Library / Tipiṭaka / д̇ибидага • Tipiṭaka / ж̇аад̇ага-адтагат̇аа • Jātaka-aṭṭhakathā |
2. карабуд̇д̇аваг̇г̇о
2. Kharaputtavaggo
[386] 1. карабуд̇д̇аж̇аад̇агаван̣н̣анаа
[386] 1. Kharaputtajātakavaṇṇanā
сажжам̣ гирзвамаахам̣сууд̇и ид̣̇ам̣ сад̇т̇аа ж̇зд̇аванз вихаранд̇о бураан̣ад̣̇уд̇ияигаабалобханам̣ аараб̣бха гат̇зси. д̇ан̃хи бхигкум̣ сад̇т̇аа ‘‘сажжам̣ гира д̇вам̣ бхигку угган̣тид̇осий’’д̇и бужчид̇ваа ‘‘аама, бханд̇з’’д̇и вуд̇д̇з ‘‘гзна угган̣таабид̇осий’’д̇и вад̇ваа ‘‘бураан̣ад̣̇уд̇ияигааяаа’’д̇и вуд̇д̇з ‘‘бхигку аяам̣ д̇з ид̇т̇ий анад̇т̇агааригаа, буб̣б̣зби д̇вам̣ имам̣ ниссааяа аг̇г̇им̣ бависид̇ваа маранд̇о бан̣д̣ид̇з ниссааяа ж̇ийвид̇ам̣ лабхий’’д̇и вад̇ваа ад̇ийд̇ам̣ аахари.
Saccaṃkirevamāhaṃsūti idaṃ satthā jetavane viharanto purāṇadutiyikāpalobhanaṃ ārabbha kathesi. Tañhi bhikkhuṃ satthā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu ukkaṇṭhitosī’’ti pucchitvā ‘‘āma, bhante’’ti vutte ‘‘kena ukkaṇṭhāpitosī’’ti vatvā ‘‘purāṇadutiyikāyā’’ti vutte ‘‘bhikkhu ayaṃ te itthī anatthakārikā, pubbepi tvaṃ imaṃ nissāya aggiṃ pavisitvā maranto paṇḍite nissāya jīvitaṃ labhī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
ад̇ийд̇з б̣аараан̣асияам̣ сзнагз наама ран̃н̃з раж̇ж̇ам̣ гаарзнд̇з б̣од̇хисад̇д̇о саггад̇д̇ам̣ гаарзси. д̇ад̣̇аа сзнагасса ран̃н̃о згзна нааг̇арааж̇зна сад̣̇д̇хим̣ мид̇д̇абхааво ход̇и. со гира нааг̇арааж̇аа нааг̇абхаванаа нигкамид̇ваа т̇алз г̇ожарам̣ г̇ан̣ханд̇о жарад̇и. ат̇а нам̣ г̇аамад̣̇аарагаа д̣̇исваа ‘‘саббо аяа’’нд̇и лзд̣д̣уд̣̇ан̣д̣аад̣̇ийхи бахарим̣су. ат̇а рааж̇аа уяяаанам̣ гийл̣ид̇ум̣ г̇ажчанд̇о д̣̇исваа ‘‘гим̣ зд̇з д̣̇аарагаа гаронд̇ий’’д̇и бужчид̇ваа ‘‘згам̣ саббам̣ бахаранд̇ий’’д̇и суд̇ваа ‘‘бахарид̇ум̣ маа д̣̇зт̇а, балаабзт̇а нз’’д̇и балаабзси. нааг̇арааж̇аа ж̇ийвид̇ам̣ лабхид̇ваа нааг̇абхаванам̣ г̇анд̇ваа б̣ахууни рад̇анаани аад̣̇ааяа ад̣дхарад̇д̇асамаяз ран̃н̃о саяанагхарам̣ бависид̇ваа д̇аани рад̇анаани д̣̇ад̇ваа ‘‘махаарааж̇а, маяаа д̇умхз ниссааяа ж̇ийвид̇ам̣ лад̣̇д̇ха’’нд̇и ран̃н̃аа сад̣̇д̇хим̣ мид̇д̇абхаавам̣ гад̇ваа бунаббунам̣ г̇анд̇ваа рааж̇аанам̣ бассад̇и. со ад̇д̇ано нааг̇амаан̣авигаасу згам̣ гаамзсу ад̇ид̇д̇ам̣ нааг̇амаан̣авигам̣ рагкан̣ад̇т̇ааяа ран̃н̃о санд̇игз табзд̇ваа ‘‘яад̣̇аа зд̇ам̣ на бассаси, д̇ад̣̇аа имам̣ манд̇ам̣ баривад̇д̇зяяаасий’’д̇и д̇асса згам̣ манд̇ам̣ ад̣̇ааси.
Atīte bārāṇasiyaṃ senake nāma raññe rajjaṃ kārente bodhisatto sakkattaṃ kāresi. Tadā senakassa rañño ekena nāgarājena saddhiṃ mittabhāvo hoti. So kira nāgarājā nāgabhavanā nikkhamitvā thale gocaraṃ gaṇhanto carati. Atha naṃ gāmadārakā disvā ‘‘sappo aya’’nti leḍḍudaṇḍādīhi pahariṃsu. Atha rājā uyyānaṃ kīḷituṃ gacchanto disvā ‘‘kiṃ ete dārakā karontī’’ti pucchitvā ‘‘ekaṃ sappaṃ paharantī’’ti sutvā ‘‘paharituṃ mā detha, palāpetha ne’’ti palāpesi. Nāgarājā jīvitaṃ labhitvā nāgabhavanaṃ gantvā bahūni ratanāni ādāya aḍḍharattasamaye rañño sayanagharaṃ pavisitvā tāni ratanāni datvā ‘‘mahārāja, mayā tumhe nissāya jīvitaṃ laddha’’nti raññā saddhiṃ mittabhāvaṃ katvā punappunaṃ gantvā rājānaṃ passati. So attano nāgamāṇavikāsu ekaṃ kāmesu atittaṃ nāgamāṇavikaṃ rakkhaṇatthāya rañño santike ṭhapetvā ‘‘yadā etaṃ na passasi, tadā imaṃ mantaṃ parivatteyyāsī’’ti tassa ekaṃ mantaṃ adāsi.
со згад̣̇ивасам̣ уяяаанам̣ г̇анд̇ваа нааг̇амаан̣авигааяа сад̣̇д̇хим̣ богкаран̣ияам̣ уд̣̇агагийл̣ам̣ гийл̣и. нааг̇амаан̣авигаа згам̣ уд̣̇агасаббам̣ д̣̇исваа ад̇д̇абхаавам̣ виж̇ахид̇ваа д̇зна сад̣̇д̇хим̣ асад̣̇д̇хаммам̣ бадисзви. рааж̇аа д̇ам̣ абассанд̇о ‘‘гахам̣ ну ко г̇ад̇аа’’д̇и манд̇ам̣ баривад̇д̇зд̇ваа анаажаарам̣ гаронд̇им̣ д̣̇исваа взл̣убзсигааяа бахари. саа гуж̇жхид̇ваа д̇ад̇о нааг̇абхаванам̣ г̇анд̇ваа ‘‘гасмаа ааг̇ад̇аасий’’д̇и будтаа ‘‘д̇умхаагам̣ сахааяо мам̣ ад̇д̇ано важанам̣ аг̇ан̣ханд̇им̣ бидтияам̣ бахарий’’д̇и бахаарам̣ д̣̇ассзси. нааг̇арааж̇аа д̇ат̇ад̇о аж̇аанид̇ваава жад̇д̇ааро нааг̇амаан̣авагз ааманд̇зд̇ваа ‘‘г̇ажчат̇а, сзнагасса саяанагхарам̣ бависид̇ваа наасаваад̇зна д̇ам̣ бхусам̣ вияа вид̣̇д̇хам̣сзт̇аа’’д̇и бзсзси. д̇з г̇анд̇ваа ран̃н̃о сирисаяанз нибаннагаалз г̇аб̣бхам̣ бависим̣су. д̇зсам̣ бависанавзлааяамзва рааж̇аа д̣̇звим̣ ааха – ‘‘ж̇аанааси ну ко бхад̣̇д̣̇з, нааг̇амаан̣авигааяа г̇ад̇адтаана’’нд̇и? ‘‘на ж̇аанаами, д̣̇зваа’’д̇и. ‘‘аж̇ж̇а саа амхаагам̣ богкаран̣ияам̣ гийл̣анагаалз ад̇д̇абхаавам̣ виж̇ахид̇ваа згзна уд̣̇агасаббзна сад̣̇д̇хим̣ анаажаарам̣ агааси, ат̇а нам̣ ахам̣ ‘звам̣ маа гарий’д̇и сигкаабанад̇т̇ааяа взл̣убзсигааяа бахарим̣, саа ‘нааг̇абхаванам̣ г̇анд̇ваа сахааяасса мз ан̃н̃ам̣ гин̃жи гат̇зд̇ваа мзд̇д̇им̣ бхинд̣̇зяяаа’д̇и мз бхаяам̣ уббаж̇ж̇ад̇ий’’д̇и. д̇ам̣ суд̇ваа нааг̇амаан̣авагаа д̇ад̇ова нивад̇д̇ид̇ваа нааг̇абхаванам̣ г̇анд̇ваа нааг̇арааж̇асса д̇амад̇т̇ам̣ аарожзсум̣. со сам̣взг̇аббад̇д̇о худ̇ваа д̇ан̇кан̣ан̃н̃зва ран̃н̃о саяанагхарам̣ ааг̇анд̇ваа д̇амад̇т̇ам̣ аажигкид̇ваа камаабзд̇ваа ‘‘ид̣̇ам̣ мз д̣̇ан̣д̣агамма’’нд̇и саб̣б̣аруд̇аж̇аананам̣ наама манд̇ам̣ д̣̇ад̇ваа ‘‘аяам̣, махаарааж̇а, анаг̇гхо манд̇о, сажз имам̣ манд̇ам̣ ан̃н̃асса д̣̇ад̣̇зяяааси, д̣̇ад̇ваава аг̇г̇им̣ бависид̇ваа марзяяаасий’’д̇и ааха. рааж̇аа ‘‘саад̇хуу’’д̇и самбадижчи. со д̇ад̇о бадтааяа гибиллигаанамби сад̣̇д̣̇ам̣ ж̇аанаад̇и.
So ekadivasaṃ uyyānaṃ gantvā nāgamāṇavikāya saddhiṃ pokkharaṇiyaṃ udakakīḷaṃ kīḷi. Nāgamāṇavikā ekaṃ udakasappaṃ disvā attabhāvaṃ vijahitvā tena saddhiṃ asaddhammaṃ paṭisevi. Rājā taṃ apassanto ‘‘kahaṃ nu kho gatā’’ti mantaṃ parivattetvā anācāraṃ karontiṃ disvā veḷupesikāya pahari. Sā kujjhitvā tato nāgabhavanaṃ gantvā ‘‘kasmā āgatāsī’’ti puṭṭhā ‘‘tumhākaṃ sahāyo maṃ attano vacanaṃ agaṇhantiṃ piṭṭhiyaṃ paharī’’ti pahāraṃ dassesi. Nāgarājā tathato ajānitvāva cattāro nāgamāṇavake āmantetvā ‘‘gacchatha, senakassa sayanagharaṃ pavisitvā nāsavātena taṃ bhusaṃ viya viddhaṃsethā’’ti pesesi. Te gantvā rañño sirisayane nipannakāle gabbhaṃ pavisiṃsu. Tesaṃ pavisanavelāyameva rājā deviṃ āha – ‘‘jānāsi nu kho bhadde, nāgamāṇavikāya gataṭṭhāna’’nti? ‘‘Na jānāmi, devā’’ti. ‘‘Ajja sā amhākaṃ pokkharaṇiyaṃ kīḷanakāle attabhāvaṃ vijahitvā ekena udakasappena saddhiṃ anācāraṃ akāsi, atha naṃ ahaṃ ‘evaṃ mā karī’ti sikkhāpanatthāya veḷupesikāya pahariṃ, sā ‘nāgabhavanaṃ gantvā sahāyassa me aññaṃ kiñci kathetvā mettiṃ bhindeyyā’ti me bhayaṃ uppajjatī’’ti. Taṃ sutvā nāgamāṇavakā tatova nivattitvā nāgabhavanaṃ gantvā nāgarājassa tamatthaṃ ārocesuṃ. So saṃvegappatto hutvā taṅkhaṇaññeva rañño sayanagharaṃ āgantvā tamatthaṃ ācikkhitvā khamāpetvā ‘‘idaṃ me daṇḍakamma’’nti sabbarutajānanaṃ nāma mantaṃ datvā ‘‘ayaṃ, mahārāja, anaggho manto, sace imaṃ mantaṃ aññassa dadeyyāsi, datvāva aggiṃ pavisitvā mareyyāsī’’ti āha. Rājā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi. So tato paṭṭhāya kipillikānampi saddaṃ jānāti.
д̇ассзгад̣̇ивасам̣ махаад̇алз нисийд̣̇ид̇ваа мад̇хупаан̣ид̇зхи каад̣̇анийяам̣ каад̣̇анд̇асса згам̣ мад̇хуб̣инд̣̇у жа паан̣ид̇аб̣инд̣̇у жа буувакан̣д̣ан̃жа бхуумияам̣ бад̇и. згаа гибиллигаа д̇ам̣ д̣̇исваа ‘‘ран̃н̃о махаад̇алз мад̇хужаади бхиннаа, паан̣ид̇асагадам̣ буувасагадам̣ ниггуж̇ж̇ид̇ам̣, мад̇хупаан̣ид̇ан̃жа бууван̃жа каад̣̇ат̇аа’’д̇и вираванд̇ий вижарад̇и. ат̇а рааж̇аа д̇ассаа равам̣ суд̇ваа хаси. ран̃н̃о самийбз тид̇аа д̣̇звий ‘‘гим̣ ну ко д̣̇исваа рааж̇аа хасий’’д̇и жинд̇зси. д̇асмим̣ каад̣̇анийяам̣ каад̣̇ид̇ваа нхад̇ваа баллан̇гз нисиннз згам̣ магкигам̣ саамиго ‘‘зхи бхад̣̇д̣̇з, гилзсарад̇ияаа рамиссаамаа’’д̇и ааха. ат̇а нам̣ саа ‘‘ад̇хиваасзхи д̇аава саами, ид̣̇аани ран̃н̃о г̇анд̇хз аахариссанд̇и, д̇асса вилимбанд̇асса баад̣̇амуулз г̇анд̇хажун̣н̣ам̣ бад̇иссад̇и, ахам̣ д̇ад̇т̇а ваддзд̇ваа суг̇анд̇хаа бхависсаами, д̇ад̇о ран̃н̃о бидтияам̣ нибаж̇ж̇ид̇ваа рамиссаамаа’’д̇и ааха. рааж̇аа д̇амби сад̣̇д̣̇ам̣ суд̇ваа хаси. д̣̇звийби ‘‘гим̣ ну ко д̣̇исваа хасий’’д̇и буна жинд̇зси. буна ран̃н̃о сааяамаасам̣ бхун̃ж̇анд̇асса згам̣ бхад̇д̇асид̇т̇ам̣ бхуумияам̣ бад̇и. гибиллигаа ‘‘рааж̇агулз бхад̇д̇асагадам̣ бхаг̇г̇ам̣, бхад̇д̇ам̣ бхун̃ж̇ат̇аа’’д̇и вирави. д̇ам̣ суд̇ваа рааж̇аа бунаби хаси. д̣̇звий суван̣н̣агадажчум̣ г̇ахзд̇ваа рааж̇аанам̣ баривисанд̇ий ‘‘мам̣ ну ко д̣̇исваа рааж̇аа хасад̇ий’’д̇и вид̇аггзси.
Tassekadivasaṃ mahātale nisīditvā madhuphāṇitehi khādanīyaṃ khādantassa ekaṃ madhubindu ca phāṇitabindu ca pūvakhaṇḍañca bhūmiyaṃ pati. Ekā kipillikā taṃ disvā ‘‘rañño mahātale madhucāṭi bhinnā, phāṇitasakaṭaṃ pūvasakaṭaṃ nikkujjitaṃ, madhuphāṇitañca pūvañca khādathā’’ti viravantī vicarati. Atha rājā tassā ravaṃ sutvā hasi. Rañño samīpe ṭhitā devī ‘‘kiṃ nu kho disvā rājā hasī’’ti cintesi. Tasmiṃ khādanīyaṃ khāditvā nhatvā pallaṅke nisinne ekaṃ makkhikaṃ sāmiko ‘‘ehi bhadde, kilesaratiyā ramissāmā’’ti āha. Atha naṃ sā ‘‘adhivāsehi tāva sāmi, idāni rañño gandhe āharissanti, tassa vilimpantassa pādamūle gandhacuṇṇaṃ patissati, ahaṃ tattha vaṭṭetvā sugandhā bhavissāmi, tato rañño piṭṭhiyaṃ nipajjitvā ramissāmā’’ti āha. Rājā tampi saddaṃ sutvā hasi. Devīpi ‘‘kiṃ nu kho disvā hasī’’ti puna cintesi. Puna rañño sāyamāsaṃ bhuñjantassa ekaṃ bhattasitthaṃ bhūmiyaṃ pati. Kipillikā ‘‘rājakule bhattasakaṭaṃ bhaggaṃ, bhattaṃ bhuñjathā’’ti viravi. Taṃ sutvā rājā punapi hasi. Devī suvaṇṇakaṭacchuṃ gahetvā rājānaṃ parivisantī ‘‘maṃ nu kho disvā rājā hasatī’’ti vitakkesi.
саа ран̃н̃аа сад̣̇д̇хим̣ саяанам̣ ааруяха нибаж̇ж̇анагаалз ‘‘гим̣гааран̣аа д̣̇зва, хасий’’д̇и бужчи. со ‘‘гим̣ д̇з мама хасид̇агааран̣знаа’’д̇и вад̇ваа бунаббунам̣ ниб̣ад̣̇д̇хо гат̇зси. ат̇а нам̣ саа ‘‘д̇умхаагам̣ ж̇аананаманд̇ам̣ маяхам̣ д̣̇зт̇аа’’д̇и вад̇ваа ‘‘на саггаа д̣̇аад̇у’’нд̇и бадигкид̇д̇ааби бунаббунам̣ ниб̣анд̇хи . рааж̇аа ‘‘сажаахам̣ имам̣ манд̇ам̣ д̇уяхам̣ д̣̇ассаами, мариссаамий’’д̇и ааха. ‘‘маранд̇оби маяхам̣ д̣̇зхи, д̣̇зваа’’д̇и. рааж̇аа маад̇уг̇аамавасиго худ̇ваа ‘‘саад̇хуу’’д̇и самбадижчид̇ваа ‘‘имиссаа манд̇ам̣ д̣̇ад̇ваа аг̇г̇им̣ бависиссаамий’’д̇и рат̇зна уяяаанам̣ бааяааси.
Sā raññā saddhiṃ sayanaṃ āruyha nipajjanakāle ‘‘kiṃkāraṇā deva, hasī’’ti pucchi. So ‘‘kiṃ te mama hasitakāraṇenā’’ti vatvā punappunaṃ nibaddho kathesi. Atha naṃ sā ‘‘tumhākaṃ jānanamantaṃ mayhaṃ dethā’’ti vatvā ‘‘na sakkā dātu’’nti paṭikkhittāpi punappunaṃ nibandhi . Rājā ‘‘sacāhaṃ imaṃ mantaṃ tuyhaṃ dassāmi, marissāmī’’ti āha. ‘‘Marantopi mayhaṃ dehi, devā’’ti. Rājā mātugāmavasiko hutvā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā ‘‘imissā mantaṃ datvā aggiṃ pavisissāmī’’ti rathena uyyānaṃ pāyāsi.
д̇асмим̣ кан̣з сагго логам̣ ологзнд̇о имам̣ гааран̣ам̣ д̣̇исваа ‘‘аяам̣ б̣ааларааж̇аа маад̇уг̇аамам̣ ниссааяа ‘аг̇г̇им̣ бависиссаамий’д̇и г̇ажчад̇и, ж̇ийвид̇амасса д̣̇ассаамий’’д̇и суж̇ам̣ асураган̃н̃ам̣ аад̣̇ааяа б̣аараан̣асим̣ ааг̇анд̇ваа д̇ам̣ аж̇игам̣ гад̇ваа ад̇д̇анаа аж̇о худ̇ваа ‘‘махааж̇ано маа бассад̇уу’’д̇и ад̇хидтааяа ран̃н̃о рат̇асса бурад̇о ахоси. д̇ам̣ рааж̇аа жзва рат̇з яуд̇д̇асинд̇хаваа жа бассанд̇и, ан̃н̃о гожи на бассад̇и. аж̇о гат̇аасамудтаабанад̇т̇ам̣ рат̇абурад̇о аж̇игааяа сад̣̇д̇хим̣ мзт̇унам̣ д̇хаммам̣ бадисзванд̇о вияа ахоси. д̇амзго рат̇з яуд̇д̇асинд̇хаво д̣̇исваа ‘‘самма аж̇арааж̇а, маяам̣ буб̣б̣з ‘аж̇аа гира б̣аалаа ахиригаа’д̇и ассумха, на жа д̇ам̣ бассимха, д̇вам̣ бана рахо бадижчаннадтаанз гад̇д̇аб̣б̣ам̣ анаажаарам̣ амхаагам̣ зд̇д̇агаанам̣ бассанд̇аанан̃н̃зва гароси, на лаж̇ж̇аси, д̇ам̣ но буб̣б̣з суд̇ам̣ иминаа д̣̇идтзна самзд̇ий’’д̇и вад̇ваа батамам̣ г̇аат̇амааха –
Tasmiṃ khaṇe sakko lokaṃ olokento imaṃ kāraṇaṃ disvā ‘‘ayaṃ bālarājā mātugāmaṃ nissāya ‘aggiṃ pavisissāmī’ti gacchati, jīvitamassa dassāmī’’ti sujaṃ asurakaññaṃ ādāya bārāṇasiṃ āgantvā taṃ ajikaṃ katvā attanā ajo hutvā ‘‘mahājano mā passatū’’ti adhiṭṭhāya rañño rathassa purato ahosi. Taṃ rājā ceva rathe yuttasindhavā ca passanti, añño koci na passati. Ajo kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ rathapurato ajikāya saddhiṃ methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto viya ahosi. Tameko rathe yuttasindhavo disvā ‘‘samma ajarāja, mayaṃ pubbe ‘ajā kira bālā ahirikā’ti assumha, na ca taṃ passimha, tvaṃ pana raho paṭicchannaṭṭhāne kattabbaṃ anācāraṃ amhākaṃ ettakānaṃ passantānaññeva karosi, na lajjasi, taṃ no pubbe sutaṃ iminā diṭṭhena sametī’’ti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –
77.
77.
‘‘сажжам̣ гирзвамаахам̣су, васд̇ам̣ б̣аалод̇и бан̣д̣ид̇аа;
‘‘Saccaṃ kirevamāhaṃsu, vastaṃ bāloti paṇḍitā;
басса б̣аало рахогаммам̣, аавигуб̣б̣ам̣ на б̣уж̇жхад̇ий’’д̇и.
Passa bālo rahokammaṃ, āvikubbaṃ na bujjhatī’’ti.
д̇ад̇т̇а васд̇анд̇и аж̇ам̣. бан̣д̣ид̇аад̇и н̃аан̣асамбаннаа д̇ам̣ б̣аалод̇и вад̣̇анд̇и, сажжам̣ гира вад̣̇анд̇и. бассаад̇и аалабанам̣, бассат̇аахи ад̇т̇о. на б̣уж̇жхад̇ийд̇и звам̣ гаад̇ум̣ аяуд̇д̇анд̇и на ж̇аанаад̇и.
Tattha vastanti ajaṃ. Paṇḍitāti ñāṇasampannā taṃ bāloti vadanti, saccaṃ kira vadanti. Passāti ālapanaṃ, passathāhi attho. Na bujjhatīti evaṃ kātuṃ ayuttanti na jānāti.
д̇ам̣ суд̇ваа аж̇о д̣̇вз г̇аат̇аа абхааси –
Taṃ sutvā ajo dve gāthā abhāsi –
78.
78.
‘‘д̇вам̣ коби самма б̣аалоси, карабуд̇д̇а виж̇аанахи;
‘‘Tvaṃ khopi samma bālosi, kharaputta vijānahi;
раж̇ж̇уяаа хи баригкид̇д̇о, ван̇годто охид̇омуко.
Rajjuyā hi parikkhitto, vaṅkoṭṭho ohitomukho.
79.
79.
‘‘абарамби самма д̇з б̣ааляам̣, яо муд̇д̇о на балааяаси;
‘‘Aparampi samma te bālyaṃ, yo mutto na palāyasi;
со жа б̣аалад̇аро самма, яам̣ д̇вам̣ вахад̇и сзнага’’нд̇и.
So ca bālataro samma, yaṃ tvaṃ vahati senaka’’nti.
д̇ад̇т̇а д̇вам̣ коби саммаад̇и самма синд̇хава маяааби ко д̇вам̣ б̣аалад̇аро. карабуд̇д̇аад̇и со гира г̇ад̣̇рабхасса ж̇аад̇аго, д̇зна д̇ам̣ звамааха. виж̇аанахийд̇и ахамзва б̣аалод̇и звам̣ ж̇аанаахи. баригкид̇д̇од̇и яуг̇зна сад̣̇д̇хим̣ г̇ийвааяа баригкид̇д̇о. ван̇годтод̇и ван̇гаодто. охид̇омукод̇и мукаб̣анд̇ханзна бихид̇амуко. яо муд̇д̇о на балааяасийд̇и яо д̇вам̣ рат̇ад̇о муд̇д̇о самаано муд̇д̇агаалз балааяид̇ваа аран̃н̃ам̣ на бависаси, д̇ам̣ д̇з абалааяанам̣ абарамби б̣ааляам̣ , со жа б̣аалад̇арод̇и яам̣ д̇вам̣ сзнагам̣ вахаси, со сзнаго д̇аяааби б̣аалад̇аро.
Tattha tvaṃ khopi sammāti samma sindhava mayāpi kho tvaṃ bālataro. Kharaputtāti so kira gadrabhassa jātako, tena taṃ evamāha. Vijānahīti ahameva bāloti evaṃ jānāhi. Parikkhittoti yugena saddhiṃ gīvāya parikkhitto. Vaṅkoṭṭhoti vaṅkaoṭṭho. Ohitomukhoti mukhabandhanena pihitamukho. Yo mutto na palāyasīti yo tvaṃ rathato mutto samāno muttakāle palāyitvā araññaṃ na pavisasi, taṃ te apalāyanaṃ aparampi bālyaṃ , so ca bālataroti yaṃ tvaṃ senakaṃ vahasi, so senako tayāpi bālataro.
рааж̇аа д̇зсам̣ убхиннамби гат̇ам̣ ж̇аанаад̇и, д̇асмаа д̇ам̣ сун̣анд̇о сан̣игам̣ рат̇ам̣ бзсзси. синд̇хавоби д̇асса гат̇ам̣ суд̇ваа буна жад̇уд̇т̇ам̣ г̇аат̇амааха –
Rājā tesaṃ ubhinnampi kathaṃ jānāti, tasmā taṃ suṇanto saṇikaṃ rathaṃ pesesi. Sindhavopi tassa kathaṃ sutvā puna catutthaṃ gāthamāha –
80.
80.
‘‘яам̣ ну самма ахам̣ б̣аало, аж̇арааж̇а виж̇аанахи;
‘‘Yaṃ nu samma ahaṃ bālo, ajarāja vijānahi;
ат̇а гзна сзнаго б̣аало, д̇ам̣ мз агкаахи бужчид̇о’’д̇и.
Atha kena senako bālo, taṃ me akkhāhi pucchito’’ti.
д̇ад̇т̇а яанд̇и гаран̣ад̇т̇з бажжад̇д̇аважанам̣. нууд̇и ануссавад̇т̇з нибаад̇о. ид̣̇ам̣ вуд̇д̇ам̣ ход̇и – самма аж̇арааж̇а, язна д̇аава д̇иражчаанаг̇ад̇ад̇д̇зна гааран̣зна ахам̣ б̣аало, д̇ам̣ д̇вам̣ гааран̣ам̣ ж̇аанаахи, саггаа зд̇ам̣ д̇аяаа н̃аад̇ум̣, ахан̃хи д̇иражчаанаг̇ад̇ад̇д̇аава б̣аало, д̇асмаа мам̣ карабуд̇д̇аад̇иаад̣̇ийни вад̣̇анд̇о судту вад̣̇аси, аяам̣ бана сзнаго рааж̇аа гзна гааран̣зна б̣аало, д̇ам̣ мз гааран̣ам̣ бужчид̇о агкаахийд̇и.
Tattha yanti karaṇatthe paccattavacanaṃ. Nūti anussavatthe nipāto. Idaṃ vuttaṃ hoti – samma ajarāja, yena tāva tiracchānagatattena kāraṇena ahaṃ bālo, taṃ tvaṃ kāraṇaṃ jānāhi, sakkā etaṃ tayā ñātuṃ, ahañhi tiracchānagatattāva bālo, tasmā maṃ kharaputtātiādīni vadanto suṭṭhu vadasi, ayaṃ pana senako rājā kena kāraṇena bālo, taṃ me kāraṇaṃ pucchito akkhāhīti.
д̇ам̣ суд̇ваа аж̇о аажигканд̇о бан̃жамам̣ г̇аат̇амааха –
Taṃ sutvā ajo ācikkhanto pañcamaṃ gāthamāha –
81.
81.
‘‘уд̇д̇амад̇т̇ам̣ лабхид̇ваана, бхарияааяа яо бад̣̇ассад̇и;
‘‘Uttamatthaṃ labhitvāna, bhariyāya yo padassati;
д̇зна ж̇ахиссад̇ад̇д̇аанам̣, саа жзвасса на хзссад̇ий’’д̇и.
Tena jahissatattānaṃ, sā cevassa na hessatī’’ti.
д̇ад̇т̇а уд̇д̇амад̇т̇анд̇и саб̣б̣аруд̇аж̇аананаманд̇ам̣. д̇знаад̇и д̇ассаа манд̇аббад̣̇аанасан̇каад̇зна гааран̣зна д̇ам̣ д̣̇ад̇ваа аг̇г̇им̣ бависанд̇о ад̇д̇аанан̃жа ж̇ахиссад̇и, саа жасса бхарияаа на бхависсад̇и, д̇асмаа зса д̇аяааби б̣аалад̇аро, яо лад̣̇д̇хам̣ яасам̣ рагкид̇ум̣ на саггод̇ийд̇и.
Tattha uttamatthanti sabbarutajānanamantaṃ. Tenāti tassā mantappadānasaṅkhātena kāraṇena taṃ datvā aggiṃ pavisanto attānañca jahissati, sā cassa bhariyā na bhavissati, tasmā esa tayāpi bālataro, yo laddhaṃ yasaṃ rakkhituṃ na sakkotīti.
рааж̇аа д̇асса важанам̣ суд̇ваа ‘‘аж̇арааж̇а, амхаагам̣ сод̇т̇им̣ гаронд̇оби д̇ван̃н̃зва гариссаси, гат̇зхи д̇аава но гад̇д̇аб̣б̣аяуд̇д̇ага’’нд̇и ааха. ат̇а нам̣ аж̇арааж̇аа ‘‘махаарааж̇а, имзсам̣ сад̇д̇аанам̣ ад̇д̇анаа ан̃н̃о бияад̇аро наама над̇т̇и, згам̣ бияабхан̣д̣ам̣ ниссааяа ад̇д̇аанам̣ наасзд̇ум̣ лад̣̇д̇хаяасам̣ бахаад̇ум̣ на ваддад̇ий’’д̇и вад̇ваа чадтам̣ г̇аат̇амааха –
Rājā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘ajarāja, amhākaṃ sotthiṃ karontopi tvaññeva karissasi, kathehi tāva no kattabbayuttaka’’nti āha. Atha naṃ ajarājā ‘‘mahārāja, imesaṃ sattānaṃ attanā añño piyataro nāma natthi, ekaṃ piyabhaṇḍaṃ nissāya attānaṃ nāsetuṃ laddhayasaṃ pahātuṃ na vaṭṭatī’’ti vatvā chaṭṭhaṃ gāthamāha –
82.
82.
‘‘на вз бияаммзд̇и ж̇анинд̣̇а д̇аад̣̇исо, ад̇д̇ам̣ нирам̣гад̇ваа бияаани сзвад̇и;
‘‘Na ve piyammeti janinda tādiso, attaṃ niraṃkatvā piyāni sevati;
ад̇д̇аава сзяяо барамаа жа сзяяо, лаб̣бхаа бияаа ожид̇ад̇т̇зна бажчаа’’д̇и.
Attāva seyyo paramā ca seyyo, labbhā piyā ocitatthena pacchā’’ti.
д̇ад̇т̇а бияаммзд̇и бияам̣ мз, аяамзва ваа баато. ид̣̇ам̣ вуд̇д̇ам̣ ход̇и – ж̇анинд̣̇а, д̇аад̣̇исо д̇умхаад̣̇исо яасамахад̇д̇з тид̇о буг̇г̇ало згам̣ бияабхан̣д̣ам̣ ниссааяа ‘‘ид̣̇ам̣ бияам̣ мз’’д̇и ад̇д̇ам̣ нирам̣гад̇ваа ад̇д̇аанам̣ чад̣д̣зд̇ваа д̇аани бияаани на сзвад̇зва. гим̣гааран̣аа? ад̇д̇аава сзяяо барамаа жа сзяяод̇и, яасмаа сад̇аг̇ун̣зна сахассаг̇ун̣зна ад̇д̇аава сзяяо варо уд̇д̇амо, барамаа жа сзяяо, барамаа уд̇д̇амааби ан̃н̃асмаа бияабхан̣д̣аад̇и ад̇т̇о. зд̇т̇а хи жа-гааро би-гаарад̇т̇з нибаад̇од̇и д̣̇адтаб̣б̣о. лаб̣бхаа бияаа ожид̇ад̇т̇зна бажчаад̇и ожид̇ад̇т̇зна вад̣дхид̇ад̇т̇зна яасасамбаннзна бурисзна бажчаа бияаа наама саггаа лад̣̇д̇хум̣, на д̇ассаа гааран̣аа ад̇д̇аа наасзд̇аб̣б̣од̇и.
Tattha piyammeti piyaṃ me, ayameva vā pāṭho. Idaṃ vuttaṃ hoti – janinda, tādiso tumhādiso yasamahatte ṭhito puggalo ekaṃ piyabhaṇḍaṃ nissāya ‘‘idaṃ piyaṃ me’’ti attaṃ niraṃkatvā attānaṃ chaḍḍetvā tāni piyāni na sevateva. Kiṃkāraṇā? Attāva seyyo paramā ca seyyoti, yasmā sataguṇena sahassaguṇena attāva seyyo varo uttamo, paramā ca seyyo, paramā uttamāpi aññasmā piyabhaṇḍāti attho. Ettha hi ca-kāro pi-kāratthe nipātoti daṭṭhabbo. Labbhā piyā ocitatthena pacchāti ocitatthena vaḍḍhitatthena yasasampannena purisena pacchā piyā nāma sakkā laddhuṃ, na tassā kāraṇā attā nāsetabboti.
звам̣ махаасад̇д̇о ран̃н̃о оваад̣̇ам̣ ад̣̇ааси. рааж̇аа д̇уссид̇ваа ‘‘аж̇арааж̇а, гуд̇о ааг̇ад̇осий’’д̇и бужчи. сагго ахам̣, махаарааж̇а, д̇ава анугамбааяа д̇ам̣ маран̣аа можзд̇ум̣ ааг̇ад̇омхийд̇и. д̣̇зварааж̇а, ахам̣ зд̇иссаа ‘‘манд̇ам̣ д̣̇ассаамий’’д̇и аважам̣, ид̣̇аани ‘‘гим̣ гаромий’’д̇и? ‘‘махаарааж̇а, д̇умхаагам̣ убхиннамби винаасзна гижжам̣ над̇т̇и, ‘сиббасса убажааро’д̇и вад̇ваа зд̇ам̣ гад̇ибаяз бахаарз бахараабзхи, иминаа убааязна на г̇ан̣хиссад̇ий’’д̇и. рааж̇аа ‘‘саад̇хуу’’д̇и самбадижчи. махаасад̇д̇о ран̃н̃о оваад̣̇ам̣ д̣̇ад̇ваа сагадтаанамзва г̇ад̇о. рааж̇аа уяяаанам̣ г̇анд̇ваа д̣̇звим̣ баггосаабзд̇ваа ааха ‘‘г̇ан̣хиссаси бхад̣̇д̣̇з, манд̇а’’нд̇и? ‘‘аама, д̣̇зваа’’д̇и. ‘‘д̇зна хи убажаарам̣ гаромий’’д̇и. ‘‘го убажааро’’д̇и? ‘‘бидтияам̣ бахаарасад̇з бавад̇д̇амаанз сад̣̇д̣̇ам̣ гаад̇ум̣ на ваддад̇ий’’д̇и. саа манд̇алобхзна ‘‘саад̇хуу’’д̇и самбадижчи. рааж̇аа жорагхаад̇агз баггосаабзд̇ваа гасаа г̇аахаабзд̇ваа убхосу бассзсу бахараабзси. саа д̣̇вз д̇аяо бахаарз ад̇хиваасзд̇ваа д̇ад̇о барам̣ ‘‘на мз манд̇зна ад̇т̇о’’д̇и рави. ат̇а нам̣ рааж̇аа ‘‘д̇вам̣ мам̣ маарзд̇ваа манд̇ам̣ г̇ан̣хид̇угаамаасий’’д̇и бидтияам̣ нижжаммам̣ гаарзд̇ваа виссаж̇ж̇аабзси. саа д̇ад̇о бадтааяа буна гат̇зд̇ум̣ наасагки.
Evaṃ mahāsatto rañño ovādaṃ adāsi. Rājā tussitvā ‘‘ajarāja, kuto āgatosī’’ti pucchi. Sakko ahaṃ, mahārāja, tava anukampāya taṃ maraṇā mocetuṃ āgatomhīti. Devarāja, ahaṃ etissā ‘‘mantaṃ dassāmī’’ti avacaṃ, idāni ‘‘kiṃ karomī’’ti? ‘‘Mahārāja, tumhākaṃ ubhinnampi vināsena kiccaṃ natthi, ‘sippassa upacāro’ti vatvā etaṃ katipaye pahāre paharāpehi, iminā upāyena na gaṇhissatī’’ti. Rājā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi. Mahāsatto rañño ovādaṃ datvā sakaṭṭhānameva gato. Rājā uyyānaṃ gantvā deviṃ pakkosāpetvā āha ‘‘gaṇhissasi bhadde, manta’’nti? ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Tena hi upacāraṃ karomī’’ti. ‘‘Ko upacāro’’ti? ‘‘Piṭṭhiyaṃ pahārasate pavattamāne saddaṃ kātuṃ na vaṭṭatī’’ti. Sā mantalobhena ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi. Rājā coraghātake pakkosāpetvā kasā gāhāpetvā ubhosu passesu paharāpesi. Sā dve tayo pahāre adhivāsetvā tato paraṃ ‘‘na me mantena attho’’ti ravi. Atha naṃ rājā ‘‘tvaṃ maṃ māretvā mantaṃ gaṇhitukāmāsī’’ti piṭṭhiyaṃ niccammaṃ kāretvā vissajjāpesi. Sā tato paṭṭhāya puna kathetuṃ nāsakkhi.
сад̇т̇аа имам̣ д̇хаммад̣̇зсанам̣ аахарид̇ваа сажжаани багаасзд̇ваа ж̇аад̇агам̣ самод̇хаанзси, сажжабарияосаанз угган̣тид̇абхигку сод̇аабад̇д̇ипалз бад̇идтахи. д̇ад̣̇аа рааж̇аа угган̣тид̇абхигку ахоси, д̣̇звий бураан̣ад̣̇уд̇ияигаа, ассо саарибуд̇д̇о, сагго бана ахамзва ахосинд̇и.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tadā rājā ukkaṇṭhitabhikkhu ahosi, devī purāṇadutiyikā, asso sāriputto, sakko pana ahameva ahosinti.
карабуд̇д̇аж̇аад̇агаван̣н̣анаа батамаа.
Kharaputtajātakavaṇṇanā paṭhamā.
Related texts:
д̇ибидага (муула) • Tipiṭaka (Mūla) / суд̇д̇абидага • Suttapiṭaka / куд̣̇д̣̇аганигааяа • Khuddakanikāya / ж̇аад̇агабаал̣и • Jātakapāḷi / 386. карабуд̇д̇аж̇аад̇агам̣ • 386. Kharaputtajātakaṃ