમ્પજ્જતિ, ગણપૂરકો ચેવ હોતિ, આનિસંસઞ્ચ લભતિ. તયો ભિક્ખૂ, દ્વે સામણેરા, દ્વે ભિક્ખૂ, તયો સામણેરા, એકો ભિક્ખુ, ચત્તારો સામણેરાતિ એત્થાપિ એસેવ નયો.
Tatrāti tasmiṃ kathine. Ubbhāro uddharaṇaṃ. Purimavassaṃvuṭṭhe tiṃsamatte pāveyyake bhikkhū uddissa ‘‘anujānāmi, bhikkhave, vassaṃvuṭṭhānaṃ bhikkhūnaṃ kathinaṃ attharitu’’nti kathinakkhandhake (mahāva. 306) bhagavatā kathinassa anuññātattā ‘‘ayañhi kathinatthāro nāma…pe… anuññāto’’ti vuttaṃ. Tattha purimavassaṃvuṭṭhānanti vassacchedaṃ akatvā purimavassaṃvuṭṭhānanti attho. Etena vuṭṭhavassavasena tāva purimikāya vassaṃ upagatāyeva kathinatthāraṃ labhanti, na pacchimikāya upagatāti dasseti. Vuṭṭhavassavasena tāva evaṃ hotu, gaṇanavasena taṃ kittakā labhantīti āha ‘‘so’’tiādi. Soti kathinatthāro. Sabbantimena paricchedenāti gaṇanavasena pacchimakoṭiyā. Pañcannaṃ janānaṃ vaṭṭatīti pacchimakoṭiyā cattāro kathinadussassa dāyakā, eko paṭiggāhakoti pañcannaṃ janānaṃ vaṭṭati. Keci pana ‘‘pañcavaggakaraṇīyattā ‘pañcannaṃ janānaṃ vaṭṭatī’ti vutta’’nti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ ‘‘tatra, bhikkhave, yvāyaṃ catuvaggo bhikkhusaṅgho ṭhapetvā tīṇi kammāni upasampadaṃ pavāraṇaṃ abbhāna’’nti campeyyakkhandhake (mahāva. 388) vuttattā. Tasmāti yasmā vuṭṭhavassavasena purimavassaṃvuṭṭhānaṃ anaññāto, yasmā ca sabbantimena paricchedena pañcannaṃ janānaṃ vaṭṭati, tasmā. Yatthāti yasmiṃ vihāre. Ānisaṃseti anāmantacārādike kathinānisaṃse. Atha pana cattāro bhikkhū vassaṃ upagatā, eko paripuṇṇavasso sāmaṇero sace pacchimikāya upasampajjati, gaṇapūrako ceva hoti, ānisaṃsañca labhati. Tayo bhikkhū, dve sāmaṇerā, dve bhikkhū, tayo sāmaṇerā, eko bhikkhu, cattāro sāmaṇerāti etthāpi eseva nayo.
ખન્ધકે વુત્તાય ઞત્તિદુતિયકમ્મવાચાયાતિ –
Khandhake vuttāya ñattidutiyakammavācāyāti –
‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો, ઇદં સઙ્ઘસ્સ કથિનદુસ્સં ઉપ્પન્નં. યદિ સઙ્ઘસ્સ પત્તકલ્લં, સઙ્ઘો ઇમં કથિનદુસ્સં ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો દદેય્ય કથિનં અત્થરિતું, એસા ઞત્તિ. સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો, ઇદં સઙ્ઘસ્સ કથિનદુસ્સં ઉપ્પન્નં, સઙ્ઘો ઇમં કથિનદુસ્સં ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો દેતિ કથિનં અત્થરિતું. યસ્સાયસ્મતો ખમતિ ઇમસ્સ કથિનદુસ્સસ્સ ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો દાનં કથિનં અત્થરિતું, સો તુણ્હસ્સ. યસ્સ નક્ખમતિ, સો ભાસેય્ય. દિન્નં ઇદં સઙ્ઘેન કથિનદુસ્સં ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો કથિનં અત્થરિતું, ખમતિ સઙ્ઘસ્સ, તસ્મા તુણ્હી, એવમેતં ધારયામી’’તિ (મહાવ॰ ૩૦૭) –
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, idaṃ saṅghassa kathinadussaṃ uppannaṃ. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho imaṃ kathinadussaṃ itthannāmassa bhikkhuno dadeyya kathinaṃ attharituṃ, esā ñatti. Suṇātu me, bhante, saṅgho, idaṃ saṅghassa kathinadussaṃ uppannaṃ, saṅgho imaṃ kathinadussaṃ itthannāmassa bhikkhuno deti kathinaṃ attharituṃ. Yassāyasmato khamati imassa kathinadussassa itthannāmassa bhikkhuno dānaṃ kathinaṃ attharituṃ, so tuṇhassa. Yassa nakkhamati, so bhāseyya. Dinnaṃ idaṃ saṅghena kathinadussaṃ itthannāmassa bhikkhuno kathinaṃ attharituṃ, khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti (mahāva. 307) –
એવં કથિનક્ખન્ધકે વુત્તાય ઞત્તિદુતિયકમ્મવાચાય. કથિનત્થારારહસ્સાતિ કથિનં અત્થરિતું ભબ્બસ્સ. સો ચ ખો પુબ્બકરણજાનનાદીહિ અટ્ઠહિ અઙ્ગેહિ સમન્નાગતોતિ વેદિતબ્બો. વુત્તઞ્હેતં વિનયવિનિચ્છયે ‘‘અટ્ઠધમ્મકોવિદો ભિક્ખુ, કથિનત્થારમરહતી’’તિ. પરિવારેપિ (પરિ॰ ૪૦૯) વુત્તં –
Evaṃ kathinakkhandhake vuttāya ñattidutiyakammavācāya. Kathinatthārārahassāti kathinaṃ attharituṃ bhabbassa. So ca kho pubbakaraṇajānanādīhi aṭṭhahi aṅgehi samannāgatoti veditabbo. Vuttañhetaṃ vinayavinicchaye ‘‘aṭṭhadhammakovido bhikkhu, kathinatthāramarahatī’’ti. Parivārepi (pari. 409) vuttaṃ –
‘‘અટ્ઠહઙ્ગેહિ સમન્નાગતો પુગ્ગલો ભબ્બો કથિનં અત્થરિતું. કતમેહિ અટ્ઠહઙ્ગેહિ સમન્નાગતો પુગ્ગલો ભબ્બો કથિનં અત્થરિતું? પુબ્બકરણં જાનાતિ, પચ્ચુદ્ધારં જાનાતિ, અધિટ્ઠાનં જાનાતિ, અત્થારં જાનાતિ, માતિકં જાનાતિ, પલિબોધં જાનાતિ, ઉદ્ધારં જાનાતિ, આનિસંસં જાનાતિ, ઇમેહિ અટ્ઠહઙ્ગેહિ સમન્નાગતો પુગ્ગલો ભબ્બો કથિનં અત્થરિતુ’’ન્તિ.
‘‘Aṭṭhahaṅgehi samannāgato puggalo bhabbo kathinaṃ attharituṃ. Katamehi aṭṭhahaṅgehi samannāgato puggalo bhabbo kathinaṃ attharituṃ? Pubbakaraṇaṃ jānāti, paccuddhāraṃ jānāti, adhiṭṭhānaṃ jānāti, atthāraṃ jānāti, mātikaṃ jānāti, palibodhaṃ jānāti, uddhāraṃ jānāti, ānisaṃsaṃ jānāti, imehi aṭṭhahaṅgehi samannāgato puggalo bhabbo kathinaṃ attharitu’’nti.
એત્થ ચ પુબ્બકરણં નામ ધોવનવિચારણચ્છેદનબન્ધનસિબ્બનરજનકપ્પકરણં. પચ્ચુદ્ધારો નામ પુરાણસઙ્ઘાટિઆદીનં પચ્ચુદ્ધરણં. અધિટ્ઠાનં નામ કથિનચીવરાધિટ્ઠાનં. અત્થારો નામ કથિનત્થારો. માતિકા નામ અટ્ઠ માતિકા. પલિબોધો નામ આવાસપલિબોધો ચીવરપલિબોધોતિ દ્વે પલિબોધા. ઉદ્ધારો નામ પક્કમનન્તિકાદયો. આનિસંસો નામ પઞ્ચાનિસંસા.
Ettha ca pubbakaraṇaṃ nāma dhovanavicāraṇacchedanabandhanasibbanarajanakappakaraṇaṃ. Paccuddhāro nāma purāṇasaṅghāṭiādīnaṃ paccuddharaṇaṃ. Adhiṭṭhānaṃ nāma kathinacīvarādhiṭṭhānaṃ. Atthāro nāma kathinatthāro. Mātikā nāma aṭṭha mātikā. Palibodho nāma āvāsapalibodho cīvarapalibodhoti dve palibodhā. Uddhāro nāma pakkamanantikādayo. Ānisaṃso nāma pañcānisaṃsā.
યં પન સમન્તપાસાદિકાયં (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૦૬) વુત્તં ‘‘કથિનં પન કેન અત્થરિતબ્બં? યસ્સ સઙ્ઘો કથિનચીવરં દેતિ, સઙ્ઘેન પન કસ્સ દાતબ્બં? યો જિણ્ણચીવરો હોતિ, સચે બહૂ જિણ્ણચીવરા હોન્તિ, વુડ્ઢસ્સ દાતબ્બં. વુડ્ઢેસુપિ યો મહાપરિસો તદહેવ ચીવરં કત્વા અત્થરિતું સક્કોતિ, તસ્સ દાતબ્બં. સચે વુડ્ઢો ન સક્કોતિ, નવકતરો સક્કોતિ, તસ્સ દાતબ્બં. અપિચ સઙ્ઘેન મહાથેરસ્સ સઙ્ગહં કાતું વટ્ટતિ, તસ્મા ‘તુમ્હે, ભન્તે, ગણ્હથ, મયં કત્વા દસ્સામા’તિ વત્તબ્બ’’ન્તિ, તમ્પિ કથિનત્થારારહંયેવ ગહેત્વાવ દાતબ્બં. દેન્તેન પન તીસુ ચીવરેસુ યં યં જિણ્ણં હોતિ, તં તદત્થાય દાતબ્બં. પકતિયા દુપટ્ટચીવરસ્સ દુપટ્ટત્થાયેવ દાતબ્બં. સચેપિસ્સ એકપટ્ટચીવરં ઘનં હોતિ, કથિનસાટકો ચ પેલવો, સારુપ્પત્થાય દુપટ્ટપ્પહોનકમેવ દાતબ્બં. ‘‘અહં અલભન્તો એકપટ્ટં પારુપામી’’તિ વદન્તસ્સાપિ દુપટ્ટં દાતું વટ્ટતિ. યો પન લોભપકતિકો હોતિ, તસ્સ ન દાતબ્બં. તેનાપિ કથિનં અત્થરિત્વા પચ્છા સિબ્બેત્વા ‘‘દ્વે ચીવરાનિ કરિસ્સામી’’તિ ન ગહેતબ્બં.
Yaṃ pana samantapāsādikāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 306) vuttaṃ ‘‘kathinaṃ pana kena attharitabbaṃ? Yassa saṅgho kathinacīvaraṃ deti, saṅghena pana kassa dātabbaṃ? Yo jiṇṇacīvaro hoti, sace bahū jiṇṇacīvarā honti, vuḍḍhassa dātabbaṃ. Vuḍḍhesupi yo mahāpariso tadaheva cīvaraṃ katvā attharituṃ sakkoti, tassa dātabbaṃ. Sace vuḍḍho na sakkoti, navakataro sakkoti, tassa dātabbaṃ. Apica saṅghena mahātherassa saṅgahaṃ kātuṃ vaṭṭati, tasmā ‘tumhe, bhante, gaṇhatha, mayaṃ katvā dassāmā’ti vattabba’’nti, tampi kathinatthārārahaṃyeva gahetvāva dātabbaṃ. Dentena pana tīsu cīvaresu yaṃ yaṃ jiṇṇaṃ hoti, taṃ tadatthāya dātabbaṃ. Pakatiyā dupaṭṭacīvarassa dupaṭṭatthāyeva dātabbaṃ. Sacepissa ekapaṭṭacīvaraṃ ghanaṃ hoti, kathinasāṭako ca pelavo, sāruppatthāya dupaṭṭappahonakameva dātabbaṃ. ‘‘Ahaṃ alabhanto ekapaṭṭaṃ pārupāmī’’ti vadantassāpi dupaṭṭaṃ dātuṃ vaṭṭati. Yo pana lobhapakatiko hoti, tassa na dātabbaṃ. Tenāpi kathinaṃ attharitvā pacchā sibbetvā ‘‘dve cīvarāni karissāmī’’ti na gahetabbaṃ.
તેનાતિ કથિનત્થારકેન ભિક્ખુના. તદહેવાતિ તસ્મિંયેવ દિવસે. પઞ્ચ વા અતિરેકાનિ વા ખણ્ડાનિ છિન્દિત્વાતિ યથા પઞ્ચખણ્ડિકાદીનં સઙ્ઘાટિઆદીનં તિણ્ણં ચીવરાનં અઞ્ઞતરપ્પહોનકાનિ મહામણ્ડલઅડ્ઢમણ્ડલાદિવસેન પઞ્ચ ખણ્ડાનિ વા અતિરેકાનિ વા સત્તાદિખણ્ડાનિ હોન્તિ, એવં છિન્દિત્વા. તસ્મિઞ્ચ કથિનચીવરે કરિયમાને ‘‘અહં થેરો’’તિ વા ‘‘બહુસ્સુતો’’તિ વા એકેનાપિ અકાતું ન લબ્ભતિ. અનાદરિયેન અકરોન્તસ્સ દુક્કટં. તસ્મા સબ્બેહેવ સન્નિપતિત્વા ધોવનછેદનસિબ્બનરજનાનિ નિટ્ઠાપેતબ્બાનિ. તેનાહ ‘‘સેસભિક્ખૂહિપિ તસ્સ સહાયેહિ ભવિતબ્બ’’ન્તિ. કતચીવરમેવાતિ નિટ્ઠિતપરિકમ્મમેવ કથિનદુસ્સં. સબ્બન્તિમેન પરિચ્છેદેન અન્તરવાસકોપિ છિન્દિત્વાવ કાતબ્બો અઞ્ઞથા અત્થારવિપત્તિતો. યથાહ –
Tenāti kathinatthārakena bhikkhunā. Tadahevāti tasmiṃyeva divase. Pañca vā atirekāni vākhaṇḍāni chinditvāti yathā pañcakhaṇḍikādīnaṃ saṅghāṭiādīnaṃ tiṇṇaṃ cīvarānaṃ aññatarappahonakāni mahāmaṇḍalaaḍḍhamaṇḍalādivasena pañca khaṇḍāni vā atirekāni vā sattādikhaṇḍāni honti, evaṃ chinditvā. Tasmiñca kathinacīvare kariyamāne ‘‘ahaṃ thero’’ti vā ‘‘bahussuto’’ti vā ekenāpi akātuṃ na labbhati. Anādariyena akarontassa dukkaṭaṃ. Tasmā sabbeheva sannipatitvā dhovanachedanasibbanarajanāni niṭṭhāpetabbāni. Tenāha ‘‘sesabhikkhūhipi tassa sahāyehi bhavitabba’’nti. Katacīvaramevāti niṭṭhitaparikammameva kathinadussaṃ. Sabbantimena paricchedena antaravāsakopi chinditvāva kātabbo aññathā atthāravipattito. Yathāha –
‘‘કથઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, અનત્થતં હોતિ કથિનં? ન ઉલ્લિખિતમત્તેન અત્થતં હોતિ કથિનં…પે॰… ન અઞ્ઞત્ર પઞ્ચકેન વા અતિરેકપઞ્ચકેન વા તદહેવ સઞ્છિન્નેના’’તિ (મહાવ॰ ૩૦૮).
‘‘Kathañca pana, bhikkhave, anatthataṃ hoti kathinaṃ? Na ullikhitamattena atthataṃ hoti kathinaṃ…pe… na aññatra pañcakena vā atirekapañcakena vā tadaheva sañchinnenā’’ti (mahāva. 308).
તેનેવાહ ‘‘અચ્છિન્નાસિબ્બિતં પન ન વટ્ટતી’’તિ. તેન ભિક્ખુનાતિ અત્થારકેન ભિક્ખુના. અત્થરિતબ્બન્તિ અત્થરણં કાતબ્બં. તઞ્ચ ખો તથાવચીભેદકરણમેવાતિ દટ્ઠબ્બં. યથાહ –
Tenevāha ‘‘acchinnāsibbitaṃ pana na vaṭṭatī’’ti. Tena bhikkhunāti atthārakena bhikkhunā. Attharitabbanti attharaṇaṃ kātabbaṃ. Tañca kho tathāvacībhedakaraṇamevāti daṭṭhabbaṃ. Yathāha –
‘‘સચે સઙ્ઘાટિયા કથિનં અત્થરિતુકામો હોતિ, પોરાણિકા સઙ્ઘાટિ પચ્ચુદ્ધરિતબ્બા, નવા સઙ્ઘાટિ અધિટ્ઠાતબ્બા, ‘ઇમાય સઙ્ઘાટિયા કથિનં અત્થરામી’તિ વાચા ભિન્દિતબ્બા’’તિ (પરિ॰ ૪૧૩) –
‘‘Sace saṅghāṭiyā kathinaṃ attharitukāmo hoti, porāṇikā saṅghāṭi paccuddharitabbā, navā saṅghāṭi adhiṭṭhātabbā, ‘imāya saṅghāṭiyā kathinaṃ attharāmī’ti vācā bhinditabbā’’ti (pari. 413) –
વિત્થારો. ‘‘ભન્તે, આવુસો’’તિ ચ ‘‘અનુમોદથ, અનુમોદાહી’’તિ ચ વચનભેદં સન્ધાય ‘‘થેરાનઞ્ચા’’તિઆદિ વુત્તં.
Vitthāro. ‘‘Bhante, āvuso’’ti ca ‘‘anumodatha, anumodāhī’’ti ca vacanabhedaṃ sandhāya ‘‘therānañcā’’tiādi vuttaṃ.
એવં અત્થારકેન પટિપજ્જિતબ્બવિધિં દસ્સેત્વા ઇદાનિ અનુમોદકેહિ પટિપજ્જિતબ્બવિધિં દસ્સેતું ‘‘તેહિપી’’તિઆદિ વુત્તં. ‘‘અનુમોદામા’’તિ અત્તનાવ અત્તનિ ગારવવસેન વુત્તં. કિઞ્ચાપિ એવં વુત્તં, તથાપિ એકકેન ‘‘અનુમોદામા’’તિ વત્તું ન વટ્ટતિ, ‘‘અનુમોદામિ’’ચ્ચેવ વત્તબ્બન્તિ વદન્તિ, વીમંસિત્વા ગહેતબ્બં. ઇદાનિ કથિનાનિસંસે દસ્સેતું ભૂમિં વિચારયન્તો ‘‘પુરિમવસ્સંવુટ્ઠેસુપી’’તિઆદિમાહ. તત્થ તેસંયેવાતિ અત્થારકઅનુમોદકાનંયેવ. વુત્તઞ્હેતં પરિવારે ‘‘દ્વિન્નં પુગ્ગલાનં અત્થતં હોતિ કથિનં અત્થારકસ્સ ચ અનુમોદકસ્સ ચા’’તિ (પરિ॰ ૪૦૩). તેતિ અત્થારકઅનુમોદકા. તતો પટ્ઠાયાતિ અત્થારાનુમોદનતો પટ્ઠાય. યાવ કથિનસ્સુબ્ભારાતિ ન કેવલં ચીવરમાસેયેવ, અથ ખો અટ્ઠન્નં માતિકાનં અઞ્ઞતરેન વા અન્તરુબ્ભારેન વા યાવ કથિનસ્સુબ્ભારા પઞ્ચાનિસંસે લભન્તિ, ઉદ્ધટે પન ન લભન્તીતિ અત્થો.
Evaṃ atthārakena paṭipajjitabbavidhiṃ dassetvā idāni anumodakehi paṭipajjitabbavidhiṃ dassetuṃ ‘‘tehipī’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Anumodāmā’’ti attanāva attani gāravavasena vuttaṃ. Kiñcāpi evaṃ vuttaṃ, tathāpi ekakena ‘‘anumodāmā’’ti vattuṃ na vaṭṭati, ‘‘anumodāmi’’cceva vattabbanti vadanti, vīmaṃsitvā gahetabbaṃ. Idāni kathinānisaṃse dassetuṃ bhūmiṃ vicārayanto ‘‘purimavassaṃvuṭṭhesupī’’tiādimāha. Tattha tesaṃyevāti atthārakaanumodakānaṃyeva. Vuttañhetaṃ parivāre ‘‘dvinnaṃ puggalānaṃ atthataṃ hoti kathinaṃ atthārakassa ca anumodakassa cā’’ti (pari. 403). Teti atthārakaanumodakā. Tato paṭṭhāyāti atthārānumodanato paṭṭhāya. Yāva kathinassubbhārāti na kevalaṃ cīvaramāseyeva, atha kho aṭṭhannaṃ mātikānaṃ aññatarena vā antarubbhārena vā yāva kathinassubbhārā pañcānisaṃse labhanti, uddhaṭe pana na labhantīti attho.
ઇદાનિ તે પઞ્ચાનિસંસે સરૂપતો દસ્સેતું ‘‘અનામન્તચારો’’તિઆદિમાહ. તત્થ અનામન્તચારો નામ પઞ્ચન્નં ભોજનાનં અઞ્ઞતરેન નિમન્તિતસ્સ સન્તં ભિક્ખું અનાપુચ્છા કુલેસુ ચારિત્તાપજ્જનં. અસમાદાનચારો નામ નામેનાધિટ્ઠિતસ્સ ચીવરસ્સ અસમાદાનચરણં, નામેનાધિટ્ઠિતાનં તિણ્ણં ચીવરાનમઞ્ઞતરં ચીવરં યત્થ કત્થચિ નિક્ખિપિત્વા અઞ્ઞત્થ અરુણુટ્ઠાપનન્તિ અત્થો, ચીવરવિપ્પવાસોતિ વુત્તં હોતિ. યાવદત્થચીવરન્તિ યાવતા ચીવરેન અત્થો હોતિ, તાવતકં અનધિટ્ઠિતં અવિકપ્પિતં ચીવરધારણં, દસાહમતિક્કમિત્વા ચીવરસ્સ ઠપનન્તિ અત્થો. ગણસ્સ ભોજનં ગણભોજનં. ગણોતિ ચેત્થ ચત્તારો વા તતુત્તરિ વા ભિક્ખૂ. તેસં વિઞ્ઞત્તિતો વા નિમન્તનતો વા લદ્ધસ્સ ઓદનાદીનં પઞ્ચન્નં અઞ્ઞતરભોજનસ્સ સહ ગહણન્તિ અત્થો. યો ચ તત્થ ચીવરુપ્પાદોતિ તત્થ કથિનત્થતસીમાય મતકચીવરં વા હોતુ, સઙ્ઘં ઉદ્દિસ્સ દિન્નં વા સઙ્ઘિકેન તત્રુપ્પાદેન આભતં વા યેન કેનચિ આકારેન યં સઙ્ઘિકં ચીવરં ઉપ્પજ્જતિ, તં તેસં ભવિસ્સતીતિ અત્થો. તેનાહ ‘‘તસ્મિં આવાસે સઙ્ઘસ્સ ઉપ્પન્નચીવરઞ્ચા’’તિ.
Idāni te pañcānisaṃse sarūpato dassetuṃ ‘‘anāmantacāro’’tiādimāha. Tattha anāmantacāro nāma pañcannaṃ bhojanānaṃ aññatarena nimantitassa santaṃ bhikkhuṃ anāpucchā kulesu cārittāpajjanaṃ. Asamādānacāro nāma nāmenādhiṭṭhitassa cīvarassa asamādānacaraṇaṃ, nāmenādhiṭṭhitānaṃ tiṇṇaṃ cīvarānamaññataraṃ cīvaraṃ yattha katthaci nikkhipitvā aññattha aruṇuṭṭhāpananti attho, cīvaravippavāsoti vuttaṃ hoti. Yāvadatthacīvaranti yāvatā cīvarena attho hoti, tāvatakaṃ anadhiṭṭhitaṃ avikappitaṃ cīvaradhāraṇaṃ, dasāhamatikkamitvā cīvarassa ṭhapananti attho. Gaṇassa bhojanaṃ gaṇabhojanaṃ. Gaṇoti cettha cattāro vā tatuttari vā bhikkhū. Tesaṃ viññattito vā nimantanato vā laddhassa odanādīnaṃ pañcannaṃ aññatarabhojanassa saha gahaṇanti attho. Yo ca tattha cīvaruppādoti tattha kathinatthatasīmāya matakacīvaraṃ vā hotu, saṅghaṃ uddissa dinnaṃ vā saṅghikena tatruppādena ābhataṃ vā yena kenaci ākārena yaṃ saṅghikaṃ cīvaraṃ uppajjati, taṃ tesaṃ bhavissatīti attho. Tenāha ‘‘tasmiṃ āvāse saṅghassa uppannacīvarañcā’’ti.
‘‘યં પન તત્થ સઙ્ઘસ્સ ઉપ્પન્નં પત્તાદિ વા અઞ્ઞં ભણ્ડં વા, તં સબ્બેસં પાપુણાતિ. યં પન તત્રુપ્પાદેન તણ્ડુલાદિના વત્થં ચેતાપિતં, અત્થતકથિનાનમેવ તાનિ વત્થાનિ પાપુણન્તિ. વત્થેહિ પન તણ્ડુલાદીસુ ચેતાપિતેસુ સબ્બેસં તાનિ પાપુણન્તી’’તિ ગણ્ઠિપદે વુત્તં, તમ્પિ ચેતાપિતકાલતો પટ્ઠાય ચીવરુપ્પાદો ન હોતીતિ સુવુત્તન્તિ દટ્ઠબ્બં. અનત્થતકથિના પન ઇમેસુ પઞ્ચસુ આનિસંસેસુ ચીવરમાસે અસમાદાનચારં ઠપેત્વા સેસાનિસંસે લભન્તિ. યદિ અસમાદાનચારોપિ લબ્ભેય્ય, પાવેય્યકા ભિક્ખૂ વસ્સંવુટ્ઠા ઓકપુણ્ણેહિ ચીવરેહિ ન ભગવન્તં ઉપસઙ્કમેય્યું. યસ્મા તં ન લબ્ભતિ, તસ્મા ચીવરમાસેપિ ચીવરં સમાદાય એવ ભગવન્તં ઉપસઙ્કમિંસુ.
‘‘Yaṃ pana tattha saṅghassa uppannaṃ pattādi vā aññaṃ bhaṇḍaṃ vā, taṃ sabbesaṃ pāpuṇāti. Yaṃ pana tatruppādena taṇḍulādinā vatthaṃ cetāpitaṃ, atthatakathinānameva tāni vatthāni pāpuṇanti. Vatthehi pana taṇḍulādīsu cetāpitesu sabbesaṃ tāni pāpuṇantī’’ti gaṇṭhipade vuttaṃ, tampi cetāpitakālato paṭṭhāya cīvaruppādo na hotīti suvuttanti daṭṭhabbaṃ. Anatthatakathinā pana imesu pañcasu ānisaṃsesu cīvaramāse asamādānacāraṃ ṭhapetvā sesānisaṃse labhanti. Yadi asamādānacāropi labbheyya, pāveyyakā bhikkhū vassaṃvuṭṭhā okapuṇṇehi cīvarehi na bhagavantaṃ upasaṅkameyyuṃ. Yasmā taṃ na labbhati, tasmā cīvaramāsepi cīvaraṃ samādāya eva bhagavantaṃ upasaṅkamiṃsu.
એવં કથિનત્થારં દસ્સેત્વા ઇદાનિ ઉબ્ભારં દસ્સેન્તો ‘‘તં પનેતં કથિન’’ન્તિઆદિમાહ. તત્થ માતિકાતિ માતરો, જનેત્તિયોતિ અત્થો. કથિનુબ્ભારઞ્હિ એતા અટ્ઠ જનેન્તિ. તાસુ પક્કમનં અન્તો એતિસ્સાતિ પક્કમનન્તિકા. એવં સેસાપિ વેદિતબ્બા. તત્થ યો ભિક્ખુ અત્થતકથિનો કથિનચીવરં આદાય તસ્મિં આવાસે નિરપેક્ખો ‘‘ન પચ્ચેસ્સ’’ન્તિ પક્કમતિ, તસ્સેવં પક્કમતો કથિનુદ્ધારો અતિક્કન્તમત્તાય સીમાય હોતીતિ પક્કમનન્તિકો કથિનુદ્ધારોતિ વેદિતબ્બો.
Evaṃ kathinatthāraṃ dassetvā idāni ubbhāraṃ dassento ‘‘taṃ panetaṃ kathina’’ntiādimāha. Tattha mātikāti mātaro, janettiyoti attho. Kathinubbhārañhi etā aṭṭha janenti. Tāsu pakkamanaṃ anto etissāti pakkamanantikā. Evaṃ sesāpi veditabbā. Tattha yo bhikkhu atthatakathino kathinacīvaraṃ ādāya tasmiṃ āvāse nirapekkho ‘‘na paccessa’’nti pakkamati, tassevaṃ pakkamato kathinuddhāro atikkantamattāya sīmāya hotīti pakkamanantiko kathinuddhāroti veditabbo.
યો પન આનિસંસચીવરં આદાય પક્કમતિ, તસ્સ બહિસીમાગતસ્સ એવં હોતિ ‘‘ઇધેવિમં કરિસ્સામિ, ન પુન તં વિહારં ગચ્છિસ્સામી’’તિ તસ્મિં આવાસે નિરપેક્ખો હુત્વા તં ચીવરં કારેતિ, તસ્સ ભિક્ખુનો નિટ્ઠાનન્તિકો કથિનુદ્ધારો.
Yo pana ānisaṃsacīvaraṃ ādāya pakkamati, tassa bahisīmāgatassa evaṃ hoti ‘‘idhevimaṃ karissāmi, na puna taṃ vihāraṃ gacchissāmī’’ti tasmiṃ āvāse nirapekkho hutvā taṃ cīvaraṃ kāreti, tassa bhikkhuno niṭṭhānantiko kathinuddhāro.
યદિ પન આનિસંસમૂલચીવરં આદાય બહિસીમાગતો ‘‘નેવિમં ચીવરં કરિસ્સામિ, ન ચ તં આવાસં ગચ્છિસ્સામી’’તિ સન્નિટ્ઠાનં કરોતિ, તદા સન્નિટ્ઠાનન્તિકો કથિનુદ્ધારો.
Yadi pana ānisaṃsamūlacīvaraṃ ādāya bahisīmāgato ‘‘nevimaṃ cīvaraṃ karissāmi, na ca taṃ āvāsaṃ gacchissāmī’’ti sanniṭṭhānaṃ karoti, tadā sanniṭṭhānantiko kathinuddhāro.
તદેવ આનિસંસચીવરં લદ્ધા તં આદાય બહિસીમં ગન્ત્વા ‘‘ઇધેવિમં ચીવરં કરિસ્સામિ, ન ગચ્છિસ્સામી’’તિ કરોન્તસ્સ સચે તં ચીવરં નસ્સતિ વિનસ્સતિ ડય્હતિ, નાસનન્તિકો કથિનુદ્ધારો હોતિ.
Tadeva ānisaṃsacīvaraṃ laddhā taṃ ādāya bahisīmaṃ gantvā ‘‘idhevimaṃ cīvaraṃ karissāmi, na gacchissāmī’’ti karontassa sace taṃ cīvaraṃ nassati vinassati ḍayhati, nāsanantiko kathinuddhāro hoti.
સચે પન આનિસંસચીવરં લદ્ધા તસ્મિં વિહારે સાપેક્ખોવ બહિસીમાગતો ‘‘વિહારે ભિક્ખૂહિ અન્તરુબ્ભારં કત’’ન્તિ સુણાતિ, તસ્સ સવનન્તિકો કથિનુદ્ધારો હોતિ.
Sace pana ānisaṃsacīvaraṃ laddhā tasmiṃ vihāre sāpekkhova bahisīmāgato ‘‘vihāre bhikkhūhi antarubbhāraṃ kata’’nti suṇāti, tassa savanantiko kathinuddhāro hoti.
આસાય અવચ્છેદો એતિસ્સાતિ આસાવચ્છેદિકા. યો પન યેન કેનચિ ‘‘તુય્હં ચીવરં દસ્સામી’’તિ વુત્તો તસ્મિં ચીવરે આસાય વિહારે અપેક્ખં પહાય બહિસીમાગતો પુન તેન ‘‘ન સક્કોમિ દાતુ’’ન્તિ વુત્તે આસં છિન્દતિ, તસ્સ આસાવચ્છેદિકો કથિનુદ્ધારો હોતિ.
Āsāya avacchedo etissāti āsāvacchedikā. Yo pana yena kenaci ‘‘tuyhaṃ cīvaraṃ dassāmī’’ti vutto tasmiṃ cīvare āsāya vihāre apekkhaṃ pahāya bahisīmāgato puna tena ‘‘na sakkomi dātu’’nti vutte āsaṃ chindati, tassa āsāvacchediko kathinuddhāro hoti.
યો પન વસ્સંવુટ્ઠવિહારતો અઞ્ઞં વિહારં સાપેક્ખોવ ગન્ત્વા આગચ્છન્તો અન્તરામગ્ગેયેવ કથિનુદ્ધારં વીતિનામેતિ, તસ્સ સીમાતિક્કમનન્તિકો કથિનુદ્ધારો.
Yo pana vassaṃvuṭṭhavihārato aññaṃ vihāraṃ sāpekkhova gantvā āgacchanto antarāmaggeyeva kathinuddhāraṃ vītināmeti, tassa sīmātikkamanantiko kathinuddhāro.
સહ ઉબ્ભારેનાતિ સહુબ્ભારા. આનિસંસચીવરં આદાય સાપેક્ખોવ બહિ ગન્ત્વા કથિનુદ્ધારં સમ્ભુણન્તસ્સ કથિનુદ્ધારો સહુબ્ભારોતિ વેદિતબ્બો.
Saha ubbhārenāti sahubbhārā. Ānisaṃsacīvaraṃ ādāya sāpekkhova bahi gantvā kathinuddhāraṃ sambhuṇantassa kathinuddhāro sahubbhāroti veditabbo.
‘‘એતસ્મિં પન પક્કમનન્તિકે કથિનુદ્ધારે પઠમં ચીવરપલિબોધો છિજ્જતી’’તિઆદિના ચીવરપલિબોધુપચ્છેદાદિકસ્સ વિનિચ્છયસ્સ વિત્થારતો સમન્તપાસાદિકાયં (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૧૧) વુત્તત્તા ૮ ‘‘તત્થ વિત્થારવિનિચ્છયો’’તિઆદિમાહ. અત્થારુબ્ભારાનંયેવ વા વિત્થારવિનિચ્છયસ્સ તત્થાગતત્તા એવં વુત્તન્તિ દટ્ઠબ્બં. સેસપલિબોધાભાવન્તિ અવસેસસ્સ પલિબોધસ્સ અભાવં, આવાસપલિબોધાભાવન્તિ અત્થો.
‘‘Etasmiṃ pana pakkamanantike kathinuddhāre paṭhamaṃ cīvarapalibodho chijjatī’’tiādinā cīvarapalibodhupacchedādikassa vinicchayassa vitthārato samantapāsādikāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 311) vuttattā 8 ‘‘tattha vitthāravinicchayo’’tiādimāha. Atthārubbhārānaṃyeva vā vitthāravinicchayassa tatthāgatattā evaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Sesapalibodhābhāvanti avasesassa palibodhassa abhāvaṃ, āvāsapalibodhābhāvanti attho.
અસ્સાતિ કાલસ્સ. દસાહપરમન્તિ અચ્ચન્તસંયોગે ઉપયોગવચનન્તિ આહ ‘‘તં દસાહપરમં કાલ’’ન્તિ. અતિરેકન્તિ અધિકં, સો ચ અધિકભાવો અધિટ્ઠિતવિકપ્પિતચીવરતોતિ આહ ‘‘અધિટ્ઠિતવિકપ્પિતેસૂ’’તિઆદિ. ખોમન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૩૬-૬૩૮) ખોમસુત્તેહિ વાયિતં ખોમપટ્ટચીવરં. તથા સેસાનિ. કમ્બલં નામ મનુસ્સલોમવાળલોમે ઠપેત્વા સેસલોમેહિ વાયિત્વા કતવત્થં. સાણં નામ સાણવાકેહિ કતવત્થં. ભઙ્ગં નામ ખોમસુત્તાદીહિ પઞ્ચહિ મિસ્સેત્વા કતવત્થં. ‘‘પાટેક્કં વાકમયમેવા’’તિપિ વદન્તિ. તદનુલોમાનં વાતિ દુકૂલં પત્તુણ્ણં સોમારપટ્ટં ચીનપટ્ટં ઇદ્ધિજં દેવદિન્નન્તિ તેસં ખોમાદીનંયેવ અનુલોમાનં છન્નં ચીવરાનં વા, તત્થ દુકૂલં સાણસ્સ અનુલોમં વાકમયત્તા. પત્તુણ્ણદેસે પાણકેહિ સઞ્જાતવત્થં પત્તુણ્ણં. સોમારદેસે જાતં વત્થં સોમારપટ્ટં. તથા ચીનપટ્ટં. ઇમાનિ તીણિપિ કોસેય્યસ્સ અનુલોમાનિ પાણકેહિ કતસુત્તમયત્તા. ઇદ્ધિજં એહિભિક્ખૂનં પુઞ્ઞિદ્ધિયા નિબ્બત્તચીવરં. તં પન ખોમાદીનમઞ્ઞતરં હોતીતિ તેસંયેવ અનુલોમં. દેવેહિ દિન્નં ચીવરં દેવદિન્નં, તં કપ્પરુક્ખે નિબ્બત્તં જાલિનિયા દેવકઞ્ઞાય અનુરુદ્ધત્થેરસ્સ દિન્નવત્થસદિસં, તમ્પિ ખોમાદીનંયેવ અનુલોમં હોતિ તેસુ અઞ્ઞતરભાવતો.
Assāti kālassa. Dasāhaparamanti accantasaṃyoge upayogavacananti āha ‘‘taṃ dasāhaparamaṃ kāla’’nti. Atirekanti adhikaṃ, so ca adhikabhāvo adhiṭṭhitavikappitacīvaratoti āha ‘‘adhiṭṭhitavikappitesū’’tiādi. Khomanti (pārā. aṭṭha. 2.636-638) khomasuttehi vāyitaṃ khomapaṭṭacīvaraṃ. Tathā sesāni. Kambalaṃ nāma manussalomavāḷalome ṭhapetvā sesalomehi vāyitvā katavatthaṃ. Sāṇaṃ nāma sāṇavākehi katavatthaṃ. Bhaṅgaṃ nāma khomasuttādīhi pañcahi missetvā katavatthaṃ. ‘‘Pāṭekkaṃ vākamayamevā’’tipi vadanti. Tadanulomānaṃ vāti dukūlaṃ pattuṇṇaṃ somārapaṭṭaṃ cīnapaṭṭaṃ iddhijaṃ devadinnanti tesaṃ khomādīnaṃyeva anulomānaṃ channaṃ cīvarānaṃ vā, tattha dukūlaṃ sāṇassa anulomaṃ vākamayattā. Pattuṇṇadese pāṇakehi sañjātavatthaṃ pattuṇṇaṃ. Somāradese jātaṃ vatthaṃ somārapaṭṭaṃ. Tathā cīnapaṭṭaṃ. Imāni tīṇipi koseyyassa anulomāni pāṇakehi katasuttamayattā. Iddhijaṃ ehibhikkhūnaṃ puññiddhiyā nibbattacīvaraṃ. Taṃ pana khomādīnamaññataraṃ hotīti tesaṃyeva anulomaṃ. Devehi dinnaṃ cīvaraṃ devadinnaṃ, taṃ kapparukkhe nibbattaṃ jāliniyā devakaññāya anuruddhattherassa dinnavatthasadisaṃ, tampi khomādīnaṃyeva anulomaṃ hoti tesu aññatarabhāvato.
દીઘતો વડ્ઢકિહત્થપ્પમાણં, વિત્થારતો તતો ઉપડ્ઢપ્પમાણં વિકપ્પનુપગં પચ્છિમં. અટ્ઠઙ્ગુલં સુગતઙ્ગુલેનાતિ એત્થ સુગતઙ્ગુલં નામ ઇદાનિ મજ્ઝિમસ્સ પુરિમસ્સ તીણિ અઙ્ગુલાનિ, તેન સુગતઙ્ગુલેન અટ્ઠઙ્ગુલં વડ્ઢકિહત્થપ્પમાણન્તિ અત્થો. ચતુરઙ્ગુલવિત્થતન્તિ એત્થાપિ યથાવુત્તાનુસારેનેવ અત્થો વેદિતબ્બો. યેસં પન અધિટ્ઠાનવિકપ્પનાનં અભાવતો અધિટ્ઠિતવિકપ્પિતેસુ અપરિયાપન્નત્તા ઇદં અતિરેકચીવરં નામ હોતિ.
Dīghato vaḍḍhakihatthappamāṇaṃ, vitthārato tato upaḍḍhappamāṇaṃ vikappanupagaṃ pacchimaṃ. Aṭṭhaṅgulaṃ sugataṅgulenāti ettha sugataṅgulaṃ nāma idāni majjhimassa purimassa tīṇi aṅgulāni, tena sugataṅgulena aṭṭhaṅgulaṃ vaḍḍhakihatthappamāṇanti attho. Caturaṅgulavitthatanti etthāpi yathāvuttānusāreneva attho veditabbo. Yesaṃ pana adhiṭṭhānavikappanānaṃ abhāvato adhiṭṭhitavikappitesu apariyāpannattā idaṃ atirekacīvaraṃ nāma hoti.
તં અધિટ્ઠાનવિકપ્પનં કેનાકારેન જાનિતબ્બન્તિ અનુયોગં સન્ધાય તં દસ્સેતું ‘‘યં પન વુત્ત’’ન્તિઆદિ આરદ્ધં. તત્થ યં પન વુત્તન્તિ અતિરેકચીવરં દસ્સેતું ‘‘અધિટ્ઠિતવિકપ્પિતેસુ અપરિયાપન્નત્તા’’તિ અમ્હેહિ યં વુત્તન્તિ અત્થો. તિચીવરં અધિટ્ઠાતુન્તિ નામં વત્વા અધિટ્ઠાતું. ન વિકપ્પેતુન્તિ સઙ્ઘાટિઆદિનામેન વિકપ્પેતું ન અનુજાનામીતિ અત્થો. ‘‘ઇમં ચીવરં વિકપ્પેમી’’તિ પન વિકપ્પેતું વટ્ટતિયેવ. સામઞ્ઞવચનં પન તિચીવરસ્સ કણ્ડુપટિચ્છાદિવસ્સિકસાટિકાનં વિય કાલવસેન વિસેસાભાવા ચસ્સ વિકપ્પેતબ્બતાતિ દસ્સનત્થં , ન પન સબ્બથા વિકપ્પનપટિસેધનત્થન્તિ દટ્ઠબ્બં. તથા હિ પુરાણચીવરં પચ્ચુદ્ધરિત્વા નવસ્સ અધિટ્ઠાનવચનતો, ‘‘અનાપત્તિ અધિટ્ઠેતિ વિકપ્પેતી’’તિઆદિવચનતો (પારા॰ ૪૬૯) ચ તિચીવરસ્સપિ વિકપ્પનાય ઓકાસો દિન્નો. એસ નયો સબ્બત્થ. તિચીવરાદીનિ હિ અધિટ્ઠહન્તેન ‘‘ઇમં સઙ્ઘાટિં અધિટ્ઠામી’’તિઆદિના તં તં નામં વત્વા અધિટ્ઠાતબ્બં. વિકપ્પેન્તેન પન ‘‘ઇમં સઙ્ઘાટિ’’ન્તિઆદિના તસ્સ તસ્સ ચીવરસ્સ નામં અગ્ગહેત્વા ‘‘ઇમં ચીવરં તુય્હં વિકપ્પેમી’’તિ વિકપ્પેતબ્બં. તિચીવરં વા હોતુ, અઞ્ઞં વા, યદિ તં તં નામં ગહેત્વા વિકપ્પેતિ, અવિકપ્પિતં હોતિ, અતિરેકચીવરટ્ઠાનેયેવ તિટ્ઠતિ. તતો પરં વિકપ્પેતુન્તિ ચતુમાસતો પરં ‘‘ઇમં ચીવરં વિકપ્પેમી’’તિ વિકપ્પેતું. ઇદઞ્ચ પરિભુઞ્જિતું અનુઞ્ઞાતં. કેચિ પન (સારત્થ॰ ટી॰ ૨.૪૬૯) ‘‘તતો પરં વિકપ્પેત્વા યાવ આગામિસંવચ્છરે વસ્સાનં ચતુમાસં, તાવ ઠપેતું અનુઞ્ઞાત’’ન્તિ વદન્તિ. તતો પરન્તિ આબાધતો પરં. ‘‘ઇમાસઞ્ચ પન વસ્સિકસાટિકકણ્ડુપટિચ્છાદીનં તતો પરં વિકપ્પેત્વા પરિભોગસ્સ અનુઞ્ઞાતત્તા તથાવિકપ્પિતં અઞ્ઞનામેન અધિટ્ઠહિત્વા પરિભુઞ્જિતબ્બ’’ન્તિ ગણ્ઠિપદેસુ વુત્તં. અધિટ્ઠાતબ્બવિકપ્પેતબ્બતા જાનિતબ્બાતિ અધિટ્ઠાતબ્બં વિકપ્પેતબ્બન્તિ એવં અધિટ્ઠાનવિકપ્પના જાનિતબ્બાતિ અત્થો.
Taṃ adhiṭṭhānavikappanaṃ kenākārena jānitabbanti anuyogaṃ sandhāya taṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ pana vutta’’ntiādi āraddhaṃ. Tattha yaṃ pana vuttanti atirekacīvaraṃ dassetuṃ ‘‘adhiṭṭhitavikappitesu apariyāpannattā’’ti amhehi yaṃ vuttanti attho. Ticīvaraṃ adhiṭṭhātunti nāmaṃ vatvā adhiṭṭhātuṃ. Na vikappetunti saṅghāṭiādināmena vikappetuṃ na anujānāmīti attho. ‘‘Imaṃ cīvaraṃ vikappemī’’ti pana vikappetuṃ vaṭṭatiyeva. Sāmaññavacanaṃ pana ticīvarassa kaṇḍupaṭicchādivassikasāṭikānaṃ viya kālavasena visesābhāvā cassa vikappetabbatāti dassanatthaṃ , na pana sabbathā vikappanapaṭisedhanatthanti daṭṭhabbaṃ. Tathā hi purāṇacīvaraṃ paccuddharitvā navassa adhiṭṭhānavacanato, ‘‘anāpatti adhiṭṭheti vikappetī’’tiādivacanato (pārā. 469) ca ticīvarassapi vikappanāya okāso dinno. Esa nayo sabbattha. Ticīvarādīni hi adhiṭṭhahantena ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’’tiādinā taṃ taṃ nāmaṃ vatvā adhiṭṭhātabbaṃ. Vikappentena pana ‘‘imaṃ saṅghāṭi’’ntiādinā tassa tassa cīvarassa nāmaṃ aggahetvā ‘‘imaṃ cīvaraṃ tuyhaṃ vikappemī’’ti vikappetabbaṃ. Ticīvaraṃ vā hotu, aññaṃ vā, yadi taṃ taṃ nāmaṃ gahetvā vikappeti, avikappitaṃ hoti, atirekacīvaraṭṭhāneyeva tiṭṭhati. Tato paraṃ vikappetunti catumāsato paraṃ ‘‘imaṃ cīvaraṃ vikappemī’’ti vikappetuṃ. Idañca paribhuñjituṃ anuññātaṃ. Keci pana (sārattha. ṭī. 2.469) ‘‘tato paraṃ vikappetvā yāva āgāmisaṃvacchare vassānaṃ catumāsaṃ, tāva ṭhapetuṃ anuññāta’’nti vadanti. Tato paranti ābādhato paraṃ. ‘‘Imāsañca pana vassikasāṭikakaṇḍupaṭicchādīnaṃ tato paraṃ vikappetvā paribhogassa anuññātattā tathāvikappitaṃ aññanāmena adhiṭṭhahitvā paribhuñjitabba’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Adhiṭṭhātabbavikappetabbatā jānitabbāti adhiṭṭhātabbaṃ vikappetabbanti evaṃ adhiṭṭhānavikappanā jānitabbāti attho.
પઞ્ચપરિમાણં અસ્સાતિ પઞ્ચકં, મુટ્ઠિસ્સ મુટ્ઠિહત્થસ્સ સમ્બન્ધં પઞ્ચકં મુટ્ઠિપઞ્ચકં. એસ ન યો મુટ્ઠિત્તિકન્તિ એત્થાપિ. પારુપનેનપિ સક્કા નાભિં પટિચ્છાદેતુન્તિ આહ ‘‘દ્વિહત્થોપિ વટ્ટતી’’તિ. ન કેવલં અડ્ઢતેય્યોવ વટ્ટતિ, અથ ખો દ્વિહત્થોપિ વટ્ટતીતિ પિ-સદ્દસ્સ અત્થો દટ્ઠબ્બો. અતિરેકઞ્ચાતિ સુગતચીવરપ્પમાણમ્પિ તતો અધિકમ્પિ. પચ્ચુદ્ધરામીતિ ઠપેમિ, પરિચ્ચજામીતિ વા અત્થો. ‘‘ઇમં ચીવરં સઙ્ઘાટિં અધિટ્ઠામી’’તિ (સારત્થ॰ ટી॰ ૨.૪૬૯) એવમ્પિ વત્તું વટ્ટતિ. કાયવિકારં કરોન્તેનાતિ હત્થાદિના ચીવરં પરામસન્તેન, ચાલેન્તેન વા. ઇદઞ્હિ અધિટ્ઠાનં યેન કેનચિ સરીરાવયવેન અફુસન્તસ્સ ન વટ્ટતિ. દુવિધન્તિ સમ્મુખાપરમ્મુખભેદેન દુવિધં. વાચા ભિન્દિતબ્બાતિ વચનં નિચ્છારેતબ્બં. અન્તોગબ્ભાદીસૂતિ અન્તોગબ્ભઉપરિપાસાદેસુ. સામન્તવિહારેતિ યત્થ તદહેવ ગન્ત્વા નિવત્તેતું સક્કા, એવરૂપે સમીપવિહારે. ઇદઞ્ચ દેસનાસીસમત્તં, તસ્મા દૂરે ઠિતમ્પિ અધિટ્ઠાતબ્બન્તિ વદન્તિ. ‘‘ઠપિતટ્ઠાનં સલ્લક્ખેત્વા’’તિ ઇમિના ચીવરસંલક્ખણં વુત્તં. ન હિ ઠપિતટ્ઠાનમત્તસલ્લક્ખણેન કિઞ્ચિ પયોજનં અત્થિ.
Pañcaparimāṇaṃ assāti pañcakaṃ, muṭṭhissa muṭṭhihatthassa sambandhaṃ pañcakaṃ muṭṭhipañcakaṃ. Esa na yo muṭṭhittikanti etthāpi. Pārupanenapi sakkā nābhiṃ paṭicchādetunti āha ‘‘dvihatthopi vaṭṭatī’’ti. Na kevalaṃ aḍḍhateyyova vaṭṭati, atha kho dvihatthopi vaṭṭatīti pi-saddassa attho daṭṭhabbo. Atirekañcāti sugatacīvarappamāṇampi tato adhikampi. Paccuddharāmīti ṭhapemi, pariccajāmīti vā attho. ‘‘Imaṃ cīvaraṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’’ti (sārattha. ṭī. 2.469) evampi vattuṃ vaṭṭati. Kāyavikāraṃ karontenāti hatthādinā cīvaraṃ parāmasantena, cālentena vā. Idañhi adhiṭṭhānaṃ yena kenaci sarīrāvayavena aphusantassa na vaṭṭati. Duvidhanti sammukhāparammukhabhedena duvidhaṃ. Vācā bhinditabbāti vacanaṃ nicchāretabbaṃ. Antogabbhādīsūti antogabbhauparipāsādesu. Sāmantavihāreti yattha tadaheva gantvā nivattetuṃ sakkā, evarūpe samīpavihāre. Idañca desanāsīsamattaṃ, tasmā dūre ṭhitampi adhiṭṭhātabbanti vadanti. ‘‘Ṭhapitaṭṭhānaṃ sallakkhetvā’’ti iminā cīvarasaṃlakkhaṇaṃ vuttaṃ. Na hi ṭhapitaṭṭhānamattasallakkhaṇena kiñci payojanaṃ atthi.
અધિટ્ઠહિત્વા ઠપિતવત્થેહીતિ પચ્ચત્થરણમુખપુઞ્છનચોળપરિક્ખારચોળવસેન અધિટ્ઠહિત્વા ઠપિતવત્થેહિ. અધિટ્ઠાનતો પુબ્બે સઙ્ઘાટિઆદિવોહારસ્સ અભાવતો ‘‘ઇમં પચ્ચુદ્ધરામી’’તિ પચ્ચત્થરણાદીનં વિસું પચ્ચુદ્ધરણવિધિં દસ્સેતિ. પચ્ચત્થરણાદિનામેન પન અધિટ્ઠાતબ્બત્તા ‘‘ઇમં પચ્ચત્થરણં પચ્ચુદ્ધરામી’’તિઆદિના વુત્તેપિ નેવત્થિ દોસો. પુન અધિટ્ઠાતબ્બાનીતિ સઙ્ઘાટિઆદિનામેન અધિટ્ઠાતબ્બાનિ. પરિક્ખારચોળકસ્સ પન પરિક્ખારચોળવસેન અધિટ્ઠહિત્વા ઠપિતવત્થેહિપિ સઙ્ઘાટિઆદિમ્હિ કતે પચ્ચુદ્ધરિત્વા પુન અધિટ્ઠાતબ્બન્તિ નત્થિ. પુબ્બે કતાધિટ્ઠાનમેવ અધિટ્ઠાનં. અધિટ્ઠિતેન પન તેન સદ્ધિં મહન્તતરમેવ દુતિયં પટ્ટં વા ખણ્ડં વા સંસિબ્બન્તેન અધિટ્ઠાતબ્બં, સમે વા ખુદ્દકે વા અધિટ્ઠાનકિચ્ચં નત્થિ. સુખપરિભોગત્થન્તિ વિપ્પવાસદોસાભાવતો યત્થ કત્થચિ ઠપેત્વા ધમ્મસ્સવનાદિના કિચ્ચેન અઞ્ઞત્થ અરુણં ઉટ્ઠાપેત્વા આગન્ત્વા નિસ્સજ્જનં વિનાવ પરિભુઞ્જિતું સક્કુણેય્યતાય સુખપરિભોગત્થં. પરિક્ખારચોળં અધિટ્ઠાતુન્તિ પરિક્ખારચોળં કત્વા અધિટ્ઠાતું.
Adhiṭṭhahitvā ṭhapitavatthehīti paccattharaṇamukhapuñchanacoḷaparikkhāracoḷavasena adhiṭṭhahitvā ṭhapitavatthehi. Adhiṭṭhānato pubbe saṅghāṭiādivohārassa abhāvato ‘‘imaṃ paccuddharāmī’’ti paccattharaṇādīnaṃ visuṃ paccuddharaṇavidhiṃ dasseti. Paccattharaṇādināmena pana adhiṭṭhātabbattā ‘‘imaṃ paccattharaṇaṃ paccuddharāmī’’tiādinā vuttepi nevatthi doso. Puna adhiṭṭhātabbānīti saṅghāṭiādināmena adhiṭṭhātabbāni. Parikkhāracoḷakassa pana parikkhāracoḷavasena adhiṭṭhahitvā ṭhapitavatthehipi saṅghāṭiādimhi kate paccuddharitvā puna adhiṭṭhātabbanti natthi. Pubbe katādhiṭṭhānameva adhiṭṭhānaṃ. Adhiṭṭhitena pana tena saddhiṃ mahantatarameva dutiyaṃ paṭṭaṃ vā khaṇḍaṃ vā saṃsibbantena adhiṭṭhātabbaṃ, same vā khuddake vā adhiṭṭhānakiccaṃ natthi. Sukhaparibhogatthanti vippavāsadosābhāvato yattha katthaci ṭhapetvā dhammassavanādinā kiccena aññattha aruṇaṃ uṭṭhāpetvā āgantvā nissajjanaṃ vināva paribhuñjituṃ sakkuṇeyyatāya sukhaparibhogatthaṃ. Parikkhāracoḷaṃ adhiṭṭhātunti parikkhāracoḷaṃ katvā adhiṭṭhātuṃ.
અનતિરિત્તપમાણાતિ ‘‘દીઘસો છ વિદત્થિયો સુગતવિદત્થિયા, તિરિયં અડ્ઢતેય્યા’’તિ (પાચિ॰ ૫૪૩) વુત્તપ્પમાણતો અનધિકપમાણા. પચ્ચુદ્ધરિત્વા વિકપ્પેતબ્બાતિ વસ્સિકસાટિકભાવતો અપનેત્વા વિકપ્પેતબ્બા, હેમન્તસ્સ પઠમદિવસતો પટ્ઠાય અન્તોદસાહે વસ્સિકસાટિકાવસ્સિકસાટિકભાવતો અપનેત્વા ‘‘ઇમં ચીવરં તુય્હં વિકપ્પેમી’’તિઆદિના નયેન વિકપ્પેતબ્બાતિ વુત્તં હોતિ. અઞ્ઞથા હિ ‘‘વસ્સિકસાટિકા વસ્સાનમાસાતિક્કમેનાપિ, કણ્ડુપટિચ્છાદિ આબાધવૂપસમેનાપિ અધિટ્ઠાનં વિજહતી’’તિ (કઙ્ખા॰ અટ્ઠ॰ કથિનસિક્ખાપદવણ્ણના) વક્ખમાનત્તા વસ્સાનમાસતો પરં અસતિ અધિટ્ઠાને કિં પચ્ચુદ્ધરેય્યાતિ ‘‘પચ્ચુદ્ધરિત્વા’’તિ વચનમેવ નોપપજ્જેય્ય.
Anatirittapamāṇāti ‘‘dīghaso cha vidatthiyo sugatavidatthiyā, tiriyaṃ aḍḍhateyyā’’ti (pāci. 543) vuttappamāṇato anadhikapamāṇā. Paccuddharitvā vikappetabbāti vassikasāṭikabhāvato apanetvā vikappetabbā, hemantassa paṭhamadivasato paṭṭhāya antodasāhe vassikasāṭikāvassikasāṭikabhāvato apanetvā ‘‘imaṃ cīvaraṃ tuyhaṃ vikappemī’’tiādinā nayena vikappetabbāti vuttaṃ hoti. Aññathā hi ‘‘vassikasāṭikā vassānamāsātikkamenāpi, kaṇḍupaṭicchādi ābādhavūpasamenāpi adhiṭṭhānaṃ vijahatī’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) vakkhamānattā vassānamāsato paraṃ asati adhiṭṭhāne kiṃ paccuddhareyyāti ‘‘paccuddharitvā’’ti vacanameva nopapajjeyya.
કેચિ પન (સારત્થ॰ ટી॰ ૨.૪૬૯) ‘‘યથા કથિનમાસબ્ભન્તરે ઉપ્પન્નચીવરં કથિનમાસાતિક્કમે નિસ્સગ્ગિયં હોતિ, એવમયં વસ્સિકસાટિકાપિ વસ્સાનમાસાતિક્કમે નિસ્સગ્ગિયા હોતિ. તસ્મા કત્તિકપુણ્ણમદિવસે પચ્ચુદ્ધરિત્વા તતો પરં હેમન્તસ્સ પઠમદિવસે વિકપ્પેતબ્બાતિ એવમત્થો ગહેતબ્બો, પચ્ચુદ્ધરિત્વા તતો પરં વિકપ્પેતબ્બાતિ પદયોજના વેદિતબ્બા’’તિ ચ વદન્તિ, તં ન યુત્તં. કથિનમાસે ઉપ્પન્નઞ્હિ ચીવરં અતિરેકચીવરટ્ઠાને ઠિતત્તા અવસાનદિવસે અનધિટ્ઠિતં કથિનમાસાતિક્કમે નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. અયં પન વસ્સિકસાટિકા અધિટ્ઠહિત્વા ઠપિતત્તા ન તેન સદિસાતિ વસ્સાનાતિક્કમે કથં નિસ્સગ્ગિયં હોતિ અનધિટ્ઠિતઅવિકપ્પિતમેવ હિ તં કાલાતિક્કમે નિસ્સગ્ગિયં હોતિ, તસ્મા હેમન્તેપિ વસ્સિકસાટિકા દસાહપરિહારં લભતિ. એવં કણ્ડુપટિચ્છાદિપિ અધિટ્ઠાનવિજહનતો પરં દસાહપરિહારં લભતિ. દસાહં પન અનતિક્કામેત્વા વિકપ્પેતબ્બા. નહાનત્થાય અનુઞ્ઞાતત્તા વણ્ણભેદમત્તરત્તાપિ ચેસા વટ્ટતીતિ વુત્તં. ‘‘દ્વે પન ન વટ્ટન્તી’’તિ દ્વિન્નં અધિટ્ઠાનાભાવતો વુત્તં . ‘‘સચે વસ્સાને અપરા વસ્સિકસાટિકા ઉપ્પન્ના હોતિ, પુરિમવસ્સિકસાટિકં પચ્ચુદ્ધરિત્વા, વિકપ્પેત્વા ચ અધિટ્ઠાતબ્બા’’તિ વદન્તિ.
Keci pana (sārattha. ṭī. 2.469) ‘‘yathā kathinamāsabbhantare uppannacīvaraṃ kathinamāsātikkame nissaggiyaṃ hoti, evamayaṃ vassikasāṭikāpi vassānamāsātikkame nissaggiyā hoti. Tasmā kattikapuṇṇamadivase paccuddharitvā tato paraṃ hemantassa paṭhamadivase vikappetabbāti evamattho gahetabbo, paccuddharitvā tato paraṃ vikappetabbāti padayojanā veditabbā’’ti ca vadanti, taṃ na yuttaṃ. Kathinamāse uppannañhi cīvaraṃ atirekacīvaraṭṭhāne ṭhitattā avasānadivase anadhiṭṭhitaṃ kathinamāsātikkame nissaggiyaṃ hoti. Ayaṃ pana vassikasāṭikā adhiṭṭhahitvā ṭhapitattā na tena sadisāti vassānātikkame kathaṃ nissaggiyaṃ hoti anadhiṭṭhitaavikappitameva hi taṃ kālātikkame nissaggiyaṃ hoti, tasmā hemantepi vassikasāṭikā dasāhaparihāraṃ labhati. Evaṃ kaṇḍupaṭicchādipi adhiṭṭhānavijahanato paraṃ dasāhaparihāraṃ labhati. Dasāhaṃ pana anatikkāmetvā vikappetabbā. Nahānatthāya anuññātattā vaṇṇabhedamattarattāpi cesā vaṭṭatīti vuttaṃ. ‘‘Dve pana na vaṭṭantī’’ti dvinnaṃ adhiṭṭhānābhāvato vuttaṃ . ‘‘Sace vassāne aparā vassikasāṭikā uppannā hoti, purimavassikasāṭikaṃ paccuddharitvā, vikappetvā ca adhiṭṭhātabbā’’ti vadanti.
પમાણયુત્તન્તિ ‘‘દીઘસો સુગતવિદત્થિયા દ્વે વિદત્થિયો, વિત્થારતો દિયડ્ઢં દસા વિદત્થી’’તિ (પાચિ॰ ૫૩૧ આદયો) ઇમિના પમાણેન યુત્તં. પમાણિકાતિ ‘‘સુગતવિદત્થિયા દીઘસો ચતસ્સો વિદત્થિયો, તિરિયં દ્વે વિદત્થિયો’’તિ એવં વુત્તપ્પમાણયુત્તા. પચ્ચુદ્ધરિત્વા વિકપ્પેતબ્બાતિ એત્થ યં વત્તબ્બં, તં હેટ્ઠા વુત્તમેવ. યસ્મા ભિક્ખૂનં તિચીવરે પરિપુણ્ણે, અત્થે ચ સતિ પરિસ્સાવનાદીહિ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, પરિક્ખારચોળક’’ન્તિ (મહાવ॰ ૩૫૭) બહૂનં પત્તત્થવિકપરિસ્સાવનાદીનં સઙ્ગહવસેન પરિક્ખારચોળાધિટ્ઠાનમનુઞ્ઞાતં, તસ્મા ‘‘પરિક્ખારચોળે ગણના નત્થી’’તિઆદિ વુત્તં. ભગવતા હિ યં યં ભિક્ખૂ લભન્તિ, તં તં ઇમિના વિધાનેન અધિટ્ઠહિત્વા પુન ‘‘યેન યેન પરિસ્સાવનાદિના અત્થો હોતિ, તં તં કત્વા ગણ્હન્તૂ’’તિ અનુકમ્પાય અનુઞ્ઞાતં. તેનેવાહ ‘‘થવિકાપી’’તિઆદિ. આદિસદ્દેન ‘‘એતાનિ ચીવરાનિ પરિક્ખારચોળાનિ અધિટ્ઠામી’’તિ અસમ્મુખાધિટ્ઠાનં સઙ્ગણ્હાતિ. ‘‘સેનાસનપરિક્ખારત્થાય દિન્નપચ્ચત્થરણે ચા’’તિ ઇમિના અત્તનો સન્તકં પટિક્ખિપતિ. કેચિ પન (સારત્થ॰ ટી॰ ૨.૪૬૯) ‘‘અનિવાસેત્વા, અપારુપિત્વા ચ કેવલં પઞ્ચપીઠેસુયેવ અત્થરિત્વા પરિભુઞ્જિયમાનં પચ્ચત્થરણં અત્તનો સન્તકમ્પિ અનધિટ્ઠિતં વટ્ટતી’’તિ વદન્તિ, તં અયુત્તં સેનાસનપરિક્ખારત્થાય દિન્ન’’ન્તિ પચ્ચત્થરણસ્સ વિસેસિતત્તા. ભિસિબિબ્બોહનપાવારકોજવાનમ્પિ સેનાસનપરિક્ખારતોયેવ અધિટ્ઠાનકિચ્ચં નત્થીતિ વેદિતબ્બં.
Pamāṇayuttanti ‘‘dīghaso sugatavidatthiyā dve vidatthiyo, vitthārato diyaḍḍhaṃ dasā vidatthī’’ti (pāci. 531 ādayo) iminā pamāṇena yuttaṃ. Pamāṇikāti ‘‘sugatavidatthiyā dīghaso catasso vidatthiyo, tiriyaṃ dve vidatthiyo’’ti evaṃ vuttappamāṇayuttā. Paccuddharitvā vikappetabbāti ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva. Yasmā bhikkhūnaṃ ticīvare paripuṇṇe, atthe ca sati parissāvanādīhi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, parikkhāracoḷaka’’nti (mahāva. 357) bahūnaṃ pattatthavikaparissāvanādīnaṃ saṅgahavasena parikkhāracoḷādhiṭṭhānamanuññātaṃ, tasmā ‘‘parikkhāracoḷe gaṇanā natthī’’tiādi vuttaṃ. Bhagavatā hi yaṃ yaṃ bhikkhū labhanti, taṃ taṃ iminā vidhānena adhiṭṭhahitvā puna ‘‘yena yena parissāvanādinā attho hoti, taṃ taṃ katvā gaṇhantū’’ti anukampāya anuññātaṃ. Tenevāha ‘‘thavikāpī’’tiādi. Ādisaddena ‘‘etāni cīvarāni parikkhāracoḷāni adhiṭṭhāmī’’ti asammukhādhiṭṭhānaṃ saṅgaṇhāti. ‘‘Senāsanaparikkhāratthāya dinnapaccattharaṇe cā’’ti iminā attano santakaṃ paṭikkhipati. Keci pana (sārattha. ṭī. 2.469) ‘‘anivāsetvā, apārupitvā ca kevalaṃ pañcapīṭhesuyeva attharitvā paribhuñjiyamānaṃ paccattharaṇaṃ attano santakampi anadhiṭṭhitaṃ vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ ayuttaṃ senāsanaparikkhāratthāya dinna’’nti paccattharaṇassa visesitattā. Bhisibibbohanapāvārakojavānampi senāsanaparikkhāratoyeva adhiṭṭhānakiccaṃ natthīti veditabbaṃ.
અધિટ્ઠિતઞ્ચ પનેતં ચીવરં પરિભુઞ્જતો કથં અધિટ્ઠાનં વિજહતીતિ આહ ‘‘સબ્બઞ્ચ પનેત’’ન્તિઆદિ. તત્થ અચ્છિન્દિત્વા ગહણેનાતિ ચોરાદીહિ અચ્છિન્દિત્વા ગહણેન. હીનાયાવત્તનેનાતિ ગિહિભાવાય આવત્તનેન, વિબ્ભમેનાતિ અત્થો, ‘‘સીલવન્તોવ હુત્વા ગિહી ભવિસ્સામી’’તિ સેતવત્થનિવાસનેનાતિ વુત્તં હોતિ. ‘‘અન્તિમવત્થું અજ્ઝાપન્નસ્સ સેતવત્થનિવાસો વા કાસાયચજનં વા હીનાયાવત્તન’’ન્તિ કેચિ. ‘‘‘હીનાયાવત્તનેના’તિ ઇમિના ભિક્ખુનિયા એવ અધિટ્ઠાનવિજહનં ગહિતં હોતિ. સા હિ યદા વિબ્ભમતિ, તદા અસ્સમણી હોતિ. ભિક્ખુ પન વિબ્ભમન્તોપિ યાવ સિક્ખં ન પચ્ચક્ખાતિ, તાવ ભિક્ખુયેવાતિ અધિટ્ઠાનં ન વિજહતી’’તિ અપરે. સિક્ખાપચ્ચક્ખાનેનાતિ લિઙ્ગે ઠિતસ્સેવ સિક્ખાય પચ્ચક્ખાનેન. યો હિ ભિક્ખુલિઙ્ગે ઠિતોવ સિક્ખં પચ્ચક્ખાતિ, તસ્સ કાયલગ્ગમ્પિ ચીવરં અધિટ્ઠાનં વિજહતીતિ. કાલઙ્કિરિયાયાતિ મરણેન. લિઙ્ગપરિવત્તનેનાતિ પુરિસલિઙ્ગસ્સ , ઇત્થિલિઙ્ગસ્સ વા પરિવત્તનેન, પુરિસસ્સ ઇત્થિલિઙ્ગપાતુભાવેન, ઇત્થિયા વા પુરિસલિઙ્ગપાતુભાવેનાતિ વુત્તં હોતિ.
Adhiṭṭhitañca panetaṃ cīvaraṃ paribhuñjato kathaṃ adhiṭṭhānaṃ vijahatīti āha ‘‘sabbañca paneta’’ntiādi. Tattha acchinditvā gahaṇenāti corādīhi acchinditvā gahaṇena. Hīnāyāvattanenāti gihibhāvāya āvattanena, vibbhamenāti attho, ‘‘sīlavantova hutvā gihī bhavissāmī’’ti setavatthanivāsanenāti vuttaṃ hoti. ‘‘Antimavatthuṃ ajjhāpannassa setavatthanivāso vā kāsāyacajanaṃ vā hīnāyāvattana’’nti keci. ‘‘‘Hīnāyāvattanenā’ti iminā bhikkhuniyā eva adhiṭṭhānavijahanaṃ gahitaṃ hoti. Sā hi yadā vibbhamati, tadā assamaṇī hoti. Bhikkhu pana vibbhamantopi yāva sikkhaṃ na paccakkhāti, tāva bhikkhuyevāti adhiṭṭhānaṃ na vijahatī’’ti apare. Sikkhāpaccakkhānenāti liṅge ṭhitasseva sikkhāya paccakkhānena. Yo hi bhikkhuliṅge ṭhitova sikkhaṃ paccakkhāti, tassa kāyalaggampi cīvaraṃ adhiṭṭhānaṃ vijahatīti. Kālaṅkiriyāyāti maraṇena. Liṅgaparivattanenāti purisaliṅgassa , itthiliṅgassa vā parivattanena, purisassa itthiliṅgapātubhāvena, itthiyā vā purisaliṅgapātubhāvenāti vuttaṃ hoti.
કનિટ્ઠઙ્ગુલિનખપિટ્ઠિપ્પમાણેનાતિ હેટ્ઠિમપરિચ્છેદં દસ્સેતિ. ઓરતોતિ અબ્ભન્તરતો. યો પન દુબ્બલટ્ઠાને પઠમં અગ્ગળં દત્વા પચ્છા દુબ્બલટ્ઠાનં છિન્દિત્વા અપનેતિ, અધિટ્ઠાનં ન ભિજ્જતિ. મણ્ડલપરિવત્તનેપિ એસેવ નયો. દુપટ્ટસ્સ પન એકસ્મિં પટલે છિદ્દે વા જાતે, ગલિતે વા અધિટ્ઠાનં ન ભિજ્જતિ. ખુદ્દકં ચીવરં મહન્તં કરોતિ, મહન્તં વા ખુદ્દકં કરોતિ, અધિટ્ઠાનં ન ભિજ્જતિ. ઉભો કોટિયો મજ્ઝે કરોન્તો સચે પન પઠમં છિન્દિત્વા પચ્છા ઘટેતિ, અધિટ્ઠાનં ભિજ્જતિ. અથ ઘટેત્વા છિન્દતિ, ન ભિજ્જતિ. રજકેહિ ધોવાપેત્વા સેતં કરોન્તસ્સાપિ અધિટ્ઠાનં અધિટ્ઠાનમેવ. વસ્સાનમાસાતિક્કમેનાપીતિ એત્થ પિ-સદ્દો સમ્પિણ્ડનત્થો. તેન ન કેવલં પુબ્બે વુત્તેન દાનાદિના અટ્ઠવિધેનેવ કારણેન વસ્સિકસાટિકા અધિટ્ઠાનં વિજહતિ, અથ ખો વસ્સાનમાસાતિક્કમેનપીતિ એવમેત્થ અત્થો દટ્ઠબ્બો. એસ નયો આબાધવૂપસમેનાપીતિ એત્થાપિ. વિકપ્પનસિક્ખાપદેતિ (પાચિ॰ ૩૭૨ આદયો) પાચિત્તિયે સુરાપાનવગ્ગસ્સ નવમસિક્ખાપદે.
Kaniṭṭhaṅgulinakhapiṭṭhippamāṇenāti heṭṭhimaparicchedaṃ dasseti. Oratoti abbhantarato. Yo pana dubbalaṭṭhāne paṭhamaṃ aggaḷaṃ datvā pacchā dubbalaṭṭhānaṃ chinditvā apaneti, adhiṭṭhānaṃ na bhijjati. Maṇḍalaparivattanepi eseva nayo. Dupaṭṭassa pana ekasmiṃ paṭale chidde vā jāte, galite vā adhiṭṭhānaṃ na bhijjati. Khuddakaṃ cīvaraṃ mahantaṃ karoti, mahantaṃ vā khuddakaṃ karoti, adhiṭṭhānaṃ na bhijjati. Ubho koṭiyo majjhe karonto sace pana paṭhamaṃ chinditvā pacchā ghaṭeti, adhiṭṭhānaṃ bhijjati. Atha ghaṭetvā chindati, na bhijjati. Rajakehi dhovāpetvā setaṃ karontassāpi adhiṭṭhānaṃ adhiṭṭhānameva. Vassānamāsātikkamenāpīti ettha pi-saddo sampiṇḍanattho. Tena na kevalaṃ pubbe vuttena dānādinā aṭṭhavidheneva kāraṇena vassikasāṭikā adhiṭṭhānaṃ vijahati, atha kho vassānamāsātikkamenapīti evamettha attho daṭṭhabbo. Esa nayo ābādhavūpasamenāpīti etthāpi. Vikappanasikkhāpadeti (pāci. 372 ādayo) pācittiye surāpānavaggassa navamasikkhāpade.
તં અતિક્કામયતોતિ એત્થ તન્તિ ચીવરં, કાલં વા પરામસતીતિ આહ ‘‘તં યથાવુત્તજાતિપ્પમાણ’’ન્તિઆદિ. અસ્સાતિ ભિક્ખુસ્સ. તસ્સ યો અરુણોતિ તસ્સ ચીવરુપ્પાદદિવસસ્સ યો અતિક્કન્તો અરુણો. ચીવરુપ્પાદદિવસેન સદ્ધિન્તિ ચીવરુપ્પાદદિવસસ્સ અરુણેન સદ્ધિં. દિવસસદ્દેન ચેત્થ તંદિવસનિસ્સિતો અરુણો વુત્તો. ઇદાનિ યસ્સ ચ નિસ્સજ્જિતબ્બં, યથા ચ નિસ્સજ્જિતબ્બં, તં દસ્સેતું ‘‘તં ગહેત્વા’’તિઆદિ વુત્તં. તત્રાયં નયોતિ તસ્મિં નિસ્સજ્જને અયં વિધિ. અઞ્ઞથાપીતિ ભાસન્તરેનાપિ, યાય કાયચિ ભાસાયપીતિ અત્થો. પટિબલેનાતિ વત્તું સમત્થેન. આયતિં સંવરેય્યાસીતિ ઉપરિ સંવરમાપજ્જેય્યાસિ, સંવુતકાયવચીદ્વારો ભવેય્યાસીતિ અત્થો. ઇમાનિ ચ ‘‘પસ્સસી’’તિઆદીનિ યથાક્કમં પટિગ્ગાહકદેસકેહિ વત્તબ્બવચનાનિ. તથા હિ ‘‘પસ્સસી’’તિ પટિગ્ગાહકેન વત્તબ્બવચનં, ‘‘આમ પસ્સામી’’તિ તદનુદેસકેન વત્તબ્બવચનં. ‘‘આયતિં સંવરેય્યાસી’’તિ તદનુપ્પટિગ્ગાહકેન વત્તબ્બવચનં, ‘‘સાધુ સુટ્ઠુ સંવરિસ્સામી’’તિ તદનુદેસકેન વત્તબ્બવચનં. ઇમિના ચ અત્તનો આયતિં સંવરે પતિટ્ઠિતભાવં દસ્સેતિ. દ્વીસુ, પન સમ્બહુલાસુ વાતિ દ્વીસુ વા સમ્બહુલાસુ વા આપત્તીસુ પુરિમનયેનેવ વચનભેદો કાતબ્બો. ઞત્તિયં આપત્તિં સરતિ વિવરતીતિ એત્થ ‘‘દ્વે આપત્તિયો’’તિ વા ‘‘સમ્બહુલા આપત્તિયો’’તિ વા વચનભેદો કાતબ્બો. દ્વીસુ, બહૂસુ વા વચનભેદો કાતબ્બોતિ ‘‘સઙ્ઘો ઇમાનિ ચીવરાની’’તિ વત્થુવસેન વચનભેદો કાતબ્બો.
Taṃ atikkāmayatoti ettha tanti cīvaraṃ, kālaṃ vā parāmasatīti āha ‘‘taṃ yathāvuttajātippamāṇa’’ntiādi. Assāti bhikkhussa. Tassa yo aruṇoti tassa cīvaruppādadivasassa yo atikkanto aruṇo. Cīvaruppādadivasena saddhinti cīvaruppādadivasassa aruṇena saddhiṃ. Divasasaddena cettha taṃdivasanissito aruṇo vutto. Idāni yassa ca nissajjitabbaṃ, yathā ca nissajjitabbaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘taṃ gahetvā’’tiādi vuttaṃ. Tatrāyaṃ nayoti tasmiṃ nissajjane ayaṃ vidhi. Aññathāpīti bhāsantarenāpi, yāya kāyaci bhāsāyapīti attho. Paṭibalenāti vattuṃ samatthena. Āyatiṃ saṃvareyyāsīti upari saṃvaramāpajjeyyāsi, saṃvutakāyavacīdvāro bhaveyyāsīti attho. Imāni ca ‘‘passasī’’tiādīni yathākkamaṃ paṭiggāhakadesakehi vattabbavacanāni. Tathā hi ‘‘passasī’’ti paṭiggāhakena vattabbavacanaṃ, ‘‘āma passāmī’’ti tadanudesakena vattabbavacanaṃ. ‘‘Āyatiṃ saṃvareyyāsī’’ti tadanuppaṭiggāhakena vattabbavacanaṃ, ‘‘sādhu suṭṭhu saṃvarissāmī’’ti tadanudesakena vattabbavacanaṃ. Iminā ca attano āyatiṃ saṃvare patiṭṭhitabhāvaṃ dasseti. Dvīsu, pana sambahulāsu vāti dvīsu vā sambahulāsu vā āpattīsu purimanayeneva vacanabhedo kātabbo. Ñattiyaṃ āpattiṃ sarati vivaratīti ettha ‘‘dve āpattiyo’’ti vā ‘‘sambahulā āpattiyo’’ti vā vacanabhedo kātabbo. Dvīsu, bahūsu vā vacanabhedo kātabboti ‘‘saṅgho imāni cīvarānī’’ti vatthuvasena vacanabhedo kātabbo.
એવં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જનવિધિં દસ્સેત્વા ગણસ્સ નિસ્સજ્જનવિધિં દસ્સેતું ‘‘ગણસ્સ પન નિસ્સજ્જન્તેના’’તિઆદિમાહ. તત્થ સેસં પુરિમસદિસમેવાતિ નિસ્સજ્જનાપત્તિપ્પટિગ્ગહણનિસ્સટ્ઠચીવરદાનેસુ ‘‘આયસ્મન્તાન’’ન્તિઆદિના વુત્તવચનભેદં વિના અવસેસં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જનાદીસુ વુત્તસદિસમેવાતિ અત્થો.
Evaṃ saṅghassa nissajjanavidhiṃ dassetvā gaṇassa nissajjanavidhiṃ dassetuṃ ‘‘gaṇassa pana nissajjantenā’’tiādimāha. Tattha sesaṃ purimasadisamevāti nissajjanāpattippaṭiggahaṇanissaṭṭhacīvaradānesu ‘‘āyasmantāna’’ntiādinā vuttavacanabhedaṃ vinā avasesaṃ saṅghassa nissajjanādīsu vuttasadisamevāti attho.
ઇદાનિ પુગ્ગલસ્સ નિસ્સજ્જનવિધિં દસ્સેતું ‘‘પુગ્ગલસ્સ પના’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ દ્વીસુ, તીસુ વાતિ દ્વીસુ, તીસુ વા આપત્તીસુ ચેવ દાતબ્બચીવરેસુ ચ. યથા ચ ગણસ્સ નિસ્સજ્જને, એવં દ્વિન્નં નિસ્સજ્જનેપિ પાળિ વેદિતબ્બા. યદિ હિ વિસેસો ભવેય્ય, યથેવ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, તિણ્ણં પારિસુદ્ધિઉપોસથં કાતું, એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, કાતબ્બો – બ્યત્તેન ભિક્ખુના પટિબલેન તે ભિક્ખૂ ઞાપેતબ્બા’’તિઆદિના (મહાવ॰ ૧૬૮) નયેન તિણ્ણં પારિસુદ્ધિઉપોસથં વત્વા ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, દ્વિન્નં પારિસુદ્ધિઉપોસથં કાતું, એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, કત્તબ્બો – થેરેન ભિક્ખુના એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગ’’ન્તિઆદિના નયેન વિસુંયેવ દ્વિન્નં પારિસુદ્ધિઉપોસથો વુત્તો, એવં ઇધાપિ વિસું પાળિં વદેય્ય. યસ્મા પન નત્થિ, તસ્મા અવત્વાવ ગતોતિ ગણસ્સ વુત્તા પાળિયેવેત્થ પાળિ. આપત્તિપ્પટિગ્ગહણે પન અયં વિસેસો – યથા ગણસ્સ નિસ્સજ્જિત્વા આપત્તિયા દેસિયમાનાય આપત્તિપ્પટિગ્ગાહકો ભિક્ખુ ઞત્તિં ઠપેતિ, એવં અટ્ઠપેત્વા દ્વીસુ અઞ્ઞતરેન યથા એકપુગ્ગલો પટિગ્ગણ્હાતિ, એવં આપત્તિ પટિગ્ગહેતબ્બા. દ્વિન્નઞ્હિ ઞત્તિટ્ઠપનં નામ નત્થિ. યદિ સિયા, દ્વિન્નં પારિસુદ્ધિઉપોસથં વિસું ન વદેય્ય. નિસ્સટ્ઠચીવરદાનેપિ યથા ‘‘ઇમં ચીવરં આયસ્મતો દમ્મી’’તિ એકો વદતિ, એવં ‘‘મયં ઇમં ચીવરં આયસ્મતો દેમા’’તિ વત્તું વટ્ટતિ. ઇતો ગરુકતરાનિપિ હિ ઞત્તિદુતિયકમ્માનિ અપલોકેત્વા કાતબ્બાનીતિ વુત્તાનિ અત્થિ, તેસં એતં અનુલોમં. તેનેવાહ ‘‘દ્વિન્નં પના’’તિઆદિ. નિસ્સટ્ઠચીવરં પન દાતબ્બમેવ, અદાતું ન લબ્ભતિ. વિનયકમ્મમત્તમેવ હેતં. ન તં તેન સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા દિન્નમેવ હોતિ. તેનાહ ‘‘નિસ્સટ્ઠવત્થુ’’ન્તિઆદિ.
Idāni puggalassa nissajjanavidhiṃ dassetuṃ ‘‘puggalassa panā’’tiādi vuttaṃ. Tattha dvīsu, tīsu vāti dvīsu, tīsu vā āpattīsu ceva dātabbacīvaresu ca. Yathā ca gaṇassa nissajjane, evaṃ dvinnaṃ nissajjanepi pāḷi veditabbā. Yadi hi viseso bhaveyya, yatheva ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tiṇṇaṃ pārisuddhiuposathaṃ kātuṃ, evañca pana, bhikkhave, kātabbo – byattena bhikkhunā paṭibalena te bhikkhū ñāpetabbā’’tiādinā (mahāva. 168) nayena tiṇṇaṃ pārisuddhiuposathaṃ vatvā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, dvinnaṃ pārisuddhiuposathaṃ kātuṃ, evañca pana, bhikkhave, kattabbo – therena bhikkhunā ekaṃsaṃ uttarāsaṅga’’ntiādinā nayena visuṃyeva dvinnaṃ pārisuddhiuposatho vutto, evaṃ idhāpi visuṃ pāḷiṃ vadeyya. Yasmā pana natthi, tasmā avatvāva gatoti gaṇassa vuttā pāḷiyevettha pāḷi. Āpattippaṭiggahaṇe pana ayaṃ viseso – yathā gaṇassa nissajjitvā āpattiyā desiyamānāya āpattippaṭiggāhako bhikkhu ñattiṃ ṭhapeti, evaṃ aṭṭhapetvā dvīsu aññatarena yathā ekapuggalo paṭiggaṇhāti, evaṃ āpatti paṭiggahetabbā. Dvinnañhi ñattiṭṭhapanaṃ nāma natthi. Yadi siyā, dvinnaṃ pārisuddhiuposathaṃ visuṃ na vadeyya. Nissaṭṭhacīvaradānepi yathā ‘‘imaṃ cīvaraṃ āyasmato dammī’’ti eko vadati, evaṃ ‘‘mayaṃ imaṃ cīvaraṃ āyasmato demā’’ti vattuṃ vaṭṭati. Ito garukatarānipi hi ñattidutiyakammāni apaloketvā kātabbānīti vuttāni atthi, tesaṃ etaṃ anulomaṃ. Tenevāha ‘‘dvinnaṃ panā’’tiādi. Nissaṭṭhacīvaraṃ pana dātabbameva, adātuṃ na labbhati. Vinayakammamattameva hetaṃ. Na taṃ tena saṅghassa vā gaṇassa vā puggalassa vā dinnameva hoti. Tenāha ‘‘nissaṭṭhavatthu’’ntiādi.
અનિસ્સજ્જિત્વા પરિભુઞ્જન્તસ્સ દુક્કટન્તિ સકિં નિવત્થં વા સકિં પારુતં વા કાયતો અમોચેત્વા દિવસમ્પિ ચરતિ, એકમેવ દુક્કટં. મોચેત્વા નિવાસેતિ વા પારુપતિ વા, પયોગે પયોગે દુક્કટં. દુન્નિવત્થં વા દુપ્પારુતં વા સણ્ઠાપેન્તસ્સ અનાપત્તિ. અઞ્ઞસ્સ તં પરિભુઞ્જતોપિ અનાપત્તિ. ‘‘અઞ્ઞેન કતં પટિલભિત્વા પરિભુઞ્જતી’’તિઆદિવચનઞ્ચેત્થ (પારા॰ ૫૭૦) સાધકં. દસાહં અનતિક્કન્તેપિ અતિક્કન્તસઞ્ઞિનો, વેમતિકસ્સ ચ દુક્કટન્તિ એત્થાપિ ‘‘પરિભુઞ્જન્તસ્સા’’તિ આનેત્વા સમ્બન્ધિતબ્બં. અતિક્કન્તે અનતિક્કન્તસઞ્ઞિનોપીતિ દસાહં અતિક્કન્તે ચીવરે ‘‘અનતિક્કન્તં ઇદ’’ન્તિ એવં સઞ્ઞિનો, દસાહે વા અતિક્કન્તે ‘‘અનતિક્કન્તો દસાહો’’તિ એવં સઞ્ઞિનો.
Anissajjitvāparibhuñjantassa dukkaṭanti sakiṃ nivatthaṃ vā sakiṃ pārutaṃ vā kāyato amocetvā divasampi carati, ekameva dukkaṭaṃ. Mocetvā nivāseti vā pārupati vā, payoge payoge dukkaṭaṃ. Dunnivatthaṃ vā duppārutaṃ vā saṇṭhāpentassa anāpatti. Aññassa taṃ paribhuñjatopi anāpatti. ‘‘Aññena kataṃ paṭilabhitvā paribhuñjatī’’tiādivacanañcettha (pārā. 570) sādhakaṃ. Dasāhaṃ anatikkantepi atikkantasaññino, vematikassa ca dukkaṭanti etthāpi ‘‘paribhuñjantassā’’ti ānetvā sambandhitabbaṃ. Atikkante anatikkantasaññinopīti dasāhaṃ atikkante cīvare ‘‘anatikkantaṃ ida’’nti evaṃ saññino, dasāhe vā atikkante ‘‘anatikkanto dasāho’’ti evaṃ saññino.
ઇદાનિ ‘‘અનધિટ્ઠિતે અધિટ્ઠિતસઞ્ઞિનો નિસ્સગ્ગિય’’ન્તિઆદિઆપત્તિવારં સઙ્ગહેત્વા દસ્સેન્તો ‘‘તથા’’તિઆદિમાહ. તથાતિ યથા દસાહં અતિક્કન્તે સઞ્ઞાભેદેન તિકપાચિત્તિયં, તથા અનધિટ્ઠિતાદીસુ સત્તસુ વિકપ્પેસુ અધિટ્ઠિતાદિસઞ્ઞાભેદતોતિ અત્થો. તત્થ અવિસ્સજ્જિતે વિસ્સજ્જિતસઞ્ઞિનોતિ કસ્સચિ અદિન્ને અપરિચ્ચત્તે ‘‘દિન્નં પરિચ્ચત્તં મયા’’તિ એવં સઞ્ઞિનો. અનટ્ઠે નટ્ઠસઞ્ઞિનોતિ અત્તનો ચીવરેન સદ્ધિં બહૂનિ અઞ્ઞેસં ચીવરાનિ એકતો ઠપિતાનિ, તાનિ ચે ચોરા હરન્તિ, તત્રેસ અત્તનો ચીવરે અનટ્ઠે નટ્ઠસઞ્ઞી હોતિ, તસ્સ નટ્ઠસઞ્ઞિનો. એસ નયો અવિનટ્ઠાદીસુપિ. અવિલુત્તેતિ એત્થ પન ગબ્ભં ભિન્દિત્વા પસય્હાવહારવસેન અવિલુત્તેતિ વેદિતબ્બં.
Idāni ‘‘anadhiṭṭhite adhiṭṭhitasaññino nissaggiya’’ntiādiāpattivāraṃ saṅgahetvā dassento ‘‘tathā’’tiādimāha. Tathāti yathā dasāhaṃ atikkante saññābhedena tikapācittiyaṃ, tathā anadhiṭṭhitādīsu sattasu vikappesu adhiṭṭhitādisaññābhedatoti attho. Tattha avissajjite vissajjitasaññinoti kassaci adinne apariccatte ‘‘dinnaṃ pariccattaṃ mayā’’ti evaṃ saññino. Anaṭṭhe naṭṭhasaññinoti attano cīvarena saddhiṃ bahūni aññesaṃ cīvarāni ekato ṭhapitāni, tāni ce corā haranti, tatresa attano cīvare anaṭṭhe naṭṭhasaññī hoti, tassa naṭṭhasaññino. Esa nayo avinaṭṭhādīsupi. Avilutteti ettha pana gabbhaṃ bhinditvā pasayhāvahāravasena avilutteti veditabbaṃ.
વિસ્સજ્જિતેતિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૬૯) અઞ્ઞસ્સ દિન્ને. કથં પન દિન્નં હોતિ, કથં ગહિતં? ‘‘ઇમં તુય્હં દેમિ, દદામિ, દજ્જામિ, ઓણોજેમિ, પરિચ્ચજામિ, વિસ્સજ્જામિ, નિસ્સજ્જામી’’તિ વા વદતિ, ‘‘ઇત્થન્નામસ્સ દેમિ…પે॰… નિસ્સજ્જામી’’તિ વા વદતિ, સમ્મુખાપિ પરમ્મુખાપિ દિન્નંયેવ હોતિ. ‘‘તુય્હં ગણ્હાહી’’તિ વુત્તે ‘‘મય્હં ગણ્હામી’’તિ વદતિ, સુદિન્નં, સુગ્ગહિતઞ્ચ. ‘‘તવ સન્તકં કરોહિ, તવ સન્તકં હોતુ, તવ સન્તકં કરિસ્સસી’’તિ વુત્તે ‘‘મમ સન્તકં કરોમિ, મમ સન્તકં હોતુ, મમ સન્તકં કરિસ્સામી’’તિ વદતિ, દુદ્દિન્નં, દુગ્ગહિતઞ્ચ. નેવ દાતા દાતું જાનાતિ, ન ઇતરો ગહેતું. સચે પન ‘‘તવ સન્તકં કરોહી’’તિ વુત્તે ‘‘સાધુ, ભન્તે, મય્હં ગણ્હામી’’તિ ગણ્હાતિ, સુગ્ગહિતં, સચે પન એકો ‘‘ગણ્હાહી’’તિ વદતિ, ઇતરો ‘‘ન ગણ્હામી’’તિ વદતિ, પુન સો ‘‘દિન્નં મયા તુય્હં, ગણ્હાહી’’તિ વદતિ, ઇતરોપિ ‘‘ન મય્હં ઇમિના અત્થો’’તિ વદતિ. તતો પુરિમોપિ ‘‘મયા દિન્ન’’ન્તિ દસાહં અતિક્કામેતિ, પચ્છિમોપિ ‘‘મયા પટિક્ખિત્ત’’ન્તિ, કસ્સાપત્તીતિ? ન કસ્સચિ. યસ્સ પન રુચ્ચતિ, તેન અધિટ્ઠહિત્વા પરિભુઞ્જિતબ્બં. યો પન અધિટ્ઠાને વેમતિકો, તેન કિં કાતબ્બં? વેમતિકભાવં આરોચેત્વા ‘‘સચે અનધિટ્ઠિતં ભવિસ્સતિ, એવં મે કપ્પિયં હોતી’’તિ વત્વા વુત્તનયેનેવ નિસ્સજ્જિતબ્બં. ન હિ એવં જાનાપેત્વા વિનયકમ્મં કરોન્તસ્સ મુસાવાદો હોતિ.
Vissajjiteti (pārā. aṭṭha. 2.469) aññassa dinne. Kathaṃ pana dinnaṃ hoti, kathaṃ gahitaṃ? ‘‘Imaṃ tuyhaṃ demi, dadāmi, dajjāmi, oṇojemi, pariccajāmi, vissajjāmi, nissajjāmī’’ti vā vadati, ‘‘itthannāmassa demi…pe… nissajjāmī’’ti vā vadati, sammukhāpi parammukhāpi dinnaṃyeva hoti. ‘‘Tuyhaṃ gaṇhāhī’’ti vutte ‘‘mayhaṃ gaṇhāmī’’ti vadati, sudinnaṃ, suggahitañca. ‘‘Tava santakaṃ karohi, tava santakaṃ hotu, tava santakaṃ karissasī’’ti vutte ‘‘mama santakaṃ karomi, mama santakaṃ hotu, mama santakaṃ karissāmī’’ti vadati, duddinnaṃ, duggahitañca. Neva dātā dātuṃ jānāti, na itaro gahetuṃ. Sace pana ‘‘tava santakaṃ karohī’’ti vutte ‘‘sādhu, bhante, mayhaṃ gaṇhāmī’’ti gaṇhāti, suggahitaṃ, sace pana eko ‘‘gaṇhāhī’’ti vadati, itaro ‘‘na gaṇhāmī’’ti vadati, puna so ‘‘dinnaṃ mayā tuyhaṃ, gaṇhāhī’’ti vadati, itaropi ‘‘na mayhaṃ iminā attho’’ti vadati. Tato purimopi ‘‘mayā dinna’’nti dasāhaṃ atikkāmeti, pacchimopi ‘‘mayā paṭikkhitta’’nti, kassāpattīti? Na kassaci. Yassa pana ruccati, tena adhiṭṭhahitvā paribhuñjitabbaṃ. Yo pana adhiṭṭhāne vematiko, tena kiṃ kātabbaṃ? Vematikabhāvaṃ ārocetvā ‘‘sace anadhiṭṭhitaṃ bhavissati, evaṃ me kappiyaṃ hotī’’ti vatvā vuttanayeneva nissajjitabbaṃ. Na hi evaṃ jānāpetvā vinayakammaṃ karontassa musāvādo hoti.
યથા ચ ઇદં, એવં ઇતો પરાનિપીતિ યથા ઇદં અતિરેકચીવરધારણસિક્ખાપદં આચારવિપત્તિ, એવં ઇતો પરાનિપિ સિક્ખાપદાનિ આચારવિપત્તિયેવાતિ અત્થો. તેનાહ ‘‘ઉભતોપાતિમોક્ખેસૂ’’તિઆદિ. આજીવવિપત્તિપચ્ચયા પન ઠપેત્વા દુબ્ભાસિતં છ આપત્તિક્ખન્ધા પઞ્ઞત્તાતિ –
Yathāca idaṃ, evaṃ ito parānipīti yathā idaṃ atirekacīvaradhāraṇasikkhāpadaṃ ācāravipatti, evaṃ ito parānipi sikkhāpadāni ācāravipattiyevāti attho. Tenāha ‘‘ubhatopātimokkhesū’’tiādi. Ājīvavipattipaccayā pana ṭhapetvā dubbhāsitaṃ cha āpattikkhandhā paññattāti –
‘‘આજીવહેતુ આજીવકારણા પાપિચ્છો ઇચ્છાપકતો અસન્તં અભૂતં ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મં ઉલ્લપતિ, આપત્તિ પારાજિકસ્સ. આજીવહેતુ આજીવકારણા સઞ્ચરિત્તં સમાપજ્જતિ, આપત્તિ સઙ્ઘાદિસેસસ્સ. આજીવહેતુ આજીવકારણા ‘યો તે વિહારે વસતિ, સો ભિક્ખુ અરહા’તિ ભણતિ, પટિવિજાનન્તસ્સ આપત્તિ થુલ્લચ્ચયસ્સ. આજીવહેતુ આજીવકારણા ભિક્ખુ પણીતભોજનાનિ અગિલાનો અત્તનો અત્થાય વિઞ્ઞાપેત્વા ભુઞ્જતિ, આપત્તિ પાચિત્તિયસ્સ. આજીવહેતુ આજીવકારણા ભિક્ખુની પણીતભોજનાનિ અગિલાના અત્તનો અત્થાય વિઞ્ઞાપેત્વા ભુઞ્જતિ, આપત્તિ પાટિદેસનીયસ્સ. આજીવહેતુ આજીવકારણા ભિક્ખુ સૂપં વા ઓદનં વા અગિલાનો અત્તનો અત્થાય વિઞ્ઞાપેત્વા ભુઞ્જતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (પરિ॰ ૨૮૭) –
‘‘Ājīvahetu ājīvakāraṇā pāpiccho icchāpakato asantaṃ abhūtaṃ uttarimanussadhammaṃ ullapati, āpatti pārājikassa. Ājīvahetu ājīvakāraṇā sañcarittaṃ samāpajjati, āpatti saṅghādisesassa. Ājīvahetu ājīvakāraṇā ‘yo te vihāre vasati, so bhikkhu arahā’ti bhaṇati, paṭivijānantassa āpatti thullaccayassa. Ājīvahetu ājīvakāraṇā bhikkhu paṇītabhojanāni agilāno attano atthāya viññāpetvā bhuñjati, āpatti pācittiyassa. Ājīvahetu ājīvakāraṇā bhikkhunī paṇītabhojanāni agilānā attano atthāya viññāpetvā bhuñjati, āpatti pāṭidesanīyassa. Ājīvahetu ājīvakāraṇā bhikkhu sūpaṃ vā odanaṃ vā agilāno attano atthāya viññāpetvā bhuñjati, āpatti dukkaṭassā’’ti (pari. 287) –
એવં પારાજિકાદિવસેન ઠપેત્વા દુબ્ભાસિતં આજીવવિપત્તિપચ્ચયા છ આપત્તિક્ખન્ધા પઞ્ઞત્તા. દિટ્ઠિવિપત્તિપચ્ચયા પાચિત્તિયદુક્કટવસેન દ્વે આપત્તિક્ખન્ધા પઞ્ઞત્તાતિ સમનુભાસનાય પાપિકાય દિટ્ઠિયા અપ્પટિનિસ્સજ્જને ઞત્તિયા દુક્કટં, કમ્મવાચાપરિયોસાને પાચિત્તિયન્તિ એવં દિટ્ઠિવિપત્તિપચ્ચયા પાચિત્તિયદુક્કટવસેન દ્વે આપત્તિક્ખન્ધા પઞ્ઞત્તા. એત્થાતિ વિપત્તિકથાસુ.
Evaṃ pārājikādivasena ṭhapetvā dubbhāsitaṃ ājīvavipattipaccayā cha āpattikkhandhā paññattā. Diṭṭhivipattipaccayā pācittiyadukkaṭavasena dve āpattikkhandhā paññattāti samanubhāsanāya pāpikāya diṭṭhiyā appaṭinissajjane ñattiyā dukkaṭaṃ, kammavācāpariyosāne pācittiyanti evaṃ diṭṭhivipattipaccayā pācittiyadukkaṭavasena dve āpattikkhandhā paññattā. Etthāti vipattikathāsu.
ગણનુપગતાતિ દિવસગણનં ઉપગતભાવો. અઞ્ઞેહિ ‘‘ઇમં ચીવરં ઇત્થન્નામસ્સ દેમા’’તિ પરહત્થે દિન્નમ્પિ ‘‘ન તાવ તં ગણનુપગં, યાવ ન હત્થં ગચ્છતી’’તિ (મહાવ॰ ૨૫૯) ચમ્મક્ખન્ધકે વુત્તત્તા યાવ આહરિત્વા વા ન દિન્નં, ‘‘તુમ્હાકં, ભન્તે, ચીવરં ઉપ્પન્ન’’ન્તિ પહિણિત્વા વા અનારોચિતં, તાવ દિવસગણનં ન ઉપેતિ, અનધિટ્ઠિતં વટ્ટતિ. યદા પન આનેત્વા દિન્નં હોતિ, ‘‘ઉપ્પન્ન’’ન્તિ વા સુતં, તતો પટ્ઠાય ગણનુપગં હોતિ, અન્તોદસાહે અધિટ્ઠાતબ્બં. કથિનસઞ્ઞિતં સમુટ્ઠાનમસ્સાતિ કથિનસમુટ્ઠાનં, તતિયછટ્ઠસમુટ્ઠાનવસેન દ્વિસમુટ્ઠાનન્તિ અત્થો. કાયવાચાહિ કત્તબ્બઅધિટ્ઠાનવિકપ્પનાનં અકરણેન કાયવાચતો, ચિત્તે પન સતિ કાયવાચાચિત્તતો ચ સમુટ્ઠાતીતિ વુત્તં હોતિ. અનધિટ્ઠાનાવિકપ્પનવસેન આપજ્જનતો અકિરિયં. અજાનન્તોપિ આપજ્જતીતિ નોસઞ્ઞાવિમોક્ખં. કાયદ્વારે ચ વચીદ્વારે ચ કત્તબ્બાકરણતો કાયકમ્મં વચીકમ્મં.
Gaṇanupagatāti divasagaṇanaṃ upagatabhāvo. Aññehi ‘‘imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa demā’’ti parahatthe dinnampi ‘‘na tāva taṃ gaṇanupagaṃ, yāva na hatthaṃ gacchatī’’ti (mahāva. 259) cammakkhandhake vuttattā yāva āharitvā vā na dinnaṃ, ‘‘tumhākaṃ, bhante, cīvaraṃ uppanna’’nti pahiṇitvā vā anārocitaṃ, tāva divasagaṇanaṃ na upeti, anadhiṭṭhitaṃ vaṭṭati. Yadā pana ānetvā dinnaṃ hoti, ‘‘uppanna’’nti vā sutaṃ, tato paṭṭhāya gaṇanupagaṃ hoti, antodasāhe adhiṭṭhātabbaṃ. Kathinasaññitaṃ samuṭṭhānamassāti kathinasamuṭṭhānaṃ, tatiyachaṭṭhasamuṭṭhānavasena dvisamuṭṭhānanti attho. Kāyavācāhi kattabbaadhiṭṭhānavikappanānaṃ akaraṇena kāyavācato, citte pana sati kāyavācācittato ca samuṭṭhātīti vuttaṃ hoti. Anadhiṭṭhānāvikappanavasena āpajjanato akiriyaṃ. Ajānantopi āpajjatīti nosaññāvimokkhaṃ. Kāyadvāre ca vacīdvāre ca kattabbākaraṇato kāyakammaṃ vacīkammaṃ.
કથિનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Kathinasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.