| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ਖੇਤ੍ਤਟ੍ਠਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Khettaṭṭhakathāvaṇṇanā
੧੦੪. ਖੇਤ੍ਤਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਸਤ੍ਤ ਧਞ੍ਞਾਨੀਤਿ ਸਾਲਿવੀਹਿਯવਕਙ੍ਗੁਕੁਦ੍ਰੂਸવਰਕਗੋਧੁਮਾਨਂ વਸੇਨ ਸਤ੍ਤ ਧਞ੍ਞਾਨਿ । ਨਿਰੁਮ੍ਭਿਤ੍વਾ વਾਤਿਆਦੀਸੁ ‘‘ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ਨਿਰੁਮ੍ਭਿਤ੍વਾ ਗਹਣਂ ਨਾਮ વੀਹਿਸੀਸਂ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਯਥਾਠਿਤਮੇવ ਹਤ੍ਥੇਨ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਬੀਜਮਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਗਹਣਂ। ਏਕਮੇਕਨ੍ਤਿ ਏਕਮੇਕਂ વੀਹਿਸੀਸਂ। ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ વਾਤਿ ਮੁਗ੍ਗਮਾਸਾਦੀਨਿ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ વਾ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਬੀਜੇ વਾਤਿਆਦਿ ਨਿਰੁਮ੍ਭਿਤ੍વਾ ਗਹਣਾਦੀਸੁ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਸਾਲਿਸੀਸਾਦੀਨਿ ਨਿਰੁਮ੍ਭਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਸ੍ਮਿਂ ਬੀਜੇ વਤ੍ਥੁ ਪੂਰਤਿ, ਏਕਮੇਕਂ ਹਤ੍ਥੇਨੇવ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸੀਸੇ વਤ੍ਥੁ ਪੂਰਤਿ, ਅਸਿਤੇਨ ਲਾਯਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਸ੍ਸਂ ਮੁਟ੍ਠਿਯਂ વਤ੍ਥੁ ਪੂਰਤਿ, ਬਹੂਨਿ ਏਕਤੋ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਸ੍ਮਿਂ ਮੁਗ੍ਗਮਾਸਾਦਿਫਲੇ વਤ੍ਥੁ ਪੂਰਤੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਯਥਾਕ੍ਕਮੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਬਨ੍ਧਨਾ ਮੋਚਿਤਮਤ੍ਤੇ’’ਤਿ વਚਨਤੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਬੀਜਾਦਿਮ੍ਹਿ ਬਨ੍ਧਨਾ ਮੋਚਿਤੇ ਸਤਿ ਤਤੋ ਅਨਪਨੀਤੇਪਿ ਪਾਰਾਜਿਕਮੇવਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਅਚ੍ਛਿਜ੍ਜਮਾਨੋਤਿ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਠਿਤੋ। ਜਟਿਤਾਨੀਤਿ ਛਿਨ੍ਦਿਤਾਨਿ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਜਟਿਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਭੁਸਨ੍ਤਿ ਪਲਾਲਸਹਿਤਂ। ਅਭੁਸਨ੍ਤਿ ਪਲਾਲਰਹਿਤਂ।
104. Khettaṭṭhakathāyaṃ satta dhaññānīti sālivīhiyavakaṅgukudrūsavarakagodhumānaṃ vasena satta dhaññāni . Nirumbhitvā vātiādīsu ‘‘gaṇhantassā’’ti paccekaṃ yojetabbaṃ. Tattha nirumbhitvā gahaṇaṃ nāma vīhisīsaṃ acchinditvā yathāṭhitameva hatthena gahetvā ākaḍḍhitvā bījamattasseva gahaṇaṃ. Ekamekanti ekamekaṃ vīhisīsaṃ. Uppāṭetvā vāti muggamāsādīni uddharitvā vā. Yasmiṃ bīje vātiādi nirumbhitvā gahaṇādīsu yathākkamaṃ yojetabbaṃ. Sālisīsādīni nirumbhitvā gaṇhantassa yasmiṃ bīje vatthu pūrati, ekamekaṃ hattheneva chinditvā gaṇhantassa yasmiṃ sīse vatthu pūrati, asitena lāyitvā gaṇhantassa yassaṃ muṭṭhiyaṃ vatthu pūrati, bahūni ekato uppāṭetvā gaṇhantassa yasmiṃ muggamāsādiphale vatthu pūratīti evamettha yathākkamo veditabbo. ‘‘Tasmiṃ bandhanā mocitamatte’’ti vacanato tasmiṃ bījādimhi bandhanā mocite sati tato anapanītepi pārājikamevāti daṭṭhabbaṃ. Acchijjamānoti acchinno hutvā ṭhito. Jaṭitānīti chinditāni acchinnehi saddhiṃ jaṭitāni hontīti attho. Sabhusanti palālasahitaṃ. Abhusanti palālarahitaṃ.
ਖੀਲੇਨਾਤਿ ਖਾਣੁਕੇਨ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਖੀਲਸਙ੍ਕਮਨਾਦੀਸੁ ਉਭਯਂ ਸਮ੍ਭવਤਿ ਸਹਪਯੋਗੋ ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪੋ ਚ। ਯਦਾ ਹਿ ਪਰਸ੍ਸ ਖੇਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਏਕਦੇਸਂ ਖੀਲਸਙ੍ਕਮਨਾਦਿવਸੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਦਾ ਸਤਿਪਿ ਪਠਮਤਰਂ ਸਾਮਿਕਾਨਂ ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪੇ ਖੀਲਸਙ੍ਕਮਨਾਦਿਸਹਪਯੋਗਂ વਿਨਾ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਸਹਪਯੋਗੇਨੇવ ਪਾਰਾਜਿਕਂ। ਤੇਨੇવ ਮਾਤਿਕਾਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਕਙ੍ਖਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕવਣ੍ਣਨਾ) વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਠਾਨਾਚਾવਨવਸੇਨ ਖੀਲਾਦੀਨਿ ਸਙ੍ਕਾਮੇਤ੍વਾ ਖੇਤ੍ਤਾਦਿਗ੍ਗਹਣવਸੇਨ ਚ ਸਹਪਯੋਗੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ। ਯਦਾ ਪਨ ਅਸਤਿ ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪੇ ਖੀਲਸਙ੍ਕਮਨਾਦਿਮਤ੍ਤਂ ਕਤਂ, ਤਦਾ વਿਨਾ ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪੇਨੇવ ਪਾਰਾਜਿਕਂ। ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ‘‘ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਸਾਮਿਕਾਨਂ ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਰਜ੍ਜੁਸਙ੍ਕਮਨਾਦੀਸੁਪਿ ਅਤਿਦਿਸਤਿ।
Khīlenāti khāṇukena. Ettha ca khīlasaṅkamanādīsu ubhayaṃ sambhavati sahapayogo dhuranikkhepo ca. Yadā hi parassa khettādīsu ekadesaṃ khīlasaṅkamanādivasena attano santakaṃ karoti, tadā satipi paṭhamataraṃ sāmikānaṃ dhuranikkhepe khīlasaṅkamanādisahapayogaṃ vinā na hotīti sahapayogeneva pārājikaṃ. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. dutiyapārājikavaṇṇanā) vuttaṃ ‘‘ṭhānācāvanavasena khīlādīni saṅkāmetvā khettādiggahaṇavasena ca sahapayogo veditabbo’’ti. Yadā pana asati dhuranikkhepe khīlasaṅkamanādimattaṃ kataṃ, tadā vinā dhuranikkhepena na hotīti dhuranikkhepeneva pārājikaṃ. Tenevettha ‘‘tañca kho sāmikānaṃ dhuranikkhepenā’’ti vuttaṃ. Evaṃ sabbatthāti yathāvuttamatthaṃ rajjusaṅkamanādīsupi atidisati.
ਯਟ੍ਠਿਨ੍ਤਿ ਮਾਨਦਣ੍ਡਂ। ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਅਨਾਗਤੇ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਆਗਤੇ ਪਾਰਾਜਿਕਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਚੇ ਦਾਰੂਨਿ ਨਿਖਣਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਤਕੇਨੇવ ਗਣ੍ਹਿਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਅવਸਾਨੇ ਦਾਰੁਮ੍ਹਿ ਪਾਰਾਜਿਕਂ। ਸਚੇ ਤਤ੍ਥ ਸਾਖਾਯੋਪਿ ਕਤ੍વਾ ਗਹੇਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਅવਸਾਨਸਾਖਾਯ ਪਾਰਾਜਿਕਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਤਕੇਨ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋਤਿ ਦਾਰੂਨਿ ਨਿਖਣਿਤ੍વਾ વਤਿਂ ਕਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ। ਖੇਤ੍ਤਮਰਿਯਾਦਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ વਿਭਾવੇਤੁਂ ‘‘ਕੇਦਾਰਪਾਲ਼ਿ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਤ੍ਥਤਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨਮੇવ ਮਰਿਯਾਦਂ વਿਤ੍ਥਿਣ੍ਣਂ ਕਰੋਤਿ। ਅਕਤਂ વਾ ਪਨ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਤੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਕਤਂ વਾ ਮਰਿਯਾਦਂ ਠਪੇਤਿ।
Yaṭṭhinti mānadaṇḍaṃ. Ekasmiṃ anāgate thullaccayaṃ, tasmiṃ āgate pārājikanti ettha sace dārūni nikhaṇitvā tattakeneva gaṇhitukāmo hoti, avasāne dārumhi pārājikaṃ. Sace tattha sākhāyopi katvā gahetukāmo hoti, avasānasākhāya pārājikanti veditabbaṃ. Tattakena asakkontoti dārūni nikhaṇitvā vatiṃ kātuṃ asakkonto. Khettamariyādanti vuttamevatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘kedārapāḷi’’nti vuttaṃ. Vitthataṃ karotīti pubbe vijjamānameva mariyādaṃ vitthiṇṇaṃ karoti. Akataṃ vā pana patiṭṭhapetīti pubbe akataṃ vā mariyādaṃ ṭhapeti.
ਖੇਤ੍ਤਟ੍ਠਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Khettaṭṭhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਭੂਮਟ੍ਠਕਥਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਖੇਤ੍ਤਟ੍ਠਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Khettaṭṭhakathāvaṇṇanā
