| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ખુદ્દસિક્ખા-મૂલસિક્ખા • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
૩૩. કાયબન્ધનનિદ્દેસવણ્ણના
33. Kāyabandhananiddesavaṇṇanā
૨૩૫. બન્ધીયતિ અનેનાતિ બન્ધનં, કાયસ્સ બન્ધનં કાયબન્ધનં, નત્થિ કાયબન્ધનમેતસ્સાતિ અકાયબન્ધનો. દુક્કટન્તિ સઞ્ચિચ્ચ વા અસઞ્ચિચ્ચ વા પવિસેય્ય ચે, દુક્કટં. અસતિયા ગતો યત્થ સરતિ, તત્થેવ બન્ધેય્યાતિ સમ્બન્ધો. ગતોતિ અન્તોગામં ગતો. સરિત્વા યાવ ન બન્ધતિ, ન તાવ પિણ્ડાય ચરિતબ્બં.
235. Bandhīyati anenāti bandhanaṃ, kāyassa bandhanaṃ kāyabandhanaṃ, natthi kāyabandhanametassāti akāyabandhano. Dukkaṭanti sañcicca vā asañcicca vā paviseyya ce, dukkaṭaṃ. Asatiyā gato yattha sarati, tattheva bandheyyāti sambandho. Gatoti antogāmaṃ gato. Saritvā yāva na bandhati, na tāva piṇḍāya caritabbaṃ.
૨૩૬. ‘‘પટ્ટિકા’’તિઆદિના સબ્બસઙ્ગાહકં કાયબન્ધનં નિદ્દિસતિ. પટ્ટિકાતિ પકતિવીતા વા મચ્છકણ્ટકખજ્જૂરિપત્તવાયિમા વા. સૂકરાનં અન્તં સૂકરન્તં. ઇધ પન તંસદિસં વુચ્ચતિ. ચતુરસ્સં અકત્વા સજ્જિતં મુદ્દિકકાયબન્ધનમ્પિ સઙ્ગહેત્વા ‘‘એકા રજ્જૂ’’તિ વુત્તં. તં પન રજ્જુકં બન્ધન્તેન એકગુણમેવ કત્વા બન્ધિતું વટ્ટતિ, મજ્ઝે ભિન્દિત્વા દિગુણં કત્વા બન્ધિતું ન વટ્ટતિ. દિગુણં પન અકત્વા સતવારમ્પિ પુનપ્પુનં આવિજ્ઝિત્વા બન્ધિતું વટ્ટતિ, પામઙ્ગસણ્ઠાનં પન એકમ્પિ ન વટ્ટતિ . બહુરજ્જુકે એકતો કત્વા એકેન નિરન્તરં વેઠેત્વા કતં ‘‘બહુરજ્જુક’’ન્તિ ન વત્તબ્બં, તં વટ્ટતિ. તદનુલોમિકાતિ તેસં પટ્ટિકાસૂકરન્તાનં દ્વિન્નં દ્વે ઇમે યથાક્કમમનુલોમિકા.
236.‘‘Paṭṭikā’’tiādinā sabbasaṅgāhakaṃ kāyabandhanaṃ niddisati. Paṭṭikāti pakativītā vā macchakaṇṭakakhajjūripattavāyimā vā. Sūkarānaṃ antaṃ sūkarantaṃ. Idha pana taṃsadisaṃ vuccati. Caturassaṃ akatvā sajjitaṃ muddikakāyabandhanampi saṅgahetvā ‘‘ekā rajjū’’ti vuttaṃ. Taṃ pana rajjukaṃ bandhantena ekaguṇameva katvā bandhituṃ vaṭṭati, majjhe bhinditvā diguṇaṃ katvā bandhituṃ na vaṭṭati. Diguṇaṃ pana akatvā satavārampi punappunaṃ āvijjhitvā bandhituṃ vaṭṭati, pāmaṅgasaṇṭhānaṃ pana ekampi na vaṭṭati . Bahurajjuke ekato katvā ekena nirantaraṃ veṭhetvā kataṃ ‘‘bahurajjuka’’nti na vattabbaṃ, taṃ vaṭṭati. Tadanulomikāti tesaṃ paṭṭikāsūkarantānaṃ dvinnaṃ dve ime yathākkamamanulomikā.
૨૩૭-૮. પટ્ટિકા કીદિસી વટ્ટતીતિ આહ ‘‘મચ્છા’’તિઆદિ. પટ્ટિકા મચ્છકણ્ટકખજ્જૂરિપત્તા વા મટ્ઠા વા લબ્ભાતિ સમ્બન્ધો. કણ્ટક-સદ્દેન પત્ત-સદ્દેન ચ તદાકારો વુચ્ચતિ, ઉપચારતો હિ મચ્છાનં કણ્ટકાકારો ચ ખજ્જૂરીનં પત્તાકારો ચ એતિસ્સાતિ સમાસો. મટ્ઠાતિ પકતિવીતા. ટીકાયં પન ‘‘એતે મચ્છકણ્ટકાદયો મટ્ઠા વિકારરહિતા પટ્ટિકા ચ તદન્તોગધાતિ અધિપ્પાયો’’તિ વુત્તં. કથં તેસમન્તોગધતા? યતો તાનિયેવ પટ્ટિકા નામાતિ. તથા ચ વુત્તં અટ્ઠકથાયં ‘‘પકતિવીતા વા મચ્છકણ્ટકવાયિમા વા પટ્ટિકા વટ્ટતી’’તિ (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૭૮). એત્થ પન મચ્છકણ્ટકેયેવ ખજ્જૂરિપત્તં પવિટ્ઠં. ચતસ્સોપિ દસા લબ્ભાતિ સમ્બન્ધો. ચતસ્સોતિ ઉક્કટ્ઠપરિચ્છેદેન વુત્તં, તસ્મા તતો ઊનાપિ વટ્ટન્તિ. અન્તેતિ કાયબન્ધનસ્સ ઉભયન્તે દિગુણસુત્તકં લબ્ભન્તિ સમ્બન્ધો. ગુણો બન્ધનભૂતં સુત્તકં ગુણસુત્તકં. ‘‘ગુણો પટલરાસીસુ, આનિસંસે ચ બન્ધને’’તિ હિ અભિધાનપ્પદીપિકા. દ્વિન્નં ગુણસુત્તકાનં સમાહારો દિગુણસુત્તકં. તં દસામુખસ્સ થિરભાવાય કોટ્ટેતું વટ્ટતિ, ન સોભનત્થં. તેનાહ ‘‘માલાદિ’’ન્તિઆદિ.
237-8. Paṭṭikā kīdisī vaṭṭatīti āha ‘‘macchā’’tiādi. Paṭṭikā macchakaṇṭakakhajjūripattā vā maṭṭhā vā labbhāti sambandho. Kaṇṭaka-saddena patta-saddena ca tadākāro vuccati, upacārato hi macchānaṃ kaṇṭakākāro ca khajjūrīnaṃ pattākāro ca etissāti samāso. Maṭṭhāti pakativītā. Ṭīkāyaṃ pana ‘‘ete macchakaṇṭakādayo maṭṭhā vikārarahitā paṭṭikā ca tadantogadhāti adhippāyo’’ti vuttaṃ. Kathaṃ tesamantogadhatā? Yato tāniyeva paṭṭikā nāmāti. Tathā ca vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pakativītā vā macchakaṇṭakavāyimā vā paṭṭikā vaṭṭatī’’ti (cūḷava. aṭṭha. 278). Ettha pana macchakaṇṭakeyeva khajjūripattaṃ paviṭṭhaṃ. Catassopi dasā labbhāti sambandho. Catassoti ukkaṭṭhaparicchedena vuttaṃ, tasmā tato ūnāpi vaṭṭanti. Anteti kāyabandhanassa ubhayante diguṇasuttakaṃ labbhanti sambandho. Guṇo bandhanabhūtaṃ suttakaṃ guṇasuttakaṃ. ‘‘Guṇo paṭalarāsīsu, ānisaṃse ca bandhane’’ti hi abhidhānappadīpikā. Dvinnaṃ guṇasuttakānaṃ samāhāro diguṇasuttakaṃ. Taṃ dasāmukhassa thirabhāvāya koṭṭetuṃ vaṭṭati, na sobhanatthaṃ. Tenāha ‘‘mālādi’’ntiādi.
માલાદિં કક્કટચ્છાદિં કુઞ્જરચ્છાદિઞ્ચ દસ્સેત્વા ગુણસુત્તકકોટ્ટિતા પટ્ટિકા ન કપ્પતીતિ સમ્બન્ધો. ‘‘માલાદિ’’ન્તિઆદીસુ આદિ-સદ્દેન તાદિસં યં કિઞ્ચિ વિકારરૂપં ગય્હતિ. કક્કટાનં વિય અચ્છીનિ, તાનિ આદીનિ યસ્સાતિ સમાસો. તથા કુઞ્જરચ્છાદિન્તિ.
Mālādiṃ kakkaṭacchādiṃ kuñjaracchādiñca dassetvā guṇasuttakakoṭṭitā paṭṭikā na kappatīti sambandho. ‘‘Mālādi’’ntiādīsu ādi-saddena tādisaṃ yaṃ kiñci vikārarūpaṃ gayhati. Kakkaṭānaṃ viya acchīni, tāni ādīni yassāti samāso. Tathā kuñjaracchādinti.
૨૩૯. ઘટકન્તિ ઘટકાકારવટ્ટલેખારૂપં. મકરમુખાદિન્તિ એત્થ મકરમુખં નામ મકરમુખસણ્ઠાનં . બિન્દુ પન આગમવસેન વુત્તો. આદિ-સદ્દેન દેડ્ડુભસીસાદિવિકારરૂપં યં કિઞ્ચિ સઙ્ગય્હતિ. દસામુખેતિ દસાનં મુખભૂતે અન્તે એતાનિ ન કપ્પન્તીતિ સમ્બન્ધો. વિધે ઉભન્તે ઘટકા લેખા અઞ્ઞં ચિત્તકઞ્ચ ન કપ્પન્તીતિ સમ્બન્ધો. ઘટકાતિ ઘટકતો. લેખાતિ લેખાય. પઞ્ચમિયા લોપો. વિધેતિ કાયબન્ધનસ્સ પાસન્તે દસામૂલે તસ્સ થિરભાવત્થં કત્તબ્બે દન્તવિસાણાદિમયે વિધે.
239.Ghaṭakanti ghaṭakākāravaṭṭalekhārūpaṃ. Makaramukhādinti ettha makaramukhaṃ nāma makaramukhasaṇṭhānaṃ . Bindu pana āgamavasena vutto. Ādi-saddena deḍḍubhasīsādivikārarūpaṃ yaṃ kiñci saṅgayhati. Dasāmukheti dasānaṃ mukhabhūte ante etāni na kappantīti sambandho. Vidhe ubhante ghaṭakā lekhā aññaṃ cittakañca na kappantīti sambandho. Ghaṭakāti ghaṭakato. Lekhāti lekhāya. Pañcamiyā lopo. Vidheti kāyabandhanassa pāsante dasāmūle tassa thirabhāvatthaṃ kattabbe dantavisāṇādimaye vidhe.
૨૪૦. દેડ્ડુભકન્તિ ઉદકસપ્પસીસસદિસં. મુરજન્તિ નાનાવણ્ણેહિ સુત્તેહિ મુરજવટ્ટિસણ્ઠાનં વેઠેત્વા કતં. ટીકાયં પન ‘‘મુરજન્તિ બહુરજ્જુકે એકતો સઙ્કડ્ઢિત્વા એકાય રજ્જુયા પલિવેઠેત્વા કતરજ્જૂ’’તિ વુત્તં, તં ‘‘બહુરજ્જુકે એકતો કત્વા’’તિઆદિના હેટ્ઠા વુત્તઅટ્ઠકથાવચનેન વિરુજ્ઝતિ. મદ્દવીણન્તિ પામઙ્ગસણ્ઠાનં. કલાબુકન્તિ બહુરજ્જુકં. તેસં ‘‘ન કપ્પતી’’તિ ઇમિના સમ્બન્ધો. દ્વે મજ્ઝિમાતિ મજ્ઝે ભવા મુરજમદ્દવીણસઙ્ખાતા દ્વે.
240.Deḍḍubhakanti udakasappasīsasadisaṃ. Murajanti nānāvaṇṇehi suttehi murajavaṭṭisaṇṭhānaṃ veṭhetvā kataṃ. Ṭīkāyaṃ pana ‘‘murajanti bahurajjuke ekato saṅkaḍḍhitvā ekāya rajjuyā paliveṭhetvā katarajjū’’ti vuttaṃ, taṃ ‘‘bahurajjuke ekato katvā’’tiādinā heṭṭhā vuttaaṭṭhakathāvacanena virujjhati. Maddavīṇanti pāmaṅgasaṇṭhānaṃ. Kalābukanti bahurajjukaṃ. Tesaṃ ‘‘na kappatī’’ti iminā sambandho. Dve majjhimāti majjhe bhavā murajamaddavīṇasaṅkhātā dve.
૨૪૧. ગણ્ઠિયો ચાપીતિ ચીવરસ્સ ગણ્ઠિયો ચાપિ. તમ્મયાતિ તેહિ વેળુઆદીહિ નિબ્બત્તા. પસઙ્ગેન પનેતં વુત્તન્તિ.
241.Gaṇṭhiyo cāpīti cīvarassa gaṇṭhiyo cāpi. Tammayāti tehi veḷuādīhi nibbattā. Pasaṅgena panetaṃ vuttanti.
કાયબન્ધનનિદ્દેસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Kāyabandhananiddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
સુમઙ્ગલપ્પસાદનિયા નામ ટીકાય
Sumaṅgalappasādaniyā nāma ṭīkāya
પઠમભાણવારવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Paṭhamabhāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
