Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / કઙ્ખાવિતરણી-પુરાણ-ટીકા • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā

    નિસ્સગ્ગિયકણ્ડં

    Nissaggiyakaṇḍaṃ

    ૧. ચીવરવગ્ગો

    1. Cīvaravaggo

    ૧. કથિનસિક્ખાપદવણ્ણના

    1. Kathinasikkhāpadavaṇṇanā

    નિસ્સગ્ગિયકણ્ડે તિણ્ણં કથિનસિક્ખાપદાનં, વસ્સિકસાટિકઅચ્ચેકચીવરસાસઙ્કસિક્ખાપદાનઞ્ચ એકદેસનાય તથાકિણ્ણાપત્તિક્ખન્ધાવ વેદિતબ્બા –

    Nissaggiyakaṇḍe tiṇṇaṃ kathinasikkhāpadānaṃ, vassikasāṭikaaccekacīvarasāsaṅkasikkhāpadānañca ekadesanāya tathākiṇṇāpattikkhandhāva veditabbā –

    કથિનં યસ્સ ચત્તારો, સહજા સમયદ્વયં;

    Kathinaṃ yassa cattāro, sahajā samayadvayaṃ;

    છન્નં સિક્ખાપદાનઞ્ચ, એકદેસવિનિચ્છયો.

    Channaṃ sikkhāpadānañca, ekadesavinicchayo.

    તત્થ કથિનન્તિ ‘‘સઙ્ઘસ્સ અનુમોદનાય, ગણસ્સ અનુમોદનાય, પુગ્ગલસ્સ અત્થારા સઙ્ઘસ્સ અત્થતં હોતિ કથિન’’ન્તિ (પરિ॰ ૪૧૪) વચનતો તેસંયેવ અનુમોદનાદિધમ્માનં સઙ્ગહો કથિનં નામ. યથાહ ‘‘કથિનં જાનિતબ્બન્તિ તેસઞ્ઞેવ ધમ્માનં સઙ્ગહો સમવાયો નામં નામકમ્મ’’ન્તિઆદિ (પરિ॰ ૪૧૨). તસ્મા કથિનન્તિ ઇદં બહૂસુ ધમ્મેસુ નામમત્તં, ન પરમત્થતો એકો ધમ્મો. કો પનસ્સ અત્થારોતિ? તદેકદેસોવ ખીરસ્સ ધારા વિય. યથા ચાહ ‘‘અત્થારો એકેન ધમ્મેન સઙ્ગહિતો વચીભેદેના’’તિ. સહજા નામ અટ્ઠ માતિકા, દ્વે પલિબોધા, પઞ્ચાનિસંસાતિ ઇમે પન્નરસ ધમ્મા. સમયદ્વયં નામ કથિનત્થારસમયો, ચીવરસમયો ચાતિ. તત્થ કથિનત્થારસમયો વસ્સાનસ્સ પચ્છિમો માસો. ચીવરસમયો નામ અનત્થતે કથિને અયં કત્તિકમાસો, અત્થતે ચત્તારો હેમન્તિકા ચાતિ પઞ્ચ માસા.

    Tattha kathinanti ‘‘saṅghassa anumodanāya, gaṇassa anumodanāya, puggalassa atthārā saṅghassa atthataṃ hoti kathina’’nti (pari. 414) vacanato tesaṃyeva anumodanādidhammānaṃ saṅgaho kathinaṃ nāma. Yathāha ‘‘kathinaṃ jānitabbanti tesaññeva dhammānaṃ saṅgaho samavāyo nāmaṃ nāmakamma’’ntiādi (pari. 412). Tasmā kathinanti idaṃ bahūsu dhammesu nāmamattaṃ, na paramatthato eko dhammo. Ko panassa atthāroti? Tadekadesova khīrassa dhārā viya. Yathā cāha ‘‘atthāro ekena dhammena saṅgahito vacībhedenā’’ti. Sahajā nāma aṭṭha mātikā, dve palibodhā, pañcānisaṃsāti ime pannarasa dhammā. Samayadvayaṃ nāma kathinatthārasamayo, cīvarasamayo cāti. Tattha kathinatthārasamayo vassānassa pacchimo māso. Cīvarasamayo nāma anatthate kathine ayaṃ kattikamāso, atthate cattāro hemantikā cāti pañca māsā.

    તત્થ અટ્ઠ માતિકા નામ પક્કમનન્તિકાદયો. તા સબ્બાપિ અત્થારેન એકતો ઉપ્પજ્જન્તિ નામ. તબ્ભાવભાવિતાય અત્થારે સતિ ઉદ્ધારો સમ્ભવતિ. તત્થ કથિનત્થારેન એકુપ્પાદા એકનિરોધા અન્તરુબ્ભારો સહુબ્ભારો, અવસેસા કથિનુબ્ભારા એકુપ્પાદા, નાનાનિરોધા ચ. તત્થ એકનિરોધાતિ અત્થારેન સહ નિરોધા, અન્તરુબ્ભારસહુબ્ભારાનં ઉદ્ધારાભાવો એકક્ખણે હોતીતિ અત્થો. સેસા નાના નિરુજ્ઝન્તિ નામ. તેસુ હિ ઉદ્ધારભાવં પત્તેસુપિ અત્થારો તિટ્ઠતિ એવાતિ અટ્ઠકથાયં અત્થવિભાવના. સચે અત્થતે કથિને ભિક્ખુસ્મિં સાપેક્ખે તમ્હા આવાસા પક્કમન્તે સઙ્ઘો અન્તરુબ્ભારં કરોતિ, તસ્સ ભિક્ખુનો પઠમમેવ મૂલાવાસે નિટ્ઠિતચીવરપલિબોધાભાવેપિ સતિ અન્તરુબ્ભારે પલિબોધો છિજ્જતિ સતિપિ સાપેક્ખતાય સઉસ્સાહત્તા. ઇમિના પરિયાયેન પક્કમનન્તિકો કથિનુદ્ધારો અત્થારેન એકુપ્પાદો નાનાનિરોધો હોતિ. તથા અન્તરુબ્ભારે સતિ સુણન્તસ્સાપિ યાવ ચીવરનિટ્ઠાનં ન ગચ્છતિ, તાવ પરિહારસમ્ભવતો નિટ્ઠાનન્તિકો. યાવ સન્નિટ્ઠાનં ન ગચ્છતિ, તાવ પરિહારસમ્ભવતો સન્નિટ્ઠાનન્તિકો. યાવ ન નસ્સતિ, તાવ પરિહારસમ્ભવતો નાસનન્તિકો. યાવ ન સુણાતિ, તાવ પરિહારસમ્ભવતો સવનન્તિકો. યાવ ચીવરાસા ન છિજ્જતિ, તાવ પરિહારસમ્ભવતો આસાવચ્છેદિકો. યાવ સીમં નાતિક્કમતિ, તાવ પરિહારસમ્ભવતો સીમાતિક્કન્તિકો. અત્થારેન એકુપ્પાદો નાનાનિરોધો હોતીતિ વેદિતબ્બો.

    Tattha aṭṭha mātikā nāma pakkamanantikādayo. Tā sabbāpi atthārena ekato uppajjanti nāma. Tabbhāvabhāvitāya atthāre sati uddhāro sambhavati. Tattha kathinatthārena ekuppādā ekanirodhā antarubbhāro sahubbhāro, avasesā kathinubbhārā ekuppādā, nānānirodhā ca. Tattha ekanirodhāti atthārena saha nirodhā, antarubbhārasahubbhārānaṃ uddhārābhāvo ekakkhaṇe hotīti attho. Sesā nānā nirujjhanti nāma. Tesu hi uddhārabhāvaṃ pattesupi atthāro tiṭṭhati evāti aṭṭhakathāyaṃ atthavibhāvanā. Sace atthate kathine bhikkhusmiṃ sāpekkhe tamhā āvāsā pakkamante saṅgho antarubbhāraṃ karoti, tassa bhikkhuno paṭhamameva mūlāvāse niṭṭhitacīvarapalibodhābhāvepi sati antarubbhāre palibodho chijjati satipi sāpekkhatāya saussāhattā. Iminā pariyāyena pakkamanantiko kathinuddhāro atthārena ekuppādo nānānirodho hoti. Tathā antarubbhāre sati suṇantassāpi yāva cīvaraniṭṭhānaṃ na gacchati, tāva parihārasambhavato niṭṭhānantiko. Yāva sanniṭṭhānaṃ na gacchati, tāva parihārasambhavato sanniṭṭhānantiko. Yāva na nassati, tāva parihārasambhavato nāsanantiko. Yāva na suṇāti, tāva parihārasambhavato savanantiko. Yāva cīvarāsā na chijjati, tāva parihārasambhavato āsāvacchediko. Yāva sīmaṃ nātikkamati, tāva parihārasambhavato sīmātikkantiko. Atthārena ekuppādo nānānirodho hotīti veditabbo.

    તત્થ અન્તરુબ્ભારસહુબ્ભારા દ્વે અન્તોસીમાયં એવ સમ્ભવન્તિ, ન બહિસીમાયં. પક્કમનસવનસીમાતિક્કન્તિકા બહિસીમાયમેવ સમ્ભવન્તિ, ન અન્તોસીમાયં. નિટ્ઠાનસઅઆટ્ઠાનાસાવચ્છેદિકા અન્તોસીમાયઞ્ચેવ બહિસીમાયઞ્ચ. અન્તરુબ્ભારો સઙ્ઘાયત્તો, પક્કમનનિટ્ઠાનસન્નિટ્ઠાનસીમાતિક્કન્તિકા પુગ્ગલાધીના, સેસા તદુભયવિપરીતા.

    Tattha antarubbhārasahubbhārā dve antosīmāyaṃ eva sambhavanti, na bahisīmāyaṃ. Pakkamanasavanasīmātikkantikā bahisīmāyameva sambhavanti, na antosīmāyaṃ. Niṭṭhānasaaāṭṭhānāsāvacchedikā antosīmāyañceva bahisīmāyañca. Antarubbhāro saṅghāyatto, pakkamananiṭṭhānasanniṭṭhānasīmātikkantikā puggalādhīnā, sesā tadubhayaviparītā.

    તત્થ ‘‘નિટ્ઠિતચીવરસ્મિ’’ન્તિ ઇમિના ચીવરપલિબોધાભાવમેવ દીપેતિ. ન આવાસપલિબોધાભાવં. ‘‘ઉબ્ભતસ્મિં કથિને’’તિ ઇમિના ઉભયપલિબોધાભાવં દીપેતિ, તસ્મા ઉભયપલિબોધાભાવદીપનત્થં તદેવ વત્તબ્બન્તિ ચે? ન, વિસેસત્તા. કથં? કામઞ્ચેતં તસ્મા ‘‘ઉબ્ભતસ્મિં કથિને’’તિ કેસઞ્ચિ કથિનુદ્ધારાનં નાનાનિરોધત્તા, સઙ્ઘપુગ્ગલાધીનાનધીનત્તા ચ અન્તોબહિઉભયસીમાસુ નિયમાનિયમતો ચ ઉબ્ભતસ્મિં કથિને સઙ્ઘસ્સ, ન પુગ્ગલસ્સ ઉબ્ભતં હોતિ, તથાપિ ‘‘ઉબ્ભતસ્મિં કથિને’’તિ ઇદં સામઞ્ઞવચનં. તસ્મા ‘‘નિટ્ઠિતચીવરસ્મિ’’ન્તિ ઇમિના નિયમેતિ.

    Tattha ‘‘niṭṭhitacīvarasmi’’nti iminā cīvarapalibodhābhāvameva dīpeti. Na āvāsapalibodhābhāvaṃ. ‘‘Ubbhatasmiṃ kathine’’ti iminā ubhayapalibodhābhāvaṃ dīpeti, tasmā ubhayapalibodhābhāvadīpanatthaṃ tadeva vattabbanti ce? Na, visesattā. Kathaṃ? Kāmañcetaṃ tasmā ‘‘ubbhatasmiṃ kathine’’ti kesañci kathinuddhārānaṃ nānānirodhattā, saṅghapuggalādhīnānadhīnattā ca antobahiubhayasīmāsu niyamāniyamato ca ubbhatasmiṃ kathine saṅghassa, na puggalassa ubbhataṃ hoti, tathāpi ‘‘ubbhatasmiṃ kathine’’ti idaṃ sāmaññavacanaṃ. Tasmā ‘‘niṭṭhitacīvarasmi’’nti iminā niyameti.

    કિં વુત્તં હોતિ – સઙ્ઘસ્સ અન્તરુબ્ભારેન ઉબ્ભતસ્મિં કથિને અચ્છિન્નચીવરપલિબોધો બહિસીમાગતો પચ્છા ગન્ત્વા અત્તનો સીમાગતો અનિટ્ઠિતચીવરો આનિસંસં લભતિ એવાતિ કત્વા ‘‘નિટ્ઠિતચીવરસ્મિ’’ન્તિ વુત્તન્તિ વેદિતબ્બં. તત્થ આવાસપલિબોધો નામ વસતિ વા તસ્મિં આવાસે, સાપેક્ખો વા પક્કમતિ. ચીવરપલિબોધો નામ ચીવરં અકતં વિપ્પકતં, ચીવરાસાનુપચ્છિન્ના, તબ્બિપરીતેન અપલિબોધો વેદિતબ્બો. તત્થ અનત્થતકથિનાનં ચીવરકાલસમયે નિયમતો ચત્તારો આનિસંસા લબ્ભન્તિ, અસમાદાનચારો અનિયમતો. તેન સાસઙ્કસિક્ખાપદં વુત્તં. કથં ચત્તારો નિયતાતિ ચે? ‘‘ચીવરકાલસમયો નામ અનત્થતે કથિને વસ્સાનસ્સ પચ્છિમો માસો’’તિ (પારા॰ ૬૪૯) વચનતો અનત્થતકથિનાનં તસ્મિં માસે યાવદત્થચીવરં સિદ્ધં, તથા તતિયકથિનસિક્ખાપદે (પારા॰ ૪૯૭ આદયો) અકાલચીવરં નામ પિટ્ઠિસમયતો પટ્ઠાય તં પટિગ્ગહેત્વા સઙ્ઘતો લભિતબ્બં ચે, યાવ ચીવરકાલસમયં નિક્ખિપિત્વા ભાજેત્વા ગહેતબ્બં. પુગ્ગલિકં ચે, વસ્સાનસ્સ છટ્ઠપક્ખસ્સ પઞ્ચમિતો પટ્ઠાય યાવ ચીવરકાલસમયં અનધિટ્ઠિતં અવિકપ્પિતં વટ્ટતિ અચ્ચેકચીવરસિક્ખાપદેન અનુઞ્ઞાતત્તા, ન તતો પરં. તદા ઉપ્પન્નચીવરસ્સ પટિસિદ્ધત્તા પઠમકથિનેન. તત્થ અટ્ઠકથાયં વુત્તનયો સઙ્ઘિકં સન્ધાય, તથા પોરાણગણ્ઠિપદે ચાતિ વેદિતબ્બં.

    Kiṃ vuttaṃ hoti – saṅghassa antarubbhārena ubbhatasmiṃ kathine acchinnacīvarapalibodho bahisīmāgato pacchā gantvā attano sīmāgato aniṭṭhitacīvaro ānisaṃsaṃ labhati evāti katvā ‘‘niṭṭhitacīvarasmi’’nti vuttanti veditabbaṃ. Tattha āvāsapalibodho nāma vasati vā tasmiṃ āvāse, sāpekkho vā pakkamati. Cīvarapalibodho nāma cīvaraṃ akataṃ vippakataṃ, cīvarāsānupacchinnā, tabbiparītena apalibodho veditabbo. Tattha anatthatakathinānaṃ cīvarakālasamaye niyamato cattāro ānisaṃsā labbhanti, asamādānacāro aniyamato. Tena sāsaṅkasikkhāpadaṃ vuttaṃ. Kathaṃ cattāro niyatāti ce? ‘‘Cīvarakālasamayo nāma anatthate kathine vassānassa pacchimo māso’’ti (pārā. 649) vacanato anatthatakathinānaṃ tasmiṃ māse yāvadatthacīvaraṃ siddhaṃ, tathā tatiyakathinasikkhāpade (pārā. 497 ādayo) akālacīvaraṃ nāma piṭṭhisamayato paṭṭhāya taṃ paṭiggahetvā saṅghato labhitabbaṃ ce, yāva cīvarakālasamayaṃ nikkhipitvā bhājetvā gahetabbaṃ. Puggalikaṃ ce, vassānassa chaṭṭhapakkhassa pañcamito paṭṭhāya yāva cīvarakālasamayaṃ anadhiṭṭhitaṃ avikappitaṃ vaṭṭati accekacīvarasikkhāpadena anuññātattā, na tato paraṃ. Tadā uppannacīvarassa paṭisiddhattā paṭhamakathinena. Tattha aṭṭhakathāyaṃ vuttanayo saṅghikaṃ sandhāya, tathā porāṇagaṇṭhipade cāti veditabbaṃ.

    પઠમકથિને (પારા॰ ૪૫૯ આદયો) પઠમપઞ્ઞત્તિયા, અવિસેસેન વા એકાદસમે દિવસે આપત્તિ. વસ્સાનસ્સ હિ અન્તોનિવારણત્થં અટ્ઠકથાય ‘‘નિટ્ઠિતચીવરસ્મિં ભિક્ખુના ઉબ્ભતસ્મિં કથિને’’તિ (પારા॰ ૪૬૨ આદયો) વુત્તં. એસેવ નયો દુતિયે, તતિયે ચ. તેન ચીવરકાલતો પુરે વા અન્તો વા ઉપ્પન્નં ચીવરકાલતો ઉદ્ધં એકદિવસમ્પિ પરિહારં ન લભતિ. યદિ લભેય્ય, અચ્ચેકચીવરસિક્ખાપદવિરોધો. ‘‘યાવ ચીવરકાલસમયં નિક્ખિપિતબ્બં, તતો ચે ઉત્તરિ નિક્ખિપેય્ય, નિસ્સગ્ગિય’’ન્તિ (પારા॰ ૬૪૮) હિ તત્થ વુત્તં. વસ્સાવાસિકભાવેન સઙ્ઘતો લદ્ધં વુટ્ઠવસ્સત્તા અત્તનો સન્તકભૂતં અચ્ચેકચીવરં ચીવરકાલસમયં અતિક્કામયતો એવ આપત્તિ, ન અચ્ચેકચીવરકાલં અતિક્કામયતો આપત્તીતિ. ‘‘અનત્થતે કથિને એકાદસમાસે ઉપ્પન્ન’’ન્તિ (પારા॰ ૫૦૦) વચનતો યો ચ તત્થ ચીવરુપ્પાદો, સો ચ નેસં ભવિસ્સતીતિ સિદ્ધં, અનામન્તચારગણભોજનસિક્ખાપદે ‘‘અઞ્ઞત્ર સમયા’’તિ (પાચિ॰ ૨૨૨ આદયો) વુત્તત્તા સેસદ્વયં સિદ્ધમેવ. તસ્મા ‘‘કાલેપિ આદિસ્સ દિન્નં, એતં અકાલચીવર’’ન્તિ (પારા॰ ૫૦૦) વચનતો આદિસ્સ દિન્નચીવરં પરિહારં ન લભતિ.

    Paṭhamakathine (pārā. 459 ādayo) paṭhamapaññattiyā, avisesena vā ekādasame divase āpatti. Vassānassa hi antonivāraṇatthaṃ aṭṭhakathāya ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ bhikkhunā ubbhatasmiṃ kathine’’ti (pārā. 462 ādayo) vuttaṃ. Eseva nayo dutiye, tatiye ca. Tena cīvarakālato pure vā anto vā uppannaṃ cīvarakālato uddhaṃ ekadivasampi parihāraṃ na labhati. Yadi labheyya, accekacīvarasikkhāpadavirodho. ‘‘Yāva cīvarakālasamayaṃ nikkhipitabbaṃ, tato ce uttari nikkhipeyya, nissaggiya’’nti (pārā. 648) hi tattha vuttaṃ. Vassāvāsikabhāvena saṅghato laddhaṃ vuṭṭhavassattā attano santakabhūtaṃ accekacīvaraṃ cīvarakālasamayaṃ atikkāmayato eva āpatti, na accekacīvarakālaṃ atikkāmayato āpattīti. ‘‘Anatthate kathine ekādasamāse uppanna’’nti (pārā. 500) vacanato yo ca tattha cīvaruppādo, so ca nesaṃ bhavissatīti siddhaṃ, anāmantacāragaṇabhojanasikkhāpade ‘‘aññatra samayā’’ti (pāci. 222 ādayo) vuttattā sesadvayaṃ siddhameva. Tasmā ‘‘kālepi ādissa dinnaṃ, etaṃ akālacīvara’’nti (pārā. 500) vacanato ādissa dinnacīvaraṃ parihāraṃ na labhati.

    અપરકત્તિકાયમેવ વા ઉબ્ભતસ્મિં કથિને લભતિ, એવં ‘‘ઉબ્ભતસ્મિં કથિને’’તિ વુત્તત્તાતિ ચે? ન વત્તબ્બં. છ ઠાનાનિ હિ સાપેક્ખતાય વુત્તાનિ . દુટ્ઠદોસદ્વયે અધિકરણચતુત્થં, પઠમાનિયતે સોતસ્સ રહો, તતિયકથિને આદિસ્સ દિન્નં ચીવરં, અચ્ચેકચીવરસિક્ખાપદે ‘‘સઞ્ઞાણં કત્વા નિક્ખિપિતબ્બ’’ન્તિ પદં, દુટ્ઠુલ્લારોચનપ્પટિચ્છાદનદ્વયે અધિકરણં, પારાજિકવચનઞ્ચ, તીસુ કથિનસિક્ખાપદેસુ ‘‘અટ્ઠન્નં માતિકાનં અઞ્ઞતરાયા’’તિ વચનન્તિ. તત્થ આદિસ્સ દિન્નં ચીવરં સઙ્ઘિકં ભાજિતબ્બચીવરં સન્ધાય વુત્તં, ન પુગ્ગલિકં. સઞ્ઞાણં કત્વા નિક્ખિપિતબ્બન્તિ વસ્સાવાસિકચીવરં સન્ધાય વુત્તં. અવુટ્ઠવસ્સેન પચ્છા દાતબ્બત્તા સઞ્ઞાણં કાતબ્બં, ન ઞાતિપ્પવારિતતો લદ્ધં પુગ્ગલિકં સન્ધાય. તસ્મા દુવિધં અચ્ચેકચીવરં સઙ્ઘે નિન્નં, પુગ્ગલે નિન્નઞ્ચાતિ સિદ્ધં. તત્થ સઙ્ઘે પરિણતં અચ્ચેકચીવરં વસ્સૂપનાયિકદિવસતો પટ્ઠાય, પિટ્ઠિસમયતો પટ્ઠાય વા યાવ પવારણા નિક્ખિપિતું વટ્ટતિ એવ સઙ્ઘિકત્તા, પુગ્ગલિકમ્પિ ‘‘વસ્સંવુટ્ઠકાલે ગણ્હથા’’તિ દિન્નત્તા. તાદિસઞ્હિ યાવ વસ્સંવુટ્ઠો ન હોતિ, તાવ તસ્સેવ દાયકસ્સ સન્તકં હોતિ. એત્તકો વિસેસહેતુ.

    Aparakattikāyameva vā ubbhatasmiṃ kathine labhati, evaṃ ‘‘ubbhatasmiṃ kathine’’ti vuttattāti ce? Na vattabbaṃ. Cha ṭhānāni hi sāpekkhatāya vuttāni . Duṭṭhadosadvaye adhikaraṇacatutthaṃ, paṭhamāniyate sotassa raho, tatiyakathine ādissa dinnaṃ cīvaraṃ, accekacīvarasikkhāpade ‘‘saññāṇaṃ katvā nikkhipitabba’’nti padaṃ, duṭṭhullārocanappaṭicchādanadvaye adhikaraṇaṃ, pārājikavacanañca, tīsu kathinasikkhāpadesu ‘‘aṭṭhannaṃ mātikānaṃ aññatarāyā’’ti vacananti. Tattha ādissa dinnaṃ cīvaraṃ saṅghikaṃ bhājitabbacīvaraṃ sandhāya vuttaṃ, na puggalikaṃ. Saññāṇaṃ katvā nikkhipitabbanti vassāvāsikacīvaraṃ sandhāya vuttaṃ. Avuṭṭhavassena pacchā dātabbattā saññāṇaṃ kātabbaṃ, na ñātippavāritato laddhaṃ puggalikaṃ sandhāya. Tasmā duvidhaṃ accekacīvaraṃ saṅghe ninnaṃ, puggale ninnañcāti siddhaṃ. Tattha saṅghe pariṇataṃ accekacīvaraṃ vassūpanāyikadivasato paṭṭhāya, piṭṭhisamayato paṭṭhāya vā yāva pavāraṇā nikkhipituṃ vaṭṭati eva saṅghikattā, puggalikampi ‘‘vassaṃvuṭṭhakāle gaṇhathā’’ti dinnattā. Tādisañhi yāva vassaṃvuṭṭho na hoti, tāva tasseva dāyakassa santakaṃ hoti. Ettako visesahetu.

    ‘‘અનચ્ચેકચીવરે અનચ્ચેકચીવરસઞ્ઞી ચીવરકાલસમયં અતિક્કામેતિ, અનાપત્તી’’તિ વચનતો અચ્ચેકચીવરકસ્સેવ સો અપરાધો. યેન ‘‘વિરોધો’’તિ વચનં દસ્સેય્યાતિ ન વિનયે વિસેસહેતુ પરિયેસિતબ્બો. બુદ્ધવિસયત્તા પમાણન્તિ ચે? ન, યદિ એવં એત્થ અત્તનો સન્તકભૂતમ્પિ અચ્ચેકચીવરં સઞ્ઞાણં કત્વા નિક્ખિપિતબ્બમેવ, ન અધિટ્ઠાતબ્બં ન વિકપ્પેતબ્બં ન વિસ્સજ્જેતબ્બં. તતો ‘‘અનાપત્તિ, અન્તોસમયે અધિટ્ઠેતિ વિકપ્પેતિ વિસ્સજ્જેતી’’તિઆદિવચનવિરોધો (પારા॰ ૬૫૧) અધિવાસેતબ્બો સિયા. તથા ‘‘વસ્સાનસ્સ પચ્છિમે માસે કથિનુદ્ધારે કતે તસ્મિં માસે અત્થતે કથિને કથિનુદ્ધારદિવસં અતિક્કામેતિ, નિસ્સગ્ગિયં હોતી’’તિ વચનતો નિસ્સગ્ગિયં હોતીતિ અયમ્પિ અત્થવિરોધો અધિવાસેતબ્બો સિયા. તસ્મિઞ્ચ ‘‘અનચ્ચેકચીવરે અનાપત્તી’’તિ વુત્તં, તઞ્ચ અનધિટ્ઠિતં અવિકપ્પિતમેવાતિ એત્તકો વિસેસહેતુ. અતિરેકચીવરઞ્ચેતં પઠમસિક્ખાપદેનાપત્તિ, ઇતરં ચે અનાપત્તિયેવાતિ ઇમસ્સ અત્થસ્સ અયં ભગવતો વિસેસહેતુ. તથા અતિરેકદસાહાનાગતાયેવ કત્તિકપુણ્ણમાય સઙ્ઘસ્સ વસ્સાવાસિકત્થં અચ્ચેકચીવરં વિય દદમાનં ન ગહેતબ્બં, દસાહાનાગતાય એવ ગહેતબ્બન્તિ એત્તકો વિસેસહેતુ. તતો અટ્ઠકથાનયવિરોધો ચ અધિવાસેતબ્બો સિયા. તત્થ ‘‘અધિટ્ઠિતતો પટ્ઠાય ઉપ્પન્નં અચ્ચેકચીવરં ન હોતી’’તિ વત્વા અઞ્ઞથા નયો દસ્સિતો. પોરાણગણ્ઠિપદે સો ચ નયો સઙ્ઘિકં ઉપાદાય વુત્તત્તા ન વિરુજ્ઝતીતિ નેવ સો ચ પટિક્ખિત્તો. યથા અનચ્ચેકચીવરં છટ્ઠિતો પટ્ઠાય ઉપ્પન્નં અતિરેકદસાહાનાગતાયપિ પટિગ્ગહેતબ્બં, પટિગ્ગહેત્વા ચીવરકાલસમયં અતિક્કામયતોપિ અનાપત્તીતિ અયમ્પિ નયો અધિવાસેતબ્બો સિયા. તતો પઠમકથિનવિરોધો. દસાહાનાગતાય એવ પટિગ્ગહેતબ્બં, પટિગ્ગહેત્વા ચીવરકાલસમયં અતિક્કામયતો અનાપત્તીતિ ચે, તં દ્વે દસાહે લભતીતિ એત્તકો વિસેસહેતુ.

    ‘‘Anaccekacīvare anaccekacīvarasaññī cīvarakālasamayaṃ atikkāmeti, anāpattī’’ti vacanato accekacīvarakasseva so aparādho. Yena ‘‘virodho’’ti vacanaṃ dasseyyāti na vinaye visesahetu pariyesitabbo. Buddhavisayattā pamāṇanti ce? Na, yadi evaṃ ettha attano santakabhūtampi accekacīvaraṃ saññāṇaṃ katvā nikkhipitabbameva, na adhiṭṭhātabbaṃ na vikappetabbaṃ na vissajjetabbaṃ. Tato ‘‘anāpatti, antosamaye adhiṭṭheti vikappeti vissajjetī’’tiādivacanavirodho (pārā. 651) adhivāsetabbo siyā. Tathā ‘‘vassānassa pacchime māse kathinuddhāre kate tasmiṃ māse atthate kathine kathinuddhāradivasaṃ atikkāmeti, nissaggiyaṃ hotī’’ti vacanato nissaggiyaṃ hotīti ayampi atthavirodho adhivāsetabbo siyā. Tasmiñca ‘‘anaccekacīvare anāpattī’’ti vuttaṃ, tañca anadhiṭṭhitaṃ avikappitamevāti ettako visesahetu. Atirekacīvarañcetaṃ paṭhamasikkhāpadenāpatti, itaraṃ ce anāpattiyevāti imassa atthassa ayaṃ bhagavato visesahetu. Tathā atirekadasāhānāgatāyeva kattikapuṇṇamāya saṅghassa vassāvāsikatthaṃ accekacīvaraṃ viya dadamānaṃ na gahetabbaṃ, dasāhānāgatāya eva gahetabbanti ettako visesahetu. Tato aṭṭhakathānayavirodho ca adhivāsetabbo siyā. Tattha ‘‘adhiṭṭhitato paṭṭhāya uppannaṃ accekacīvaraṃ na hotī’’ti vatvā aññathā nayo dassito. Porāṇagaṇṭhipade so ca nayo saṅghikaṃ upādāya vuttattā na virujjhatīti neva so ca paṭikkhitto. Yathā anaccekacīvaraṃ chaṭṭhito paṭṭhāya uppannaṃ atirekadasāhānāgatāyapi paṭiggahetabbaṃ, paṭiggahetvā cīvarakālasamayaṃ atikkāmayatopi anāpattīti ayampi nayo adhivāsetabbo siyā. Tato paṭhamakathinavirodho. Dasāhānāgatāya eva paṭiggahetabbaṃ, paṭiggahetvā cīvarakālasamayaṃ atikkāmayato anāpattīti ce, taṃ dve dasāhe labhatīti ettako visesahetu.

    અન્તરા અનાપત્તિક્ખેત્તચીવરકાલપ્પવિટ્ઠત્તા અધિટ્ઠહિત્વા પચ્ચુદ્ધટં વિય તં પુનપિ દસાહે લભતીતિ ચે? ન, કાલપ્પવેસો અધિટ્ઠાનં વિય હોતીતિ ચે? ન, ‘‘વસ્સિકસાટિકં વસ્સાનં ચાતુમાસં અધિટ્ઠાતું, તતો પરં વિકપ્પેતુ’’ન્તિ વચનવિરોધં કત્વા, તતો પરં દસાહં અવિકપ્પેન્તસ્સાપિ અનાપત્તિ સિયા. અપિચ યં વુત્તં અટ્ઠકથાયં ‘‘વસ્સિકસાટિકા અન્તોવસ્સે લદ્ધા ચેવ નિટ્ઠિતા ચ, અન્તોદસાહે અધિટ્ઠાતબ્બા, દસાહાતિક્કમે નિટ્ઠિતા, તદહેવ અધિટ્ઠાતબ્બા, દસાહે અપ્પહોન્તે ચીવરકાલં નાતિક્કામેતબ્બા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૩૦). તેન આપત્તિતો ન મુચ્ચેય્ય. કાલપ્પવેસો હિ અધિટ્ઠાનપરિયાયો ન જાતોતિ. એત્તાવતા યથાવુત્તો અત્થવિકપ્પો પાળિનયેનેવ પતિટ્ઠાપિતો હોતિ.

    Antarā anāpattikkhettacīvarakālappaviṭṭhattā adhiṭṭhahitvā paccuddhaṭaṃ viya taṃ punapi dasāhe labhatīti ce? Na, kālappaveso adhiṭṭhānaṃ viya hotīti ce? Na, ‘‘vassikasāṭikaṃ vassānaṃ cātumāsaṃ adhiṭṭhātuṃ, tato paraṃ vikappetu’’nti vacanavirodhaṃ katvā, tato paraṃ dasāhaṃ avikappentassāpi anāpatti siyā. Apica yaṃ vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘vassikasāṭikā antovasse laddhā ceva niṭṭhitā ca, antodasāhe adhiṭṭhātabbā, dasāhātikkame niṭṭhitā, tadaheva adhiṭṭhātabbā, dasāhe appahonte cīvarakālaṃ nātikkāmetabbā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.630). Tena āpattito na mucceyya. Kālappaveso hi adhiṭṭhānapariyāyo na jātoti. Ettāvatā yathāvutto atthavikappo pāḷinayeneva patiṭṭhāpito hoti.

    અપિચેત્થ યં વુત્તં અટ્ઠકથાયં ‘‘દસાહે અપ્પહોન્તે ચીવરકાલં નાતિક્કામેતબ્બા’’તિ, તત્થપિ ચીવરકાલે ઉપ્પન્નં, દસાહે અપ્પહોન્તે ચસ્સ કરણં નત્થિ, તં અચ્ચેકચીવરં અકાલચીવરમિવ ચીવરકાલં નાતિક્કામેતબ્બન્તિ સિદ્ધમેતં. પાળિતો ચ તઞ્ચે અન્તોકાલે ઉપ્પજ્જતિ, દસાહે અપ્પહોન્તેપિ ઉપ્પજ્જતિ, એવં ઉપ્પન્નં અચ્ચેકચીવરં અચ્ચેકચીવરમેવ ન હોતિ. ન હિ તં કાલવિસેસવસેન અચ્ચેકચીવરસઙ્ખં ગચ્છતિ. વુત્તઞ્હેતં ‘‘અચ્ચેકચીવરં નામ સેનાય વા ગન્તુકામો હોતિ, પવાસં વા ગન્તુકામો હોતિ, ગિલાનો વા હોતિ, ગબ્ભિની વા હોતિ , અસ્સદ્ધસ્સ વા સદ્ધા ઉપ્પન્ના હોતિ…પે॰… ‘વસ્સાવાસિકં દસ્સામી’તિ એવં આરોચિતં, એતં અચ્ચેકચીવરં નામા’’તિ (પારા॰ ૬૪૯). તસ્મા યથા તં ચીવરં નાતિક્કામેતબ્બં, તથા અનચ્ચેકચીવરમ્પીતિ સિદ્ધં હોતિ. તેન વુત્તં અટ્ઠકથાયં ‘‘દસાહે અપ્પહોન્તે ચીવરકાલં નાતિક્કામેતબ્બા’’તિ. અપિચ યદિ એવં તં અચ્ચેકચીવરસિક્ખાપદમેવ અચ્ચેકચીવરં ચીવરકાલં નાતિક્કામેતબ્બન્તિ ઇમસ્સ પન અત્થવિસેસસ્સ દસ્સનત્થં ભગવતા પઞ્ઞત્તં.

    Apicettha yaṃ vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘dasāhe appahonte cīvarakālaṃ nātikkāmetabbā’’ti, tatthapi cīvarakāle uppannaṃ, dasāhe appahonte cassa karaṇaṃ natthi, taṃ accekacīvaraṃ akālacīvaramiva cīvarakālaṃ nātikkāmetabbanti siddhametaṃ. Pāḷito ca tañce antokāle uppajjati, dasāhe appahontepi uppajjati, evaṃ uppannaṃ accekacīvaraṃ accekacīvarameva na hoti. Na hi taṃ kālavisesavasena accekacīvarasaṅkhaṃ gacchati. Vuttañhetaṃ ‘‘accekacīvaraṃ nāma senāya vā gantukāmo hoti, pavāsaṃ vā gantukāmo hoti, gilāno vā hoti, gabbhinī vā hoti , assaddhassa vā saddhā uppannā hoti…pe… ‘vassāvāsikaṃ dassāmī’ti evaṃ ārocitaṃ, etaṃ accekacīvaraṃ nāmā’’ti (pārā. 649). Tasmā yathā taṃ cīvaraṃ nātikkāmetabbaṃ, tathā anaccekacīvarampīti siddhaṃ hoti. Tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘dasāhe appahonte cīvarakālaṃ nātikkāmetabbā’’ti. Apica yadi evaṃ taṃ accekacīvarasikkhāpadameva accekacīvaraṃ cīvarakālaṃ nātikkāmetabbanti imassa pana atthavisesassa dassanatthaṃ bhagavatā paññattaṃ.

    મહાઅટ્ઠકથાયં પન તં એવં વુત્તં – કામઞ્ચેદં ‘‘દસાહપરમં અતિરેકચીવરં ધારેતબ્બ’’ન્તિ ઇમિના સિદ્ધં, અટ્ઠુપ્પત્તિવસેન પન અપુબ્બં વિય અત્થં દસ્સેત્વા સિક્ખાપદં ઠપિતન્તિ અત્થવિસેસદીપનપયોજનતો. તસ્મા તં તસ્સ અત્થવિસેસદસ્સનત્થં વુત્તન્તિ સિદ્ધમેવ. તસ્માપિ વેદિતબ્બમેવ યં કિઞ્ચિ ચીવરં ચીવરકાલસમયં નાતિક્કામેતબ્બન્તિ. અપિચ યં વુત્તં અટ્ઠકથાયં ‘‘છટ્ઠિતો પટ્ઠાય પન ઉપ્પન્નં અનચ્ચેકચીવરમ્પિ પચ્ચુદ્ધારેત્વા ઠપિતચીવરમ્પિ એતં પરિહારં લભતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૪૬-૬૪૯). તેન ‘‘અનચ્ચેકચીવરે અનચ્ચેકચીવરસઞ્ઞી ચીવરકાલસમયં અતિક્કામેતિ, અનાપત્તી’’તિ (પારા॰ ૬૫૦) ઇમિનાપિ અનચ્ચેકચીવરસ્સાપિ અચ્ચેકચીવરપરિહારલાભં દીપેતીતિ.

    Mahāaṭṭhakathāyaṃ pana taṃ evaṃ vuttaṃ – kāmañcedaṃ ‘‘dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretabba’’nti iminā siddhaṃ, aṭṭhuppattivasena pana apubbaṃ viya atthaṃ dassetvā sikkhāpadaṃ ṭhapitanti atthavisesadīpanapayojanato. Tasmā taṃ tassa atthavisesadassanatthaṃ vuttanti siddhameva. Tasmāpi veditabbameva yaṃ kiñci cīvaraṃ cīvarakālasamayaṃ nātikkāmetabbanti. Apica yaṃ vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘chaṭṭhito paṭṭhāya pana uppannaṃ anaccekacīvarampi paccuddhāretvā ṭhapitacīvarampi etaṃ parihāraṃ labhatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.646-649). Tena ‘‘anaccekacīvare anaccekacīvarasaññī cīvarakālasamayaṃ atikkāmeti, anāpattī’’ti (pārā. 650) imināpi anaccekacīvarassāpi accekacīvaraparihāralābhaṃ dīpetīti.

    એત્તાવતા યથાવુત્તો દુતિયો અત્થવિકપ્પો પાળિનયેન, અટ્ઠકથાનયેન ચ પતિટ્ઠાપિતો હોતિ. એવં તાવ પકિણ્ણકાય અધિકથા પરતો પાઠતો વિત્થારિતા હોતીતિ અપકિણ્ણકં.

    Ettāvatā yathāvutto dutiyo atthavikappo pāḷinayena, aṭṭhakathānayena ca patiṭṭhāpito hoti. Evaṃ tāva pakiṇṇakāya adhikathā parato pāṭhato vitthāritā hotīti apakiṇṇakaṃ.

    ચીવરપલિબોધો, આવાસપલિબોધો ચાતિ દ્વે પલિબોધા. તેસુ એકપલિબોધેપિ સતિ અનામન્તચારાદિઆનિસંસં લભતિ, તં ઇધ નત્થીતિ દસ્સેતું ‘‘નિટ્ઠિતચીવરસ્મિં ભિક્ખુના ઉબ્ભતસ્મિં કથિને’’તિ વુત્તં. તસ્મા એવ ‘‘અત્થતકથિનસ્સ હિ ભિક્ખુનો’’તિઆદિ વુત્તં. કથિનત્થારારહસ્સાતિ એત્થ ‘‘અટ્ઠહિ અઙ્ગેહિ સમન્નાગતો પુગ્ગલો ભબ્બો કથિનં અત્થરિતું – પુબ્બકરણં જાનાતિ, પચ્ચુદ્ધારં જાનાતિ, અધિટ્ઠાનં જાનાતિ, અત્થારં જાનાતિ, માતિકં જાનાતિ, પલિબોધં જાનાતિ, ઉદ્ધારં જાનાતિ, આનિસંસં જાનાતી’’તિ (પરિ॰ ૪૦૯) વચનતો ઇમેહિ અટ્ઠહિ અઙ્ગેહિ સમન્નાગતો પુગ્ગલો કથિનત્થારારહો નામ. પુબ્બકરણં નામ ધોવનવિચારણચ્છેદનસિબ્બનરજનકપ્પકરણં.

    Cīvarapalibodho, āvāsapalibodho cāti dve palibodhā. Tesu ekapalibodhepi sati anāmantacārādiānisaṃsaṃ labhati, taṃ idha natthīti dassetuṃ ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ bhikkhunā ubbhatasmiṃ kathine’’ti vuttaṃ. Tasmā eva ‘‘atthatakathinassa hi bhikkhuno’’tiādi vuttaṃ. Kathinatthārārahassāti ettha ‘‘aṭṭhahi aṅgehi samannāgato puggalo bhabbo kathinaṃ attharituṃ – pubbakaraṇaṃ jānāti, paccuddhāraṃ jānāti, adhiṭṭhānaṃ jānāti, atthāraṃ jānāti, mātikaṃ jānāti, palibodhaṃ jānāti, uddhāraṃ jānāti, ānisaṃsaṃ jānātī’’ti (pari. 409) vacanato imehi aṭṭhahi aṅgehi samannāgato puggalo kathinatthārāraho nāma. Pubbakaraṇaṃ nāma dhovanavicāraṇacchedanasibbanarajanakappakaraṇaṃ.

    ‘‘ચીવરં નામ ખોમ’’ન્તિઆદિના પાળિવસેન જાતિઞ્ચ પમાણઞ્ચ દસ્સેત્વા ઇદાનિ અતિરેકચીવરં દસ્સેતું ‘‘યં પન વુત્તં અધિટ્ઠિતવિકપ્પિતેસૂ’’તિઆદિ વુત્તં. ઠપિતટ્ઠાનં સલ્લક્ખેત્વા’’તિ વુત્તેપિ યસ્મિં ઠાને યં ઠપિતં, તસ્મિં તં પચ્છા હોતુ વા, મા વા, અધિટ્ઠાનં રુહતેવ. પુરે પચ્છા ઠપનટ્ઠાનં ન પમાણં.

    ‘‘Cīvaraṃnāma khoma’’ntiādinā pāḷivasena jātiñca pamāṇañca dassetvā idāni atirekacīvaraṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ pana vuttaṃ adhiṭṭhitavikappitesū’’tiādi vuttaṃ. Ṭhapitaṭṭhānaṃ sallakkhetvā’’ti vuttepi yasmiṃ ṭhāne yaṃ ṭhapitaṃ, tasmiṃ taṃ pacchā hotu vā, mā vā, adhiṭṭhānaṃ ruhateva. Pure pacchā ṭhapanaṭṭhānaṃ na pamāṇaṃ.

    અન્તિમવત્થું અજ્ઝાપન્નસ્સ ભિક્ખુભાવપરિચ્ચાગવસેન સેતવત્થનિવાસનં વા કાસાવચજનં વા હીનાયાવત્તનં.

    Antimavatthuṃ ajjhāpannassa bhikkhubhāvapariccāgavasena setavatthanivāsanaṃ vā kāsāvacajanaṃ vā hīnāyāvattanaṃ.

    એકાદસમે અરુણુગ્ગમનેતિ અન્તિમં ઠપેત્વા તતો પુરિમતરસ્મિન્તિ અત્થો વેદિતબ્બો. તત્થ અન્તિમં નામ અપરકત્તિકાય પઠમારુણુગ્ગમનં. તઞ્હિ કાલત્તા નિસ્સગ્ગિયં ન કરોતિ. ઇધ ‘‘નિટ્ઠિતચીવરસ્મિં ભિક્ખુના’’તિ કરણવચનં નિદાનાનપેક્ખં નિદાને કરણાભાવતો. તસ્મા એવ ‘‘દસાહપરમ’’ન્તિ અયમેત્થ અનુપઞ્ઞત્તીતિ વુત્તં. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, તિચીવરં અધિટ્ઠાતું ન વિકપ્પેતુ’’ન્તિઆદિ (મહાવ॰ ૩૫૮) વચનતો ચ ઇધ ‘‘વિકપ્પેતી’’તિ અવિસેસેન વુત્તવચનં વિરુદ્ધં વિય દિસ્સતિ, ન ચ વિરુદ્ધં તથાગતા ભાસન્તિ, તસ્મા એવમસ્સ અત્થો વેદિતબ્બો – તિચીવરં તિચીવરસઙ્ખેપેન પરિહારતો અધિટ્ઠાતુમેવ અનુજાનામિ, ન વિકપ્પેતું. વસ્સિકસાટિકં પન ચતુમાસતો પરં વિકપ્પેતુમેવ, ન અધિટ્ઠાતુન્તિ. એવઞ્ચ પન સતિ યો તિચીવરે એકેન ચીવરેન વિપ્પવસિતુકામો હોતિ, તસ્સ તિચીવરાધિટ્ઠાનં પચ્ચુદ્ધરિત્વા વિપ્પવાસસુખત્થં વિકપ્પનાય ઓકાસો દિન્નો હોતિ, દસાહાતિક્કમે ચ અનાપત્તીતિ. એતેન ઉપાયેન સબ્બત્થ વિકપ્પનાય અપટિસિદ્ધભાવો વેદિતબ્બોતિ લિખિતં.

    Ekādasame aruṇuggamaneti antimaṃ ṭhapetvā tato purimatarasminti attho veditabbo. Tattha antimaṃ nāma aparakattikāya paṭhamāruṇuggamanaṃ. Tañhi kālattā nissaggiyaṃ na karoti. Idha ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ bhikkhunā’’ti karaṇavacanaṃ nidānānapekkhaṃ nidāne karaṇābhāvato. Tasmā eva ‘‘dasāhaparama’’nti ayamettha anupaññattīti vuttaṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ticīvaraṃ adhiṭṭhātuṃ na vikappetu’’ntiādi (mahāva. 358) vacanato ca idha ‘‘vikappetī’’ti avisesena vuttavacanaṃ viruddhaṃ viya dissati, na ca viruddhaṃ tathāgatā bhāsanti, tasmā evamassa attho veditabbo – ticīvaraṃ ticīvarasaṅkhepena parihārato adhiṭṭhātumeva anujānāmi, na vikappetuṃ. Vassikasāṭikaṃ pana catumāsato paraṃ vikappetumeva, na adhiṭṭhātunti. Evañca pana sati yo ticīvare ekena cīvarena vippavasitukāmo hoti, tassa ticīvarādhiṭṭhānaṃ paccuddharitvā vippavāsasukhatthaṃ vikappanāya okāso dinno hoti, dasāhātikkame ca anāpattīti. Etena upāyena sabbattha vikappanāya apaṭisiddhabhāvo veditabboti likhitaṃ.

    ઇમસ્સ પન સિક્ખાપદસ્સ અયં સઙ્ખેપવિનિચ્છયો – અનત્થતે કથિને હેમન્તાનં પઠમદિવસતો પટ્ઠાય, અત્થતે કથિને ગિમ્હાનં પઠમદિવસતો પટ્ઠાય ઉપ્પન્નચીવરં સન્ધાય ‘‘નિટ્ઠિતચીવરસ્મિ’’ન્તિઆદિ વુત્તં. એત્થાહ – ‘‘રજકેહિ ધોવાપેત્વા સેતકં કારાપેન્તસ્સાપિ અધિટ્ઠાનં અધિટ્ઠાનમેવા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૬૫) વચનતો અરજિતેપિ અધિટ્ઠાનં રુહતીતિ. તેન સૂચિકમ્મં કત્વા રજિત્વા કપ્પબિન્દું દત્વા અધિટ્ઠાતબ્બન્તિ નિયમો કાતબ્બો, ન કાતબ્બોતિ? કત્તબ્બોવ. પત્તો વિય અધિટ્ઠિતો યથા પુન સેતભાવં વા તમ્બભાવં વા પત્તો અધિટ્ઠાનં ન વિજહતિ, ન ચ પન તાદિસો યં અધિટ્ઠાનં ઉપગચ્છતિ, એવમેતં દટ્ઠબ્બન્તિ. ‘‘સ્વે કથિનં ઉદ્ધરિસ્સતી’’તિ લદ્ધચીવરં સચે અજ્જેવ ન અધિટ્ઠાતિ, અરુણુગ્ગમને એવ નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. કસ્મા? ‘‘નિટ્ઠિતચીવરસ્મિ’’ન્તિઆદિના (પારા॰ ૪૬૨-૪૬૩;) સિક્ખાપદસ્સ વુત્તત્તા. કથિનબ્ભન્તરે દસાહતો ઉત્તરિપિ પરિહારં લભતિ, કથિનતો પન પચ્છા એકદિવસમ્પિ ન લભતિ. યથા કિં – યથા અત્થતકથિનો સઙ્ઘો તિચીવરં અત્થતદિવસતો પટ્ઠાય યાવ ઉબ્ભારા આનિસંસં લભતિ, ન તતો પરં, એવં અત્થતદિવસતો પટ્ઠાય યાવ ઉબ્ભારા લભતિ, ઉદ્ધતે પન કથિને એકદિવસમ્પિ ન લભતિ. એત્થાહ – ઉબ્ભતદિવસતો પટ્ઠાય પુન દસાહં લભતીતિ? ન, કસ્મા? ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, દસાહપરમં અતિરેકચીવરં ધારેતુ’’ન્તિ વચનતો. કથિનબ્ભન્તરેપિ એકાદસે અરુણુગ્ગમને નિસ્સગ્ગિયન્તિ આપન્નં. તં પન અતિપ્પસઙ્ગં નિવારેતું ‘‘નિટ્ઠિતચીવરસ્મિ’’ન્તિઆદિ વુત્તં, ન કથિનદિવસાનિ અદિવસાનીતિ દીપનત્થં. અયમત્થો તત્થ તત્થ આવિભવિસ્સતિ. અથ વા વસ્સિકસાટિકા અનતિરિત્તપ્પમાણા નામં ગહેત્વા વુત્તનયેનેવ ચત્તારો વસ્સિકે માસે અધિટ્ઠાતબ્બા, તતો પરં પચ્ચુદ્ધરિત્વા વિકપ્પેતબ્બાતિ વુત્તં. એત્થ ‘‘પચ્ચુદ્ધરિત્વા’’તિ વચને ઉપોસથદિવસે એવ પચ્ચુદ્ધરિત્વા વિકપ્પેત્વા ઠપિતં હોતિ, તતો પરં હેમન્તસ્સ પઠમદિવસતો પટ્ઠાય પચ્ચુદ્ધરણાભાવા. એવં કથિનબ્ભન્તરે ઉપ્પન્નચીવરમ્પિ વેદિતબ્બન્તિ લિખિતં.

    Imassa pana sikkhāpadassa ayaṃ saṅkhepavinicchayo – anatthate kathine hemantānaṃ paṭhamadivasato paṭṭhāya, atthate kathine gimhānaṃ paṭhamadivasato paṭṭhāya uppannacīvaraṃ sandhāya ‘‘niṭṭhitacīvarasmi’’ntiādi vuttaṃ. Etthāha – ‘‘rajakehi dhovāpetvā setakaṃ kārāpentassāpi adhiṭṭhānaṃ adhiṭṭhānamevā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.465) vacanato arajitepi adhiṭṭhānaṃ ruhatīti. Tena sūcikammaṃ katvā rajitvā kappabinduṃ datvā adhiṭṭhātabbanti niyamo kātabbo, na kātabboti? Kattabbova. Patto viya adhiṭṭhito yathā puna setabhāvaṃ vā tambabhāvaṃ vā patto adhiṭṭhānaṃ na vijahati, na ca pana tādiso yaṃ adhiṭṭhānaṃ upagacchati, evametaṃ daṭṭhabbanti. ‘‘Sve kathinaṃ uddharissatī’’ti laddhacīvaraṃ sace ajjeva na adhiṭṭhāti, aruṇuggamane eva nissaggiyaṃ hoti. Kasmā? ‘‘Niṭṭhitacīvarasmi’’ntiādinā (pārā. 462-463;) sikkhāpadassa vuttattā. Kathinabbhantare dasāhato uttaripi parihāraṃ labhati, kathinato pana pacchā ekadivasampi na labhati. Yathā kiṃ – yathā atthatakathino saṅgho ticīvaraṃ atthatadivasato paṭṭhāya yāva ubbhārā ānisaṃsaṃ labhati, na tato paraṃ, evaṃ atthatadivasato paṭṭhāya yāva ubbhārā labhati, uddhate pana kathine ekadivasampi na labhati. Etthāha – ubbhatadivasato paṭṭhāya puna dasāhaṃ labhatīti? Na, kasmā? ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretu’’nti vacanato. Kathinabbhantarepi ekādase aruṇuggamane nissaggiyanti āpannaṃ. Taṃ pana atippasaṅgaṃ nivāretuṃ ‘‘niṭṭhitacīvarasmi’’ntiādi vuttaṃ, na kathinadivasāni adivasānīti dīpanatthaṃ. Ayamattho tattha tattha āvibhavissati. Atha vā vassikasāṭikā anatirittappamāṇā nāmaṃ gahetvā vuttanayeneva cattāro vassike māse adhiṭṭhātabbā, tato paraṃ paccuddharitvā vikappetabbāti vuttaṃ. Ettha ‘‘paccuddharitvā’’ti vacane uposathadivase eva paccuddharitvā vikappetvā ṭhapitaṃ hoti, tato paraṃ hemantassa paṭhamadivasato paṭṭhāya paccuddharaṇābhāvā. Evaṃ kathinabbhantare uppannacīvarampi veditabbanti likhitaṃ.

    કથિનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Kathinasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact