Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ൪. ഖിതകത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ

    4. Khitakattheragāthāvaṇṇanā

    ലഹുകോ വത മേ കായോതി ആയസ്മതോ ഖിതകത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ കാലേ യക്ഖസേനാപതി ഹുത്വാ നിബ്ബത്തോ ഏകദിവസം യക്ഖസമാഗമേ നിസിന്നോ സത്ഥാരം അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ നിസിന്നം ദിസ്വാ ഉപസങ്കമിത്വാ സത്ഥാരം വന്ദിത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. തസ്സ സത്ഥാ ധമ്മം ദേസേസി. സോ ധമ്മം സുത്വാ ഉളാരം പീതിസോമനസ്സം പവേദേന്തോ അപ്ഫോടേന്തോ ഉട്ഠഹിത്വാ സത്ഥാരം വന്ദിത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ സാവത്ഥിയം ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തി, ഖിതകോതിസ്സ നാമം അഹോസി. സോ വിഞ്ഞുതം പത്തോ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനത്ഥേരസ്സ മഹിദ്ധികഭാവം സുത്വാ ‘‘ഇദ്ധിമാ ഭവിസ്സാമീ’’തി പുബ്ബഹേതുനാ ചോദിയമാനോ പബ്ബജിത്വാ ഭഗവതോ സന്തികേ കമ്മട്ഠാനം ഗഹേത്വാ സമഥവിപസ്സനാസു കമ്മം കരോന്തോ നചിരസ്സേവ ഛളഭിഞ്ഞോ അഹോസി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൧൭.൧-൬) –

    Lahukovata me kāyoti āyasmato khitakattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle yakkhasenāpati hutvā nibbatto ekadivasaṃ yakkhasamāgame nisinno satthāraṃ aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ disvā upasaṅkamitvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Tassa satthā dhammaṃ desesi. So dhammaṃ sutvā uḷāraṃ pītisomanassaṃ pavedento apphoṭento uṭṭhahitvā satthāraṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti, khitakotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto mahāmoggallānattherassa mahiddhikabhāvaṃ sutvā ‘‘iddhimā bhavissāmī’’ti pubbahetunā codiyamāno pabbajitvā bhagavato santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā samathavipassanāsu kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.17.1-6) –

    ‘‘പദുമോ നാമ നാമേന, ദ്വിപദിന്ദോ നരാസഭോ;

    ‘‘Padumo nāma nāmena, dvipadindo narāsabho;

    പവനാ അഭിനിക്ഖമ്മ, ധമ്മം ദേസേതി ചക്ഖുമാ.

    Pavanā abhinikkhamma, dhammaṃ deseti cakkhumā.

    ‘‘യക്ഖാനം സമയോ ആസി, അവിദൂരേ മഹേസിനോ;

    ‘‘Yakkhānaṃ samayo āsi, avidūre mahesino;

    യേന കിച്ചേന സമ്പത്താ, അജ്ഝാപേക്ഖിംസു താവദേ.

    Yena kiccena sampattā, ajjhāpekkhiṃsu tāvade.

    ‘‘ബുദ്ധസ്സ ഗിരമഞ്ഞായ, അമതസ്സ ച ദേസനം;

    ‘‘Buddhassa giramaññāya, amatassa ca desanaṃ;

    പസന്നചിത്തോ സുമനോ, അപ്ഫോടേത്വാ ഉപട്ഠഹിം.

    Pasannacitto sumano, apphoṭetvā upaṭṭhahiṃ.

    ‘‘സുചിണ്ണസ്സ ഫലം പസ്സ, ഉപട്ഠാനസ്സ സത്ഥുനോ;

    ‘‘Suciṇṇassa phalaṃ passa, upaṭṭhānassa satthuno;

    തിംസകപ്പസഹസ്സേസു, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജഹം.

    Tiṃsakappasahassesu, duggatiṃ nupapajjahaṃ.

    ‘‘ഊനതിംസേ കപ്പസതേ, സമലങ്കതനാമകോ;

    ‘‘Ūnatiṃse kappasate, samalaṅkatanāmako;

    സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.

    Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.

    ‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    അരഹത്തം പന പത്വാ സവിസേസം ഇദ്ധീസു വസീഭാവേന അനേകവിഹിതം ഇദ്ധിവിധം പച്ചനുഭോന്തോ ഇദ്ധിപാടിഹാരിയേന അനുസാസനീപാടിഹാരിയേന ച സത്താനം അനുഗ്ഗഹം കരോന്തോ വിഹരതി. സോ ഭിക്ഖൂഹി, ‘‘കഥം ത്വം, ആവുസോ, ഇദ്ധി വളഞ്ജേസീ’’തി പുട്ഠോ തമത്ഥം ആചിക്ഖന്തോ –

    Arahattaṃ pana patvā savisesaṃ iddhīsu vasībhāvena anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhonto iddhipāṭihāriyena anusāsanīpāṭihāriyena ca sattānaṃ anuggahaṃ karonto viharati. So bhikkhūhi, ‘‘kathaṃ tvaṃ, āvuso, iddhi vaḷañjesī’’ti puṭṭho tamatthaṃ ācikkhanto –

    ൧൦൪.

    104.

    ‘‘ലഹുകോ വത മേ കായോ, ഫുട്ഠോ ച പീതിസുഖേന വിപുലേന;

    ‘‘Lahuko vata me kāyo, phuṭṭho ca pītisukhena vipulena;

    തൂലമിവ ഏരിതം മാലുതേന, പിലവതീവ മേ കായോ’’തി. –

    Tūlamiva eritaṃ mālutena, pilavatīva me kāyo’’ti. –

    ഗാഥം അഭാസി. ‘‘ഉദാനവസേനാ’’തിപി വദന്തിയേവ.

    Gāthaṃ abhāsi. ‘‘Udānavasenā’’tipi vadantiyeva.

    തത്ഥ ലഹുകോ വത മേ കായോതി നീവരണാദിവിക്ഖമ്ഭനേന ചുദ്ദസവിധേന ചിത്തപരിദമനേന ചതുരിദ്ധിപാദകഭാവനായ സുട്ഠു ചിണ്ണവസീഭാവേന ച മേ രൂപകായോ സല്ലഹുകോ വത, യേന ദന്ധം മഹാഭൂതപച്ചയമ്പി നാമ ഇമം കരജകായം ചിത്തവസേന പരിണാമേമീതി അധിപ്പായോ. ഫുട്ഠോ ച പീതിസുഖേന വിപുലേനാതി സബ്ബത്ഥകമേവ ഫരന്തേന മഹതാ ഉളാരേന പീതിസഹിതേന സുഖേന ഫുട്ഠോ ച മേ കായോതി യോജനാ. ഇദഞ്ച യഥാ കായോ ലഹുകോ അഹോസി, തം ദസ്സനത്ഥം വുത്തം. സുഖസഞ്ഞോക്കമനേന ഹി സദ്ധിംയേവ ലഹുസഞ്ഞോക്കമനം ഹോതി. സുഖസ്സ ഫരണഞ്ചേത്ഥ തംസമുട്ഠാനരൂപവസേന ദട്ഠബ്ബം കഥം പന ചതുത്ഥജ്ഝാനസമങ്ഗിനോ പീതിസുഖഫരണം, സമതിക്കന്തപീതിസുഖഞ്ഹി തന്തി ചേ? സച്ചമേതം, ഇദം പന ന ചതുത്ഥജ്ഝാനലക്ഖണവസേന വുത്തം, അഥ ഖോ പുബ്ബഭാഗവസേന. ‘‘പീതിസുഖേനാ’’തി പന പീതിസഹിതസദിസേന സുഖേന, ഉപേക്ഖാ ഹി ഇധ സന്തസഭാവതായ ഞാണവിസേസയോഗതോ ച സുഖന്തി അധിപ്പേതം. തഥാ ഹി വുത്തം ‘‘സുഖസഞ്ഞഞ്ച ലഹുസഞ്ഞഞ്ച ഓക്കമതീ’’തി (പടി॰ മ॰ ൧.൧൦൧). പാദകജ്ഝാനാരമ്മണേന രൂപകായാരമ്മണേന വാ ഇദ്ധിചിത്തേന സഹജാതം സുഖസഞ്ഞഞ്ച ലഹുസഞ്ഞഞ്ച ഓക്കമതി പവിസതി ഫുസതി സമ്പാപുണാതീതി അയമ്പി തത്ഥ അത്ഥോ. തഥാ ചാഹ അട്ഠകഥായം (പടി॰ മ॰ അട്ഠ॰ ൨.൩.൧൨) – ‘‘സുഖസഞ്ഞാ നാമ ഉപേക്ഖാസമ്പയുത്താ സഞ്ഞാ. ഉപേക്ഖാ ഹി സന്തം സുഖന്തി വുത്തം സായേവ സഞ്ഞാ നീവരണേഹി ചേവ വിതക്കാദിപച്ചനീകേഹി ച വിമുത്തത്താ ലഹുസഞ്ഞാതിപി വേദിതബ്ബാ. തം ഓക്കന്തസ്സ പനസ്സ കരജകായോപി തൂലപിചു വിയ സല്ലഹുകോ ഹോതി. സോ ഏവം വാതക്ഖിത്തതൂലപിചുനോ വിയ സല്ലഹുകേന ദിസ്സമാനേന കായേന ബ്രഹ്മലോകം ഗച്ഛതീ’’തി. തേനാഹ ‘‘തൂലമിവ ഏരിതം മാലുതേന, പിലവതീവ മേ കായോ’’തി. തസ്സത്ഥോ – യദാഹം ബ്രഹ്മലോകം അഞ്ഞം വാ ഇദ്ധിയാ ഗന്തുകാമോ ഹോമി, തദാ മാലുതേന വായുനാ ഏരിതം ചിത്തം തൂലപിചു വിയ ആകാസം ലങ്ഘന്തോയേവ മേ കായോ ഹോതീതി.

    Tattha lahuko vata me kāyoti nīvaraṇādivikkhambhanena cuddasavidhena cittaparidamanena caturiddhipādakabhāvanāya suṭṭhu ciṇṇavasībhāvena ca me rūpakāyo sallahuko vata, yena dandhaṃ mahābhūtapaccayampi nāma imaṃ karajakāyaṃ cittavasena pariṇāmemīti adhippāyo. Phuṭṭho ca pītisukhenavipulenāti sabbatthakameva pharantena mahatā uḷārena pītisahitena sukhena phuṭṭho ca me kāyoti yojanā. Idañca yathā kāyo lahuko ahosi, taṃ dassanatthaṃ vuttaṃ. Sukhasaññokkamanena hi saddhiṃyeva lahusaññokkamanaṃ hoti. Sukhassa pharaṇañcettha taṃsamuṭṭhānarūpavasena daṭṭhabbaṃ kathaṃ pana catutthajjhānasamaṅgino pītisukhapharaṇaṃ, samatikkantapītisukhañhi tanti ce? Saccametaṃ, idaṃ pana na catutthajjhānalakkhaṇavasena vuttaṃ, atha kho pubbabhāgavasena. ‘‘Pītisukhenā’’ti pana pītisahitasadisena sukhena, upekkhā hi idha santasabhāvatāya ñāṇavisesayogato ca sukhanti adhippetaṃ. Tathā hi vuttaṃ ‘‘sukhasaññañca lahusaññañca okkamatī’’ti (paṭi. ma. 1.101). Pādakajjhānārammaṇena rūpakāyārammaṇena vā iddhicittena sahajātaṃ sukhasaññañca lahusaññañca okkamati pavisati phusati sampāpuṇātīti ayampi tattha attho. Tathā cāha aṭṭhakathāyaṃ (paṭi. ma. aṭṭha. 2.3.12) – ‘‘sukhasaññā nāma upekkhāsampayuttā saññā. Upekkhā hi santaṃ sukhanti vuttaṃ sāyeva saññā nīvaraṇehi ceva vitakkādipaccanīkehi ca vimuttattā lahusaññātipi veditabbā. Taṃ okkantassa panassa karajakāyopi tūlapicu viya sallahuko hoti. So evaṃ vātakkhittatūlapicuno viya sallahukena dissamānena kāyena brahmalokaṃ gacchatī’’ti. Tenāha ‘‘tūlamiva eritaṃ mālutena, pilavatīva me kāyo’’ti. Tassattho – yadāhaṃ brahmalokaṃ aññaṃ vā iddhiyā gantukāmo homi, tadā mālutena vāyunā eritaṃ cittaṃ tūlapicu viya ākāsaṃ laṅghantoyeva me kāyo hotīti.

    ഖിതകത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Khitakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൪. ഖിതകത്ഥേരഗാഥാ • 4. Khitakattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact