| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಂ
Kāmāvacarakusalaṃ
ಕಾಯಕಮ್ಮದ್ವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Kāyakammadvārakathāvaṇṇanā
ಇಮಸ್ಸ ಪನತ್ಥಸ್ಸಾತಿ ಕಮ್ಮದ್ವಾರಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಅನಿಯತತಾಯ ‘‘ದ್ವಾರೇ ಚರನ್ತಿ ಕಮ್ಮಾನೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಕಾಸನತ್ಥಂ। ಪಞ್ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಛಟ್ಠಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಚ ದ್ವಾರಸ್ಸ ಅನುದ್ದೇಸೋ ದ್ವಾರದ್ವಾರವನ್ತಾನಂ ಸಹಾಭಾವಾ। ನಿಯತರೂಪರೂಪವಸೇನ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಿಕಕಾಯಾ ವುತ್ತಾತಿ ಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಕಾರರೂಪಾದೀನಞ್ಚ ಅಸಙ್ಗಹೋ।
Imassapanatthassāti kammadvārānaṃ aññamaññasmiṃ aniyatatāya ‘‘dvāre caranti kammānī’’tiādinā pakāsanatthaṃ. Pañca viññāṇānīti ettha chaṭṭhassa viññāṇassa tassa ca dvārassa anuddeso dvāradvāravantānaṃ sahābhāvā. Niyatarūparūpavasena catusamuṭṭhānikakāyā vuttāti saddassa vikārarūpādīnañca asaṅgaho.
ಪಠಮಜವನಸಮುಟ್ಠಿತಾ ವಾಯೋಧಾತು ಯದಿಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ರೂಪಾನಂ ದೇಸನ್ತರುಪ್ಪತ್ತಿಹೇತುಭಾವೇನ ಚಾಲೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಥಾಪಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿವಿಕಾರಸಹಿತಾವ ಸಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ದಸಸು ಹಿ ದಿಸಾಸು ಯಂ ದಿಸಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾನಿ ವಾ ಖಿಪಿತುಕಾಮೋ, ತಂದಿಸಾಭಿಮುಖಾನೇವ ರೂಪಾನಿ ಸಾ ಸನ್ಥಮ್ಭೇತಿ ಸನ್ಧಾರೇತಿ ಚಾತಿ ತದಭಿಮುಖಭಾವವಿಕಾರವತೀ ಹೋತಿ, ಅಧಿಪ್ಪಾಯಸಹಭಾವೀ ಚ ವಿಕಾರೋ ವಿಞ್ಞತ್ತೀತಿ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಆವಜ್ಜನಸ್ಸಪಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಕಭಾವೋ ಯಥಾಧಿಪ್ಪಾಯವಿಕಾರರೂಪುಪ್ಪಾದನೇನ ಉಪಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಯತೋ ಬಾತ್ತಿಂಸ ಚಿತ್ತಾನಿ ರೂಪಿರಿಯಾಪಥವಿಞ್ಞತ್ತಿಜನಕಾನಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ। ಯೋಜನಂ ಗತೋ, ದಸಯೋಜನಂ ಗತೋತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜಾಪೇತಿ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸವಾರಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾ।
Paṭhamajavanasamuṭṭhitā vāyodhātu yadipi tasmiṃ khaṇe rūpānaṃ desantaruppattihetubhāvena cāletuṃ na sakkoti, tathāpi viññattivikārasahitāva sā veditabbā. Dasasu hi disāsu yaṃ disaṃ gantukāmo aṅgapaccaṅgāni vā khipitukāmo, taṃdisābhimukhāneva rūpāni sā santhambheti sandhāreti cāti tadabhimukhabhāvavikāravatī hoti, adhippāyasahabhāvī ca vikāro viññattīti. Evañca katvā āvajjanassapi viññattisamuṭṭhāpakabhāvo yathādhippāyavikārarūpuppādanena upapanno hoti, yato bāttiṃsa cittāni rūpiriyāpathaviññattijanakāni vuttānīti. Yojanaṃ gato, dasayojanaṃ gatoti vattabbataṃ āpajjāpeti anekasahassavāraṃ uppannā.
ವಾಯೋಧಾತುಯಾ…ಪೇ॰… ಪಚ್ಚಯೋ ಭವಿತುನ್ತಿ ಥಮ್ಭನಚಲನೇಸು ವಾಯೋಧಾತುಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಭವಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಮಹಾಭೂತಾನಂ ಏಕೋ ಆಕಾರವಿಸೇಸೋ ಅತ್ಥಿ, ಅಯಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ। ತೇಸಞ್ಹಿ ತದಾಕಾರತ್ತಾ ವಾಯೋಧಾತು ಥಮ್ಭೇತಿ ಚಾಲೇತಿ ಚಾತಿ। ನ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾತಿ ಏತೇನ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ನ ಹಿ ರೂಪಂ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಂ ಅತ್ಥಿ, ನ ಚ ನಿಬ್ಬಾನವಜ್ಜೋ ಅತ್ಥೋ ನಿಚ್ಚೋ ಅತ್ಥೀತಿ। ವಿಞ್ಞತ್ತಿತಾಯಾತಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿವಿಕಾರತಾಯ। ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಭಾವೋ ವಿಯ ಮಹಾಭೂತವಿಕಾರತಾಯ ಉಪಾದಾರೂಪಭಾವೋ ಚ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Vāyodhātuyā…pe… paccayo bhavitunti thambhanacalanesu vāyodhātuyā paccayo bhavituṃ samattho cittasamuṭṭhānamahābhūtānaṃ eko ākāraviseso atthi, ayaṃ viññatti nāma. Tesañhi tadākārattā vāyodhātu thambheti cāleti cāti. Na cittasamuṭṭhānāti etena paramatthato abhāvaṃ dasseti. Na hi rūpaṃ appaccayaṃ atthi, na ca nibbānavajjo attho nicco atthīti. Viññattitāyāti viññattivikāratāya. Cittasamuṭṭhānabhāvo viya mahābhūtavikāratāya upādārūpabhāvo ca adhippetoti veditabbo.
ಕಾಯಿಕಕರಣನ್ತಿ ಕಾಯದ್ವಾರಪ್ಪವತ್ತಂ ಚಿತ್ತಕಿರಿಯಂ, ಅಧಿಪ್ಪಾಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾರೇತಿ ಮಞ್ಞೇತಿ ಏತೇನ ವಣ್ಣಗ್ಗಹಣಾನುಸಾರೇನ ಗಹಿತಾಯ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಯಂ ಕರಣಂ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಸ ವಿಜಾನನೇನ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ವಿಞ್ಞಾತತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ನ ಹಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿರಹಿತೇಸು ರುಕ್ಖಚಲನಾದೀಸು ‘‘ಇದಮೇಸ ಕಾರೇತೀ’’ತಿ ವಿಜಾನನಂ ಹೋತೀತಿ। ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಹಿ ರೂಪೇ ಅಭಿನಿಪಾತಮತ್ತಂ ಕಿಚ್ಚಂ, ನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಸಹಭುನೋ ಚಲನವಿಕಾರಸ್ಸ ಗಹಣಂ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಲಹುಪರಿವತ್ತಿತಾಯ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿಯಾ ಅನನ್ತರಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣೇನ ವಿಞ್ಞಾತಮ್ಪಿ ಚಲನಂ ಚಕ್ಖುನಾ ದಿಟ್ಠಂ ವಿಯ ಮಞ್ಞನ್ತಿ ಅವಿಸೇಸವಿದುನೋ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ನೀಲಾಭಿನಿಪಾತವಸಪ್ಪವತ್ತಾಯ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿಯಾ ನೀಲನ್ತಿ ಪವತ್ತಾಯ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿಯಾ ಚ ಅನ್ತರಂ ನ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಂ ಅವಿಞ್ಞಾಯಮಾನನ್ತರೇನ ಮನೋದ್ವಾರವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಗಹಿತೇ ತಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತೇನ ಸಹೇವ ಅನುಪರಿವತ್ತೇ ಕಾಯಥಮ್ಭನವಿಕಾರಚೋಪನಸಙ್ಖಾತೇ ‘‘ಇದಮೇಸ ಕಾರೇತಿ, ಅಯಮಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ ವಿಜಾನನಂ ಹೋತಿ।
Kāyikakaraṇanti kāyadvārappavattaṃ cittakiriyaṃ, adhippāyanti attho. Kāreti maññeti etena vaṇṇaggahaṇānusārena gahitāya viññattiyā yaṃ karaṇaṃ viññātabbaṃ, tassa vijānanena viññattiyā viññātattaṃ dasseti. Na hi viññattirahitesu rukkhacalanādīsu ‘‘idamesa kāretī’’ti vijānanaṃ hotīti. Cakkhuviññāṇassa hi rūpe abhinipātamattaṃ kiccaṃ, na adhippāyasahabhuno calanavikārassa gahaṇaṃ. Cittassa pana lahuparivattitāya cakkhuviññāṇavīthiyā anantaraṃ manoviññāṇena viññātampi calanaṃ cakkhunā diṭṭhaṃ viya maññanti avisesaviduno, tasmā yathā nīlābhinipātavasappavattāya cakkhuviññāṇavīthiyā nīlanti pavattāya manoviññāṇavīthiyā ca antaraṃ na viññāyati, evaṃ aviññāyamānantarena manodvāraviññāṇena gahite tasmiṃ cittena saheva anuparivatte kāyathambhanavikāracopanasaṅkhāte ‘‘idamesa kāreti, ayamassa adhippāyo’’ti vijānanaṃ hoti.
ತಾಲಪಣ್ಣಾದಿರೂಪಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ತದನನ್ತರಪ್ಪವತ್ತಾಯ ಮನೋದ್ವಾರವೀಥಿಯಾ ಅವಿಞ್ಞಾಯಮಾನನ್ತರಾಯ ತಾಲಪಣ್ಣಾದೀನಂ ಉದಕಾದಿಸಹಚಾರಿಪ್ಪಕಾರತಂ ಸಞ್ಞಾಣಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉದಕಾದಿಗ್ಗಹಣಂ ವಿಯ। ಏತ್ಥ ಉದಕಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿಆದಿನಾ ಚ ಉದಕಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧನಾಕಾರೇನ ರೂಪಗ್ಗಹಣಾನುಸಾರವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಯಂ ಉದಕಾದಿ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಸ ವಿಜಾನನೇನ ತದಾಕಾರಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾತತಾ ವುತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಏತಸ್ಸ ಪನ ಕಾಯಿಕಕರಣಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಉದಕಾದಿಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಚ ಪುರಿಮಸಿದ್ಧಸಮ್ಬನ್ಧಗ್ಗಹಣಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಥ ಪನ ನಾಲಮ್ಬಿತಾಪಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಕಾಯಿಕಕರಣಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಚ ಪಚ್ಚಯೋ ಪುರಿಮಸಿದ್ಧಸಮ್ಬನ್ಧಗ್ಗಹಣೋಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಸಾಧಿಪ್ಪಾಯವಿಕಾರಭೂತವಣ್ಣಗ್ಗಹಣಾನನ್ತರಂ ಪವತ್ತಮಾನಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಸಹಭೂವಿಕಾರಾಭಾವೇ ಅಭಾವತೋ, ಏವಂ ಸತಿ ವಣ್ಣಗ್ಗಹಣಾನನ್ತರೇನ ಉದಕಾದಿಗ್ಗಹಣೇನೇವ ತಾಲಪಣ್ಣಾದಿಸಞ್ಞಾಣಾಕಾರೋ ವಿಯ ವಣ್ಣಗ್ಗಹಣಾನನ್ತರೇನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಗ್ಗಹಣೇನೇವ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಪಾಕಟಾ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಏಸ ಕಾರೇತಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಿಜಾನನೇನೇವ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ವಿಞ್ಞಾತತಾ ವುತ್ತಾ।
Tālapaṇṇādirūpāni disvā tadanantarappavattāya manodvāravīthiyā aviññāyamānantarāya tālapaṇṇādīnaṃ udakādisahacārippakārataṃ saññāṇākāraṃ gahetvā udakādiggahaṇaṃ viya. Ettha udakaṃ bhavissatītiādinā ca udakādisambandhanākārena rūpaggahaṇānusāraviññāṇena yaṃ udakādi viññātabbaṃ, tassa vijānanena tadākārassa viññātatā vuttāti daṭṭhabbā. Etassa pana kāyikakaraṇaggahaṇassa udakādiggahaṇassa ca purimasiddhasambandhaggahaṇaṃ upanissayo hotīti daṭṭhabbaṃ. Atha pana nālambitāpi viññatti kāyikakaraṇaggahaṇassa ca paccayo purimasiddhasambandhaggahaṇopanissayavasena sādhippāyavikārabhūtavaṇṇaggahaṇānantaraṃ pavattamānassa adhippāyaggahaṇassa adhippāyasahabhūvikārābhāve abhāvato, evaṃ sati vaṇṇaggahaṇānantarena udakādiggahaṇeneva tālapaṇṇādisaññāṇākāro viya vaṇṇaggahaṇānantarena adhippāyaggahaṇeneva viññatti pākaṭā hotīti ‘‘idañcidañca esa kāreti maññe’’ti adhippāyavijānaneneva viññattiyā viññātatā vuttā.
ಅಯಂ ನೋ ಪಹರಿತುಕಾಮೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಿಜಾನನೇನ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಪಾಕಟಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ನ ಹಿ ತದಪಾಕಟಭಾವೇ ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಿಜಾನನಂ ಹೋತೀತಿ। ಸಮ್ಮುಖೀ…ಪೇ॰… ಯೇವ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಅಸಮ್ಮುಖೀಭೂತತಾಯ ಅನಾಪಾಥಗತಾನಂ ರೂಪಾದೀನಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾದಿಭಾವೋ ವಿಯ ಸಭಾವಭೂತಂ ತಂ ದ್ವಿಧಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಭಾವಂ ಸಾಧೇತಿ। ಪರಂ ಬೋಧೇತುಕಾಮತಾಯ ವಿನಾಪಿ ಅಭಿಕ್ಕಮನಾದಿಪ್ಪವತ್ತನೇನ ಸೋ ಚಿತ್ತಸಹಭೂವಿಕಾರೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಸಯಞ್ಚ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ದ್ವಿಧಾಪಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Ayaṃ no paharitukāmoti adhippāyavijānanena viññattiyā pākaṭabhāvaṃ dasseti. Na hi tadapākaṭabhāve adhippāyavijānanaṃ hotīti. Sammukhī…pe… yeva nāma hotīti asammukhībhūtatāya anāpāthagatānaṃ rūpādīnaṃ cakkhuviññeyyādibhāvo viya sabhāvabhūtaṃ taṃ dvidhā viññattibhāvaṃ sādheti. Paraṃ bodhetukāmatāya vināpi abhikkamanādippavattanena so cittasahabhūvikāro adhippāyaṃ viññāpeti, sayañca viññāyatīti dvidhāpi viññattiyevāti veditabbā.
ತಸ್ಮಿಂ ದ್ವಾರೇ ಸಿದ್ಧಾತಿ ತೇನ ದ್ವಾರೇನ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬಭಾವತೋ ತೇನೇವ ದ್ವಾರೇನ ನಾಮಲಾಭತೋ ತಸ್ಮಿಂ ದ್ವಾರೇ ಪಾಕಟಭಾವವಸೇನ ಸಿದ್ಧಾ। ಕುಸಲಂ ವಾ ಅಕುಸಲಂ ವಾತಿ ಠಪೇತಬ್ಬಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಪರವಾದಿನೋ ಅವಿಪಾಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಭಾವೋ ನ ಸಿದ್ಧೋ, ಇತರಸ್ಸ ಪನ ಸಿದ್ಧೋತಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಕಾನಂ ಏಕಾದಸನ್ನಂ ಕಿರಿಯಚಿತ್ತಾನಂ ವಸೇನ ತಿಕಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಠಪೇತಬ್ಬಂ।
Tasmiṃ dvāre siddhāti tena dvārena viññātabbabhāvato teneva dvārena nāmalābhato tasmiṃ dvāre pākaṭabhāvavasena siddhā. Kusalaṃ vā akusalaṃ vāti ṭhapetabbaṃ. Kasmā? Yasmā paravādino avipākassa kammabhāvo na siddho, itarassa pana siddhoti viññattisamuṭṭhāpakānaṃ ekādasannaṃ kiriyacittānaṃ vasena tikaṃ pūretvā ṭhapetabbaṃ.
ದ್ವಾರೇ ಚರನ್ತಿ ಕಮ್ಮಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯದಿ ದ್ವಾರಾ ದ್ವಾರನ್ತರಚಾರಿನೋ ಹೋನ್ತಿ, ದ್ವಾರಸಮ್ಭೇದಾ ಕಮ್ಮಸಮ್ಭೇದೋಪೀತಿ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಕಾಯಕಮ್ಮದ್ವಾರನ್ತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವವತ್ಥಾನಂ ನ ಸಿಯಾ, ಕಮ್ಮಾನಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮನ್ತರಚರಣೇ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಯದಿ ಪನ ದ್ವಾರಾನಮ್ಪಿ ದ್ವಾರಭಾವೇನ ಕಮ್ಮನ್ತರಚರಣಂ ಕಮ್ಮಾನಞ್ಚ ದ್ವಾರನ್ತರಚರಣಂ ನ ಸಿಯಾ, ಸುಟ್ಠುತರಂ ಕಮ್ಮದ್ವಾರವವತ್ಥಾನಂ ಸಿಯಾ। ನ ಪನ ಕಮ್ಮಾನಂ ದ್ವಾರನ್ತರೇ ಅಚರಣಂ ಅತ್ಥಿ, ಕಿನ್ತು ದ್ವಾರೇ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಞ್ಚ ಚರನ್ತಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ದ್ವಾರೇ ದ್ವಾರಾನಿ ನ ಚರನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅದ್ವಾರಚಾರೀಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ಕಾರಣಭೂತೇಹಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ದ್ವಾರನ್ತರೇ ಚರನ್ತಾನಿಪಿ ವವತ್ಥಿತಾನಿ। ನ ಕೇವಲಂ ಕಮ್ಮಾನೇವ, ತೇಹಿ ಪನ ದ್ವಾರಾನಿಪೀತಿ ಏವಂ ಕಮ್ಮದ್ವಾರಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವವತ್ಥಿತಾನಿ ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನವುತ್ತಿತಾಯ ತಬ್ಬಹುಲವುತ್ತಿತಾಯ ಚಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾಯ ವವತ್ಥಾನಯುತ್ತಿಯಾ। ತತ್ಥ ದ್ವಾರಾಪೇಕ್ಖತ್ತಾ ಕಮ್ಮಾನಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದಿಭಾವಸ್ಸ ಅದ್ವಾರಚಾರೀಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ವವತ್ಥಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ಪನ ದ್ವಾರನ್ತರಚಾರೀಹಿ ಕಮ್ಮೇಹಿ ದ್ವಾರಾನಂ ಅವವತ್ಥಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಪೇಕ್ಖಕಾಯದ್ವಾರಾದಿಭಾವೇಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ವವತ್ಥಿತಾನಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದೀನಂ ಕಾಯಕಮ್ಮದ್ವಾರಾದಿವವತ್ಥಾನಕರತ್ತಾ। ಅಥ ವಾ ದ್ವಾರನ್ತರೇ ಚರನ್ತಾನಿಪಿ ಕಾಯಾದೀಹಿ ಉಪಲಕ್ಖಿತಾನೇವ ಚರನ್ತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಂ ಏವಂಸಭಾವತ್ತಾ ಆಣತ್ತಿಹತ್ಥವಿಕಾರಾದೀಹಿ ವುಚ್ಚಮಾನಸ್ಸಪಿ ಕಾಯಾದೀಹಿ ಸಾಧೇತಬ್ಬಸಭಾವಾವಬೋಧತೋ, ತಸ್ಮಾ ನ ಕಮ್ಮನ್ತರಸ್ಸ ಅತ್ತನಿ ಚರನ್ತಸ್ಸಪಿ ದ್ವಾರನ್ತರಂ ಸನಾಮಂ ದೇತಿ, ನಾಪಿ ಕಮ್ಮಂ ದ್ವಾರಸ್ಸ, ತಂತಂದ್ವಾರಮೇವ ಪನ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಞ್ಚ ದ್ವಾರನ್ತರೇ ಚರನ್ತಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋಯೇವ ದ್ವಾರಸ್ಸ ನಾಮಂ ದೇತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವವತ್ಥಾನಂ। ಪುಬ್ಬೇ ಪನ ದ್ವಾರೇಸು ಅನಿಬದ್ಧತಾ ಕಮ್ಮಾನಂ ದ್ವಾರನ್ತರಚರಣಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಾ, ನ ಏತಂ ವವತ್ಥಾನನ್ತಿ।
Dvāre caranti kammānīti ettha ayamadhippāyo – yadi dvārā dvārantaracārino honti, dvārasambhedā kammasambhedopīti kāyakammaṃ kāyakammadvāranti aññamaññavavatthānaṃ na siyā, kammānampi kammantaracaraṇe eseva nayo. Yadi pana dvārānampi dvārabhāvena kammantaracaraṇaṃ kammānañca dvārantaracaraṇaṃ na siyā, suṭṭhutaraṃ kammadvāravavatthānaṃ siyā. Na pana kammānaṃ dvārantare acaraṇaṃ atthi, kintu dvāre aññasmiñca caranti kammāni aññānipi. Yasmā pana dvāre dvārāni na caranti, tasmā advāracārīhi dvārehi kāraṇabhūtehi kammāni dvārantare carantānipi vavatthitāni. Na kevalaṃ kammāneva, tehi pana dvārānipīti evaṃ kammadvārāni aññamaññaṃ vavatthitāni ‘‘yebhuyyenavuttitāya tabbahulavuttitāya cā’’ti vuccamānāya vavatthānayuttiyā. Tattha dvārāpekkhattā kammānaṃ kāyakammādibhāvassa advāracārīhi dvārehi vavatthānaṃ hoti, na pana dvārantaracārīhi kammehi dvārānaṃ avavatthānaṃ kammānapekkhakāyadvārādibhāvehi dvārehi vavatthitānaṃ kāyakammādīnaṃ kāyakammadvārādivavatthānakarattā. Atha vā dvārantare carantānipi kāyādīhi upalakkhitāneva caranti pāṇātipātādīnaṃ evaṃsabhāvattā āṇattihatthavikārādīhi vuccamānassapi kāyādīhi sādhetabbasabhāvāvabodhato, tasmā na kammantarassa attani carantassapi dvārantaraṃ sanāmaṃ deti, nāpi kammaṃ dvārassa, taṃtaṃdvārameva pana kammassa kammañca dvārantare carantampi attanoyeva dvārassa nāmaṃ detīti siddhaṃ aññamaññavavatthānaṃ. Pubbe pana dvāresu anibaddhatā kammānaṃ dvārantaracaraṇameva sandhāya vuttā, na etaṃ vavatthānanti.
ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ದ್ವಾರಕಮ್ಮೇಸು। ಕಾಯಕಮ್ಮಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಟ್ಠಾನನ್ತಿ ತಂಸಹಜಾತಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ಸಾ ತಸ್ಸ ಕೇನಚಿ ಪಕಾರೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾಪಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಸೇಸಿಕಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ತಂಸಹಜಾತಾ ಹೋತೀತಿ ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಭಾವೇನ ವುತ್ತಾ ಯಥಾವುತ್ತನಿಯಮೇನ ಅಞ್ಞವಿಸೇಸನಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಸೇಸನನ್ತರೇ ಉಪ್ಪತ್ತಿಅಭಾವಾ। ಕಾಯೇನ ಪನ ಕತತ್ತಾತಿ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ ಜನೇತ್ವಾ ತಾಯ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದಾದಿನಿಪ್ಫಾದನತೋ ಅತ್ತನೋ ನಿಪ್ಫತ್ತಿವಸೇನ ‘‘ಕಾಯೇನ ಕತಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಾರಣಭೂತೋ ಹಿ ಪನೇತ್ಥ ಕಾಯೋತಿ।
Tatthāti tesu dvārakammesu. Kāyakammassa uppajjanaṭṭhānanti taṃsahajātā viññattiyeva vuccati. Kiñcāpi hi sā tassa kenaci pakārena paccayo na hoti, tathāpi kammassa visesikā viññatti taṃsahajātā hotīti tassa uppattiṭṭhānabhāvena vuttā yathāvuttaniyamena aññavisesanassa kammassa visesanantare uppattiabhāvā. Kāyena pana katattāti kāyaviññattiṃ janetvā tāya jīvitindriyupacchedādinipphādanato attano nipphattivasena ‘‘kāyena kataṃ kamma’’nti vuttaṃ. Kāraṇabhūto hi panettha kāyoti.
ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವವತ್ಥಿತಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮುನಾ ಕಾಯೋ ಕಾಯಕಮ್ಮದ್ವಾರನ್ತಿ ಏವಂ ವವತ್ಥಿತೋ, ನ ಕಾಯೋ ಇಚ್ಚೇವ। ಯಥಾ ಸೂಚಿಕಮ್ಮುನಾ ಸೂಚಿಕಮ್ಮಕರಣನ್ತಿ ವವತ್ಥಿತಾ, ನ ಸೂಚಿ ಇಚ್ಚೇವ, ತಥಾ ಇದಮ್ಪಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವವತ್ಥಿತಾತಿ ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಸೇಸಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ಸನ್ತೇತಿ ಯಥಾವುತ್ತಂ ವವತ್ಥಾನನಿಯಮಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ದ್ವಾರೇ ಚರನ್ತಿ ಕಮ್ಮಾನೀ’’ತಿಆದಿವಚನಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಚೋದೇತಿ। ತತ್ಥ ಏವಂ ಸನ್ತೇತಿ ಕಮ್ಮಾನಂ ದ್ವಾರಚರಣೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇನ ಚ ವವತ್ಥಾನೇ ನಾಮಲಾಭೇ ವಿಸೇಸನೇ ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Aññamaññaṃvavatthitāti ettha kammunā kāyo kāyakammadvāranti evaṃ vavatthito, na kāyo icceva. Yathā sūcikammunā sūcikammakaraṇanti vavatthitā, na sūci icceva, tathā idampi daṭṭhabbaṃ. Aññamaññaṃ vavatthitāti ca aññamaññaṃ visesitāti attho. Evaṃ santeti yathāvuttaṃ vavatthānaniyamaṃ aggahetvā ‘‘dvāre caranti kammānī’’tiādivacanameva gahetvā codeti. Tattha evaṃ santeti kammānaṃ dvāracaraṇe aññamaññena ca vavatthāne nāmalābhe visesane satīti attho.
ಕಾಯಕಮ್ಮದ್ವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Kāyakammadvārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ಕಾಯಕಮ್ಮದ್ವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Kāyakammadvārakathāvaṇṇanā
