Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિનયવિનિચ્છય-ટીકા • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
ખુદ્દકવત્થુક્ખન્ધકકથાવણ્ણના
Khuddakavatthukkhandhakakathāvaṇṇanā
૨૭૮૩. કુટ્ટેતિ ઇટ્ઠકાસિલાદારુકુટ્ટાનં અઞ્ઞતરસ્મિં. અટ્ટાનેતિ એત્થ અટ્ટાનં નામ રુક્ખે ફલકં વિય તચ્છેત્વા અટ્ઠપદાકારેન રાજિયો છિન્દિત્વા નહાનતિત્થે નિખણન્તિ, તત્થ ચુણ્ણાનિ આકિરિત્વા મનુસ્સા કાયં ઘંસન્તિ.
2783.Kuṭṭeti iṭṭhakāsilādārukuṭṭānaṃ aññatarasmiṃ. Aṭṭāneti ettha aṭṭānaṃ nāma rukkhe phalakaṃ viya tacchetvā aṭṭhapadākārena rājiyo chinditvā nahānatitthe nikhaṇanti, tattha cuṇṇāni ākiritvā manussā kāyaṃ ghaṃsanti.
૨૭૮૪. ગન્ધબ્બહત્થેનાતિ નહાનતિત્થે ઠપિતેન દારુમયહત્થેન. તેન કિર ચુણ્ણાનિ ગહેત્વા મનુસ્સા સરીરં ઘંસન્તિ. કુરુવિન્દકસુત્તિયાતિ કુરુવિન્દકપાસાણચુણ્ણાનિ લાખાય બન્ધિત્વા કતગુળિકકલાપકો વુચ્ચતિ, તં ઉભોસુ અન્તેસુ ગહેત્વા સરીરં ઘંસન્તિ. મલ્લકેનાતિ મકરદન્તકં છિન્દિત્વા મલ્લકમૂલસણ્ઠાનેન કતેન મલ્લકેન, ઇદં ગિલાનસ્સાપિ ન વટ્ટતિ. અઞ્ઞમઞ્ઞઞ્ચ કાયતોતિ અઞ્ઞમઞ્ઞં સરીરેન ઘંસેય્ય.
2784.Gandhabbahatthenāti nahānatitthe ṭhapitena dārumayahatthena. Tena kira cuṇṇāni gahetvā manussā sarīraṃ ghaṃsanti. Kuruvindakasuttiyāti kuruvindakapāsāṇacuṇṇāni lākhāya bandhitvā kataguḷikakalāpako vuccati, taṃ ubhosu antesu gahetvā sarīraṃ ghaṃsanti. Mallakenāti makaradantakaṃ chinditvā mallakamūlasaṇṭhānena katena mallakena, idaṃ gilānassāpi na vaṭṭati. Aññamaññañca kāyatoti aññamaññaṃ sarīrena ghaṃseyya.
૨૭૮૫. અકતં મલ્લકં નામ મકરદન્તે અચ્છિન્દિત્વા કતં, ઇદં અગિલાનસ્સ ન વટ્ટતિ.
2785.Akataṃ mallakaṃ nāma makaradante acchinditvā kataṃ, idaṃ agilānassa na vaṭṭati.
૨૭૮૬. કપાલિટ્ઠકખણ્ડાનીતિ કપાલખણ્ડઇટ્ઠકખણ્ડાનિ. સબ્બસ્સાતિ ગિલાનાગિલાનસ્સ સરીરે ઘંસિત્વા ઉબ્બટ્ટેતું વટ્ટતિ. ‘‘પુથુપાણિક’’ન્તિ હત્થપરિકમ્મં વુચ્ચતિ, તસ્મા સબ્બસ્સ હત્થેન પિટ્ઠિપરિકમ્મં કાતું વટ્ટતિ. ‘‘વત્થવટ્ટી’’તિ ઇદં પાળિયં વુત્તઉક્કાસિકસ્સ પરિયાયં, તસ્મા નહાયન્તસ્સ યસ્સ કસ્સચિ નહાનસાટકવટ્ટિયાપિ ઘંસિતું વટ્ટતિ.
2786.Kapāliṭṭhakakhaṇḍānīti kapālakhaṇḍaiṭṭhakakhaṇḍāni. Sabbassāti gilānāgilānassa sarīre ghaṃsitvā ubbaṭṭetuṃ vaṭṭati. ‘‘Puthupāṇika’’nti hatthaparikammaṃ vuccati, tasmā sabbassa hatthena piṭṭhiparikammaṃ kātuṃ vaṭṭati. ‘‘Vatthavaṭṭī’’ti idaṃ pāḷiyaṃ vuttaukkāsikassa pariyāyaṃ, tasmā nahāyantassa yassa kassaci nahānasāṭakavaṭṭiyāpi ghaṃsituṃ vaṭṭati.
૨૭૮૭. ફેણકં નામ સમુદ્દફેણં. કથલન્તિ કપાલખણ્ડં. પાદઘંસને વુત્તા અનુઞ્ઞાતા. કતકં નામ પદુમકણ્ણિકાકારં પાદઘંસનત્થં કણ્ટકે ઉટ્ઠાપેત્વા કતં, એતં નેવ પટિગ્ગહેતું, ન પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ.
2787.Pheṇakaṃ nāma samuddapheṇaṃ. Kathalanti kapālakhaṇḍaṃ. Pādaghaṃsane vuttā anuññātā. Katakaṃ nāma padumakaṇṇikākāraṃ pādaghaṃsanatthaṃ kaṇṭake uṭṭhāpetvā kataṃ, etaṃ neva paṭiggahetuṃ, na paribhuñjituṃ vaṭṭati.
૨૭૮૮. યં કિઞ્ચિપિ અલઙ્કારન્તિ હત્થૂપગાદિઅલઙ્કારેસુ યં કિઞ્ચિ અલઙ્કારં.
2788.Yaṃ kiñcipi alaṅkāranti hatthūpagādialaṅkāresu yaṃ kiñci alaṅkāraṃ.
૨૭૮૯. ઓસણ્ઠેય્યાતિ અલઙ્કારત્થં સઙ્ખરોન્તો નમેય્ય. હત્થફણકેનાતિ હત્થેનેવ ફણકિચ્ચં કરોન્તા અઙ્ગુલીહિ ઓસણ્ઠેન્તિ. ફણકેનાતિ દન્તમયાદીસુ યેન કેનચિ. કોચ્છેનાતિ ઉસિરમયેન વા મુઞ્જપબ્બજમયેન વા કોચ્છેન.
2789.Osaṇṭheyyāti alaṅkāratthaṃ saṅkharonto nameyya. Hatthaphaṇakenāti hattheneva phaṇakiccaṃ karontā aṅgulīhi osaṇṭhenti. Phaṇakenāti dantamayādīsu yena kenaci. Kocchenāti usiramayena vā muñjapabbajamayena vā kocchena.
૨૭૯૦. સિત્થતેલોદતેલેહીતિ સિત્થતેલઞ્ચ ઉદકતેલઞ્ચાતિ વિગ્ગહો, તેહિ. તત્થ સિત્થતેલં નામ મધુસિત્થકનિય્યાસાદિ યં કિઞ્ચિ ચિક્કણં. ચિક્કણં નામ નિય્યાસં. ઉદકતેલં નામ ઉદકમિસ્સકં તેલં. કત્થચિ પોત્થકેસુ ‘‘સિટ્ઠા’’તિ પાઠો, સોયેવત્થો. અનુલોમનિપાતત્થન્તિ નલાટાભિમુખં અનુલોમેન પાતનત્થં. ઉદ્ધલોમેનાતિ ઉદ્ધગ્ગં હુત્વા ઠિતલોમેન.
2790.Sitthatelodatelehīti sitthatelañca udakatelañcāti viggaho, tehi. Tattha sitthatelaṃ nāma madhusitthakaniyyāsādi yaṃ kiñci cikkaṇaṃ. Cikkaṇaṃ nāma niyyāsaṃ. Udakatelaṃ nāma udakamissakaṃ telaṃ. Katthaci potthakesu ‘‘siṭṭhā’’ti pāṭho, soyevattho. Anulomanipātatthanti nalāṭābhimukhaṃ anulomena pātanatthaṃ. Uddhalomenāti uddhaggaṃ hutvā ṭhitalomena.
૨૭૯૧. હત્થં તેલેન તેમેત્વાતિ કરતલં તેલેન મક્ખેત્વા. સિરોરુહા કેસા. ઉણ્હાભિતત્તસ્સાતિ ઉણ્હાભિતત્તરજસિરસ્સ. અલ્લહત્થેન સિરોરુહે પુઞ્છિતું વટ્ટતીતિ યોજના.
2791.Hatthaṃ telena temetvāti karatalaṃ telena makkhetvā. Siroruhā kesā. Uṇhābhitattassāti uṇhābhitattarajasirassa. Allahatthena siroruhe puñchituṃ vaṭṭatīti yojanā.
૨૭૯૨. આદાસે ઉદપત્તે વાતિ એત્થ કંસપત્તાદીનિપિ, યેસુ મુખનિમિત્તં પઞ્ઞાયતિ, સબ્બાનિ આદાસસઙ્ખમેવ ગચ્છન્તિ, કઞ્જિયાદીનિપિ ચ ઉદપત્તસઙ્ખમેવ, તસ્મા યત્થ કત્થચિ ઓલોકેન્તસ્સ દુક્કટં.
2792.Ādāseudapatte vāti ettha kaṃsapattādīnipi, yesu mukhanimittaṃ paññāyati, sabbāni ādāsasaṅkhameva gacchanti, kañjiyādīnipi ca udapattasaṅkhameva, tasmā yattha katthaci olokentassa dukkaṭaṃ.
૨૭૯૩. યેન હેતુના મુખં ઓલોકેન્તસ્સ અનાપત્તિ, તં દસ્સેતુમાહ ‘‘સઞ્છવિ’’ન્તિઆદિ. આબાધપચ્ચયા ‘‘મે મુખે વણો સઞ્છવિ નુ ખો, ઉદાહુ ન સઞ્છવી’’તિ મુખં દટ્ઠુઞ્ચ ‘‘અહં જિણ્ણો નુ ખો, ઉદાહુ નો’’તિ અત્તનો આયુસઙ્ખારજાનનત્થઞ્ચ મુખં દટ્ઠું વટ્ટતીતિ યોજના.
2793. Yena hetunā mukhaṃ olokentassa anāpatti, taṃ dassetumāha ‘‘sañchavi’’ntiādi. Ābādhapaccayā ‘‘me mukhe vaṇo sañchavi nu kho, udāhu na sañchavī’’ti mukhaṃ daṭṭhuñca ‘‘ahaṃ jiṇṇo nu kho, udāhu no’’ti attano āyusaṅkhārajānanatthañca mukhaṃ daṭṭhuṃ vaṭṭatīti yojanā.
૨૭૯૪. નચ્ચં વાતિ યં કિઞ્ચિ નચ્ચં અન્તમસો મોરનચ્ચમ્પિ. ગીતન્તિ યં કિઞ્ચિ નટગીતં વા સાધુગીતં વા અન્તમસો દન્તગીતમ્પિ, યં ‘‘ગાયિસ્સામા’’તિ પુબ્બભાગે ઓકૂજન્તા કરોન્તિ, એતમ્પિ ન વટ્ટતિ. વાદિતન્તિ યં કિઞ્ચિ વાદિતં. દટ્ઠું વા પન સોતું વાતિ નચ્ચં દટ્ઠું વા ગીતં વાદિતં સોતું વા.
2794.Naccaṃ vāti yaṃ kiñci naccaṃ antamaso moranaccampi. Gītanti yaṃ kiñci naṭagītaṃ vā sādhugītaṃ vā antamaso dantagītampi, yaṃ ‘‘gāyissāmā’’ti pubbabhāge okūjantā karonti, etampi na vaṭṭati. Vāditanti yaṃ kiñci vāditaṃ. Daṭṭhuṃ vā pana sotuṃ vāti naccaṃ daṭṭhuṃ vā gītaṃ vāditaṃ sotuṃ vā.
૨૭૯૫. સયં નચ્ચન્તસ્સ વા નચ્ચાપેન્તસ્સ વા ગાયન્તસ્સ વા ગાયાપેન્તસ્સ વા વાદેન્તસ્સ વા વાદાપેન્તસ્સ વા દુક્કટમેવ અટ્ઠકથાય (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૪૮) વુત્તન્તિ તદેકદેસં દસ્સેતુમાહ ‘‘દટ્ઠુમન્તમસો’’તિઆદિ.
2795. Sayaṃ naccantassa vā naccāpentassa vā gāyantassa vā gāyāpentassa vā vādentassa vā vādāpentassa vā dukkaṭameva aṭṭhakathāya (cūḷava. aṭṭha. 248) vuttanti tadekadesaṃ dassetumāha ‘‘daṭṭhumantamaso’’tiādi.
૨૭૯૬. સુણાતીતિ ગીતં વા વાદિતં વા. પસ્સતીતિ નચ્ચં પસ્સતિ.
2796.Suṇātīti gītaṃ vā vāditaṃ vā. Passatīti naccaṃ passati.
૨૭૯૭. પસ્સિસ્સામીતિ એત્થ ‘‘સુણિસ્સામી’’તિ સેસો. ‘‘નચ્ચં પસ્સિસ્સામિ, ગીતં, વાદિતં વા સુણિસ્સામી’’તિ વિહારતો વિહારં ગચ્છતો વાપિ દુક્કટં હોતીતિ યોજના.
2797.Passissāmīti ettha ‘‘suṇissāmī’’ti seso. ‘‘Naccaṃ passissāmi, gītaṃ, vāditaṃ vā suṇissāmī’’ti vihārato vihāraṃ gacchato vāpi dukkaṭaṃ hotīti yojanā.
૨૭૯૮. ઉટ્ઠહિત્વાન ગચ્છતોતિ ‘‘નચ્ચં પસ્સિસ્સામી’’તિ, ‘‘ગીતં, વાદિતં વા સુણિસ્સામી’’તિ નિસિન્નટ્ઠાનતો ઉટ્ઠહિત્વા અન્તોવિહારેપિ તં તં દિસં ગચ્છતો આપત્તિ હોતીતિ યોજના. વીથિયં ઠત્વા ગીવં પસારેત્વા પસ્સતોપિ ચ આપત્તીતિ યોજના.
2798.Uṭṭhahitvāna gacchatoti ‘‘naccaṃ passissāmī’’ti, ‘‘gītaṃ, vāditaṃ vā suṇissāmī’’ti nisinnaṭṭhānato uṭṭhahitvā antovihārepi taṃ taṃ disaṃ gacchato āpatti hotīti yojanā. Vīthiyaṃ ṭhatvā gīvaṃ pasāretvā passatopi ca āpattīti yojanā.
૨૭૯૯. દીઘાતિ દ્વઙ્ગુલતો દીઘા. ન ધારેય્યાતિ ન ધારેતબ્બા. દ્વઙ્ગુલં વા દુમાસં વાતિ એત્થ દ્વે અઙ્ગુલાનિ પરિમાણં એતસ્સાતિ દ્વઙ્ગુલો, કેસો. દ્વે માસા ઉક્કટ્ઠપરિચ્છેદો અસ્સાતિ દુમાસો. કેસં ધારેન્તો દ્વઙ્ગુલં વા ધારેય્ય દુમાસં વા. તતો ઉદ્ધં ન વટ્ટતીતિ તતો દ્વઙ્ગુલતો વા દુમાસતો વા કેસતો ઉદ્ધં કેસં ધારેતું ન વટ્ટતિ.
2799.Dīghāti dvaṅgulato dīghā. Na dhāreyyāti na dhāretabbā. Dvaṅgulaṃ vā dumāsaṃ vāti ettha dve aṅgulāni parimāṇaṃ etassāti dvaṅgulo, keso. Dve māsā ukkaṭṭhaparicchedo assāti dumāso. Kesaṃ dhārento dvaṅgulaṃ vā dhāreyya dumāsaṃ vā. Tato uddhaṃ na vaṭṭatīti tato dvaṅgulato vā dumāsato vā kesato uddhaṃ kesaṃ dhāretuṃ na vaṭṭati.
અથ વા દ્વે અઙ્ગુલાનિ સમાહટાનિ દ્વઙ્ગુલં, દ્વે માસા સમાહટા દુમાસં, ઉભયત્થ અચ્ચન્તસંયોગે ઉપયોગવચનં. કેસે ધારેન્તો દ્વઙ્ગુલમત્તં વા ધારેય્ય દુમાસમત્તં વા, તતો કાલપરિમાણતો ઉદ્ધં કેસે ધારેતું ન વટ્ટતીતિ અત્થો. સચે કેસે અન્તોદ્વેમાસે દ્વઙ્ગુલે પાપુણન્તિ, અન્તોદ્વેમાસેયેવ છિન્દિતબ્બા. દ્વઙ્ગુલે હિ અતિક્કમેતું ન વટ્ટતિ. સચેપિ ન દીઘા, દ્વેમાસતો એકદિવસમ્પિ અતિક્કમેતું ન લભતિયેવ. એવમયં ઉભયેનપિ ઉક્કટ્ઠપરિચ્છેદેનેવ વુત્તો, તતો ઓરં પન નવટ્ટનભાવો નામ નત્થિ.
Atha vā dve aṅgulāni samāhaṭāni dvaṅgulaṃ, dve māsā samāhaṭā dumāsaṃ, ubhayattha accantasaṃyoge upayogavacanaṃ. Kese dhārento dvaṅgulamattaṃ vā dhāreyya dumāsamattaṃ vā, tato kālaparimāṇato uddhaṃ kese dhāretuṃ na vaṭṭatīti attho. Sace kese antodvemāse dvaṅgule pāpuṇanti, antodvemāseyeva chinditabbā. Dvaṅgule hi atikkametuṃ na vaṭṭati. Sacepi na dīghā, dvemāsato ekadivasampi atikkametuṃ na labhatiyeva. Evamayaṃ ubhayenapi ukkaṭṭhaparicchedeneva vutto, tato oraṃ pana navaṭṭanabhāvo nāma natthi.
૨૮૦૦. દીઘે નખે, દીઘાનિ નાસિકલોમાનિ ચ ન ધારયેતિ યોજના, ન ધારેય્ય, છિન્દેય્યાતિ અત્થો. વીસતિમટ્ઠન્તિ વીસતિયા નખાનં મટ્ઠં લિખિતમટ્ઠભાવં કાતું ભિક્ખુનો ન વટ્ટતીતિ યોજના. સત્થકેન તચ્છેત્વા ચુણ્ણકેન પમજ્જિત્વા ફલિકમણીનં વિય ઉજ્જલકરણં લિખિતમટ્ઠં નામ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, મલમત્તં અપકડ્ઢિતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૭૪) અનુઞ્ઞાતત્તા મુગ્ગફલતચાદીહિ નખમલં અપનેતું વટ્ટતિ.
2800. Dīghe nakhe, dīghāni nāsikalomāni ca na dhārayeti yojanā, na dhāreyya, chindeyyāti attho. Vīsatimaṭṭhanti vīsatiyā nakhānaṃ maṭṭhaṃ likhitamaṭṭhabhāvaṃ kātuṃ bhikkhuno na vaṭṭatīti yojanā. Satthakena tacchetvā cuṇṇakena pamajjitvā phalikamaṇīnaṃ viya ujjalakaraṇaṃ likhitamaṭṭhaṃ nāma. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, malamattaṃ apakaḍḍhitu’’nti (cūḷava. 274) anuññātattā muggaphalatacādīhi nakhamalaṃ apanetuṃ vaṭṭati.
૨૮૦૧. કપ્પાપેય્ય વિસું મસ્સુન્તિ યો કેસચ્છિન્નો વિસું મસ્સું કપ્પાપેય્ય. દાઠિકં ઠપેય્યાતિ કેસે છિન્દાપેત્વા મસ્સું અકપ્પાપેત્વા વિસું ઠપેય્ય. સમ્બાધેતિ ઉપકચ્છકમુત્તકરણસઙ્ખાતે સમ્બાધટ્ઠાને. લોમં સંહરાપેય્યવાતિ સત્થેન વા સણ્ડાસેન વા અઞ્ઞેન યેન કેનચિ પરેન છિન્દાપેય્ય, સયં વા છિન્દેય્ય. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, આબાધપચ્ચયા સમ્બાધે લોમં સંહરાપેતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૭૫) અનુઞ્ઞાતત્તા યથાવુત્તસમ્બાધે ગણ્ડપિળકવણાદિકે આબાધે સતિ લોમં સંહરાપેતું વટ્ટતિ.
2801.Kappāpeyyavisuṃ massunti yo kesacchinno visuṃ massuṃ kappāpeyya. Dāṭhikaṃ ṭhapeyyāti kese chindāpetvā massuṃ akappāpetvā visuṃ ṭhapeyya. Sambādheti upakacchakamuttakaraṇasaṅkhāte sambādhaṭṭhāne. Lomaṃ saṃharāpeyyavāti satthena vā saṇḍāsena vā aññena yena kenaci parena chindāpeyya, sayaṃ vā chindeyya. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ābādhapaccayā sambādhe lomaṃ saṃharāpetu’’nti (cūḷava. 275) anuññātattā yathāvuttasambādhe gaṇḍapiḷakavaṇādike ābādhe sati lomaṃ saṃharāpetuṃ vaṭṭati.
૨૮૦૨. અગિલાનસ્સ છિન્દતો દુક્કટં વુત્તં. અઞ્ઞેન વા પુગ્ગલેન તથા કત્તરિયા છિન્દાપેન્તસ્સ દુક્કટં વુત્તન્તિ સમ્બન્ધો.
2802. Agilānassa chindato dukkaṭaṃ vuttaṃ. Aññena vā puggalena tathā kattariyā chindāpentassa dukkaṭaṃ vuttanti sambandho.
૨૮૦૩. સેસઙ્ગછેદનેતિ અઙ્ગુલિયાદિઅવસેસસરીરાવયવાનં છેદને. અત્તવધેતિ અત્તુપક્કમેન વા આણત્તિયા ઉપક્કમેન વા અત્તનો જીવિતનાસે.
2803.Sesaṅgachedaneti aṅguliyādiavasesasarīrāvayavānaṃ chedane. Attavadheti attupakkamena vā āṇattiyā upakkamena vā attano jīvitanāse.
૨૮૦૪. અઙ્ગન્તિ અઙ્ગજાતતો અવસેસં સરીરાવયવં. અહિકીટાદિદટ્ઠસ્સ તપ્પટિકારવસેન અઙ્ગં છિન્દતો ન દોસો. તાદિસાબાધપચ્ચયા તપ્પટિકારવસેન અઙ્ગં છિન્દતો ન દોસો. લોહિતં મોચેન્તસ્સાપિ ન દોસોતિ યોજના.
2804.Aṅganti aṅgajātato avasesaṃ sarīrāvayavaṃ. Ahikīṭādidaṭṭhassa tappaṭikāravasena aṅgaṃ chindato na doso. Tādisābādhapaccayā tappaṭikāravasena aṅgaṃ chindato na doso. Lohitaṃ mocentassāpi na dosoti yojanā.
૨૮૦૫. અપરિસ્સાવનો ભિક્ખુ સચે મગ્ગં ગચ્છતિ, દુક્કટં. મગ્ગે અદ્ધાને તં પરિસ્સાવનં યાચમાનસ્સ યો ન દદાતિ, તસ્સ અદદતો અદેન્તસ્સાપિ તથેવ દુક્કટમેવાતિ યોજના. યો પન અત્તનો હત્થે પરિસ્સાવને વિજ્જમાનેપિ યાચતિ, તસ્સ ન અકામા દાતબ્બં.
2805.Aparissāvano bhikkhu sace maggaṃ gacchati, dukkaṭaṃ. Magge addhāne taṃ parissāvanaṃ yācamānassa yo na dadāti, tassa adadato adentassāpi tatheva dukkaṭamevāti yojanā. Yo pana attano hatthe parissāvane vijjamānepi yācati, tassa na akāmā dātabbaṃ.
૨૮૦૬. ‘‘નગ્ગો’’તિ પદં ‘‘ન ભુઞ્જે’’તિઆદિ કિરિયાપદેહિ પચ્ચેકં યોજેતબ્બં. ન ભુઞ્જેતિ ભત્તાદિં ભુઞ્જિતબ્બં ન ભુઞ્જેય્ય. ન પિવેતિ યાગુઆદિં પાતબ્બં ન પિવેય્ય. ન ચ ખાદેતિ મૂલખાદનીયાદિકં ખાદનીયં ન ખાદેય્ય. ન સાયયેતિ ફાણિતાદિકં સાયિતબ્બઞ્ચ ન સાયેય્ય ન લિહેય્ય. ન દદેતિ અઞ્ઞસ્સ ભત્તાદિં કિઞ્ચિ ન દદેય્ય. ન ગણ્હેય્યાતિ તથા સયં નગ્ગો હુત્વા ન પટિગ્ગણ્હેય્ય. અઞ્જસં મગ્ગં.
2806.‘‘Naggo’’ti padaṃ ‘‘na bhuñje’’tiādi kiriyāpadehi paccekaṃ yojetabbaṃ. Na bhuñjeti bhattādiṃ bhuñjitabbaṃ na bhuñjeyya. Na piveti yāguādiṃ pātabbaṃ na piveyya. Na ca khādeti mūlakhādanīyādikaṃ khādanīyaṃ na khādeyya. Na sāyayeti phāṇitādikaṃ sāyitabbañca na sāyeyya na liheyya. Na dadeti aññassa bhattādiṃ kiñci na dadeyya. Na gaṇheyyāti tathā sayaṃ naggo hutvā na paṭiggaṇheyya. Añjasaṃ maggaṃ.
૨૮૦૭. પરિકમ્મં ન કાતબ્બન્તિ પિટ્ઠિપરિકમ્માદિપરિકમ્મં ન કાતબ્બં. કારયેતિ સયં નગ્ગો હુત્વા અઞ્ઞેન પિટ્ઠિપરિકમ્માદિપરિકમ્મં ન કારાપેય્યાતિ અત્થો.
2807.Parikammaṃ na kātabbanti piṭṭhiparikammādiparikammaṃ na kātabbaṃ. Kārayeti sayaṃ naggo hutvā aññena piṭṭhiparikammādiparikammaṃ na kārāpeyyāti attho.
૨૮૦૮. પિટ્ઠિકમ્માદિકે પરિકમ્મે જન્તાઘરાદિકા તિસ્સો પટિચ્છાદી વુત્તા ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, તિસ્સો પટિચ્છાદિયો જન્તાઘરપટિચ્છાદિં ઉદકપટિચ્છાદિં વત્થપટિચ્છાદિ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૬૧) અનુઞ્ઞાતાતિ યોજના. પટિચ્છાદેતિ હિરિકોપિનન્તિ પટિચ્છાદિ, જન્તાઘરમેવ પટિચ્છાદિ જન્તાઘરપટિચ્છાદિ. ઉદકમેવ પટિચ્છાદિ ઉદકપટિચ્છાદિ. વત્થમેવ પટિચ્છાદિ વત્થપટિચ્છાદિ. ‘‘સબ્બત્થ પન વટ્ટતી’’તિ ઇમિના ઇતરપટિચ્છાદિદ્વયં પરિકમ્મેયેવ વટ્ટતીતિ દીપેતિ. સબ્બત્થાતિ ભોજનાદિસબ્બકિચ્ચેસુ.
2808. Piṭṭhikammādike parikamme jantāgharādikā tisso paṭicchādī vuttā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tisso paṭicchādiyo jantāgharapaṭicchādiṃ udakapaṭicchādiṃ vatthapaṭicchādi’’nti (cūḷava. 261) anuññātāti yojanā. Paṭicchādeti hirikopinanti paṭicchādi, jantāgharameva paṭicchādi jantāgharapaṭicchādi. Udakameva paṭicchādi udakapaṭicchādi. Vatthameva paṭicchādi vatthapaṭicchādi. ‘‘Sabbattha pana vaṭṭatī’’ti iminā itarapaṭicchādidvayaṃ parikammeyeva vaṭṭatīti dīpeti. Sabbatthāti bhojanādisabbakiccesu.
૨૮૦૯. યત્થ કત્થચિ પેળાયન્તિ તમ્બલોહવટ્ટલોહકંસલોહકાળલોહસુવણ્ણરજતાદીહિ કતાય વા દારુમયાય વા યાય કાયચિ પેળાય આસિત્તકૂપધાને. ભુઞ્જિતું ન ચ વટ્ટતીતિ ભાજનં ઠપેત્વા ભુઞ્જિતું ન વટ્ટતિ. યથાહ – ‘‘આસિત્તકૂપધાનં નામ તમ્બલોહેન વા રજતેન વા કતાય પેળાય એતં અધિવચનં, ‘ન ભિક્ખવે આસિત્તકૂપધાને ભુઞ્જિતબ્બ’ન્તિ સામઞ્ઞેન પટિક્ખિત્તત્તા પન દારુમયાપિ ન વટ્ટતી’’તિ (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૬૪). ‘‘અનુજાનામિ ભિક્ખવે મળોરિક’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૬૪) અનુઞ્ઞાતત્તા મળોરિકાય ઠપેત્વા ભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. ‘‘મળોરિકા’’તિ ચ દણ્ડાધારકો વુચ્ચતિ, યં તયો, ચત્તારો, બહૂ વા દણ્ડકે ઉપરિ ચ હેટ્ઠા ચ વિત્થતં મજ્ઝે સઙ્કુચિતં કત્વા બન્ધિત્વા આધારકં કરોન્તિ. યટ્ઠિઆધારકપણ્ણાધારકપચ્છિકપિટ્ઠઘટકકવાટકાદિભાજનમુખઉદુક્ખલાદીનિપિ એત્થેવ સઙ્ગહં ગચ્છન્તિ. યટ્ઠિઆધારકોતિ યટ્ઠિંયેવ ઉજુકં ઠપેત્વા બન્ધીકતઆધારકો.
2809.Yattha katthaci peḷāyanti tambalohavaṭṭalohakaṃsalohakāḷalohasuvaṇṇarajatādīhi katāya vā dārumayāya vā yāya kāyaci peḷāya āsittakūpadhāne. Bhuñjituṃ na ca vaṭṭatīti bhājanaṃ ṭhapetvā bhuñjituṃ na vaṭṭati. Yathāha – ‘‘āsittakūpadhānaṃ nāma tambalohena vā rajatena vā katāya peḷāya etaṃ adhivacanaṃ, ‘na bhikkhave āsittakūpadhāne bhuñjitabba’nti sāmaññena paṭikkhittattā pana dārumayāpi na vaṭṭatī’’ti (cūḷava. aṭṭha. 264). ‘‘Anujānāmi bhikkhave maḷorika’’nti (cūḷava. 264) anuññātattā maḷorikāya ṭhapetvā bhuñjituṃ vaṭṭati. ‘‘Maḷorikā’’ti ca daṇḍādhārako vuccati, yaṃ tayo, cattāro, bahū vā daṇḍake upari ca heṭṭhā ca vitthataṃ majjhe saṅkucitaṃ katvā bandhitvā ādhārakaṃ karonti. Yaṭṭhiādhārakapaṇṇādhārakapacchikapiṭṭhaghaṭakakavāṭakādibhājanamukhaudukkhalādīnipi ettheva saṅgahaṃ gacchanti. Yaṭṭhiādhārakoti yaṭṭhiṃyeva ujukaṃ ṭhapetvā bandhīkataādhārako.
એકભાજને વિસું વિસું ભોજનસ્સાપિ સમ્ભવતો ‘‘ભુઞ્જતો એકભાજને’’તિ એત્તકેયેવ વુત્તે તસ્સાપિ પસઙ્ગો સિયાતિ તન્નિવત્તનત્થમાહ ‘‘એકતો’’તિ. ‘‘ભુઞ્જતો’’તિ ઇદં ઉપલક્ખણં. એકતો એકભાજને યાગુઆદિપાનમ્પિ ન વટ્ટતિ. યથાહ – ‘‘ન, ભિક્ખવે, એકથાલકે પાતબ્બ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૬૪). અથ વા ભુઞ્જતોતિ અજ્ઝોહારસામઞ્ઞેન પાનમ્પિ સઙ્ગહિતન્તિ વેદિતબ્બં. અયમેત્થ વિનિચ્છયો – સચે એકો ભિક્ખુ ભાજનતો ફલં વા પૂવં વા ગહેત્વા ગચ્છતિ, તસ્મિં અપગતે ઇતરસ્સ સેસકં ભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. ઇતરસ્સાપિ તસ્મિં ખણે પુન ગહેતું વટ્ટતીતિ.
Ekabhājane visuṃ visuṃ bhojanassāpi sambhavato ‘‘bhuñjato ekabhājane’’ti ettakeyeva vutte tassāpi pasaṅgo siyāti tannivattanatthamāha ‘‘ekato’’ti. ‘‘Bhuñjato’’ti idaṃ upalakkhaṇaṃ. Ekato ekabhājane yāguādipānampi na vaṭṭati. Yathāha – ‘‘na, bhikkhave, ekathālake pātabba’’nti (cūḷava. 264). Atha vā bhuñjatoti ajjhohārasāmaññena pānampi saṅgahitanti veditabbaṃ. Ayamettha vinicchayo – sace eko bhikkhu bhājanato phalaṃ vā pūvaṃ vā gahetvā gacchati, tasmiṃ apagate itarassa sesakaṃ bhuñjituṃ vaṭṭati. Itarassāpi tasmiṃ khaṇe puna gahetuṃ vaṭṭatīti.
૨૮૧૦. યે દ્વે વા તયો વા ભિક્ખૂ એકપાવુરણા વા એકત્થરણા વા એકત્થરણપાવુરણા વા નિપજ્જન્તિ, તેસઞ્ચ, યે એકમઞ્ચેપિ એકતો નિપજ્જન્તિ, તેસઞ્ચ આપત્તિ દુક્કટં હોતીતિ યોજના.
2810. Ye dve vā tayo vā bhikkhū ekapāvuraṇā vā ekattharaṇā vā ekattharaṇapāvuraṇā vā nipajjanti, tesañca, ye ekamañcepi ekato nipajjanti, tesañca āpatti dukkaṭaṃ hotīti yojanā.
૨૮૧૧. સઙ્ઘાટિપલ્લત્થિકમુપાગતોતિ એત્થ સઙ્ઘાટીતિ સઙ્ઘાટિનામેન અધિટ્ઠિતચીવરમાહ. સઙ્ઘાટિપલ્લત્થિકં ઉપગતેન યુત્તો હુત્વાતિ અત્થો. ન નિસીદેય્યાતિ વિહારે વા અન્તરઘરે વા યત્થ કત્થચિ ન નિસીદેય્ય. ‘‘સઙ્ઘાટીતિ નામેન અધિટ્ઠિતચીવરવોહારપ્પત્તમધિટ્ઠિતચીવરં ‘સઙ્ઘાટી’તિ વુત્ત’’ન્તિ નિસ્સન્દેહે, ખુદ્દસિક્ખાવણ્ણનાયમ્પિ ‘‘સઙ્ઘાટિયા ન પલ્લત્થેતિ અધિટ્ઠિતચીવરેન વિહારે વા અન્તરઘરે વા પલ્લત્થિકો ન કાતબ્બો’’તિ વુત્તં. અટ્ઠકથાયં પન ‘‘અન્તોગામે વાસત્થાય ઉપગતેન અધિટ્ઠિતં સઙ્ઘાટિં વિના સેસચીવરેહિ પલ્લત્થિકાય નિસીદિતું વટ્ટતી’’તિ વુત્તં.
2811.Saṅghāṭipallatthikamupāgatoti ettha saṅghāṭīti saṅghāṭināmena adhiṭṭhitacīvaramāha. Saṅghāṭipallatthikaṃ upagatena yutto hutvāti attho. Na nisīdeyyāti vihāre vā antaraghare vā yattha katthaci na nisīdeyya. ‘‘Saṅghāṭīti nāmena adhiṭṭhitacīvaravohārappattamadhiṭṭhitacīvaraṃ ‘saṅghāṭī’ti vutta’’nti nissandehe, khuddasikkhāvaṇṇanāyampi ‘‘saṅghāṭiyā na pallattheti adhiṭṭhitacīvarena vihāre vā antaraghare vā pallatthiko na kātabbo’’ti vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘antogāme vāsatthāya upagatena adhiṭṭhitaṃ saṅghāṭiṃ vinā sesacīvarehi pallatthikāya nisīdituṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.
કિઞ્ચિ કીળં ન કીળેય્યાતિ જુતકીળાદિકં યં કિઞ્ચિ કાયિકવાચસિકકીળિકં ન કીળેય્ય. ન ચ ગાહયેતિ ન ચ ગાહાપેય્ય, ન હરાપેય્યાતિ અત્થો.
Kiñcikīḷaṃ na kīḷeyyāti jutakīḷādikaṃ yaṃ kiñci kāyikavācasikakīḷikaṃ na kīḷeyya. Na ca gāhayeti na ca gāhāpeyya, na harāpeyyāti attho.
૨૮૧૨. દાઠિકાયપીતિ મસ્સુમ્હિ. ઉગ્ગતન્તિ એત્થ ‘‘બીભચ્છ’’ન્તિ સેસો. અઞ્ઞન્તિ અપલિતં. તાદિસન્તિ બીભચ્છં.
2812.Dāṭhikāyapīti massumhi. Uggatanti ettha ‘‘bībhaccha’’nti seso. Aññanti apalitaṃ. Tādisanti bībhacchaṃ.
૨૮૧૩. ‘‘અગિલાનો’’તિ ઇમિના ગિલાનસ્સ અનાપત્તિભાવં દીપેતિ. ‘‘ધારેય્યા’’તિ ઇમિના સુદ્ધકત્તુનિદ્દેસેન અગિલાનસ્સપિ પરં ધારાપને, પરસ્સ ધારણસાદિયને ચ અનાપત્તીતિ વિઞ્ઞાયતીતિ. અત્તનો ગુત્તત્થં, ચીવરાદીનં ગુત્તત્થઞ્ચ વટ્ટતીતિ યોજના. તત્રાયં વિનિચ્છયો (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૭૦) – યસ્સ કાયદાહો વા પિત્તકોપો વા હોતિ, ચક્ખુ વા દુબ્બલં, અઞ્ઞો વા કોચિ આબાધો વિના છત્તેન ઉપ્પજ્જતિ, તસ્સ ગામે વા અરઞ્ઞે વા છત્તં વટ્ટતિ. વાળમિગચોરભયેસુ અત્તગુત્તત્થં, વસ્સે પન ચીવરગુત્તત્થમ્પિ વટ્ટતિ. એકપણ્ણચ્છત્તં પન સબ્બત્થેવ વટ્ટતિ. ‘‘એકપણ્ણચ્છત્તં નામ તાલપત્ત’’ન્તિ ગણ્ઠિપદેસુ વુત્તન્તિ.
2813.‘‘Agilāno’’ti iminā gilānassa anāpattibhāvaṃ dīpeti. ‘‘Dhāreyyā’’ti iminā suddhakattuniddesena agilānassapi paraṃ dhārāpane, parassa dhāraṇasādiyane ca anāpattīti viññāyatīti. Attano guttatthaṃ, cīvarādīnaṃ guttatthañca vaṭṭatīti yojanā. Tatrāyaṃ vinicchayo (cūḷava. aṭṭha. 270) – yassa kāyadāho vā pittakopo vā hoti, cakkhu vā dubbalaṃ, añño vā koci ābādho vinā chattena uppajjati, tassa gāme vā araññe vā chattaṃ vaṭṭati. Vāḷamigacorabhayesu attaguttatthaṃ, vasse pana cīvaraguttatthampi vaṭṭati. Ekapaṇṇacchattaṃ pana sabbattheva vaṭṭati. ‘‘Ekapaṇṇacchattaṃ nāma tālapatta’’nti gaṇṭhipadesu vuttanti.
૨૮૧૪. હત્થિસોણ્ડાકારો અભેદોપચારેન ‘‘હત્થિસોણ્ડ’’ન્તિ વુત્તો. એવમુપરિપિ. ચીવરસ્સ નામધેય્યં ‘‘વસન’’ન્તિ ઇદં. ‘‘નિવાસેન્તસ્સ દુક્કટ’’ન્તિ પદદ્વયઞ્ચ ‘‘હત્થિસોણ્ડ’’ન્તિઆદીહિ સબ્બપદેહિ પચ્ચેકં યોજેતબ્બં. વેલ્લિયન્તિ એત્થ ગાથાબન્ધવસેન સં-સદ્દલોપો, સંવેલ્લિયન્તિ અત્થો.
2814. Hatthisoṇḍākāro abhedopacārena ‘‘hatthisoṇḍa’’nti vutto. Evamuparipi. Cīvarassa nāmadheyyaṃ ‘‘vasana’’nti idaṃ. ‘‘Nivāsentassa dukkaṭa’’nti padadvayañca ‘‘hatthisoṇḍa’’ntiādīhi sabbapadehi paccekaṃ yojetabbaṃ. Velliyanti ettha gāthābandhavasena saṃ-saddalopo, saṃvelliyanti attho.
એત્થ હત્થિસોણ્ડં (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૮૦) નામ નાભિમૂલતો હત્થિસોણ્ડસણ્ઠાનં ઓલમ્બકં કત્વા નિવત્થં ચોળિકિત્થીનં નિવાસનં વિય. ચતુક્કણ્ણં નામ ઉપરિતો દ્વે, હેટ્ઠતો દ્વેતિ એવં ચત્તારો કણ્ણે દસ્સેત્વા નિવત્થં. મચ્છવાળકં નામ એકતો દસન્તં એકતો પાસન્તં ઓલમ્બેત્વા નિવત્થં. સંવેલ્લિયન્તિ મલ્લકમ્મકારાદયો વિય કચ્છં બન્ધિત્વા નિવાસનં. તાલવણ્ટકં નામ તાલવણ્ટાકારેન સાટકં ઓલમ્બેત્વા નિવાસનં. ચ-સદ્દેન સતવલિકં સઙ્ગણ્હાતિ. સતવલિકં નામ દીઘસાટકં અનેકક્ખત્તું ઓભઞ્જિત્વા ઓવટ્ટિકં કરોન્તેન નિવત્થં, વામદક્ખિણપસ્સેસુ વા નિરન્તરં વલિયો દસ્સેત્વા નિવત્થં. સચે પન જાણુતો પટ્ઠાય એકા વા દ્વે વા વલિયો પઞ્ઞાયન્તિ, વટ્ટતિ. એવં નિવાસેતું ગિલાનસ્સપિ મગ્ગપટિપન્નસ્સપિ ન વટ્ટતિ.
Ettha hatthisoṇḍaṃ (cūḷava. aṭṭha. 280) nāma nābhimūlato hatthisoṇḍasaṇṭhānaṃ olambakaṃ katvā nivatthaṃ coḷikitthīnaṃ nivāsanaṃ viya. Catukkaṇṇaṃ nāma uparito dve, heṭṭhato dveti evaṃ cattāro kaṇṇe dassetvā nivatthaṃ. Macchavāḷakaṃ nāma ekato dasantaṃ ekato pāsantaṃ olambetvā nivatthaṃ. Saṃvelliyanti mallakammakārādayo viya kacchaṃ bandhitvā nivāsanaṃ. Tālavaṇṭakaṃ nāma tālavaṇṭākārena sāṭakaṃ olambetvā nivāsanaṃ. Ca-saddena satavalikaṃ saṅgaṇhāti. Satavalikaṃ nāma dīghasāṭakaṃ anekakkhattuṃ obhañjitvā ovaṭṭikaṃ karontena nivatthaṃ, vāmadakkhiṇapassesu vā nirantaraṃ valiyo dassetvā nivatthaṃ. Sace pana jāṇuto paṭṭhāya ekā vā dve vā valiyo paññāyanti, vaṭṭati. Evaṃ nivāsetuṃ gilānassapi maggapaṭipannassapi na vaṭṭati.
યમ્પિ મગ્ગં ગચ્છન્તા એકં વા દ્વે વા કોણે ઉક્ખિપિત્વા અન્તરવાસકસ્સ ઉપરિ લગ્ગેન્તિ, અન્તો વા એકં કાસાવં તથા નિવાસેત્વા બહિ અપરં નિવાસેન્તિ, સબ્બં ન વટ્ટતિ. ગિલાનો પન અન્તોકાસાવસ્સ ઓવટ્ટિકં દસ્સેત્વા અપરં ઉપરિ નિવાસેતું લભતિ. અગિલાનેન દ્વે નિવાસેન્તેન સગુણં કત્વા નિવાસેતબ્બાનિ. ઇતિ યઞ્ચ ઇધ પટિક્ખિત્તં, યઞ્ચ સેખિયવણ્ણનાયં, તં સબ્બં વજ્જેત્વા નિબ્બિકારં તિમણ્ડલં પટિચ્છાદેન્તેન પરિમણ્ડલં નિવાસેતબ્બં. યં કિઞ્ચિ વિકારં કરોન્તો દુક્કટા ન મુચ્ચતિ.
Yampi maggaṃ gacchantā ekaṃ vā dve vā koṇe ukkhipitvā antaravāsakassa upari laggenti, anto vā ekaṃ kāsāvaṃ tathā nivāsetvā bahi aparaṃ nivāsenti, sabbaṃ na vaṭṭati. Gilāno pana antokāsāvassa ovaṭṭikaṃ dassetvā aparaṃ upari nivāsetuṃ labhati. Agilānena dve nivāsentena saguṇaṃ katvā nivāsetabbāni. Iti yañca idha paṭikkhittaṃ, yañca sekhiyavaṇṇanāyaṃ, taṃ sabbaṃ vajjetvā nibbikāraṃ timaṇḍalaṃ paṭicchādentena parimaṇḍalaṃ nivāsetabbaṃ. Yaṃ kiñci vikāraṃ karonto dukkaṭā na muccati.
૨૮૧૫. ગિહિપારુપનન્તિ ‘‘સેતપટપારુતં (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૮૦) પરિબ્બાજકપારુતં એકસાટકપારુતં સોણ્ડપારુતં અન્તેપુરિકપારુતં મહાજેટ્ઠકપારુતં કુટિપવેસકપારુતં બ્રાહ્મણપારુતં પાળિકારકપારુત’’ન્તિ એવમાદિપરિમણ્ડલલક્ખણતો અઞ્ઞથા પારુતં, સબ્બમેતં ગિહિપારુતં નામ. તસ્મા યથા સેતપટા અડ્ઢપાલકનિગણ્ઠા પારુપન્તિ, યથા ચ એકચ્ચે પરિબ્બાજકા ઉરં વિવરિત્વા દ્વીસુ અંસકૂટેસુ પાવુરણં ઠપેન્તિ, યથા ચ એકસાટકા મનુસ્સા નિવત્થસાટકસ્સ એકેનન્તેન પિટ્ઠિં પારુપિત્વા ઉભો કણ્ણે ઉભોસુ અંસકૂટેસુ ઠપેન્તિ, યથા ચ સુરાસોણ્ડાદયો સાટકેન ગીવં પરિક્ખિપન્તા ઉભો અન્તે ઉદરે વા ઓલમ્બેન્તિ, પિટ્ઠિયં વા ખિપન્તિ, યથા ચ અન્તેપુરિકાયો અક્ખિતારકમત્તં દસ્સેત્વા ઓગુણ્ઠિકં પારુપન્તિ, યથા ચ મહાજેટ્ઠા દીઘસાટકં નિવાસેત્વા તસ્સેવ એકેનન્તેન સકલસરીરં પારુપન્તિ, યથા ચ કસ્સકા ખેત્તકુટિં પવિસન્તા સાટકં પલિવેઠેત્વા ઉપકચ્છકે પક્ખિપિત્વા તસ્સેવ એકેનન્તેન સરીરં પારુપન્તિ, યથા ચ બ્રાહ્મણા ઉભિન્નં ઉપકચ્છકાનં અન્તરેન સાટકં પવેસેત્વા અંસકૂટેસુ પક્ખિપન્તિ, યથા ચ પાળિકારકો ભિક્ખુ એકંસપારુપનેન પારુતં વામબાહં વિવરિત્વા ચીવરં અંસકૂટં આરોપેતિ, એવં અપારુપિત્વા સબ્બેપિ એતે, અઞ્ઞે ચ એવરૂપે પારુપનદોસે વજ્જેત્વા નિબ્બિકારં પરિમણ્ડલં પારુપિતબ્બં. તથા અપારુપિત્વા આરામે વા અન્તરઘરે વા અનાદરેન યં કિઞ્ચિ વિકારં કરોન્તસ્સ દુક્કટં. પરિમણ્ડલતો વિમુત્તલક્ખણનિવાસનપારુપનદોસે વજ્જેત્વા પરિમણ્ડલભાવોયેવ વુત્તલક્ખણો અધિપ્પેતોતિ અત્થો.
2815.Gihipārupananti ‘‘setapaṭapārutaṃ (cūḷava. aṭṭha. 280) paribbājakapārutaṃ ekasāṭakapārutaṃ soṇḍapārutaṃ antepurikapārutaṃ mahājeṭṭhakapārutaṃ kuṭipavesakapārutaṃ brāhmaṇapārutaṃ pāḷikārakapāruta’’nti evamādiparimaṇḍalalakkhaṇato aññathā pārutaṃ, sabbametaṃ gihipārutaṃ nāma. Tasmā yathā setapaṭā aḍḍhapālakanigaṇṭhā pārupanti, yathā ca ekacce paribbājakā uraṃ vivaritvā dvīsu aṃsakūṭesu pāvuraṇaṃ ṭhapenti, yathā ca ekasāṭakā manussā nivatthasāṭakassa ekenantena piṭṭhiṃ pārupitvā ubho kaṇṇe ubhosu aṃsakūṭesu ṭhapenti, yathā ca surāsoṇḍādayo sāṭakena gīvaṃ parikkhipantā ubho ante udare vā olambenti, piṭṭhiyaṃ vā khipanti, yathā ca antepurikāyo akkhitārakamattaṃ dassetvā oguṇṭhikaṃ pārupanti, yathā ca mahājeṭṭhā dīghasāṭakaṃ nivāsetvā tasseva ekenantena sakalasarīraṃ pārupanti, yathā ca kassakā khettakuṭiṃ pavisantā sāṭakaṃ paliveṭhetvā upakacchake pakkhipitvā tasseva ekenantena sarīraṃ pārupanti, yathā ca brāhmaṇā ubhinnaṃ upakacchakānaṃ antarena sāṭakaṃ pavesetvā aṃsakūṭesu pakkhipanti, yathā ca pāḷikārako bhikkhu ekaṃsapārupanena pārutaṃ vāmabāhaṃ vivaritvā cīvaraṃ aṃsakūṭaṃ āropeti, evaṃ apārupitvā sabbepi ete, aññe ca evarūpe pārupanadose vajjetvā nibbikāraṃ parimaṇḍalaṃ pārupitabbaṃ. Tathā apārupitvā ārāme vā antaraghare vā anādarena yaṃ kiñci vikāraṃ karontassa dukkaṭaṃ. Parimaṇḍalato vimuttalakkhaṇanivāsanapārupanadose vajjetvā parimaṇḍalabhāvoyeva vuttalakkhaṇo adhippetoti attho.
૨૮૧૬. લોકાયતં ન વાચેય્યાતિ ‘‘સબ્બં ઉચ્છિટ્ઠં, સબ્બં અનુચ્છિટ્ઠં, સેતો કાકો, કાળો બકો ઇમિના ચ ઇમિના ચ કારણેના’’તિ એવમાદિનિરત્થકકારણપટિસંયુત્તં તિત્થિયસત્થં અઞ્ઞેસં ન વાચેય્ય. ન ચ તં પરિયાપુણેતિ તં લોકાયતં ન ચ પરિયાપુણેય્ય ન ઉગ્ગણ્હેય્ય. તિરચ્છાનવિજ્જાતિ હત્થિસિપ્પઅસ્સસિપ્પધનુસિપ્પાદિકા પરોપઘાતકરા વિજ્જા ચ. ભિક્ખુના ન પરિયાપુણિતબ્બા, ન વાચેતબ્બાતિ યોજના.
2816.Lokāyataṃ na vāceyyāti ‘‘sabbaṃ ucchiṭṭhaṃ, sabbaṃ anucchiṭṭhaṃ, seto kāko, kāḷo bako iminā ca iminā ca kāraṇenā’’ti evamādiniratthakakāraṇapaṭisaṃyuttaṃ titthiyasatthaṃ aññesaṃ na vāceyya. Na ca taṃ pariyāpuṇeti taṃ lokāyataṃ na ca pariyāpuṇeyya na uggaṇheyya. Tiracchānavijjāti hatthisippaassasippadhanusippādikā paropaghātakarā vijjā ca. Bhikkhunā na pariyāpuṇitabbā, na vācetabbāti yojanā.
૨૮૧૭. સબ્બાચામરિબીજનીતિ સેતાદિવણ્ણેહિ સબ્બેહિ ચમરવાલેહિ કતા બીજની. ન ચાલિમ્પેય્ય દાયં વાતિ દવડાહાદિઉપદ્દવનિવારણાય અનુઞ્ઞાતં પટગ્ગિદાનકારણં વિના અરઞ્ઞં અગ્ગિના ન આલિમ્પેય્ય. દવડાહે પન આગચ્છન્તે અનુપસમ્પન્ને અસતિ પટગ્ગિં દાતું, અપ્પહરિતકરણેન વા પરિખાખણનેન વા પરિત્તાણં કાતું, સેનાસનં પત્તં વા અપ્પત્તં વા અગ્ગિં અલ્લસાખં ભઞ્જિત્વા નિબ્બાપેતુઞ્ચ લભતિ. ઉદકેન પન કપ્પિયેનેવ લભતિ, નેતરેન. અનુપસમ્પન્ને પન સતિ તેનેવ કપ્પિયવોહારેન કારાપેતબ્બં. મુખં ન ચ લઞ્જેતિ મનોસિલાદિના મુખં ન લિમ્પેય્ય, તિલકેન અઙ્ગં ન કરેય્યાતિ અત્થો.
2817.Sabbācāmaribījanīti setādivaṇṇehi sabbehi camaravālehi katā bījanī. Na cālimpeyya dāyaṃ vāti davaḍāhādiupaddavanivāraṇāya anuññātaṃ paṭaggidānakāraṇaṃ vinā araññaṃ agginā na ālimpeyya. Davaḍāhe pana āgacchante anupasampanne asati paṭaggiṃ dātuṃ, appaharitakaraṇena vā parikhākhaṇanena vā parittāṇaṃ kātuṃ, senāsanaṃ pattaṃ vā appattaṃ vā aggiṃ allasākhaṃ bhañjitvā nibbāpetuñca labhati. Udakena pana kappiyeneva labhati, netarena. Anupasampanne pana sati teneva kappiyavohārena kārāpetabbaṃ. Mukhaṃ na ca lañjeti manosilādinā mukhaṃ na limpeyya, tilakena aṅgaṃ na kareyyāti attho.
૨૮૧૮. ઉભતોકાજન્તિ ઉભતોકોટિયા ભારવહનકોટિકાજં. અન્તરકાજકન્તિ ઉભયકોટિયા ઠિતવાહકેહિ વહિતબ્બં મજ્ઝેભારયુત્તકાજં. સીસક્ખન્ધકટિભારાદયો હેટ્ઠા વુત્તલક્ખણાવ.
2818.Ubhatokājanti ubhatokoṭiyā bhāravahanakoṭikājaṃ. Antarakājakanti ubhayakoṭiyā ṭhitavāhakehi vahitabbaṃ majjhebhārayuttakājaṃ. Sīsakkhandhakaṭibhārādayo heṭṭhā vuttalakkhaṇāva.
૨૮૧૯. યો ભિક્ખુ વડ્ઢકિઅઙ્ગુલેન અટ્ઠઙ્ગુલાધિકં વા તેનેવ અઙ્ગુલેન ચતુરઙ્ગુલપચ્છિમં વા દન્તકટ્ઠં ખાદતિ, એવં ખાદતો તસ્સ આપત્તિ દુક્કટં હોતીતિ યોજના.
2819. Yo bhikkhu vaḍḍhakiaṅgulena aṭṭhaṅgulādhikaṃ vā teneva aṅgulena caturaṅgulapacchimaṃ vā dantakaṭṭhaṃ khādati, evaṃ khādato tassa āpatti dukkaṭaṃ hotīti yojanā.
૨૮૨૦. કિચ્ચે સતિપીતિ સુક્ખકટ્ઠાદિગ્ગહણકિચ્ચે પન સતિ. પોરિસન્તિ પુરિસપ્પમાણં, બ્યામમત્તન્તિ વુત્તં હોતિ. આપદાસૂતિ વાળમિગાદયો વા દિસ્વા મગ્ગમૂળ્હો વા દિસા ઓલોકેતુકામો હુત્વા દવડાહં વા ઉદકોઘં વા આગચ્છન્તં દિસ્વા વા એવરૂપાસુ આપદાસુ. વટ્ટતેવાભિરૂહિતુન્તિ અતિઉચ્ચમ્પિ રુક્ખં આરોહિતું વટ્ટતિ એવ.
2820.Kicce satipīti sukkhakaṭṭhādiggahaṇakicce pana sati. Porisanti purisappamāṇaṃ, byāmamattanti vuttaṃ hoti. Āpadāsūti vāḷamigādayo vā disvā maggamūḷho vā disā oloketukāmo hutvā davaḍāhaṃ vā udakoghaṃ vā āgacchantaṃ disvā vā evarūpāsu āpadāsu. Vaṭṭatevābhirūhitunti atiuccampi rukkhaṃ ārohituṃ vaṭṭati eva.
૨૮૨૧. સચે અકલ્લકો ગિલાનો ન સિયા, લસુણં માગધં આમકં ભણ્ડિકલસુણં ન ચ ખાદેય્ય નેવ પરિભુઞ્જેય્યાતિ યોજના. ભણ્ડિકલસુણં નામ ચતુમિઞ્જતો પટ્ઠાય બહુમિઞ્જં. પલણ્ડુકભઞ્જનકાદિલસુણે મગધેસુ જાતત્તેપિ ન દોસો. લસુણવિભાગો હેટ્ઠા દસ્સિતોયેવ. ગિલાનસ્સ પન લસુણં ખાદિતું વટ્ટતિ. યથાહ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, આબાધપચ્ચયા લસુણં ખાદિતુ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૮૯). આબાધપચ્ચયાતિ યસ્સ આબાધસ્સ લસુણં ભેસજ્જં હોતિ, તપ્પચ્ચયાતિ અત્થો. બુદ્ધવચનન્તિ સઙ્ગીતિત્તયારુળ્હા પિટકત્તયપાળિ. અઞ્ઞથાતિ સક્કટાદિખલિતવચનમયં વાચનામગ્ગં ન રોપેતબ્બં, તથા ન ઠપેતબ્બન્તિ વુત્તં હોતિ.
2821. Sace akallako gilāno na siyā, lasuṇaṃ māgadhaṃ āmakaṃ bhaṇḍikalasuṇaṃ na ca khādeyya neva paribhuñjeyyāti yojanā. Bhaṇḍikalasuṇaṃ nāma catumiñjato paṭṭhāya bahumiñjaṃ. Palaṇḍukabhañjanakādilasuṇe magadhesu jātattepi na doso. Lasuṇavibhāgo heṭṭhā dassitoyeva. Gilānassa pana lasuṇaṃ khādituṃ vaṭṭati. Yathāha – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ābādhapaccayā lasuṇaṃ khāditu’’nti (cūḷava. 289). Ābādhapaccayāti yassa ābādhassa lasuṇaṃ bhesajjaṃ hoti, tappaccayāti attho. Buddhavacananti saṅgītittayāruḷhā piṭakattayapāḷi. Aññathāti sakkaṭādikhalitavacanamayaṃ vācanāmaggaṃ na ropetabbaṃ, tathā na ṭhapetabbanti vuttaṃ hoti.
૨૮૨૨. ખિપિતેતિ યેન કેનચિ ખિપિતે. ‘‘જીવા’’તિ ન વત્તબ્બન્તિ યોજના. ભિક્ખુના ખિપિતે ગિહિના ‘‘જીવથા’’તિ વુત્તેન પુન ‘‘ચિરં જીવા’’તિ વત્તું વટ્ટતીતિ યોજના. ‘‘ચિર’’ન્તિ પદે સતિપિ વટ્ટતિ.
2822.Khipiteti yena kenaci khipite. ‘‘Jīvā’’ti na vattabbanti yojanā. Bhikkhunā khipite gihinā ‘‘jīvathā’’ti vuttena puna ‘‘ciraṃ jīvā’’ti vattuṃ vaṭṭatīti yojanā. ‘‘Cira’’nti pade satipi vaṭṭati.
૨૮૨૩. આકોટેન્તસ્સાતિ કાયેન વા કાયપટિબદ્ધાદીહિ વા પહરન્તસ્સ. પુપ્ફસંકિણ્ણેતિ પુપ્ફસન્થતે.
2823.Ākoṭentassāti kāyena vā kāyapaṭibaddhādīhi vā paharantassa. Pupphasaṃkiṇṇeti pupphasanthate.
૨૮૨૪. ન્હાપિતા પુબ્બકા એતસ્સાતિ ન્હાપિતપુબ્બકો, ન્હાપિતજાતિકોતિ અત્થો. ખુરભણ્ડન્તિ ન્હાપિતપરિક્ખારં. ન ગણ્હેય્યાતિ ન પરિહરેય્ય. સચે યો ન્હાપિતજાતિકો હોતિ, સો ખુરભણ્ડં ગહેત્વા ન હરેય્યાતિ અત્થો. અઞ્ઞસ્સ હત્થતો ગહેત્વા કેસચ્છેદાદિ કાતું વટ્ટતિ. ઉણ્ણીતિ કેસકમ્બલં વિના ઉણ્ણમયા પાવુરણજાતિ. ‘‘ગોનકં કુત્તકં ચિત્તક’’મિચ્ચાદિના વુત્તભેદવન્તતાય આહ ‘‘સબ્બા’’તિ. ઉણ્ણમયં અન્તોકરિત્વા પારુપિતું વટ્ટતીતિ આહ ‘‘બાહિરલોમિકા’’તિ. યથાહ – ‘‘ન, ભિક્ખવે, બાહિરલોમી ઉણ્ણીધારેતબ્બા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૪૯). સિક્ખાપદટ્ઠકથાયં ‘‘ઉણ્ણલોમાનિ બહિ કત્વા ઉણ્ણપાવારં પારુપન્તિ, તથા ધારેન્તસ્સ દુક્કટં. લોમાનિ અન્તો કત્વા પારુપિતું વટ્ટતી’’તિ (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૪૯).
2824. Nhāpitā pubbakā etassāti nhāpitapubbako, nhāpitajātikoti attho. Khurabhaṇḍanti nhāpitaparikkhāraṃ. Na gaṇheyyāti na parihareyya. Sace yo nhāpitajātiko hoti, so khurabhaṇḍaṃ gahetvā na hareyyāti attho. Aññassa hatthato gahetvā kesacchedādi kātuṃ vaṭṭati. Uṇṇīti kesakambalaṃ vinā uṇṇamayā pāvuraṇajāti. ‘‘Gonakaṃ kuttakaṃ cittaka’’miccādinā vuttabhedavantatāya āha ‘‘sabbā’’ti. Uṇṇamayaṃ antokaritvā pārupituṃ vaṭṭatīti āha ‘‘bāhiralomikā’’ti. Yathāha – ‘‘na, bhikkhave, bāhiralomī uṇṇīdhāretabbā’’ti (cūḷava. 249). Sikkhāpadaṭṭhakathāyaṃ ‘‘uṇṇalomāni bahi katvā uṇṇapāvāraṃ pārupanti, tathā dhārentassa dukkaṭaṃ. Lomāni anto katvā pārupituṃ vaṭṭatī’’ti (cūḷava. aṭṭha. 249).
૨૮૨૫. અઙ્ગરાગં નામ કુઙ્કુમાદિ. કરોન્તસ્સાતિ અબ્ભઞ્જન્તસ્સ. અકાયબન્ધનસ્સ ગામં પવિસતોપિ દુક્કટં સમુદીરિતન્તિ યોજના. એત્થ ચ અસતિયા અબન્ધિત્વા નિક્ખન્તેન યત્થ સરતિ, તત્થ બન્ધિતબ્બં. ‘‘આસનસાલાય બન્ધિસ્સામી’’તિ ગન્તું વટ્ટતિ. સરિત્વા યાવ ન બન્ધતિ, ન તાવ પિણ્ડાય ચરિતબ્બં.
2825.Aṅgarāgaṃ nāma kuṅkumādi. Karontassāti abbhañjantassa. Akāyabandhanassa gāmaṃ pavisatopi dukkaṭaṃ samudīritanti yojanā. Ettha ca asatiyā abandhitvā nikkhantena yattha sarati, tattha bandhitabbaṃ. ‘‘Āsanasālāya bandhissāmī’’ti gantuṃ vaṭṭati. Saritvā yāva na bandhati, na tāva piṇḍāya caritabbaṃ.
૨૮૨૬. સબ્બં આયુધં વિના સબ્બં લોહજં લોહમયભણ્ડઞ્ચ પત્તં, સઙ્કમનીયપાદુકં, યથાવુત્તલક્ખણં પલ્લઙ્કં, આસન્દિઞ્ચ વિના સબ્બં દારુજં દારુમયભણ્ડઞ્ચ વુત્તલક્ખણમેવ કતકં , કુમ્ભકારિકં ધનિયસ્સેવ સબ્બમત્તિકામયં કુટિઞ્ચ વિના સબ્બં મત્તિકામયં ભણ્ડઞ્ચ કપ્પિયન્તિ યોજના.
2826. Sabbaṃ āyudhaṃ vinā sabbaṃ lohajaṃ lohamayabhaṇḍañca pattaṃ, saṅkamanīyapādukaṃ, yathāvuttalakkhaṇaṃ pallaṅkaṃ, āsandiñca vinā sabbaṃ dārujaṃ dārumayabhaṇḍañca vuttalakkhaṇameva katakaṃ, kumbhakārikaṃ dhaniyasseva sabbamattikāmayaṃ kuṭiñca vinā sabbaṃ mattikāmayaṃ bhaṇḍañca kappiyanti yojanā.
ખુદ્દકવત્થુક્ખન્ધકકથાવણ્ણના.
Khuddakavatthukkhandhakakathāvaṇṇanā.