| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
१०. कयविक्कयसिक्खापदवण्णना
10. Kayavikkayasikkhāpadavaṇṇanā
५९३. कयविक्कयसिक्खापदे पाळियं जानाहीति एत्थ उपधारेहीति अत्थो, सुट्ठु उपधारेत्वा गण्ह, इदं न मनापन्ति पुन दातुं न सक्खिस्ससीति अधिप्पायो।
593. Kayavikkayasikkhāpade pāḷiyaṃ jānāhīti ettha upadhārehīti attho, suṭṭhu upadhāretvā gaṇha, idaṃ na manāpanti puna dātuṃ na sakkhissasīti adhippāyo.
५९४-५९५. कयन्ति परभण्डस्स गहणं। विक्कयन्ति अत्तनो भण्डस्स दानं। तेनाह ‘‘इमिना इमं देही’’तिआदि। यस्मा कयितं नाम परस्स हत्थतो गहितं वुच्चति, विक्कीतञ्च परस्स हत्थे दिन्नं, तस्मा ‘‘कयितञ्च होति परभण्डं अत्तनो हत्थगतं करोन्तेन, विक्कीतञ्च अत्तनो भण्डं परहत्थगतं करोन्तेना’’ति वुत्तं। यदि एवं पाळियं परतो ‘‘कयितञ्च होति विक्कयितञ्चा’’ति वत्वा ‘‘अत्तनो भण्डं परहत्थगतं परभण्डं अत्तनो हत्थगत’’न्ति कस्मा वुत्तन्ति आह ‘‘इमिना इमन्तिआदिवचनानुरूपतो पना’’तिआदि। इमिनाति हि सकसन्तकं वुत्तं। तदनुरूपतो पाळियं पठमं अत्तनो भण्डं दस्सितं, न कयविक्कयपदानुरूपतो। तञ्हि विपरीततो परसन्तकग्गहणं पुरक्खत्वा ठितं।
594-595.Kayanti parabhaṇḍassa gahaṇaṃ. Vikkayanti attano bhaṇḍassa dānaṃ. Tenāha ‘‘iminā imaṃ dehī’’tiādi. Yasmā kayitaṃ nāma parassa hatthato gahitaṃ vuccati, vikkītañca parassa hatthe dinnaṃ, tasmā ‘‘kayitañca hoti parabhaṇḍaṃ attano hatthagataṃ karontena, vikkītañca attano bhaṇḍaṃ parahatthagataṃ karontenā’’ti vuttaṃ. Yadi evaṃ pāḷiyaṃ parato ‘‘kayitañca hoti vikkayitañcā’’ti vatvā ‘‘attano bhaṇḍaṃ parahatthagataṃ parabhaṇḍaṃ attano hatthagata’’nti kasmā vuttanti āha ‘‘iminā imantiādivacanānurūpato panā’’tiādi. Imināti hi sakasantakaṃ vuttaṃ. Tadanurūpato pāḷiyaṃ paṭhamaṃ attano bhaṇḍaṃ dassitaṃ, na kayavikkayapadānurūpato. Tañhi viparītato parasantakaggahaṇaṃ purakkhatvā ṭhitaṃ.
कामं सेसञातकेपि ‘‘इमं देही’’ति वदतो विञ्ञत्ति न होति, सद्धादेय्यविनिपातनस्सपि पन अभावं दस्सेतुकामो ‘‘मातरं पन पितरं वा’’ति आह। विञ्ञत्ति न होतीति इदं विसुं विञ्ञापनं सन्धाय वुत्तं। अञ्ञं किञ्चि अवत्वा एवं वदन्तो अञ्ञातकं विञ्ञापेति नामाति आह – ‘‘अञ्ञातकं ‘इमं देही’ति वदतो विञ्ञत्ती’’ति। अञ्ञं किञ्चि अवत्वा ‘‘इमं गण्हाही’’ति दिन्नं अञ्ञातकस्स दिन्नं नाम होतीति वुत्तं ‘‘सद्धादेय्यविनिपातन’’न्ति। तिस्सो आपत्तियोति अञ्ञातकविञ्ञत्तिसद्धादेय्यविनिपातनकयविक्कयापत्तिसङ्खाता तिस्सो आपत्तियो।
Kāmaṃ sesañātakepi ‘‘imaṃ dehī’’ti vadato viññatti na hoti, saddhādeyyavinipātanassapi pana abhāvaṃ dassetukāmo ‘‘mātaraṃ pana pitaraṃ vā’’ti āha. Viññatti na hotīti idaṃ visuṃ viññāpanaṃ sandhāya vuttaṃ. Aññaṃ kiñci avatvā evaṃ vadanto aññātakaṃ viññāpeti nāmāti āha – ‘‘aññātakaṃ ‘imaṃ dehī’ti vadato viññattī’’ti. Aññaṃ kiñci avatvā ‘‘imaṃ gaṇhāhī’’ti dinnaṃ aññātakassa dinnaṃ nāma hotīti vuttaṃ ‘‘saddhādeyyavinipātana’’nti. Tisso āpattiyoti aññātakaviññattisaddhādeyyavinipātanakayavikkayāpattisaṅkhātā tisso āpattiyo.
इमं नाम करोहीति वदति, वट्टतीति एत्थ भुत्तोसि, इदानि कस्मा न करोसीति वत्थुम्पि वट्टति। ‘‘निस्सग्गियं पाचित्तिय’’न्ति किञ्चापि सतियेव निस्सग्गियवत्थुम्हि पाचित्तियं वुत्तं, असतिपि पन तस्मिं पाचित्तियन्ति इदं अट्ठकथापमाणेन गहेतब्बन्ति दस्सेतुं ‘‘किञ्चापी’’तिआदि वुत्तं। परिभुत्तेति सप्पिआदिं सन्धाय वुत्तं। यं अत्तनो धनेन परिवत्तेति, येन च परिवत्तेति, तेसं कप्पियवत्थुता, असहधम्मिकता, कयविक्कयापज्जनञ्चाति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि।
Imaṃ nāma karohīti vadati, vaṭṭatīti ettha bhuttosi, idāni kasmā na karosīti vatthumpi vaṭṭati. ‘‘Nissaggiyaṃ pācittiya’’nti kiñcāpi satiyeva nissaggiyavatthumhi pācittiyaṃ vuttaṃ, asatipi pana tasmiṃ pācittiyanti idaṃ aṭṭhakathāpamāṇena gahetabbanti dassetuṃ ‘‘kiñcāpī’’tiādi vuttaṃ. Paribhutteti sappiādiṃ sandhāya vuttaṃ. Yaṃ attano dhanena parivatteti, yena ca parivatteti, tesaṃ kappiyavatthutā, asahadhammikatā, kayavikkayāpajjanañcāti imānettha tīṇi aṅgāni.
कयविक्कयसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Kayavikkayasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
निट्ठितो कोसियवग्गो दुतियो।
Niṭṭhito kosiyavaggo dutiyo.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / १०. कयविक्कयसिक्खापदं • 10. Kayavikkayasikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / १०. कयविक्कयसिक्खापदवण्णना • 10. Kayavikkayasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / १०. कयविक्कयसिक्खापदवण्णना • 10. Kayavikkayasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / १०. कयविक्कयसिक्खापदवण्णना • 10. Kayavikkayasikkhāpadavaṇṇanā
