Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / चूळवग्गपाळि • Cūḷavaggapāḷi

५. खुद्दकवत्थुक्खन्धकं

5. Khuddakavatthukkhandhakaṃ

खुद्दकवत्थूनि

Khuddakavatthūni

२४३. तेन समयेन बुद्धो भगवा राजगहे विहरति वेळुवने कलन्दकनिवापे। तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू नहायमाना रुक्खे कायं उग्घंसेन्ति, ऊरुम्पि बाहुम्पि उरम्पि पिट्ठिम्पि। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम समणा सक्यपुत्तिया नहायमाना रुक्खे कायं उग्घंसेस्सन्ति, ऊरुम्पि बाहुम्पि उरम्पि पिट्ठिम्पि, सेय्यथापि मल्‍लमुट्ठिका गाममोद्दवा’’ति ¹! अस्सोसुं खो भिक्खू तेसं मनुस्सानं उज्झायन्तानं खिय्यन्तानं विपाचेन्तानं। अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे भिक्खुसङ्घं सन्‍निपातापेत्वा भिक्खू पटिपुच्छि – ‘‘सच्‍चं किर, भिक्खवे, छब्बग्गिया भिक्खू नहायमाना रुक्खे कायं उग्घंसेन्ति, ऊरुम्पि बाहुम्पि उरम्पि पिट्ठिम्पी’’ति? ‘‘सच्‍चं भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा – ‘‘अननुच्छविकं, भिक्खवे , तेसं मोघपुरिसानं अननुलोमिकं अप्पतिरूपं अस्सामणकं अकप्पियं अकरणीयं। कथञ्हि नाम ते, भिक्खवे, मोघपुरिसा नहायमाना रुक्खे कायं उग्घंसेस्सन्ति, ऊरुम्पि बाहुम्पि उरम्पि पिट्ठिम्पि? नेतं, भिक्खवे, अप्पसन्‍नानं वा पसादाय…पे॰… विगरहित्वा…पे॰… धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘न, भिक्खवे, नहायमानेन भिक्खुना रुक्खे कायो उग्घंसेतब्बो। यो उग्घंसेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

243. Tena samayena buddho bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū nahāyamānā rukkhe kāyaṃ ugghaṃsenti, ūrumpi bāhumpi urampi piṭṭhimpi. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma samaṇā sakyaputtiyā nahāyamānā rukkhe kāyaṃ ugghaṃsessanti, ūrumpi bāhumpi urampi piṭṭhimpi, seyyathāpi mallamuṭṭhikā gāmamoddavā’’ti ²! Assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khiyyantānaṃ vipācentānaṃ. Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā bhikkhū paṭipucchi – ‘‘saccaṃ kira, bhikkhave, chabbaggiyā bhikkhū nahāyamānā rukkhe kāyaṃ ugghaṃsenti, ūrumpi bāhumpi urampi piṭṭhimpī’’ti? ‘‘Saccaṃ bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā – ‘‘ananucchavikaṃ, bhikkhave , tesaṃ moghapurisānaṃ ananulomikaṃ appatirūpaṃ assāmaṇakaṃ akappiyaṃ akaraṇīyaṃ. Kathañhi nāma te, bhikkhave, moghapurisā nahāyamānā rukkhe kāyaṃ ugghaṃsessanti, ūrumpi bāhumpi urampi piṭṭhimpi? Netaṃ, bhikkhave, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… vigarahitvā…pe… dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘na, bhikkhave, nahāyamānena bhikkhunā rukkhe kāyo ugghaṃsetabbo. Yo ugghaṃseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू नहायमाना थम्भे कायं उग्घंसेन्ति, ऊरुम्पि बाहुम्पि उरम्पि पिट्ठिम्पि। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम समणा सक्यपुत्तिया नहायमाना थम्भे कायं उग्घंसेस्सन्ति, ऊरुम्पि बाहुम्पि उरम्पि पिट्ठिम्पि, सेय्यथापि मल्‍लमुट्ठिका गाममोद्दवा’’ति! अस्सोसुं खो भिक्खू तेसं मनुस्सानं उज्झायन्तानं खिय्यन्तानं विपाचेन्तानं। अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘सच्‍चं भगवा’’ति…पे॰… विगरहित्वा…पे॰… धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘न, भिक्खवे, नहायमानेन भिक्खुना थम्भे कायो उग्घंसेतब्बो। यो उग्घंसेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū nahāyamānā thambhe kāyaṃ ugghaṃsenti, ūrumpi bāhumpi urampi piṭṭhimpi. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma samaṇā sakyaputtiyā nahāyamānā thambhe kāyaṃ ugghaṃsessanti, ūrumpi bāhumpi urampi piṭṭhimpi, seyyathāpi mallamuṭṭhikā gāmamoddavā’’ti! Assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khiyyantānaṃ vipācentānaṃ. Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘saccaṃ bhagavā’’ti…pe… vigarahitvā…pe… dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘na, bhikkhave, nahāyamānena bhikkhunā thambhe kāyo ugghaṃsetabbo. Yo ugghaṃseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू नहायमाना कुट्टे ³ कायं उग्घंसेन्ति, ऊरुम्पि बाहुम्पि उरम्पि पिट्ठिम्पि। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम समणा सक्यपुत्तिया नहायमाना कुट्टे कायं उग्घंसेस्सन्ति, ऊरुम्पि बाहुम्पि उरम्पि पिट्ठिम्पि, सेय्यथापि मल्‍लमुट्ठिका गाममोद्दवा’’ति…पे॰… ‘‘न, भिक्खवे, नहायमानेन भिक्खुना कुट्टे कायो उग्घंसेतब्बो। यो उग्घंसेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū nahāyamānā kuṭṭe ⁴ kāyaṃ ugghaṃsenti, ūrumpi bāhumpi urampi piṭṭhimpi. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma samaṇā sakyaputtiyā nahāyamānā kuṭṭe kāyaṃ ugghaṃsessanti, ūrumpi bāhumpi urampi piṭṭhimpi, seyyathāpi mallamuṭṭhikā gāmamoddavā’’ti…pe… ‘‘na, bhikkhave, nahāyamānena bhikkhunā kuṭṭe kāyo ugghaṃsetabbo. Yo ugghaṃseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू अट्टाने ⁵ नहायन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति…पे॰… सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति ! अस्सोसुं खो भिक्खू तेसं मनुस्सानं उज्झायन्तानं खियन्तानं विपाचेन्तानं। अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘सच्‍चं भगवा’’ति…पे॰… विगरहित्वा…पे॰… धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘न, भिक्खवे, अट्टाने नहायितब्बं। यो नहायेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū aṭṭāne ⁶ nahāyanti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti…pe… seyyathāpi gihī kāmabhoginoti ! Assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khiyantānaṃ vipācentānaṃ. Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘saccaṃ bhagavā’’ti…pe… vigarahitvā…pe… dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘na, bhikkhave, aṭṭāne nahāyitabbaṃ. Yo nahāyeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू गन्धब्बहत्थकेन नहायन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति…पे॰… सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति! अस्सोसुं खो भिक्खू तेसं मनुस्सानं उज्झायन्तानं खिय्यन्तानं विपाचेन्तानं। अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘न, भिक्खवे, गन्धब्बहत्थकेन नहायितब्बं। यो नहायेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū gandhabbahatthakena nahāyanti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti…pe… seyyathāpi gihī kāmabhoginoti! Assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khiyyantānaṃ vipācentānaṃ. Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘na, bhikkhave, gandhabbahatthakena nahāyitabbaṃ. Yo nahāyeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू कुरुविन्दकसुत्तिया नहायन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति…पे॰… सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति! भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, कुरुविन्दकसुत्तिया नहायितब्बं। यो नहायेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū kuruvindakasuttiyā nahāyanti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti…pe… seyyathāpi gihī kāmabhoginoti! Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, kuruvindakasuttiyā nahāyitabbaṃ. Yo nahāyeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू विग्गय्ह परिकम्मं कारापेन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति…पे॰… सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति! भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, विग्गय्ह परिकम्मं कारापेतब्बं। यो कारापेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū viggayha parikammaṃ kārāpenti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti…pe… seyyathāpi gihī kāmabhoginoti! Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, viggayha parikammaṃ kārāpetabbaṃ. Yo kārāpeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू मल्‍लकेन नहायन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति…पे॰… सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति! भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, मल्‍लकेन नहायितब्बं। यो नहायेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū mallakena nahāyanti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti…pe… seyyathāpi gihī kāmabhoginoti! Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, mallakena nahāyitabbaṃ. Yo nahāyeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

२४४. तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स भिक्खुनो कच्छुरोगाबाधो होति। न तस्स विना मल्‍लकेन फासु होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, गिलानस्स अकतमल्‍लक’’न्ति।

244. Tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno kacchurogābādho hoti. Na tassa vinā mallakena phāsu hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, gilānassa akatamallaka’’nti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु जरादुब्बलो नहायमानो न सक्‍कोति अत्तनो कायं उग्घंसेतुं। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उक्‍कासिक’’न्ति।

Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu jarādubbalo nahāyamāno na sakkoti attano kāyaṃ ugghaṃsetuṃ. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ukkāsika’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू पिट्ठिपरिकम्मं कातुं कुक्‍कुच्‍चायन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, पुथुपाणिक’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū piṭṭhiparikammaṃ kātuṃ kukkuccāyanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, puthupāṇika’’nti.

२४५. तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू वल्‍लिकं धारेन्ति…पे॰… पामङ्गं धारेन्ति…पे॰… कण्ठसुत्तकं धारेन्ति…पे॰… कटिसुत्तकं धारेन्ति…पे॰… ओवट्टिकं धारेन्ति…पे॰… कायुरं धारेन्ति…पे॰… हत्थाभरणं धारेन्ति…पे॰… अङ्गुलिमुद्दिकं धारेन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति…पे॰… सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति! अस्सोसुं खो भिक्खू तेसं मनुस्सानं उज्झायन्तानं खिय्यन्तानं विपाचेन्तानं। अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘सच्‍चं किर, भिक्खवे, छब्बग्गिया भिक्खू वल्‍लिकं धारेन्ति…पे॰… पामङ्गं धारेन्ति, कण्ठसुत्तकं धारेन्ति, कटिसुत्तकं धारेन्ति, ओवट्टिकं धारेन्ति, कायुरं धारेन्ति, हत्थाभरणं धारेन्ति, अङ्गुलिमुद्दिकं धारेन्ती’’ति? ‘‘सच्‍चं भगवा’’ति…पे॰… विगरहित्वा…पे॰… धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘न, भिक्खवे, वल्‍लिका धारेतब्बा…पे॰… न पामङ्गो धारेतब्बो… न कण्ठसुत्तकं धारेतब्बं… न कटिसुत्तकं धारेतब्बं… न ओवट्टिकं धारेतब्बं… न कायुरं धारेतब्बं… न हत्थाभरणं धारेतब्बं… न अङ्गुलिमुद्दिका धारेतब्बा। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

245. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū vallikaṃ dhārenti…pe… pāmaṅgaṃ dhārenti…pe… kaṇṭhasuttakaṃ dhārenti…pe… kaṭisuttakaṃ dhārenti…pe… ovaṭṭikaṃ dhārenti…pe… kāyuraṃ dhārenti…pe… hatthābharaṇaṃ dhārenti…pe… aṅgulimuddikaṃ dhārenti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti…pe… seyyathāpi gihī kāmabhoginoti! Assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khiyyantānaṃ vipācentānaṃ. Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Saccaṃ kira, bhikkhave, chabbaggiyā bhikkhū vallikaṃ dhārenti…pe… pāmaṅgaṃ dhārenti, kaṇṭhasuttakaṃ dhārenti, kaṭisuttakaṃ dhārenti, ovaṭṭikaṃ dhārenti, kāyuraṃ dhārenti, hatthābharaṇaṃ dhārenti, aṅgulimuddikaṃ dhārentī’’ti? ‘‘Saccaṃ bhagavā’’ti…pe… vigarahitvā…pe… dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘na, bhikkhave, vallikā dhāretabbā…pe… na pāmaṅgo dhāretabbo… na kaṇṭhasuttakaṃ dhāretabbaṃ… na kaṭisuttakaṃ dhāretabbaṃ… na ovaṭṭikaṃ dhāretabbaṃ… na kāyuraṃ dhāretabbaṃ… na hatthābharaṇaṃ dhāretabbaṃ… na aṅgulimuddikā dhāretabbā. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

२४६. तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू दीघे केसे धारेन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, दीघा केसा धारेतब्बा। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, दुमासिकं वा दुवङ्गुलं वा’’ति।

246. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū dīghe kese dhārenti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, dīghā kesā dhāretabbā. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, dumāsikaṃ vā duvaṅgulaṃ vā’’ti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू कोच्छेन केसे ओसण्ठेन्ति ⁷ …पे॰… फणकेन केसे ओसण्ठेन्ति, हत्थफणकेन केसे ओसण्ठेन्ति, सित्थतेलकेन केसे ओसण्ठेन्ति, उदकतेलकेन केसे ओसण्ठेन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, कोच्छेन केसा ओसण्ठेतब्बा…पे॰… न सित्थतेलकेन केसा ओसण्ठेतब्बा… न उदकतेलकेन केसा ओसण्ठेतब्बा। यो ओसण्ठेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū kocchena kese osaṇṭhenti ⁸ …pe… phaṇakena kese osaṇṭhenti, hatthaphaṇakena kese osaṇṭhenti, sitthatelakena kese osaṇṭhenti, udakatelakena kese osaṇṭhenti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, kocchena kesā osaṇṭhetabbā…pe… na sitthatelakena kesā osaṇṭhetabbā… na udakatelakena kesā osaṇṭhetabbā. Yo osaṇṭheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

२४७. तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू आदासेपि उदकपत्तेपि मुखनिमित्तं ओलोकेन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, आदासे वा उदकपत्ते वा मुखनिमित्तं ओलोकेतब्बं। यो ओलोकेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

247. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū ādāsepi udakapattepi mukhanimittaṃ olokenti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, ādāse vā udakapatte vā mukhanimittaṃ oloketabbaṃ. Yo olokeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स भिक्खुनो मुखे वणो होति। सो भिक्खू पुच्छि – ‘‘कीदिसो मे, आवुसो, वणो’’ति? भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘एदिसो ते, आवुसो वणो’’ति। सो न सद्दहति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आबाधप्पच्‍चया आदासे वा उदकपत्ते वा मुखनिमित्तं ओलोकेतु’’न्ति।

Tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno mukhe vaṇo hoti. So bhikkhū pucchi – ‘‘kīdiso me, āvuso, vaṇo’’ti? Bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘ediso te, āvuso vaṇo’’ti. So na saddahati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ābādhappaccayā ādāse vā udakapatte vā mukhanimittaṃ oloketu’’nti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू मुखं आलिम्पन्ति…पे॰… मुखं उम्मद्देन्ति, मुखं चुण्णेन्ति, मनोसिलिकाय मुखं लञ्छेन्ति, अङ्गरागं करोन्ति, मुखरागं करोन्ति, अङ्गरागमुखरागं करोन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, मुखं आलिम्पितब्बं…पे॰… न मुखं उम्मद्दितब्बं, न मुखं चुण्णेतब्बं, न मनोसिलिकाय मुखं लञ्छेतब्बं, न अङ्गरागो कातब्बो, न मुखरागो कातब्बो , न अङ्गरागमुखरागो कातब्बो। यो करेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū mukhaṃ ālimpanti…pe… mukhaṃ ummaddenti, mukhaṃ cuṇṇenti, manosilikāya mukhaṃ lañchenti, aṅgarāgaṃ karonti, mukharāgaṃ karonti, aṅgarāgamukharāgaṃ karonti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, mukhaṃ ālimpitabbaṃ…pe… na mukhaṃ ummadditabbaṃ, na mukhaṃ cuṇṇetabbaṃ, na manosilikāya mukhaṃ lañchetabbaṃ, na aṅgarāgo kātabbo, na mukharāgo kātabbo , na aṅgarāgamukharāgo kātabbo. Yo kareyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स भिक्खुनो चक्खुरोगाबाधो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आबाधप्पच्‍चया मुखं आलिम्पितु’’न्ति।

Tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno cakkhurogābādho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ābādhappaccayā mukhaṃ ālimpitu’’nti.

२४८. तेन खो पन समयेन राजगहे गिरग्गसमज्‍जो ⁹ होति। छब्बग्गिया भिक्खू गिरग्गसमज्‍जं दस्सनाय अगमंसु। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम समणा सक्यपुत्तिया नच्‍चम्पि गीतम्पि वादितम्पि दस्सनाय गच्छिस्सन्ति, सेय्यथापि गिही कामभोगिनो’’ति! भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, नच्‍चं वा गीतं वा वादितं वा दस्सनाय गन्तब्बं। यो गच्छेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

248. Tena kho pana samayena rājagahe giraggasamajjo ¹⁰ hoti. Chabbaggiyā bhikkhū giraggasamajjaṃ dassanāya agamaṃsu. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma samaṇā sakyaputtiyā naccampi gītampi vāditampi dassanāya gacchissanti, seyyathāpi gihī kāmabhogino’’ti! Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, naccaṃ vā gītaṃ vā vāditaṃ vā dassanāya gantabbaṃ. Yo gaccheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

२४९. तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू आयतकेन गीतस्सरेन धम्मं गायन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘यथेव ¹¹ मयं गायाम, एवमेविमे समणा सक्यपुत्तिया आयतकेन गीतस्सरेन धम्मं गायन्ती’’ति! अस्सोसुं खो भिक्खू तेसं मनुस्सानं उज्झायन्तानं खिय्यन्तानं विपाचेन्तानं। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम छब्बग्गिया भिक्खू आयतकेन गीतस्सरेन धम्मं गायिस्सन्ती’’ति! अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘सच्‍चं किर, भिक्खवे…पे॰… ‘‘सच्‍चं भगवा’’ति…पे॰… धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘पञ्‍चिमे, भिक्खवे, आदीनवा आयतकेन गीतस्सरेन धम्मं गायन्तस्स। अत्तनापि तस्मिं सरे सारज्‍जति, परेपि तस्मिं सरे सारज्‍जन्ति, गहपतिकापि उज्झायन्ति, सरकुत्तिम्पि निकामयमानस्स समाधिस्स भङ्गो होति, पच्छिमा जनता दिट्ठानुगतिं आपज्‍जति – इमे खो, भिक्खवे, पञ्‍च आदीनवा आयतकेन गीतस्सरेन धम्मं गायन्तस्स। न, भिक्खवे, आयतकेन गीतस्सरेन धम्मो गायितब्बो। यो गायेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

249. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū āyatakena gītassarena dhammaṃ gāyanti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘yatheva ¹² mayaṃ gāyāma, evamevime samaṇā sakyaputtiyā āyatakena gītassarena dhammaṃ gāyantī’’ti! Assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khiyyantānaṃ vipācentānaṃ. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū āyatakena gītassarena dhammaṃ gāyissantī’’ti! Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Saccaṃ kira, bhikkhave…pe… ‘‘saccaṃ bhagavā’’ti…pe… dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘pañcime, bhikkhave, ādīnavā āyatakena gītassarena dhammaṃ gāyantassa. Attanāpi tasmiṃ sare sārajjati, parepi tasmiṃ sare sārajjanti, gahapatikāpi ujjhāyanti, sarakuttimpi nikāmayamānassa samādhissa bhaṅgo hoti, pacchimā janatā diṭṭhānugatiṃ āpajjati – ime kho, bhikkhave, pañca ādīnavā āyatakena gītassarena dhammaṃ gāyantassa. Na, bhikkhave, āyatakena gītassarena dhammo gāyitabbo. Yo gāyeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू सरभञ्‍ञे कुक्‍कुच्‍चायन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, सरभञ्‍ञ’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū sarabhaññe kukkuccāyanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sarabhañña’’nti.

‘‘तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू बाहिरलोमिं ¹³ उण्णिं धारेन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति । भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, बाहियलोमि उण्णि धारेतब्बा। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

‘‘Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū bāhiralomiṃ ¹⁴ uṇṇiṃ dhārenti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti . Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, bāhiyalomi uṇṇi dhāretabbā. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

२५०. तेन खो पन समयेन रञ्‍ञो मागधस्स सेनियस्स बिम्बिसारस्स आरामे अम्बा फलिनो होन्ति। रञ्‍ञा मागधेन सेनियेन बिम्बिसारेन अनुञ्‍ञातं होति – ‘‘यथासुखं अय्या अम्बं परिभुञ्‍जन्तू’’ति। छब्बग्गिया भिक्खू तरुणञ्‍ञेव अम्बं पातापेत्वा परिभुञ्‍जिंसु। रञ्‍ञो च मागधस्स सेनियस्स बिम्बिसारस्स अम्बेन अत्थो होति। अथ खो राजा मागधो सेनियो बिम्बिसारो मनुस्से आणापेसि – ‘‘गच्छथ, भणे, आरामं गन्त्वा अम्बं आहरथा’’ति । ‘‘एवं देवा’’ति खो ते मनुस्सा रञ्‍ञो मागधस्स सेनियस्स बिम्बिसारस्स पटिस्सुत्वा आरामं गन्त्वा आरामपालं एतदवोचुं – ‘‘देवस्स, भणे, अम्बेन अत्थो, अम्बं देथा’’ति। ‘‘नत्थाय्या अम्बं। तरुणञ्‍ञेव अम्बं पातापेत्वा भिक्खू परिभुञ्‍जिंसू’’ति। अथ खो ते मनुस्सा रञ्‍ञो मागधस्स सेनियस्स बिम्बिसारस्स एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘सुपरिभुत्तं, भणे, अय्येहि अम्बं, अपि च भगवता मत्ता वण्णिता’’ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम समणा सक्यपुत्तिया न मत्तं जानित्वा रञ्‍ञो अम्बं परिभुञ्‍जिस्सन्ती’’ति! अस्सोसुं खो भिक्खू तेसं मनुस्सानं उज्झायन्तानं खिय्यन्तानं विपाचेन्तानं। अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, अम्बं परिभुञ्‍जितब्बं। यो परिभुञ्‍जेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

250. Tena kho pana samayena rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa ārāme ambā phalino honti. Raññā māgadhena seniyena bimbisārena anuññātaṃ hoti – ‘‘yathāsukhaṃ ayyā ambaṃ paribhuñjantū’’ti. Chabbaggiyā bhikkhū taruṇaññeva ambaṃ pātāpetvā paribhuñjiṃsu. Rañño ca māgadhassa seniyassa bimbisārassa ambena attho hoti. Atha kho rājā māgadho seniyo bimbisāro manusse āṇāpesi – ‘‘gacchatha, bhaṇe, ārāmaṃ gantvā ambaṃ āharathā’’ti . ‘‘Evaṃ devā’’ti kho te manussā rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa paṭissutvā ārāmaṃ gantvā ārāmapālaṃ etadavocuṃ – ‘‘devassa, bhaṇe, ambena attho, ambaṃ dethā’’ti. ‘‘Natthāyyā ambaṃ. Taruṇaññeva ambaṃ pātāpetvā bhikkhū paribhuñjiṃsū’’ti. Atha kho te manussā rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Suparibhuttaṃ, bhaṇe, ayyehi ambaṃ, api ca bhagavatā mattā vaṇṇitā’’ti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma samaṇā sakyaputtiyā na mattaṃ jānitvā rañño ambaṃ paribhuñjissantī’’ti! Assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khiyyantānaṃ vipācentānaṃ. Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, ambaṃ paribhuñjitabbaṃ. Yo paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स पूगस्स सङ्घभत्तं होति। सूपे अम्बपेसिकायो पक्खित्ता होन्ति। भिक्खू कुक्‍कुच्‍चायन्ता नप्पटिग्गण्हन्ति। ‘‘पटिग्गण्हथ, भिक्खवे, परिभुञ्‍जथ। अनुजानामि, भिक्खवे, अम्बपेसिक’’न्ति।

Tena kho pana samayena aññatarassa pūgassa saṅghabhattaṃ hoti. Sūpe ambapesikāyo pakkhittā honti. Bhikkhū kukkuccāyantā nappaṭiggaṇhanti. ‘‘Paṭiggaṇhatha, bhikkhave, paribhuñjatha. Anujānāmi, bhikkhave, ambapesika’’nti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स पूगस्स सङ्घभत्तं होति। ते न परियापुणिंसु अम्बपेसिकं कातुं, भत्तग्गे सकलेहेव अम्बेहि देन्ति। भिक्खू कुक्‍कुच्‍चायन्ता नप्पटिग्गण्हन्ति। ‘‘पटिग्गण्हथ , भिक्खवे, परिभुञ्‍जथ। अनुजानामि, भिक्खवे, पञ्‍चहि समणकप्पेहि फलं परिभुञ्‍जितुं – अग्गिपरिचितं , सत्थपरिचितं, नखपरिचितं, अबीजं, निब्बत्तबीजञ्‍ञेव ¹⁵ पञ्‍चमं। अनुजानामि, भिक्खवे, इमेहि पञ्‍चहि समणकप्पेहि फलं परिभुञ्‍जितु’’न्ति।

Tena kho pana samayena aññatarassa pūgassa saṅghabhattaṃ hoti. Te na pariyāpuṇiṃsu ambapesikaṃ kātuṃ, bhattagge sakaleheva ambehi denti. Bhikkhū kukkuccāyantā nappaṭiggaṇhanti. ‘‘Paṭiggaṇhatha , bhikkhave, paribhuñjatha. Anujānāmi, bhikkhave, pañcahi samaṇakappehi phalaṃ paribhuñjituṃ – aggiparicitaṃ , satthaparicitaṃ, nakhaparicitaṃ, abījaṃ, nibbattabījaññeva ¹⁶ pañcamaṃ. Anujānāmi, bhikkhave, imehi pañcahi samaṇakappehi phalaṃ paribhuñjitu’’nti.

२५१. तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु अहिना दट्ठो कालङ्कतो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न हि नून सो, भिक्खवे, भिक्खु इमानि चत्तारि अहिराजकुलानि मेत्तेन चित्तेन फरि। सचे हि सो, भिक्खवे, भिक्खु इमानि चत्तारि अहिराजकुलानि मेत्तेन चित्तेन फरेय्य, न हि सो, भिक्खवे, भिक्खु अहिना दट्ठो कालङ्करेय्य। कतमानि चत्तारि अहिराजकुलानि? विरूपक्खं अहिराजकुलं, एरापथं अहिराजकुलं, छब्यापुत्तं अहिराजकुलं, कण्हागोतमं अहिराजकुलं । न हि नून सो, भिक्खवे, भिक्खु इमानि चत्तारि अहिराजकुलानि मेत्तेन चित्तेन फरि। सचे हि सो, भिक्खवे, भिक्खु इमानि चत्तारि अहिराजकुलानि मेत्तेन चित्तेन फरेय्य, न हि सो, भिक्खवे, भिक्खु अहिना दट्ठो कालङ्करेय्य। अनुजानामि, भिक्खवे, इमानि चत्तारि अहिराजकुलानि मेत्तेन चित्तेन फरितुं, अत्तगुत्तिया अत्तरक्खाय अत्तपरित्तं कातुं। एवञ्‍च पन, भिक्खवे, कातब्बं –

251. Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu ahinā daṭṭho kālaṅkato hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na hi nūna so, bhikkhave, bhikkhu imāni cattāri ahirājakulāni mettena cittena phari. Sace hi so, bhikkhave, bhikkhu imāni cattāri ahirājakulāni mettena cittena phareyya, na hi so, bhikkhave, bhikkhu ahinā daṭṭho kālaṅkareyya. Katamāni cattāri ahirājakulāni? Virūpakkhaṃ ahirājakulaṃ, erāpathaṃ ahirājakulaṃ, chabyāputtaṃ ahirājakulaṃ, kaṇhāgotamaṃ ahirājakulaṃ . Na hi nūna so, bhikkhave, bhikkhu imāni cattāri ahirājakulāni mettena cittena phari. Sace hi so, bhikkhave, bhikkhu imāni cattāri ahirājakulāni mettena cittena phareyya, na hi so, bhikkhave, bhikkhu ahinā daṭṭho kālaṅkareyya. Anujānāmi, bhikkhave, imāni cattāri ahirājakulāni mettena cittena pharituṃ, attaguttiyā attarakkhāya attaparittaṃ kātuṃ. Evañca pana, bhikkhave, kātabbaṃ –

¹⁷ ‘‘विरूपक्खेहि मे मेत्तं, मेत्तं एरापथेहि मे।

¹⁸ ‘‘Virūpakkhehi me mettaṃ, mettaṃ erāpathehi me;

छब्यापुत्तेहि मे मेत्तं, मेत्तं कण्हागोतमकेहि च॥

Chabyāputtehi me mettaṃ, mettaṃ kaṇhāgotamakehi ca.

‘‘अपादकेहि मे मेत्तं, मेत्तं द्विपादकेहि मे।

‘‘Apādakehi me mettaṃ, mettaṃ dvipādakehi me;

चतुप्पदेहि मे मेत्तं, मेत्तं बहुप्पदेहि मे॥

Catuppadehi me mettaṃ, mettaṃ bahuppadehi me.

‘‘मा मं अपादको हिंसि, मा मं हिंसि द्विपादको।

‘‘Mā maṃ apādako hiṃsi, mā maṃ hiṃsi dvipādako;

मा मं चतुप्पदो हिंसि, मा मं हिंसि बहुप्पदो॥

Mā maṃ catuppado hiṃsi, mā maṃ hiṃsi bahuppado.

‘‘सब्बे सत्ता सब्बे पाणा, सब्बे भूता च केवला।

‘‘Sabbe sattā sabbe pāṇā, sabbe bhūtā ca kevalā;

सब्बे भद्रानि पस्सन्तु, मा किञ्‍चि पापमागमा॥

Sabbe bhadrāni passantu, mā kiñci pāpamāgamā.

‘‘अप्पमाणो बुद्धो, अप्पमाणो धम्मो,

‘‘Appamāṇo buddho, appamāṇo dhammo,

अप्पमाणो सङ्घो, पमाणवन्तानि सरीसपानि ¹⁹॥

Appamāṇo saṅgho, pamāṇavantāni sarīsapāni ²⁰.

‘‘अहि विच्छिका सतपदी, उण्णनाभि सरबू मूसिका।

‘‘Ahi vicchikā satapadī, uṇṇanābhi sarabū mūsikā;

कता मे रक्खा कतं मे परित्तं, पटिक्‍कमन्तु भूतानि॥

Katā me rakkhā kataṃ me parittaṃ, paṭikkamantu bhūtāni.

‘‘सोहं नमो भगवतो, नमो सत्तन्‍नं सम्मासम्बुद्धान’’न्ति॥

‘‘Sohaṃ namo bhagavato, namo sattannaṃ sammāsambuddhāna’’nti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु अनभिरतिया पीळितो अत्तनो अङ्गजातं छिन्दि। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अञ्‍ञम्हि सो, भिक्खवे, मोघपुरिसो छेतब्बम्हि, अञ्‍ञं छिन्दि। न, भिक्खवे, अत्तनो अङ्गजातं छेतब्बं। यो छिन्देय्य, आपत्ति थुल्‍लच्‍चयस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu anabhiratiyā pīḷito attano aṅgajātaṃ chindi. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Aññamhi so, bhikkhave, moghapuriso chetabbamhi, aññaṃ chindi. Na, bhikkhave, attano aṅgajātaṃ chetabbaṃ. Yo chindeyya, āpatti thullaccayassā’’ti.

२५२. तेन खो पन समयेन राजगहकस्स सेट्ठिस्स महग्घस्स चन्दनस्स ²¹ चन्दनगण्ठि उप्पन्‍ना होति। अथ खो राजगहकस्स सेट्ठिस्स एतदहोसि – ‘‘यंनूनाहं इमाय चन्दनगण्ठिया पत्तं लेखापेय्यं। लेखञ्‍च मे परिभोगं भविस्सति, पत्तञ्‍च दानं दस्सामी’’ति। अथ खो राजगहको सेट्ठि ताय चन्दनगण्ठिया पत्तं लेखापेत्वा सिक्‍काय उड्डित्वा ²² वेळग्गे आलग्गेत्वा वेळुपरम्पराय बन्धित्वा ²³ एवमाह – ‘‘यो समणो वा ब्राह्मणो वा अरहा चेव इद्धिमा च दिन्‍नंयेव पत्तं ओहरतू’’ति। अथ खो पूरणो कस्सपो येन राजगहको सेट्ठि तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा राजगहकं सेट्ठिं एतदवोच – ‘‘अहञ्हि, गहपति, अरहा चेव इद्धिमा च, देहि मे पत्त’’न्ति। ‘‘सचे, भन्ते, आयस्मा अरहा चेव इद्धिमा च दिन्‍नंयेव पत्तं ओहरतू’’ति। अथ खो मक्खलि गोसालो… अजितो केसकम्बलो… पकुधो कच्‍चायनो… सञ्‍चयो बेलट्ठपुत्तो ²⁴ … निगण्ठो नाटपुत्तो ²⁵ येन राजगहको सेट्ठि तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा राजगहकं सेट्ठिं एतदवोच – ‘‘अहञ्हि, गहपति, अरहा चेव इद्धिमा च, देहि मे पत्त’’न्ति। ‘‘सचे, भन्ते, आयस्मा अरहा चेव इद्धिमा च, दिन्‍नंयेव पत्तं ओहरतू’’ति।

252. Tena kho pana samayena rājagahakassa seṭṭhissa mahagghassa candanassa ²⁶ candanagaṇṭhi uppannā hoti. Atha kho rājagahakassa seṭṭhissa etadahosi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ imāya candanagaṇṭhiyā pattaṃ lekhāpeyyaṃ. Lekhañca me paribhogaṃ bhavissati, pattañca dānaṃ dassāmī’’ti. Atha kho rājagahako seṭṭhi tāya candanagaṇṭhiyā pattaṃ lekhāpetvā sikkāya uḍḍitvā ²⁷ veḷagge ālaggetvā veḷuparamparāya bandhitvā ²⁸ evamāha – ‘‘yo samaṇo vā brāhmaṇo vā arahā ceva iddhimā ca dinnaṃyeva pattaṃ oharatū’’ti. Atha kho pūraṇo kassapo yena rājagahako seṭṭhi tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā rājagahakaṃ seṭṭhiṃ etadavoca – ‘‘ahañhi, gahapati, arahā ceva iddhimā ca, dehi me patta’’nti. ‘‘Sace, bhante, āyasmā arahā ceva iddhimā ca dinnaṃyeva pattaṃ oharatū’’ti. Atha kho makkhali gosālo… ajito kesakambalo… pakudho kaccāyano… sañcayo belaṭṭhaputto ²⁹ … nigaṇṭho nāṭaputto ³⁰ yena rājagahako seṭṭhi tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā rājagahakaṃ seṭṭhiṃ etadavoca – ‘‘ahañhi, gahapati, arahā ceva iddhimā ca, dehi me patta’’nti. ‘‘Sace, bhante, āyasmā arahā ceva iddhimā ca, dinnaṃyeva pattaṃ oharatū’’ti.

तेन खो पन समयेन आयस्मा च महामोग्गल्‍लानो आयस्मा च पिण्डोलभारद्वाजो पुब्बण्हसमयं निवासेत्वा पत्तचीवरमादाय राजगहं पिण्डाय पविसिंसु। अथ खो आयस्मा पिण्डोलभारद्वाजो आयस्मन्तं महामोग्गल्‍लानं एतदवोच – ‘‘आयस्मा खो महामोग्गल्‍लानो अरहा चेव इद्धिमा च। गच्छावुसो, मोग्गल्‍लान, एतं पत्तं ओहर। तुय्हेसो पत्तो’’ति। ‘‘आयस्मा खो भारद्वाजो अरहा चेव इद्धिमा च। गच्छावुसो, भारद्वाज, एतं पत्तं ओहर। तुय्हेसो पत्तो’’ति। अथ खो आयस्मा पिण्डोलभारद्वाजो वेहासं अब्भुग्गन्त्वा तं पत्तं गहेत्वा तिक्खत्तुं राजगहं अनुपरियायि।

Tena kho pana samayena āyasmā ca mahāmoggallāno āyasmā ca piṇḍolabhāradvājo pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṃ piṇḍāya pavisiṃsu. Atha kho āyasmā piṇḍolabhāradvājo āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ etadavoca – ‘‘āyasmā kho mahāmoggallāno arahā ceva iddhimā ca. Gacchāvuso, moggallāna, etaṃ pattaṃ ohara. Tuyheso patto’’ti. ‘‘Āyasmā kho bhāradvājo arahā ceva iddhimā ca. Gacchāvuso, bhāradvāja, etaṃ pattaṃ ohara. Tuyheso patto’’ti. Atha kho āyasmā piṇḍolabhāradvājo vehāsaṃ abbhuggantvā taṃ pattaṃ gahetvā tikkhattuṃ rājagahaṃ anupariyāyi.

तेन खो पन समयेन राजगहको सेट्ठि सपुत्तदारो सके निवेसने ठितो होति पञ्‍जलिको नमस्समानो – इधेव, भन्ते, अय्यो भारद्वाजो अम्हाकं निवेसने पतिट्ठातूति। अथ खो आयस्मा पिण्डोलभारद्वाजो राजगहकस्स सेट्ठिस्स निवेसने पतिट्ठासि। अथ खो राजगहको सेट्ठि आयस्मतो पिण्डोलभारद्वाजस्स हत्थतो पत्तं गहेत्वा महग्घस्स खादनीयस्स पूरेत्वा आयस्मतो पिण्डोलभारद्वाजस्स अदासि। अथ खो आयस्मा पिण्डोलभारद्वाजो तं पत्तं गहेत्वा आरामं अगमासि। अस्सोसुं खो मनुस्सा – अय्येन किर पिण्डोलभारद्वाजेन राजगहकस्स सेट्ठिस्स पत्तो ओहारितोति। ते च मनुस्सा उच्‍चासद्दा महासद्दा आयस्मन्तं पिण्डोलभारद्वाजं पिट्ठितो पिट्ठितो अनुबन्धिंसु।

Tena kho pana samayena rājagahako seṭṭhi saputtadāro sake nivesane ṭhito hoti pañjaliko namassamāno – idheva, bhante, ayyo bhāradvājo amhākaṃ nivesane patiṭṭhātūti. Atha kho āyasmā piṇḍolabhāradvājo rājagahakassa seṭṭhissa nivesane patiṭṭhāsi. Atha kho rājagahako seṭṭhi āyasmato piṇḍolabhāradvājassa hatthato pattaṃ gahetvā mahagghassa khādanīyassa pūretvā āyasmato piṇḍolabhāradvājassa adāsi. Atha kho āyasmā piṇḍolabhāradvājo taṃ pattaṃ gahetvā ārāmaṃ agamāsi. Assosuṃ kho manussā – ayyena kira piṇḍolabhāradvājena rājagahakassa seṭṭhissa patto ohāritoti. Te ca manussā uccāsaddā mahāsaddā āyasmantaṃ piṇḍolabhāradvājaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhiṃsu.

अस्सेसि खो भगवा उच्‍चासद्दं महासद्दं; सुत्वान आयस्मन्तं आनन्दं आमन्तेसि – ‘‘किं नु खो सो, आनन्द, उच्‍चासद्दो महासद्दो’’ति? ‘‘आयस्मता, भन्ते, पिण्डोलभारद्वाजेन राजगहकस्स सेट्ठिस्स पत्तो ओहारितो। अस्सोसुं खो, भन्ते, मनुस्सा – अय्येन किर पिण्डोलभारद्वाजेन राजगहकस्स सेट्ठिस्स पत्तो ओहारितोति। ते च, भन्ते, मनुस्सा उच्‍चासद्दा महासद्दा आयस्मन्तं पिण्डोलभारद्वाजं पिट्ठितो पिट्ठितो अनुबन्धा। सो एसो, भन्ते, भगवा उच्‍चासद्दो महासद्दो’’ति। अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे भिक्खुसङ्घं सन्‍निपातापेत्वा आयस्मन्तं पिण्डोलभारद्वाजं पटिपुच्छि – ‘‘सच्‍चं किर तया, भारद्वाज, राजगहकस्स सेट्ठिस्स पत्तो ओहारितो’’ति? ‘‘सच्‍चं भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा – ‘‘अननुच्छविकं, भारद्वाज, अननुलोमिकं अप्पतिरूपं अस्सामणकं अकप्पियं अकरणीयं। कथञ्हि नाम त्वं, भारद्वाज, छवस्स दारुपत्तस्स कारणा गिहीनं उत्तरिमनुस्सधम्मं इद्धिपाटिहारियं दस्सेस्ससि! सेय्यथापि, भारद्वाज, मातुगामो छवस्स मासकरूपस्स कारणा कोपिनं दस्सेति, एवमेव खो तया, भारद्वाज, छवस्स दारुपत्तस्स कारणा गिहीनं उत्तरिमनुस्सधम्मं इद्धिपाटिहारियं दस्सितं। नेतं, भारद्वाज, अप्पसन्‍नानं वा पसादाय…पे॰… विगरहित्वा…पे॰… धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘न, भिक्खवे, गिहीनं उत्तरिमनुस्सधम्मं इद्धिपाटिहारियं दस्सेतब्बं। यो दस्सेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। भिन्दथेतं, भिक्खवे, दारुपत्तं सकलिकं सकलिकं कत्वा , भिक्खूनं अञ्‍जनुपपिसनं देथ। न च, भिक्खवे, दारुपत्तो धारेतब्बो। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Assesi kho bhagavā uccāsaddaṃ mahāsaddaṃ; sutvāna āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘kiṃ nu kho so, ānanda, uccāsaddo mahāsaddo’’ti? ‘‘Āyasmatā, bhante, piṇḍolabhāradvājena rājagahakassa seṭṭhissa patto ohārito. Assosuṃ kho, bhante, manussā – ayyena kira piṇḍolabhāradvājena rājagahakassa seṭṭhissa patto ohāritoti. Te ca, bhante, manussā uccāsaddā mahāsaddā āyasmantaṃ piṇḍolabhāradvājaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhā. So eso, bhante, bhagavā uccāsaddo mahāsaddo’’ti. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā āyasmantaṃ piṇḍolabhāradvājaṃ paṭipucchi – ‘‘saccaṃ kira tayā, bhāradvāja, rājagahakassa seṭṭhissa patto ohārito’’ti? ‘‘Saccaṃ bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā – ‘‘ananucchavikaṃ, bhāradvāja, ananulomikaṃ appatirūpaṃ assāmaṇakaṃ akappiyaṃ akaraṇīyaṃ. Kathañhi nāma tvaṃ, bhāradvāja, chavassa dārupattassa kāraṇā gihīnaṃ uttarimanussadhammaṃ iddhipāṭihāriyaṃ dassessasi! Seyyathāpi, bhāradvāja, mātugāmo chavassa māsakarūpassa kāraṇā kopinaṃ dasseti, evameva kho tayā, bhāradvāja, chavassa dārupattassa kāraṇā gihīnaṃ uttarimanussadhammaṃ iddhipāṭihāriyaṃ dassitaṃ. Netaṃ, bhāradvāja, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… vigarahitvā…pe… dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘na, bhikkhave, gihīnaṃ uttarimanussadhammaṃ iddhipāṭihāriyaṃ dassetabbaṃ. Yo dasseyya, āpatti dukkaṭassa. Bhindathetaṃ, bhikkhave, dārupattaṃ sakalikaṃ sakalikaṃ katvā , bhikkhūnaṃ añjanupapisanaṃ detha. Na ca, bhikkhave, dārupatto dhāretabbo. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू उच्‍चावचे पत्ते धारेन्ति सोवण्णमयं रूपियमयं। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, सोवण्णमयो पत्तो धारेतब्बो…पे॰… न रूपियमयो पत्तो धारेतब्बो… न मणिमयो पत्तो धारेतब्बो… न वेळुरियमयो पत्तो धारेतब्बो… न फलिकमयो पत्तो धारेतब्बो… न कंसमयो पत्तो धारेतब्बो… न काचमयो पत्तो धारेतब्बो… न तिपुमयो पत्तो धारेतब्बो… न सीसमयो पत्तो धारेतब्बो… न तम्बलोहमयो पत्तो धारेतब्बो। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, द्वे पत्ते – अयोपत्तं, मत्तिकापत्त’’न्ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāvace patte dhārenti sovaṇṇamayaṃ rūpiyamayaṃ. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, sovaṇṇamayo patto dhāretabbo…pe… na rūpiyamayo patto dhāretabbo… na maṇimayo patto dhāretabbo… na veḷuriyamayo patto dhāretabbo… na phalikamayo patto dhāretabbo… na kaṃsamayo patto dhāretabbo… na kācamayo patto dhāretabbo… na tipumayo patto dhāretabbo… na sīsamayo patto dhāretabbo… na tambalohamayo patto dhāretabbo. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, dve patte – ayopattaṃ, mattikāpatta’’nti.

२५३. तेन खो पन समयेन पत्तमूलं घंसियति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, पत्तमण्डल’’न्ति।

253. Tena kho pana samayena pattamūlaṃ ghaṃsiyati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pattamaṇḍala’’nti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू उच्‍चावचानि पत्तमण्डलानि धारेन्ति सोवण्णमयं रूपियमयं। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, उच्‍चावचानि पत्तमण्डलानि धारेतब्बानि। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, द्वे पत्तमण्डलानि – तिपुमयं, सीसमय’’न्ति। बहलानि मण्डलानि न अच्छुपियन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, लिखितु’’न्ति। वली ³¹ होन्ति । भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, मकरदन्तकं छिन्दितु’’न्ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāvacāni pattamaṇḍalāni dhārenti sovaṇṇamayaṃ rūpiyamayaṃ. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, uccāvacāni pattamaṇḍalāni dhāretabbāni. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, dve pattamaṇḍalāni – tipumayaṃ, sīsamaya’’nti. Bahalāni maṇḍalāni na acchupiyanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, likhitu’’nti. Valī ³² honti . Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, makaradantakaṃ chinditu’’nti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू चित्रानि पत्तमण्डलानि धारेन्ति रूपकाकिण्णानि भित्तिकम्मकतानि। तानि रथिकायपि दस्सेन्ता आहिण्डन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, चित्रानि पत्तमण्डलानि धारेतब्बानि रूपकाकिण्णानि भित्तिकम्मकतानि। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, पकतिमण्डल’’न्ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū citrāni pattamaṇḍalāni dhārenti rūpakākiṇṇāni bhittikammakatāni. Tāni rathikāyapi dassentā āhiṇḍanti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, citrāni pattamaṇḍalāni dhāretabbāni rūpakākiṇṇāni bhittikammakatāni. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pakatimaṇḍala’’nti.

२५४. तेन खो पन समयेन भिक्खू सोदकं पत्तं पटिसामेन्ति। पत्तो दुस्सति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, सोदको पत्तो पटिसामेतब्बो। यो पटिसामेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, ओतापेत्वा पत्तं पटिसामेतु’’न्ति।

254. Tena kho pana samayena bhikkhū sodakaṃ pattaṃ paṭisāmenti. Patto dussati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, sodako patto paṭisāmetabbo. Yo paṭisāmeyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, otāpetvā pattaṃ paṭisāmetu’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू सोदकं ³³ पत्तं ओतापेन्ति। पत्तो दुग्गन्धो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, सोदको पत्तो ओतापेतब्बो। यो ओतापेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, वोदकं कत्वा ओतापेत्वा पत्तं पटिसामेतु’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū sodakaṃ ³⁴ pattaṃ otāpenti. Patto duggandho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, sodako patto otāpetabbo. Yo otāpeyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, vodakaṃ katvā otāpetvā pattaṃ paṭisāmetu’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू उण्हे पत्तं निदहन्ति। पत्तस्स वण्णो दुस्सति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, उण्हे पत्तो निदहितब्बो। यो निदहेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, मुहुत्तं उण्हे ओतापेत्वा पत्तं पटिसामेतु’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū uṇhe pattaṃ nidahanti. Pattassa vaṇṇo dussati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, uṇhe patto nidahitabbo. Yo nidaheyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, muhuttaṃ uṇhe otāpetvā pattaṃ paṭisāmetu’’nti.

तेन खो पन समयेन सम्बहुला पत्ता अज्झोकासे अनाधारा निक्खित्ता होन्ति। वातमण्डलिकाय आवट्टेत्वा पत्ता भिज्‍जिंसु । भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, पत्ताधारक’’न्ति।

Tena kho pana samayena sambahulā pattā ajjhokāse anādhārā nikkhittā honti. Vātamaṇḍalikāya āvaṭṭetvā pattā bhijjiṃsu . Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pattādhāraka’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू मिड्ढन्ते पत्तं निक्खिपन्ति। परिपतित्वा ³⁵ पत्तो भिज्‍जति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, मिड्ढन्ते पत्तो निक्खिपितब्बो। यो निक्खिपेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū miḍḍhante pattaṃ nikkhipanti. Paripatitvā ³⁶ patto bhijjati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, miḍḍhante patto nikkhipitabbo. Yo nikkhipeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू परिभण्डन्ते पत्तं निक्खिपन्ति। परिपतित्वा पत्तो भिज्‍जति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, परिभण्डन्ते पत्तो निक्खिपितब्बो। यो निक्खिपेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū paribhaṇḍante pattaṃ nikkhipanti. Paripatitvā patto bhijjati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, paribhaṇḍante patto nikkhipitabbo. Yo nikkhipeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू छमाय पत्तं निक्‍कुज्‍जन्ति। ओट्ठो घंसियति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तिणसन्थारक’’न्ति। तिणसन्थारको उपचिकाहि खज्‍जति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चोळक’’न्ति। चोळकं उपचिकाहि खज्‍जति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, पत्तमाळक’’न्ति। पत्तमाळको परिपतित्वा पत्तो भिज्‍जति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, पत्तकुण्डोलिक’’न्ति। पत्तकुण्डोलिकाय पत्तो घंसियति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, पत्तथविक’’न्ति । अंसबद्धको न होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अंसबद्धकं बन्धनसुत्तक’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū chamāya pattaṃ nikkujjanti. Oṭṭho ghaṃsiyati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, tiṇasanthāraka’’nti. Tiṇasanthārako upacikāhi khajjati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, coḷaka’’nti. Coḷakaṃ upacikāhi khajjati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pattamāḷaka’’nti. Pattamāḷako paripatitvā patto bhijjati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pattakuṇḍolika’’nti. Pattakuṇḍolikāya patto ghaṃsiyati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pattathavika’’nti . Aṃsabaddhako na hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, aṃsabaddhakaṃ bandhanasuttaka’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू भित्तिखिलेपि नागदन्तकेपि पत्तं लग्गेन्ति। परिपतित्वा पत्तो भिज्‍जति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, पत्तो लग्गेतब्बो। यो लग्गेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū bhittikhilepi nāgadantakepi pattaṃ laggenti. Paripatitvā patto bhijjati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, patto laggetabbo. Yo laggeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू मञ्‍चे पत्तं निक्खिपन्ति, सतिसम्मोसा निसीदन्ता ओत्थरित्वा पत्तं भिन्देन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, मञ्‍चे पत्तो निक्खिपितब्बो। यो निक्खिपेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū mañce pattaṃ nikkhipanti, satisammosā nisīdantā ottharitvā pattaṃ bhindenti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, mañce patto nikkhipitabbo. Yo nikkhipeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू पीठे पत्तं निक्खिपन्ति, सतिसम्मोसा निसीदन्ता ओत्थरित्वा पत्तं भिन्देन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, पीठे पत्तो निक्खिपितब्बो। यो निक्खिपेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū pīṭhe pattaṃ nikkhipanti, satisammosā nisīdantā ottharitvā pattaṃ bhindenti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, pīṭhe patto nikkhipitabbo. Yo nikkhipeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू अङ्के पत्तं निक्खिपन्ति, सतिसम्मोसा उट्ठहन्ति। परिपतित्वा पत्तो भिज्‍जति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, अङ्के पत्तो निक्खिपितब्बो। यो निक्खिपेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū aṅke pattaṃ nikkhipanti, satisammosā uṭṭhahanti. Paripatitvā patto bhijjati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, aṅke patto nikkhipitabbo. Yo nikkhipeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू छत्ते पत्तं निक्खिपन्ति। वातमण्डलिकाय छत्तं उक्खिपियति परिपतित्वा पत्तो भिज्‍जति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, छत्ते पत्तो निक्खिपितब्बो। यो निक्खिपेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū chatte pattaṃ nikkhipanti. Vātamaṇḍalikāya chattaṃ ukkhipiyati paripatitvā patto bhijjati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, chatte patto nikkhipitabbo. Yo nikkhipeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

२५५. तेन खो पन समयेन भिक्खू पत्तहत्था कवाटं पणामेन्ति। कवाटो आवट्टित्वा पत्तो भिज्‍जति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, पत्तहत्थेन कवाटं पणामेतब्बं ³⁷। यो पणामेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

255. Tena kho pana samayena bhikkhū pattahatthā kavāṭaṃ paṇāmenti. Kavāṭo āvaṭṭitvā patto bhijjati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, pattahatthena kavāṭaṃ paṇāmetabbaṃ ³⁸. Yo paṇāmeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू तुम्बकटाहे पिण्डाय चरन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि तित्थियाति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, तुम्बकटाहे पिण्डाय चरितब्बं। यो चरेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū tumbakaṭāhe piṇḍāya caranti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi titthiyāti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, tumbakaṭāhe piṇḍāya caritabbaṃ. Yo careyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू घटिकटाहे ³⁹ पिण्डाय चरन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि तित्थियाति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, घटिकटाहे पिण्डाय चरितब्बं। यो चरेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū ghaṭikaṭāhe ⁴⁰ piṇḍāya caranti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi titthiyāti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, ghaṭikaṭāhe piṇḍāya caritabbaṃ. Yo careyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु सब्बपंसुकूलिको होति। सो छवसीसस्स पत्तं धारेति। अञ्‍ञतरा इत्थी पस्सित्वा भीता विस्सरमकासि – ‘‘अभुं मे पिसाचो वताय’’न्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम समणा सक्यपुत्तिया छवसीसस्स पत्तं धारेस्सन्ति, सेय्यथापि पिसाचिल्‍लिका’’ति! भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, छवसीसस्स पत्तो धारेतब्बो। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। न च, भिक्खवे, सब्बपंसुकूलिकेन भवितब्बं। यो भवेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu sabbapaṃsukūliko hoti. So chavasīsassa pattaṃ dhāreti. Aññatarā itthī passitvā bhītā vissaramakāsi – ‘‘abhuṃ me pisāco vatāya’’nti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma samaṇā sakyaputtiyā chavasīsassa pattaṃ dhāressanti, seyyathāpi pisācillikā’’ti! Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, chavasīsassa patto dhāretabbo. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Na ca, bhikkhave, sabbapaṃsukūlikena bhavitabbaṃ. Yo bhaveyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू चलकानिपि अट्ठिकानिपि उच्छिट्ठोदकम्पि पत्तेन नीहरन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘यस्मिं येविमे समणा सक्यपुत्तिया भुञ्‍जन्ति सोव नेसं पटिग्गहो’’ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न भिक्खवे, चलकानि वा अट्ठिकानि वा उच्छिट्ठोदकं वा पत्तेन नीहरितब्बं। यो नीहरेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, पटिग्गह’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū calakānipi aṭṭhikānipi ucchiṭṭhodakampi pattena nīharanti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘yasmiṃ yevime samaṇā sakyaputtiyā bhuñjanti sova nesaṃ paṭiggaho’’ti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na bhikkhave, calakāni vā aṭṭhikāni vā ucchiṭṭhodakaṃ vā pattena nīharitabbaṃ. Yo nīhareyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, paṭiggaha’’nti.

२५६. तेन खो पन समयेन भिक्खू हत्थेन विप्फाळेत्वा चीवरं सिब्बेन्ति। चीवरं विलोमिकं होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, सत्थकं नमतक’’न्ति।

256. Tena kho pana samayena bhikkhū hatthena vipphāḷetvā cīvaraṃ sibbenti. Cīvaraṃ vilomikaṃ hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, satthakaṃ namataka’’nti.

तेन खो पन समयेन सङ्घस्स दण्डसत्थकं उप्पन्‍नं होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, दण्डसत्थक’’न्ति ।

Tena kho pana samayena saṅghassa daṇḍasatthakaṃ uppannaṃ hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, daṇḍasatthaka’’nti .

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू उच्‍चावचे सत्थकदण्डे धारेन्ति सोवण्णमयं रूपियमयं। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, उच्‍चावचा सत्थकदण्डा धारेतब्बा। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, अट्ठिमयं दन्तमयं विसाणमयं नळमयं वेळुमयं कट्ठमयं जतुमयं फलमयं लोहमयं सङ्खनाभिमय’’न्ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāvace satthakadaṇḍe dhārenti sovaṇṇamayaṃ rūpiyamayaṃ. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, uccāvacā satthakadaṇḍā dhāretabbā. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, aṭṭhimayaṃ dantamayaṃ visāṇamayaṃ naḷamayaṃ veḷumayaṃ kaṭṭhamayaṃ jatumayaṃ phalamayaṃ lohamayaṃ saṅkhanābhimaya’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू कुक्‍कुटपत्तेनपि वेळुपेसिकायपि चीवरं सिब्बेन्ति। चीवरं दुस्सिब्बितं होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, सूचि’’न्ति। सूचियो कण्णकितायो होन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे , सूचिनाळिक’’न्ति। सूचिनाळिकायपि कण्णकितायो होन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, किण्णेन पूरेतु’’न्ति। किण्णेपि कण्णकितायो होन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, सत्तुया पूरेतु’’न्ति। सत्तुयापि कण्णकितायो होन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, सरितक’’न्ति। सरितकेपि कण्णकितायो होन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, मधुसित्थकेन सारेतु’’न्ति। सरितकं परिभिज्‍जति। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, सरितकसिपाटिक’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū kukkuṭapattenapi veḷupesikāyapi cīvaraṃ sibbenti. Cīvaraṃ dussibbitaṃ hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sūci’’nti. Sūciyo kaṇṇakitāyo honti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave , sūcināḷika’’nti. Sūcināḷikāyapi kaṇṇakitāyo honti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, kiṇṇena pūretu’’nti. Kiṇṇepi kaṇṇakitāyo honti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, sattuyā pūretu’’nti. Sattuyāpi kaṇṇakitāyo honti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, saritaka’’nti. Saritakepi kaṇṇakitāyo honti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, madhusitthakena sāretu’’nti. Saritakaṃ paribhijjati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, saritakasipāṭika’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू तत्थ तत्थ खिलं निक्खणित्वा सम्बन्धित्वा चीवरं सिब्बेन्ति। चीवरं विकण्णं होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, कथिनं कथिनरज्‍जुं ⁴¹ तत्थ तत्थ ओबन्धित्वा चीवरं सिब्बेतु’’न्ति। विसमे कथिनं पत्थरन्ति। कथिनं परिभिज्‍जति…पे॰… ‘‘न, भिक्खवे, विसमे कथिनं पत्थरितब्बं। यो पत्थरेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū tattha tattha khilaṃ nikkhaṇitvā sambandhitvā cīvaraṃ sibbenti. Cīvaraṃ vikaṇṇaṃ hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, kathinaṃ kathinarajjuṃ ⁴² tattha tattha obandhitvā cīvaraṃ sibbetu’’nti. Visame kathinaṃ pattharanti. Kathinaṃ paribhijjati…pe… ‘‘na, bhikkhave, visame kathinaṃ pattharitabbaṃ. Yo patthareyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

छमाय कथिनं पत्थरन्ति। कथिनं पंसुकितं होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तिणसन्थारक’’न्ति। कथिनस्स अन्तो जीरति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अनुवातं परिभण्डं आरोपेतु’’न्ति। कथिनं नप्पहोति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, दण्डकथिनं बिदलकं सलाकं विनन्धनरज्‍जुं विनन्धनसुत्तं विनन्धित्वा चीवरं सिब्बेतु’’न्ति। सुत्तन्तरिकायो विसमा होन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि , भिक्खवे, कळिम्भक’’न्ति। सुत्ता वङ्का होन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, मोघसुत्तक’’न्ति।

Chamāya kathinaṃ pattharanti. Kathinaṃ paṃsukitaṃ hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tiṇasanthāraka’’nti. Kathinassa anto jīrati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, anuvātaṃ paribhaṇḍaṃ āropetu’’nti. Kathinaṃ nappahoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, daṇḍakathinaṃ bidalakaṃ salākaṃ vinandhanarajjuṃ vinandhanasuttaṃ vinandhitvā cīvaraṃ sibbetu’’nti. Suttantarikāyo visamā honti…pe… ‘‘anujānāmi , bhikkhave, kaḷimbhaka’’nti. Suttā vaṅkā honti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, moghasuttaka’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू अधोतेहि पादेहि कथिनं अक्‍कमन्ति। कथिनं दुस्सति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, अधोतेहि पादेहि कथिनं अक्‍कमितब्बं। यो अक्‍कमेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū adhotehi pādehi kathinaṃ akkamanti. Kathinaṃ dussati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, adhotehi pādehi kathinaṃ akkamitabbaṃ. Yo akkameyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू अल्‍लेहि पादेहि कथिनं अक्‍कमन्ति। कथिनं दुस्सति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न , भिक्खवे, अल्‍लेहि पादेहि कथिनं अक्‍कमितब्बं। यो अक्‍कमेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū allehi pādehi kathinaṃ akkamanti. Kathinaṃ dussati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na , bhikkhave, allehi pādehi kathinaṃ akkamitabbaṃ. Yo akkameyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू सउपाहना कथिनं अक्‍कमन्ति। कथिनं दुस्सति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, सउपाहनेन कथिनं अक्‍कमितब्बं। यो अक्‍कमेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū saupāhanā kathinaṃ akkamanti. Kathinaṃ dussati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, saupāhanena kathinaṃ akkamitabbaṃ. Yo akkameyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू चीवरं सिब्बन्ता अङ्गुलिया पटिग्गण्हन्ति। अङ्गुलियो दुक्खा होन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, पटिग्गह’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū cīvaraṃ sibbantā aṅguliyā paṭiggaṇhanti. Aṅguliyo dukkhā honti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, paṭiggaha’’nti.

२५७. तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू उच्‍चावचे पटिग्गहे धारेन्ति सोवण्णमयं रूपियमयं। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, उच्‍चावचा पटिग्गहा धारेतब्बा। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, अट्ठिमयं…पे॰… सङ्खनाभिमय’’न्ति।

257. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāvace paṭiggahe dhārenti sovaṇṇamayaṃ rūpiyamayaṃ. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, uccāvacā paṭiggahā dhāretabbā. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, aṭṭhimayaṃ…pe… saṅkhanābhimaya’’nti.

तेन खो पन समयेन सूचियोपि सत्थकापि पटिग्गहापि नस्सन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आवेसनवित्थक’’न्ति। आवेसनवित्थके समाकुला होन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, पटिग्गहथविक’’न्ति। अंसबद्धको न होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अंसबद्धकं बन्धनसुत्तक’’न्ति।

Tena kho pana samayena sūciyopi satthakāpi paṭiggahāpi nassanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, āvesanavitthaka’’nti. Āvesanavitthake samākulā honti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, paṭiggahathavika’’nti. Aṃsabaddhako na hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, aṃsabaddhakaṃ bandhanasuttaka’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू अब्भोकासे चीवरं सिब्बन्ता सीतेनपि उण्हेनपि किलमन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, कथिनसालं कथिनमण्डप’’न्ति। कथिनसाला नीचवत्थुका होति, उदकेन ओत्थरिय्यति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे उच्‍चवत्थुकं कातु’’न्ति। चयो परिपतति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चिनितुं तयो चये – इट्ठकाचयं, सिलाचयं, दारुचय’’न्ति। आरोहन्ता विहञ्‍ञन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तयो सोपाने – इट्ठकासोपानं, सिलासोपानं, दारुसोपान’’न्ति। आरोहन्ता परिपतन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आलम्बनबाह’’न्ति। कथिनसालाय तिणचुण्णं परिपतति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, ओगुम्फेत्वा ⁴³ उल्‍लित्तावलित्तं कातुं – सेतवण्णं काळवण्णं गेरुकपरिकम्मं मालाकम्मं लताकम्मं मकरदन्तकं पञ्‍चपटिकं चीवरवंसं चीवररज्‍जुक’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū abbhokāse cīvaraṃ sibbantā sītenapi uṇhenapi kilamanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, kathinasālaṃ kathinamaṇḍapa’’nti. Kathinasālā nīcavatthukā hoti, udakena otthariyyati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave uccavatthukaṃ kātu’’nti. Cayo paripatati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, cinituṃ tayo caye – iṭṭhakācayaṃ, silācayaṃ, dārucaya’’nti. Ārohantā vihaññanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tayo sopāne – iṭṭhakāsopānaṃ, silāsopānaṃ, dārusopāna’’nti. Ārohantā paripatanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ālambanabāha’’nti. Kathinasālāya tiṇacuṇṇaṃ paripatati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ogumphetvā ⁴⁴ ullittāvalittaṃ kātuṃ – setavaṇṇaṃ kāḷavaṇṇaṃ gerukaparikammaṃ mālākammaṃ latākammaṃ makaradantakaṃ pañcapaṭikaṃ cīvaravaṃsaṃ cīvararajjuka’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू चीवरं सिब्बेत्वा तत्थेव कथिनं उज्झित्वा पक्‍कमन्ति, उन्दूरेहिपि उपचिकाहिपि खज्‍जति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, कथिनं सङ्घरितु’’न्ति। कथिनं परिभिज्‍जति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, गोघंसिकाय कथिनं सङ्घरितु’’न्ति। कथिनं विनिवेठियति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, बन्धनरज्‍जु’’न्ति ।

Tena kho pana samayena bhikkhū cīvaraṃ sibbetvā tattheva kathinaṃ ujjhitvā pakkamanti, undūrehipi upacikāhipi khajjati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, kathinaṃ saṅgharitu’’nti. Kathinaṃ paribhijjati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, goghaṃsikāya kathinaṃ saṅgharitu’’nti. Kathinaṃ viniveṭhiyati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, bandhanarajju’’nti .

तेन खो पन समयेन भिक्खू कुट्टेपि थम्भेपि कथिनं उस्सापेत्वा पक्‍कमन्ति। परिपतित्वा कथिनं भिज्‍जति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, भित्तिखिले वा नागदन्ते वा लग्गेतु’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū kuṭṭepi thambhepi kathinaṃ ussāpetvā pakkamanti. Paripatitvā kathinaṃ bhijjati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, bhittikhile vā nāgadante vā laggetu’’nti.

२५८. अथ खो भगवा राजगहे यथाभिरन्तं विहरित्वा येन वेसाली तेन चारिकं पक्‍कामि। तेन खो पन समयेन भिक्खू सूचिकम्पि सत्थकम्पि भेसज्‍जम्पि पत्तेन आदाय गच्छन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, भेसज्‍जत्थविक’’न्ति। अंसबद्धको न होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अंसबद्धकं बन्धनसुत्तक’’न्ति।

258. Atha kho bhagavā rājagahe yathābhirantaṃ viharitvā yena vesālī tena cārikaṃ pakkāmi. Tena kho pana samayena bhikkhū sūcikampi satthakampi bhesajjampi pattena ādāya gacchanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, bhesajjatthavika’’nti. Aṃsabaddhako na hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, aṃsabaddhakaṃ bandhanasuttaka’’nti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु उपाहनायो कायबन्धनेन बन्धित्वा गामं पिण्डाय पाविसि। अञ्‍ञतरो उपासको तं भिक्खुं अभिवादेन्तो उपाहनायो सीसेन घट्टेति। सो भिक्खु मङ्कु अहोसि। अथ खो सो भिक्खु आरामं गन्त्वा भिक्खूनं एतमत्थं आरोचेसि। भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उपाहनत्थविक’’न्ति। अंसबद्धको न होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अंसबद्धकं बन्धनसुत्तक’’न्ति।

Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu upāhanāyo kāyabandhanena bandhitvā gāmaṃ piṇḍāya pāvisi. Aññataro upāsako taṃ bhikkhuṃ abhivādento upāhanāyo sīsena ghaṭṭeti. So bhikkhu maṅku ahosi. Atha kho so bhikkhu ārāmaṃ gantvā bhikkhūnaṃ etamatthaṃ ārocesi. Bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, upāhanatthavika’’nti. Aṃsabaddhako na hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, aṃsabaddhakaṃ bandhanasuttaka’’nti.

तेन खो पन समयेन अन्तरामग्गे उदकं अकप्पियं होति। परिस्सावनं न होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि , भिक्खवे, परिस्सावन’’न्ति। चोळकं नप्पहोति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, कटच्छुपरिस्सावन’’न्ति। चोळकं नप्पहोति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, धम्मकरण’’न्ति ⁴⁵।

Tena kho pana samayena antarāmagge udakaṃ akappiyaṃ hoti. Parissāvanaṃ na hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi , bhikkhave, parissāvana’’nti. Coḷakaṃ nappahoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, kaṭacchuparissāvana’’nti. Coḷakaṃ nappahoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, dhammakaraṇa’’nti ⁴⁶.

२५९. तेन खो पन समयेन द्वे भिक्खू कोसलेसु जनपदे अद्धानमग्गप्पटिपन्‍ना होन्ति। एको भिक्खु अनाचारं आचरति। दुतियो भिक्खु तं भिक्खुं एतदवोच – ‘‘मा, आवुसो, एवरूपं अकासि। नेतं कप्पती’’ति। सो तस्मिं उपनन्धि। अथ खो सो भिक्खु पिपासाय पीळितो उपनद्धं भिक्खुं एतदवोच – ‘‘देहि मे, आवुसो, परिस्सावनं, पानीयं पिविस्सामी’’ति। उपनद्धो भिक्खु न अदासि। सो भिक्खु पिपासाय पीळितो कालमकासि। अथ खो सो भिक्खु आरामं गन्त्वा भिक्खूनं एतमत्थं आरोचेसि। ‘‘किं पन त्वं, आवुसो, परिस्सावनं याचियमानो न अदासी’’ति? ‘‘एवमावुसो’’ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम भिक्खु परिस्सावनं याचियमानो न दस्सती’’ति! अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे भिक्खुसङ्घं सन्‍निपातापेत्वा तं भिक्खुं पटिपुच्छि – ‘‘सच्‍चं किर त्वं, भिक्खु, परिस्सावनं याचियमानो न अदासी’’ति? ‘‘सच्‍चं भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा – ‘‘अननुच्छविकं, मोघपुरिस, अननुलोमिकं अप्पतिरूपं अस्सामणकं अकप्पियं अकरणीयं। कथञ्हि नाम त्वं, मोघपुरिस, परिस्सावनं याचियमानो न दस्ससि। नेतं, मोघपुरिस , अप्पसन्‍नानं वा पसादाय…पे॰… विगरहित्वा…पे॰… धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘न भिक्खवे, अद्धानमग्गप्पटिपन्‍नेन भिक्खुना परिस्सावनं याचियमानेन न दातब्बं। यो न ददेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। न च, भिक्खवे, अपरिस्सावनकेन अद्धानो पटिपज्‍जितब्बो। यो पटिपज्‍जेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। सचे न होति परिस्सावनं वा धम्मकरणो वा, सङ्घाटिकण्णोपि अधिट्ठातब्बो – इमिना परिस्सावेत्वा पिविस्सामी’’ति। अथ खो भगवा अनुपुब्बेन चारिकं चरमानो येन वेसाली तदवसरि। तत्र सुदं भगवा वेसालियं विहरति महावने कूटागारसालायं । तेन खो पन समयेन भिक्खू नवकम्मं करोन्ति। परिस्सावनं न सम्मति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, दण्डपरिस्सावन’’न्ति। दण्डपरिस्सावनं न सम्मति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, ओत्थरक’’न्ति।

259. Tena kho pana samayena dve bhikkhū kosalesu janapade addhānamaggappaṭipannā honti. Eko bhikkhu anācāraṃ ācarati. Dutiyo bhikkhu taṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘mā, āvuso, evarūpaṃ akāsi. Netaṃ kappatī’’ti. So tasmiṃ upanandhi. Atha kho so bhikkhu pipāsāya pīḷito upanaddhaṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘dehi me, āvuso, parissāvanaṃ, pānīyaṃ pivissāmī’’ti. Upanaddho bhikkhu na adāsi. So bhikkhu pipāsāya pīḷito kālamakāsi. Atha kho so bhikkhu ārāmaṃ gantvā bhikkhūnaṃ etamatthaṃ ārocesi. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, āvuso, parissāvanaṃ yāciyamāno na adāsī’’ti? ‘‘Evamāvuso’’ti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma bhikkhu parissāvanaṃ yāciyamāno na dassatī’’ti! Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā taṃ bhikkhuṃ paṭipucchi – ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, bhikkhu, parissāvanaṃ yāciyamāno na adāsī’’ti? ‘‘Saccaṃ bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā – ‘‘ananucchavikaṃ, moghapurisa, ananulomikaṃ appatirūpaṃ assāmaṇakaṃ akappiyaṃ akaraṇīyaṃ. Kathañhi nāma tvaṃ, moghapurisa, parissāvanaṃ yāciyamāno na dassasi. Netaṃ, moghapurisa , appasannānaṃ vā pasādāya…pe… vigarahitvā…pe… dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘na bhikkhave, addhānamaggappaṭipannena bhikkhunā parissāvanaṃ yāciyamānena na dātabbaṃ. Yo na dadeyya, āpatti dukkaṭassa. Na ca, bhikkhave, aparissāvanakena addhāno paṭipajjitabbo. Yo paṭipajjeyya, āpatti dukkaṭassa. Sace na hoti parissāvanaṃ vā dhammakaraṇo vā, saṅghāṭikaṇṇopi adhiṭṭhātabbo – iminā parissāvetvā pivissāmī’’ti. Atha kho bhagavā anupubbena cārikaṃ caramāno yena vesālī tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ . Tena kho pana samayena bhikkhū navakammaṃ karonti. Parissāvanaṃ na sammati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, daṇḍaparissāvana’’nti. Daṇḍaparissāvanaṃ na sammati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ottharaka’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू मकसेहि उब्बाळ्हा होन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, मकसकुटिक’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū makasehi ubbāḷhā honti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, makasakuṭika’’nti.

२६०. तेन खो पन समयेन वेसालियं पणीतानं भत्तानं भत्तपटिपाटि अट्ठिता होति। भिक्खू पणीतानि भोजनानि भुञ्‍जित्वा अभिसन्‍नकाया होन्ति बह्वाबाधा ⁴⁷। अथ खो जीवको कोमारभच्‍चो वेसालिं अगमासि केनचिदेव करणीयेन। अद्दसा खो जीवको कोमारभच्‍चो भिक्खू अभिसन्‍नकाये बह्वाबाधे। दिस्वान येन भगवा तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नो खो जीवको कोमारभच्‍चो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘एतरहि, भन्ते, भिक्खू अभिसन्‍नकाया बह्वाबाधा। साधु, भन्ते, भगवा भिक्खूनं चङ्कमञ्‍च जन्ताघरञ्‍च अनुजानातु। एवं भिक्खू अप्पाबाधा भविस्सन्ती’’ति। अथ खो भगवा जीवकं कोमारभच्‍चं धम्मिया कथाय सन्दस्सेसि समादपेसि समुत्तेजेसि सम्पहंसेसि। अथ खो जीवको कोमारभच्‍चो भगवता धम्मिया कथाय सन्दस्सितो समादपितो समुत्तेजितो सम्पहंसितो उट्ठायासना भगवन्तं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा पक्‍कामि। अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चङ्कमञ्‍च जन्ताघरञ्‍चा’’ति।

260. Tena kho pana samayena vesāliyaṃ paṇītānaṃ bhattānaṃ bhattapaṭipāṭi aṭṭhitā hoti. Bhikkhū paṇītāni bhojanāni bhuñjitvā abhisannakāyā honti bahvābādhā ⁴⁸. Atha kho jīvako komārabhacco vesāliṃ agamāsi kenacideva karaṇīyena. Addasā kho jīvako komārabhacco bhikkhū abhisannakāye bahvābādhe. Disvāna yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho jīvako komārabhacco bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘etarahi, bhante, bhikkhū abhisannakāyā bahvābādhā. Sādhu, bhante, bhagavā bhikkhūnaṃ caṅkamañca jantāgharañca anujānātu. Evaṃ bhikkhū appābādhā bhavissantī’’ti. Atha kho bhagavā jīvakaṃ komārabhaccaṃ dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi. Atha kho jīvako komārabhacco bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito sampahaṃsito uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, caṅkamañca jantāgharañcā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू विसमे चङ्कमे चङ्कमन्ति। पादा दुक्खा होन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, समं कातु’’न्ति। चङ्कमो नीचवत्थुको होति। उदकेन ओत्थरिय्यति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उच्‍चवत्थुकं कातु’’न्ति। चयो परिपतति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चिनितुं तयो चये – इट्ठकाचयं, सिलाचयं, दारुचय’’न्ति। आरोहन्ता विहञ्‍ञन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तयो सोपाने – इट्ठकासोपानं, सिलासोपानं, दारुसोपान’’न्ति। आरोहन्ता परिपतन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आलम्बनबाह’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū visame caṅkame caṅkamanti. Pādā dukkhā honti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, samaṃ kātu’’nti. Caṅkamo nīcavatthuko hoti. Udakena otthariyyati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, uccavatthukaṃ kātu’’nti. Cayo paripatati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, cinituṃ tayo caye – iṭṭhakācayaṃ, silācayaṃ, dārucaya’’nti. Ārohantā vihaññanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tayo sopāne – iṭṭhakāsopānaṃ, silāsopānaṃ, dārusopāna’’nti. Ārohantā paripatanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ālambanabāha’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू चङ्कमे चङ्कमन्ता परिपतन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चङ्कमनवेदिक’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū caṅkame caṅkamantā paripatanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, caṅkamanavedika’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू अज्झोकासे चङ्कमन्ता सीतेनपि उण्हेनपि किलमन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चङ्कमनसाल’’न्ति। चङ्कमनसालायं तिणचुण्णं परिपतति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, ओगुम्फेत्वा उल्‍लित्तावलित्तं कातुं – सेतवण्णं काळवण्णं गेरुकपरिकम्मं मालाकम्मं लताकम्मं मकरदन्तकं पञ्‍चपटिकं चीवरवंसं चीवररज्‍जु’’न्ति। जन्ताघरं नीचवत्थुकं होति, उदकेन ओत्थरिय्यति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उच्‍चवत्थुकं कातु’’न्ति। चयो परिपतति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चिनितुं तयो चये – इट्ठकाचयं, सिलाचयं, दारुचय’’न्ति। आरोहन्ता विहञ्‍ञन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तयो सोपाने – इट्ठकासोपानं, सिलासोपानं, दारुसोपान’’न्ति। आरोहन्ता परिपतन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आलम्बनबाह’’न्ति । जन्ताघरस्स कवाटं न होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, कवाटं पिट्ठसङ्घाटं ⁴⁹ उदुक्खलिकं उत्तरपासकं अग्गळवट्टिकं कपिसीसकं सूचिकं घटिकं ताळच्छिद्दं आविञ्छनछिद्दं आविञ्छनरज्‍जु’’न्ति । जन्ताघरस्स कुट्टपादो जीरति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, मण्डलिकं कातु’’न्ति। जन्ताघरस्स धूमनेत्तं न होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, धूमनेत्त’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū ajjhokāse caṅkamantā sītenapi uṇhenapi kilamanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, caṅkamanasāla’’nti. Caṅkamanasālāyaṃ tiṇacuṇṇaṃ paripatati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ogumphetvā ullittāvalittaṃ kātuṃ – setavaṇṇaṃ kāḷavaṇṇaṃ gerukaparikammaṃ mālākammaṃ latākammaṃ makaradantakaṃ pañcapaṭikaṃ cīvaravaṃsaṃ cīvararajju’’nti. Jantāgharaṃ nīcavatthukaṃ hoti, udakena otthariyyati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, uccavatthukaṃ kātu’’nti. Cayo paripatati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, cinituṃ tayo caye – iṭṭhakācayaṃ, silācayaṃ, dārucaya’’nti. Ārohantā vihaññanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tayo sopāne – iṭṭhakāsopānaṃ, silāsopānaṃ, dārusopāna’’nti. Ārohantā paripatanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ālambanabāha’’nti . Jantāgharassa kavāṭaṃ na hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, kavāṭaṃ piṭṭhasaṅghāṭaṃ ⁵⁰ udukkhalikaṃ uttarapāsakaṃ aggaḷavaṭṭikaṃ kapisīsakaṃ sūcikaṃ ghaṭikaṃ tāḷacchiddaṃ āviñchanachiddaṃ āviñchanarajju’’nti . Jantāgharassa kuṭṭapādo jīrati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, maṇḍalikaṃ kātu’’nti. Jantāgharassa dhūmanettaṃ na hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, dhūmanetta’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू खुद्दके जन्ताघरे मज्झे अग्गिट्ठानं करोन्ति। उपचारो न होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, खुद्दके जन्ताघरे एकमन्तं अग्गिट्ठानं कातुं, महल्‍लके मज्झे’’ति। जन्ताघरे अग्गि मुखं डहति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, मुखमत्तिक’’न्ति। हत्थे मत्तिकं तेमेन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, मत्तिकादोणिक’’न्ति। मत्तिका दुग्गन्धा होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, वासेतु’’न्ति। जन्ताघरे अग्गि कायं डहति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उदकं अतिहरितु’’न्ति। पातियापि पत्तेनपि उदकं अतिहरन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उदकट्ठानं, उदकसरावक’’न्ति। जन्ताघरं तिणच्छदनं न सेदेति ⁵¹ …पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, ओगुम्फेत्वा उल्‍लित्तावलित्तं कातु’’न्ति। जन्ताघरं चिक्खल्‍लं होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, सन्थरितुं तयो सन्थरे – इट्ठकासन्थरं, सिलासन्थरं , दारुसन्थर’’न्ति। चिक्खल्‍लंयेव होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, धोवितु’’न्ति। उदकं सन्तिट्ठति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उदकनिद्धमन’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū khuddake jantāghare majjhe aggiṭṭhānaṃ karonti. Upacāro na hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, khuddake jantāghare ekamantaṃ aggiṭṭhānaṃ kātuṃ, mahallake majjhe’’ti. Jantāghare aggi mukhaṃ ḍahati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, mukhamattika’’nti. Hatthe mattikaṃ tementi…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, mattikādoṇika’’nti. Mattikā duggandhā hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, vāsetu’’nti. Jantāghare aggi kāyaṃ ḍahati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, udakaṃ atiharitu’’nti. Pātiyāpi pattenapi udakaṃ atiharanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, udakaṭṭhānaṃ, udakasarāvaka’’nti. Jantāgharaṃ tiṇacchadanaṃ na sedeti ⁵² …pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ogumphetvā ullittāvalittaṃ kātu’’nti. Jantāgharaṃ cikkhallaṃ hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, santharituṃ tayo santhare – iṭṭhakāsantharaṃ, silāsantharaṃ , dārusanthara’’nti. Cikkhallaṃyeva hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, dhovitu’’nti. Udakaṃ santiṭṭhati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, udakaniddhamana’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू जन्ताघरे छमाय निसीदन्ति, गत्तानि कण्डूवन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, जन्ताघरपीठ’’न्ति। तेन खो पन समयेन जन्ताघरं अपरिक्खित्तं होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, परिक्खिपितुं तयो पाकारे – इट्ठकापाकारं, सिलापाकारं, दारुपाकार’’न्ति। कोट्ठको न होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, कोट्ठक’’न्ति। कोट्ठको नीचवत्थुको होति, उदकेन ओत्थरिय्यति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उच्‍चवत्थुकं कातु’’न्ति। चयो परिपतति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चिनितुं तयो चये – इट्ठकाचयं, सिलाचयं, दारुचय’’न्ति। आरोहन्ता विहञ्‍ञन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तयो सोपाने – इट्ठकासोपानं, सिलासोपानं, दारुसोपान’’न्ति। आरोहन्ता परिपतन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आलम्बनबाह’’न्ति। कोट्ठकस्स कवाटं न होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, कवाटं पिट्ठसङ्घाटं उदुक्खलिकं उत्तरपासकं अग्गळवट्टिं कपिसीसकं सूचिकं घटिकं ताळच्छिद्दं आविञ्छनछिद्दं आविञ्छनरज्‍जु’’न्ति। कोट्ठके तिणचुण्णं परिपतति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, ओगुम्फेत्वा उल्‍लित्तावलित्तं कातुं – सेतवण्णं काळवण्णं गेरुकपरिकम्मं मालाकम्मं लताकम्मं मकरदन्तकं पञ्‍चपटिकन्ति। परिवेणं चिक्खल्‍लं होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, मरुम्बं उपकिरितु’’न्ति। न परियापुणन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, पदरसिलं निक्खिपितु’’न्ति। उदकं सन्तिट्ठति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उदकनिद्धमन’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū jantāghare chamāya nisīdanti, gattāni kaṇḍūvanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, jantāgharapīṭha’’nti. Tena kho pana samayena jantāgharaṃ aparikkhittaṃ hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, parikkhipituṃ tayo pākāre – iṭṭhakāpākāraṃ, silāpākāraṃ, dārupākāra’’nti. Koṭṭhako na hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, koṭṭhaka’’nti. Koṭṭhako nīcavatthuko hoti, udakena otthariyyati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, uccavatthukaṃ kātu’’nti. Cayo paripatati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, cinituṃ tayo caye – iṭṭhakācayaṃ, silācayaṃ, dārucaya’’nti. Ārohantā vihaññanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tayo sopāne – iṭṭhakāsopānaṃ, silāsopānaṃ, dārusopāna’’nti. Ārohantā paripatanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ālambanabāha’’nti. Koṭṭhakassa kavāṭaṃ na hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, kavāṭaṃ piṭṭhasaṅghāṭaṃ udukkhalikaṃ uttarapāsakaṃ aggaḷavaṭṭiṃ kapisīsakaṃ sūcikaṃ ghaṭikaṃ tāḷacchiddaṃ āviñchanachiddaṃ āviñchanarajju’’nti. Koṭṭhake tiṇacuṇṇaṃ paripatati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ogumphetvā ullittāvalittaṃ kātuṃ – setavaṇṇaṃ kāḷavaṇṇaṃ gerukaparikammaṃ mālākammaṃ latākammaṃ makaradantakaṃ pañcapaṭikanti. Pariveṇaṃ cikkhallaṃ hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, marumbaṃ upakiritu’’nti. Na pariyāpuṇanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, padarasilaṃ nikkhipitu’’nti. Udakaṃ santiṭṭhati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, udakaniddhamana’’nti.

२६१. तेन खो पन समयेन भिक्खू नग्गा नग्गं अभिवादेन्ति…पे॰… नग्गा नग्गं अभिवादापेन्ति, नग्गा नग्गस्स परिकम्मं करोन्ति, नग्गा नग्गस्स परिकम्मं कारापेन्ति, नग्गा नग्गस्स देन्ति, नग्गा पटिग्गण्हन्ति, नग्गा खादन्ति, नग्गा भुञ्‍जन्ति, नग्गा सायन्ति, नग्गा पिवन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, नग्गेन ⁵³ नग्गो अभिवादेतब्बो…पे॰… न नग्गेन अभिवादेतब्बं… न नग्गेन ⁵⁴ नग्गो अभिवादापेतब्बो… न नग्गेन अभिवादापेतब्बं… न नग्गेन नग्गस्स परिकम्मं कातब्बं… न नग्गेन नग्गस्स परिकम्मं कारापेतब्बं… न नग्गेन नग्गस्स दातब्बं… न नग्गेन पटिग्गहेतब्बं… न नग्गेन खादितब्बं… न नग्गेन भुञ्‍जितब्बं… न नग्गेन सायितब्बं… न नग्गेन पातब्बं। यो पिवेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

261. Tena kho pana samayena bhikkhū naggā naggaṃ abhivādenti…pe… naggā naggaṃ abhivādāpenti, naggā naggassa parikammaṃ karonti, naggā naggassa parikammaṃ kārāpenti, naggā naggassa denti, naggā paṭiggaṇhanti, naggā khādanti, naggā bhuñjanti, naggā sāyanti, naggā pivanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, naggena ⁵⁵ naggo abhivādetabbo…pe… na naggena abhivādetabbaṃ… na naggena ⁵⁶ naggo abhivādāpetabbo… na naggena abhivādāpetabbaṃ… na naggena naggassa parikammaṃ kātabbaṃ… na naggena naggassa parikammaṃ kārāpetabbaṃ… na naggena naggassa dātabbaṃ… na naggena paṭiggahetabbaṃ… na naggena khāditabbaṃ… na naggena bhuñjitabbaṃ… na naggena sāyitabbaṃ… na naggena pātabbaṃ. Yo piveyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू जन्ताघरे छमाय चीवरं निक्खिपन्ति। चीवरं पंसुकितं होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चीवरवंसं चीवररज्‍जु’’न्ति। देवे वस्सन्ते चीवरं ओवस्सति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे , जन्ताघरसाल’’न्ति। जन्ताघरसाला नीचवत्थुका होति, उदकेन ओत्थरिय्यति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उच्‍चवत्थुकं कातु’’न्ति। चयो परिपतति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चिनितुं…पे॰… आरोहन्ता विहञ्‍ञन्ति…पे॰… आरोहन्ता परिपतन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आलम्बनबाह’’न्ति। जन्ताघरसालाय तिणचुण्णं परिपतति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, ओगुम्फेत्वा उल्‍लित्तावलित्तं कातुं…पे॰… चीवरवंसं चीवररज्‍जु’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū jantāghare chamāya cīvaraṃ nikkhipanti. Cīvaraṃ paṃsukitaṃ hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, cīvaravaṃsaṃ cīvararajju’’nti. Deve vassante cīvaraṃ ovassati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave , jantāgharasāla’’nti. Jantāgharasālā nīcavatthukā hoti, udakena otthariyyati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, uccavatthukaṃ kātu’’nti. Cayo paripatati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, cinituṃ…pe… ārohantā vihaññanti…pe… ārohantā paripatanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ālambanabāha’’nti. Jantāgharasālāya tiṇacuṇṇaṃ paripatati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ogumphetvā ullittāvalittaṃ kātuṃ…pe… cīvaravaṃsaṃ cīvararajju’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू जन्ताघरेपि उदकेपि परिकम्मं कातुं कुक्‍कुच्‍चायन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तिस्सो पटिच्छादियो – जन्ताघरपटिच्छादिं, उदकपटिच्छादिं, वत्थपटिच्छादि’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū jantāgharepi udakepi parikammaṃ kātuṃ kukkuccāyanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, tisso paṭicchādiyo – jantāgharapaṭicchādiṃ, udakapaṭicchādiṃ, vatthapaṭicchādi’’nti.

तेन खो पन समयेन जन्ताघरे उदकं न होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि , भिक्खवे, उदपान’’न्ति। उदपानस्स कूलं लुज्‍जति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चिनितुं तयो चये – इट्ठकाचयं, सिलाचयं, दारुचय’’न्ति। उदपानो नीचवत्थुको होति, उदकेन ओत्थरिय्यति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उच्‍चवत्थुकं कातु’’न्ति। चयो परिपतति…पे॰… आरोहन्ता विहञ्‍ञन्ति…पे॰… आरोहन्ता परिपतन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आलम्बनबाह’’न्ति।

Tena kho pana samayena jantāghare udakaṃ na hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi , bhikkhave, udapāna’’nti. Udapānassa kūlaṃ lujjati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, cinituṃ tayo caye – iṭṭhakācayaṃ, silācayaṃ, dārucaya’’nti. Udapāno nīcavatthuko hoti, udakena otthariyyati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, uccavatthukaṃ kātu’’nti. Cayo paripatati…pe… ārohantā vihaññanti…pe… ārohantā paripatanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ālambanabāha’’nti.

२६२. तेन खो पन समयेन भिक्खू वल्‍लिकायपि कायबन्धनेनपि उदकं वाहेन्ति ⁵⁷। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उदकवाहनरज्‍जु’’न्ति। हत्था दुक्खा होन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तुलं करकटकं चक्‍कवट्टक’’न्ति। भाजना बहू भिज्‍जन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तयो वारके – लोहवारकं, दारुवारकं, चम्मक्खण्ड’’न्ति।

262. Tena kho pana samayena bhikkhū vallikāyapi kāyabandhanenapi udakaṃ vāhenti ⁵⁸. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, udakavāhanarajju’’nti. Hatthā dukkhā honti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tulaṃ karakaṭakaṃ cakkavaṭṭaka’’nti. Bhājanā bahū bhijjanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tayo vārake – lohavārakaṃ, dāruvārakaṃ, cammakkhaṇḍa’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू अज्झोकासे उदकं वाहेन्ता सीतेनपि उण्हेनपि किलमन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उदपानसाल’’न्ति। उदपानसालाय तिणचुण्णं परिपतति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, ओगुम्फेत्वा उल्‍लित्तावलित्तं कातुं – सेतवण्णं काळवण्णं गेरुकपरिकम्मं मालाकम्मं लताकम्मं मकरदन्तकं पञ्‍चपटिकं चीवरवंसं चीवररज्‍जु’’न्ति। उदपानो अपारुतो होति, तिणचुण्णेहिपि पंसुकेहिपि ओकिरिय्यति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अपिधान’’न्ति। उदकभाजनं न संविज्‍जति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उदकदोणिं उदककटाह’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū ajjhokāse udakaṃ vāhentā sītenapi uṇhenapi kilamanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, udapānasāla’’nti. Udapānasālāya tiṇacuṇṇaṃ paripatati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ogumphetvā ullittāvalittaṃ kātuṃ – setavaṇṇaṃ kāḷavaṇṇaṃ gerukaparikammaṃ mālākammaṃ latākammaṃ makaradantakaṃ pañcapaṭikaṃ cīvaravaṃsaṃ cīvararajju’’nti. Udapāno apāruto hoti, tiṇacuṇṇehipi paṃsukehipi okiriyyati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, apidhāna’’nti. Udakabhājanaṃ na saṃvijjati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, udakadoṇiṃ udakakaṭāha’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू आरामे तहं तहं नहायन्ति। आरामो चिक्खल्‍लो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चन्दनिक’’न्ति। चन्दनिका पाकटा होति। भिक्खू हिरियन्ति नहायितुं…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, परिक्खिपितुं तयो पाकारे – इट्ठकापाकारं, सिलापाकारं, दारुपाकार’’न्ति। चन्दनिका चिक्खल्‍ला होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, सन्थरितुं तयो सन्थरे – इट्ठकासन्थरं, सिलासन्थरं, दारुसन्थर’’न्ति। उदकं सन्तिट्ठति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उदकनिद्धमन’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū ārāme tahaṃ tahaṃ nahāyanti. Ārāmo cikkhallo hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, candanika’’nti. Candanikā pākaṭā hoti. Bhikkhū hiriyanti nahāyituṃ…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, parikkhipituṃ tayo pākāre – iṭṭhakāpākāraṃ, silāpākāraṃ, dārupākāra’’nti. Candanikā cikkhallā hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, santharituṃ tayo santhare – iṭṭhakāsantharaṃ, silāsantharaṃ, dārusanthara’’nti. Udakaṃ santiṭṭhati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, udakaniddhamana’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खूनं गत्तानि सीतिगतानि होन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उदकपुञ्छनिं चोळकेनपि पच्‍चुद्धरितु’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhūnaṃ gattāni sītigatāni honti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, udakapuñchaniṃ coḷakenapi paccuddharitu’’nti.

२६३. तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो उपासको सङ्घस्स अत्थाय पोक्खरणिं कारेतुकामो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, पोक्खरणि’’न्ति। पोक्खरणिया कूलं लुज्‍जति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चिनितुं तयो चये – इट्ठकाचयं, सिलाचयं, दारुचय’’न्ति। आरोहन्ता विहञ्‍ञन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तयो सोपाने – इट्ठकासोपानं, सिलासोपानं, दारुसोपान’’न्ति। आरोहन्ता परिपतन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आलम्बनबाह’’न्ति। पोक्खरणिया उदकं पुराणं होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उदकमातिकं उदकनिद्धमन’’न्ति।

263. Tena kho pana samayena aññataro upāsako saṅghassa atthāya pokkharaṇiṃ kāretukāmo hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, pokkharaṇi’’nti. Pokkharaṇiyā kūlaṃ lujjati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, cinituṃ tayo caye – iṭṭhakācayaṃ, silācayaṃ, dārucaya’’nti. Ārohantā vihaññanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tayo sopāne – iṭṭhakāsopānaṃ, silāsopānaṃ, dārusopāna’’nti. Ārohantā paripatanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ālambanabāha’’nti. Pokkharaṇiyā udakaṃ purāṇaṃ hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, udakamātikaṃ udakaniddhamana’’nti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु सङ्घस्स अत्थाय निल्‍लेखं जन्ताघरं कत्तुकामो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, निल्‍लेखं जन्ताघर’’न्ति।

Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu saṅghassa atthāya nillekhaṃ jantāgharaṃ kattukāmo hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, nillekhaṃ jantāghara’’nti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू चातुमासं निसीदनेन विप्पवसन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘न, भिक्खवे, चातुमासं निसीदनेन विप्पवसितब्बं। यो विप्पवसेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū cātumāsaṃ nisīdanena vippavasanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘na, bhikkhave, cātumāsaṃ nisīdanena vippavasitabbaṃ. Yo vippavaseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

२६४. तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू पुप्फाभिकिण्णेसु सयनेसु सयन्ति। मनुस्सा विहारचारिकं आहिण्डन्ता पस्सित्वा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, पुप्फाभिकिण्णेसु सयनेसु सयितब्बं। यो सयेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति ।

264. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū pupphābhikiṇṇesu sayanesu sayanti. Manussā vihāracārikaṃ āhiṇḍantā passitvā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, pupphābhikiṇṇesu sayanesu sayitabbaṃ. Yo sayeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti .

तेन खो पन समयेन मनुस्सा गन्धम्पि मालम्पि आदाय आरामं आगच्छन्ति। भिक्खू कुक्‍कुच्‍चायन्ता न पटिग्गण्हन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, गन्धं गहेत्वा कवाटे पञ्‍चङ्गुलिकं दातुं, पुप्फं गहेत्वा विहारे एकमन्तं निक्खिपितु’’न्ति।

Tena kho pana samayena manussā gandhampi mālampi ādāya ārāmaṃ āgacchanti. Bhikkhū kukkuccāyantā na paṭiggaṇhanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, gandhaṃ gahetvā kavāṭe pañcaṅgulikaṃ dātuṃ, pupphaṃ gahetvā vihāre ekamantaṃ nikkhipitu’’nti.

तेन खो पन समयेन सङ्घस्स नमतकं उप्पन्‍नं होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, नमतक’’न्ति। अथ खो भिक्खूनं एतदहोसि – ‘‘नमतकं अधिट्ठातब्बं नु खो उदाहु विकप्पेतब्ब’’न्ति…पे॰… ‘‘न, भिक्खवे, नमतकं अधिट्ठातब्बं, न विकप्पेतब्ब’’न्ति।

Tena kho pana samayena saṅghassa namatakaṃ uppannaṃ hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, namataka’’nti. Atha kho bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘namatakaṃ adhiṭṭhātabbaṃ nu kho udāhu vikappetabba’’nti…pe… ‘‘na, bhikkhave, namatakaṃ adhiṭṭhātabbaṃ, na vikappetabba’’nti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू आसित्तकूपधाने भुञ्‍जन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘न, भिक्खवे, आसित्तकूपधाने भुञ्‍जितब्बं। यो भुञ्‍जेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति ।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū āsittakūpadhāne bhuñjanti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘na, bhikkhave, āsittakūpadhāne bhuñjitabbaṃ. Yo bhuñjeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti .

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु गिलानो होति। सो भुञ्‍जमानो न सक्‍कोति हत्थेन पत्तं सन्धारेतुं। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, मळोरिक’’न्ति।

Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu gilāno hoti. So bhuñjamāno na sakkoti hatthena pattaṃ sandhāretuṃ. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, maḷorika’’nti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू एकभाजनेपि भुञ्‍जन्ति…पे॰… एकथालकेपि पिवन्ति, एकमञ्‍चेपि तुवट्टेन्ति, एकत्थरणापि तुवट्टेन्ति, एकपावुरणापि तुवट्टेन्ति, एकत्थरणपावुरणापि तुवट्टेन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, एकभाजने भुञ्‍जितब्बं…पे॰… न एकथालके पातब्बं… न एकमञ्‍चे तुवट्टितब्बं… न एकत्थरणा ⁵⁹ तुवट्टितब्बं… न एकपावुरणा ⁶⁰ तुवट्टितब्बं… न एकत्थरणपावुरणा ⁶¹ तुवट्टितब्बं। यो तुवट्टेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū ekabhājanepi bhuñjanti…pe… ekathālakepi pivanti, ekamañcepi tuvaṭṭenti, ekattharaṇāpi tuvaṭṭenti, ekapāvuraṇāpi tuvaṭṭenti, ekattharaṇapāvuraṇāpi tuvaṭṭenti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, ekabhājane bhuñjitabbaṃ…pe… na ekathālake pātabbaṃ… na ekamañce tuvaṭṭitabbaṃ… na ekattharaṇā ⁶² tuvaṭṭitabbaṃ… na ekapāvuraṇā ⁶³ tuvaṭṭitabbaṃ… na ekattharaṇapāvuraṇā ⁶⁴ tuvaṭṭitabbaṃ. Yo tuvaṭṭeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

२६५. तेन खो पन समयेन वड्ढो लिच्छवी मेत्तियभूमजकानं भिक्खूनं सहायो होति। अथ खो वड्ढो लिच्छवी येन मेत्तियभूमजका भिक्खू तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा मेत्तियभूमजके भिक्खू एतदवोच – ‘‘वन्दामि अय्या’’ति। एवं वुत्ते मेत्तियभूमजका भिक्खू नालपिंसु। दुतियम्पि खो वड्ढो लिच्छवी मेत्तियभूमजके भिक्खू एतदवोच – ‘‘वन्दामि अय्या’’ति। दुतियम्पि खो मेत्तियभूमजका भिक्खू नालपिंसु। ततियम्पि खो वड्ढो लिच्छवी मेत्तियभूमजके भिक्खू एतदवोच – ‘‘वन्दामि अय्या’’ति। ततियम्पि खो मेत्तियभूमजका भिक्खू नालपिंसु। ‘‘क्याहं अय्यानं अपरज्झामि, किस्स मं अय्या नालपन्ती’’ति? ‘‘तथा हि पन त्वं, आवुसो वड्ढ, अम्हे दब्बेन मल्‍लपुत्तेन विहेठियमाने अज्झुपेक्खसी’’ति। ‘‘क्याहं अय्या करोमी’’ति? ‘‘सचे खो त्वं, आवुसो वड्ढ, इच्छेय्यासि, अज्‍जेव भगवा आयस्मन्तं दब्बं मल्‍लपुत्तं नासापेय्या’’ति। ‘‘क्याहं अय्या करोमि, किं मया सक्‍का कातु’’न्ति? ‘‘एहि त्वं, आवुसो वड्ढ, येन भगवा तेनुपसङ्कम, उपसङ्कमित्वा भगवन्तं एवं वदेहि – ‘इदं, भन्ते, नच्छन्‍नं नप्पतिरूपं। यायं, भन्ते, दिसा अभया अनीतिका अनुपद्दवा सायं दिसा सभया सईतिका सउपद्दवा; यतो निवातं ततो सवातं ; उदकं मञ्‍ञे आदित्तं; अय्येन मे दब्बेन मल्‍लपुत्तेन पजापति दूसिता’’’ति। ‘‘एवं अय्या’’ति खो वड्ढो लिच्छवी मेत्तियभूमजकानं भिक्खूनं पटिस्सुत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नो खो वड्ढो लिच्छवी भगवन्तं एतदवोच – ‘‘इदं, भन्ते, नच्छन्‍नं नप्पतिरूपं। यायं, भन्ते, दिसा अभया अनीतिका अनुपद्दवा सायं दिसा सभया सईतिका सउपद्दवा; यतो निवातं ततो सवातं; उदकं मञ्‍ञे आदित्तं; अय्येन मे दब्बेन मल्‍लपुत्तेन पजापति दूसिता’’ति।

265. Tena kho pana samayena vaḍḍho licchavī mettiyabhūmajakānaṃ bhikkhūnaṃ sahāyo hoti. Atha kho vaḍḍho licchavī yena mettiyabhūmajakā bhikkhū tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā mettiyabhūmajake bhikkhū etadavoca – ‘‘vandāmi ayyā’’ti. Evaṃ vutte mettiyabhūmajakā bhikkhū nālapiṃsu. Dutiyampi kho vaḍḍho licchavī mettiyabhūmajake bhikkhū etadavoca – ‘‘vandāmi ayyā’’ti. Dutiyampi kho mettiyabhūmajakā bhikkhū nālapiṃsu. Tatiyampi kho vaḍḍho licchavī mettiyabhūmajake bhikkhū etadavoca – ‘‘vandāmi ayyā’’ti. Tatiyampi kho mettiyabhūmajakā bhikkhū nālapiṃsu. ‘‘Kyāhaṃ ayyānaṃ aparajjhāmi, kissa maṃ ayyā nālapantī’’ti? ‘‘Tathā hi pana tvaṃ, āvuso vaḍḍha, amhe dabbena mallaputtena viheṭhiyamāne ajjhupekkhasī’’ti. ‘‘Kyāhaṃ ayyā karomī’’ti? ‘‘Sace kho tvaṃ, āvuso vaḍḍha, iccheyyāsi, ajjeva bhagavā āyasmantaṃ dabbaṃ mallaputtaṃ nāsāpeyyā’’ti. ‘‘Kyāhaṃ ayyā karomi, kiṃ mayā sakkā kātu’’nti? ‘‘Ehi tvaṃ, āvuso vaḍḍha, yena bhagavā tenupasaṅkama, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ evaṃ vadehi – ‘idaṃ, bhante, nacchannaṃ nappatirūpaṃ. Yāyaṃ, bhante, disā abhayā anītikā anupaddavā sāyaṃ disā sabhayā saītikā saupaddavā; yato nivātaṃ tato savātaṃ ; udakaṃ maññe ādittaṃ; ayyena me dabbena mallaputtena pajāpati dūsitā’’’ti. ‘‘Evaṃ ayyā’’ti kho vaḍḍho licchavī mettiyabhūmajakānaṃ bhikkhūnaṃ paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho vaḍḍho licchavī bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idaṃ, bhante, nacchannaṃ nappatirūpaṃ. Yāyaṃ, bhante, disā abhayā anītikā anupaddavā sāyaṃ disā sabhayā saītikā saupaddavā; yato nivātaṃ tato savātaṃ; udakaṃ maññe ādittaṃ; ayyena me dabbena mallaputtena pajāpati dūsitā’’ti.

अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे भिक्खुसङ्घं सन्‍निपातापेत्वा आयस्मन्तं दब्बं मल्‍लपुत्तं पटिपुच्छि – ‘‘सरसि त्वं, दब्ब, एवरूपं कत्ता यथायं वड्ढो आहा’’ति? ‘‘यथा मं, भन्ते, भगवा जानाती’’ति। दुतियम्पि खो भगवा…पे॰… ततियम्पि खो भगवा आयस्मन्तं दब्बं मल्‍लपुत्तं एतदवोच – ‘‘सरसि त्वं, दब्ब, एवरूपं कत्ता यथायं वड्ढो आहा’’ति? ‘‘यथा मं, भन्ते, भगवा जानाती’’ति। ‘‘न खो, दब्ब, दब्बा एवं निब्बेठेन्ति। सचे तया कतं, कतन्ति वदेहि; सचे अकतं, अकतन्ति वदेही’’ति। ‘‘यतो अहं, भन्ते, जातो नाभिजानामि सुपिनन्तेनपि मेथुनं धम्मं पटिसेविता, पगेव जागरो’’ति। अथ खो भगवा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘तेन हि, भिक्खवे, सङ्घो वड्ढस्स लिच्छविस्स पत्तं निक्‍कुज्‍जतु, असम्भोगं सङ्घेन करोतु।

Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā āyasmantaṃ dabbaṃ mallaputtaṃ paṭipucchi – ‘‘sarasi tvaṃ, dabba, evarūpaṃ kattā yathāyaṃ vaḍḍho āhā’’ti? ‘‘Yathā maṃ, bhante, bhagavā jānātī’’ti. Dutiyampi kho bhagavā…pe… tatiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ dabbaṃ mallaputtaṃ etadavoca – ‘‘sarasi tvaṃ, dabba, evarūpaṃ kattā yathāyaṃ vaḍḍho āhā’’ti? ‘‘Yathā maṃ, bhante, bhagavā jānātī’’ti. ‘‘Na kho, dabba, dabbā evaṃ nibbeṭhenti. Sace tayā kataṃ, katanti vadehi; sace akataṃ, akatanti vadehī’’ti. ‘‘Yato ahaṃ, bhante, jāto nābhijānāmi supinantenapi methunaṃ dhammaṃ paṭisevitā, pageva jāgaro’’ti. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘tena hi, bhikkhave, saṅgho vaḍḍhassa licchavissa pattaṃ nikkujjatu, asambhogaṃ saṅghena karotu.

‘‘अट्ठहि, भिक्खवे, अङ्गेहि समन्‍नागतस्स उपासकस्स पत्तो निक्‍कुज्‍जितब्बो – भिक्खूनं अलाभाय परिसक्‍कति, भिक्खूनं अनत्थाय परिसक्‍कति, भिक्खूनं अवासाय ⁶⁵ परिसक्‍कति, भिक्खू अक्‍कोसति परिभासति, भिक्खू भिक्खूहि भेदेति, बुद्धस्स अवण्णं भासति, धम्मस्स अवण्णं भासति, सङ्घस्स अवण्णं भासति। अनुजानामि, भिक्खवे, इमेहि अट्ठहङ्गेहि समन्‍नागतस्स उपासकस्स पत्तं निक्‍कुज्‍जितुं। एवञ्‍च पन, भिक्खवे, निक्‍कुज्‍जितब्बो। ब्यत्तेन भिक्खुना पटिबलेन सङ्घो ञापेतब्बो –

‘‘Aṭṭhahi, bhikkhave, aṅgehi samannāgatassa upāsakassa patto nikkujjitabbo – bhikkhūnaṃ alābhāya parisakkati, bhikkhūnaṃ anatthāya parisakkati, bhikkhūnaṃ avāsāya ⁶⁶ parisakkati, bhikkhū akkosati paribhāsati, bhikkhū bhikkhūhi bhedeti, buddhassa avaṇṇaṃ bhāsati, dhammassa avaṇṇaṃ bhāsati, saṅghassa avaṇṇaṃ bhāsati. Anujānāmi, bhikkhave, imehi aṭṭhahaṅgehi samannāgatassa upāsakassa pattaṃ nikkujjituṃ. Evañca pana, bhikkhave, nikkujjitabbo. Byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo –

२६६. ‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। वड्ढो लिच्छवी आयस्मन्तं दब्बं मल्‍लपुत्तं अमूलिकाय सीलविपत्तिया अनुद्धंसेति। यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, सङ्घो वड्ढस्स लिच्छविस्स पत्तं निक्‍कुज्‍जेय्य, असम्भोगं सङ्घेन करेय्य। एसा ञत्ति।

266. ‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Vaḍḍho licchavī āyasmantaṃ dabbaṃ mallaputtaṃ amūlikāya sīlavipattiyā anuddhaṃseti. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho vaḍḍhassa licchavissa pattaṃ nikkujjeyya, asambhogaṃ saṅghena kareyya. Esā ñatti.

‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। वड्ढो लिच्छवी आयस्मन्तं दब्बं मल्‍लपुत्तं अमूलिकाय सीलविपत्तिया अनुद्धंसेति। सङ्घो वड्ढस्स लिच्छविस्स पत्तं निक्‍कुज्‍जति, असम्भोगं सङ्घेन करोति । यस्सायस्मतो खमति वड्ढस्स लिच्छविस्स पत्तस्स निक्‍कुज्‍जना, असम्भोगं सङ्घेन करणं, सो तुण्हस्स; यस्स नक्खमति, सो भासेय्य।

‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Vaḍḍho licchavī āyasmantaṃ dabbaṃ mallaputtaṃ amūlikāya sīlavipattiyā anuddhaṃseti. Saṅgho vaḍḍhassa licchavissa pattaṃ nikkujjati, asambhogaṃ saṅghena karoti . Yassāyasmato khamati vaḍḍhassa licchavissa pattassa nikkujjanā, asambhogaṃ saṅghena karaṇaṃ, so tuṇhassa; yassa nakkhamati, so bhāseyya.

‘‘निक्‍कुज्‍जितो सङ्घेन वड्ढस्स लिच्छविस्स पत्तो, असम्भोगो सङ्घेन। खमति सङ्घस्स, तस्मा तुण्ही, एवमेतं धारयामी’’ति।

‘‘Nikkujjito saṅghena vaḍḍhassa licchavissa patto, asambhogo saṅghena. Khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti.

अथ खो आयस्मा आनन्दो पुब्बण्हसमयं निवासेत्वा पत्तचीवरमादाय येन वड्ढस्स लिच्छविस्स निवेसनं तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा वड्ढं लिच्छविं एतदवोच – ‘‘सङ्घेन ते, आवुसो वड्ढ, पत्तो निक्‍कुज्‍जितो। असम्भोगोसि सङ्घेना’’ति। अथ खो वड्ढो लिच्छवी – सङ्घेन किर मे पत्तो निक्‍कुज्‍जितो, असम्भोगोम्हि किर सङ्घेनाति – तत्थेव मुच्छितो पपतो। अथ खो वड्ढस्स लिच्छविस्स मित्तामच्‍चा ञातिसालोहिता वड्ढं लिच्छविं एतदवोचुं – ‘‘अलं, आवुसो वड्ढ, मा सोचि, मा परिदेवि। मयं भगवन्तं पसादेस्साम भिक्खुसङ्घञ्‍चा’’ति।

Atha kho āyasmā ānando pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena vaḍḍhassa licchavissa nivesanaṃ tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā vaḍḍhaṃ licchaviṃ etadavoca – ‘‘saṅghena te, āvuso vaḍḍha, patto nikkujjito. Asambhogosi saṅghenā’’ti. Atha kho vaḍḍho licchavī – saṅghena kira me patto nikkujjito, asambhogomhi kira saṅghenāti – tattheva mucchito papato. Atha kho vaḍḍhassa licchavissa mittāmaccā ñātisālohitā vaḍḍhaṃ licchaviṃ etadavocuṃ – ‘‘alaṃ, āvuso vaḍḍha, mā soci, mā paridevi. Mayaṃ bhagavantaṃ pasādessāma bhikkhusaṅghañcā’’ti.

अथ खो वड्ढो लिच्छवी सपुत्तदारो समित्तामच्‍चो सञातिसालोहितो अल्‍लवत्थो अल्‍लकेसो येन भगवा तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा भगवतो पादेसु सिरसा निपतित्वा भगवन्तं एतदवोच – ‘‘अच्‍चयो मं, भन्ते, अच्‍चगमा यथाबालं यथामूळ्हं यथाअकुसलं, योहं अय्यं दब्बं मल्‍लपुत्तं अमूलिकाय सीलविपत्तिया अनुद्धंसेसिं। तस्स मे, भन्ते, भगवा अच्‍चयं अच्‍चयतो पटिग्गण्हातु आयतिं संवराया’’ति। ‘‘तग्घ त्वं, आवुसो वड्ढ, अच्‍चयो अच्‍चगमा यथाबालं यथामूळ्हं यथाअकुसलं, यं त्वं दब्बं मल्‍लपुत्तं अमूलिकाय सीलविपत्तिया अनुद्धंसेसि। यतो च खो त्वं, आवुसो वड्ढ, अच्‍चयं अच्‍चयतो दिस्वा यथाधम्मं पटिकरोसि, तं ते मयं पटिग्गण्हाम। वुड्ढिहेसा, आवुसो वड्ढ, अरियस्स विनये यो अच्‍चयं अच्‍चयतो दिस्वा यथाधम्मं पटिकरोति, आयतिं संवरं आपज्‍जती’’ति। अथ खो भगवा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘तेन हि, भिक्खवे, सङ्घो वड्ढस्स लिच्छविस्स पत्तं उक्‍कुज्‍जतु, सम्भोगं सङ्घेन करोतु।

Atha kho vaḍḍho licchavī saputtadāro samittāmacco sañātisālohito allavattho allakeso yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘accayo maṃ, bhante, accagamā yathābālaṃ yathāmūḷhaṃ yathāakusalaṃ, yohaṃ ayyaṃ dabbaṃ mallaputtaṃ amūlikāya sīlavipattiyā anuddhaṃsesiṃ. Tassa me, bhante, bhagavā accayaṃ accayato paṭiggaṇhātu āyatiṃ saṃvarāyā’’ti. ‘‘Taggha tvaṃ, āvuso vaḍḍha, accayo accagamā yathābālaṃ yathāmūḷhaṃ yathāakusalaṃ, yaṃ tvaṃ dabbaṃ mallaputtaṃ amūlikāya sīlavipattiyā anuddhaṃsesi. Yato ca kho tvaṃ, āvuso vaḍḍha, accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikarosi, taṃ te mayaṃ paṭiggaṇhāma. Vuḍḍhihesā, āvuso vaḍḍha, ariyassa vinaye yo accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikaroti, āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjatī’’ti. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘tena hi, bhikkhave, saṅgho vaḍḍhassa licchavissa pattaṃ ukkujjatu, sambhogaṃ saṅghena karotu.

‘‘अट्ठहि, भिक्खवे, अङ्गेहि समन्‍नागतस्स उपासकस्स पत्तो उक्‍कुज्‍जितब्बो – न भिक्खूनं अलाभाय परिसक्‍कति, न भिक्खूनं अनत्थाय परिसक्‍कति, न भिक्खूनं अवासाय परिसक्‍कति, न भिक्खू अक्‍कोसति परिभासति, न भिक्खू भिक्खूहि भेदेति, न बुद्धस्स अवण्णं भासति, न धम्मस्स अवण्णं भासति, न सङ्घस्स अवण्णं भासति। अनुजानामि , भिक्खवे, इमेहि अट्ठहङ्गेहि समन्‍नागतस्स उपासकस्स पत्तं उक्‍कुज्‍जितुं। एवञ्‍च पन, भिक्खवे, उक्‍कुज्‍जितब्बो। तेन, भिक्खवे, वड्ढेन लिच्छविना सङ्घं उपसङ्कमित्वा एकंसं उत्तरासङ्गं करित्वा भिक्खूनं पादे वन्दित्वा उक्‍कुटिकं निसीदित्वा अञ्‍जलिं पग्गहेत्वा एवमस्स वचनीयो – ‘सङ्घेन मे, भन्ते, पत्तो निक्‍कुज्‍जितो, असम्भोगोम्हि सङ्घेन। सोहं, भन्ते, सम्मा वत्तामि, लोमं पातेमि, नेत्थारं वत्तामि, सङ्घं पत्तुक्‍कुज्‍जनं याचामी’ति। दुतियम्पि याचितब्बो। ततियम्पि याचितब्बो। ब्यत्तेन भिक्खुना पटिबलेन सङ्घो ञापेतब्बो –

‘‘Aṭṭhahi, bhikkhave, aṅgehi samannāgatassa upāsakassa patto ukkujjitabbo – na bhikkhūnaṃ alābhāya parisakkati, na bhikkhūnaṃ anatthāya parisakkati, na bhikkhūnaṃ avāsāya parisakkati, na bhikkhū akkosati paribhāsati, na bhikkhū bhikkhūhi bhedeti, na buddhassa avaṇṇaṃ bhāsati, na dhammassa avaṇṇaṃ bhāsati, na saṅghassa avaṇṇaṃ bhāsati. Anujānāmi , bhikkhave, imehi aṭṭhahaṅgehi samannāgatassa upāsakassa pattaṃ ukkujjituṃ. Evañca pana, bhikkhave, ukkujjitabbo. Tena, bhikkhave, vaḍḍhena licchavinā saṅghaṃ upasaṅkamitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā bhikkhūnaṃ pāde vanditvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā evamassa vacanīyo – ‘saṅghena me, bhante, patto nikkujjito, asambhogomhi saṅghena. Sohaṃ, bhante, sammā vattāmi, lomaṃ pātemi, netthāraṃ vattāmi, saṅghaṃ pattukkujjanaṃ yācāmī’ti. Dutiyampi yācitabbo. Tatiyampi yācitabbo. Byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo –

२६७. ‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। सङ्घेन वड्ढस्स लिच्छविस्स पत्तो निक्‍कुज्‍जितो, असम्भोगो सङ्घेन। सो सम्मा वत्तति, लोमं पातेति, नेत्थारं वत्तति, सङ्घं पत्तुक्‍कुज्‍जनं याचति। यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, सङ्घो वड्ढस्स लिच्छविस्स पत्तं उक्‍कुज्‍जेय्य, सम्भोगं सङ्घेन करेय्य। एसा ञत्ति।

267. ‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Saṅghena vaḍḍhassa licchavissa patto nikkujjito, asambhogo saṅghena. So sammā vattati, lomaṃ pāteti, netthāraṃ vattati, saṅghaṃ pattukkujjanaṃ yācati. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho vaḍḍhassa licchavissa pattaṃ ukkujjeyya, sambhogaṃ saṅghena kareyya. Esā ñatti.

‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। सङ्घेन वड्ढस्स लिच्छविस्स पत्तो निक्‍कुज्‍जितो, असम्भोगो सङ्घेन। सो सम्मा वत्तति, लोमं पातेति, नेत्थारं वत्तति , सङ्घं पत्तुक्‍कुज्‍जनं याचति। सङ्घो वड्ढस्स लिच्छविस्स पत्तं उक्‍कुज्‍जति, सम्भोगं सङ्घेन करोति। यस्सायस्मतो खमति वड्ढस्स लिच्छविस्स पत्तस्स उक्‍कुज्‍जना, सम्भोगं सङ्घेन करणं, सो तुण्हस्स; यस्स नक्खमति, सो भासेय्य।

‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Saṅghena vaḍḍhassa licchavissa patto nikkujjito, asambhogo saṅghena. So sammā vattati, lomaṃ pāteti, netthāraṃ vattati , saṅghaṃ pattukkujjanaṃ yācati. Saṅgho vaḍḍhassa licchavissa pattaṃ ukkujjati, sambhogaṃ saṅghena karoti. Yassāyasmato khamati vaḍḍhassa licchavissa pattassa ukkujjanā, sambhogaṃ saṅghena karaṇaṃ, so tuṇhassa; yassa nakkhamati, so bhāseyya.

‘‘उक्‍कुज्‍जितो सङ्घेन वड्ढस्स लिच्छविस्स पत्तो, सम्भोगो सङ्घेन। खमति सङ्घस्स, तस्मा तुण्ही, एवमेतं धारयामी’’ति।

‘‘Ukkujjito saṅghena vaḍḍhassa licchavissa patto, sambhogo saṅghena. Khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti.

२६८. अथ खो भगवा वेसालियं यथाभिरन्तं विहरित्वा येन भग्गा तेन चारिकं पक्‍कामि। अनुपुब्बेन चारिकं चरमानो येन भग्गा तदवसरि। तत्र सुदं भगवा भग्गेसु विहरति सुसुमारगिरे ⁶⁷ भेसकळावने मिगदाये। तेन खो पन समयेन बोधिस्स राजकुमारस्स कोकनदो ⁶⁸ नाम पासादो अचिरकारितो होति, अनज्झावुत्थो समणेन वा ब्राह्मणेन वा केनचि वा मनुस्सभूतेन। अथ खो बोधि राजकुमारो सञ्‍जिकापुत्तं माणवं आमन्तेसि – ‘‘एहि त्वं, सम्म सञ्‍चिकापुत्त, येन भगवा तेनुपसङ्कम, उपसङ्कमित्वा मम वचनेन भगवतो पादे सिरसा वन्द; अप्पाबाधं अप्पातङ्कं लहुट्ठानं बलं फासुविहारं पुच्छ – ‘बोधि, भन्ते, राजकुमारो भगवतो पादे सिरसा वन्दति, अप्पाबाधं अप्पातङ्कं लहुट्ठानं बलं फासुविहारं पुच्छती’ति। एवञ्‍च वदेहि – ‘अधिवासेतु किर, भन्ते , भगवा बोधिस्स राजकुमारस्स स्वातनाय भत्तं सद्धिं भिक्खुसङ्घेना’’’ति। ‘‘एवं भो’’ति खो सञ्‍चिकापुत्तो माणवो बोधिस्स राजकुमारस्स पटिस्सुत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा भगवता सद्धिं सम्मोदि, सम्मोदनीयं कथं सारणीयं वीतिसारेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नो खो सञ्‍चिकापुत्तो माणवो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘बोधि खो राजकुमारो भोतो गोतमस्स पादे सिरसा वन्दति, अप्पाबाधं अप्पातङ्कं लहुट्ठानं बलं फासुविहारं पुच्छति। एवञ्‍च वदेति – ‘अधिवासेतु किर भवं गोतमो बोधिस्स राजकुमारस्स स्वातनाय भत्तं सद्धिं भिक्खुसङ्घेना’’’ति। अधिवासेसि भगवा तुण्हीभावेन। अथ खो सञ्‍चिकापुत्तो माणवो भगवतो अधिवासनं विदित्वा उट्ठायासना येन बोधि राजकुमारो तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा बोधिं राजकुमारं एतदवोच – ‘‘अवोचुम्ह खो मयं भोतो वचनेन तं भवन्तं गोतमं – ‘बोधि खो राजकुमारो भोतो गोतमस्स पादे सिरसा वन्दति, अप्पाबाधं अप्पातङ्कं लहुट्ठानं बलं फासुविहारं पुच्छति। एवञ्‍च वदेति – अधिवासेतु किर भवं गोतमो बोधिस्स राजकुमारस्स स्वातनाय भत्तं सद्धिं भिक्खुसङ्घेना’ति। अधिवुत्थञ्‍च पन समणेन गोतमेना’’ति।

268. Atha kho bhagavā vesāliyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena bhaggā tena cārikaṃ pakkāmi. Anupubbena cārikaṃ caramāno yena bhaggā tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā bhaggesu viharati susumāragire ⁶⁹ bhesakaḷāvane migadāye. Tena kho pana samayena bodhissa rājakumārassa kokanado ⁷⁰ nāma pāsādo acirakārito hoti, anajjhāvuttho samaṇena vā brāhmaṇena vā kenaci vā manussabhūtena. Atha kho bodhi rājakumāro sañjikāputtaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, samma sañcikāputta, yena bhagavā tenupasaṅkama, upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vanda; appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – ‘bodhi, bhante, rājakumāro bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’ti. Evañca vadehi – ‘adhivāsetu kira, bhante , bhagavā bodhissa rājakumārassa svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’’ti. ‘‘Evaṃ bho’’ti kho sañcikāputto māṇavo bodhissa rājakumārassa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho sañcikāputto māṇavo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘bodhi kho rājakumāro bhoto gotamassa pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchati. Evañca vadeti – ‘adhivāsetu kira bhavaṃ gotamo bodhissa rājakumārassa svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho sañcikāputto māṇavo bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā yena bodhi rājakumāro tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bodhiṃ rājakumāraṃ etadavoca – ‘‘avocumha kho mayaṃ bhoto vacanena taṃ bhavantaṃ gotamaṃ – ‘bodhi kho rājakumāro bhoto gotamassa pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchati. Evañca vadeti – adhivāsetu kira bhavaṃ gotamo bodhissa rājakumārassa svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’ti. Adhivutthañca pana samaṇena gotamenā’’ti.

अथ खो बोधि राजकुमारो तस्सा रत्तिया अच्‍चयेन पणीतं खादनीयं भोजनीयं पटियादापेत्वा, कोकनदञ्‍च पासादं ओदातेहि दुस्सेहि सन्थरापेत्वा याव पच्छिमसोपानकळेवरा, सञ्‍चिकापुत्तं माणवं आमन्तेसि – ‘‘एहि त्वं, सम्म सञ्‍चिकापुत्त, येन भगवा तेनुपसङ्कम, उपसङ्कमित्वा भगवतो कालं आरोचेहि – ‘कालो, भन्ते निट्ठितं भत्त’’’न्ति। ‘‘एवं भो’’ति खो सञ्‍चिकापुत्तो माणवो बोधिस्स राजकुमारस्स पटिस्सुत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा भगवतो कालं आरोचेसि – ‘‘कालो, भो गोतम, निट्ठितं भत्त’’न्ति।

Atha kho bodhi rājakumāro tassā rattiyā accayena paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā, kokanadañca pāsādaṃ odātehi dussehi santharāpetvā yāva pacchimasopānakaḷevarā, sañcikāputtaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, samma sañcikāputta, yena bhagavā tenupasaṅkama, upasaṅkamitvā bhagavato kālaṃ ārocehi – ‘kālo, bhante niṭṭhitaṃ bhatta’’’nti. ‘‘Evaṃ bho’’ti kho sañcikāputto māṇavo bodhissa rājakumārassa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavato kālaṃ ārocesi – ‘‘kālo, bho gotama, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti.

अथ खो भगवा पुब्बण्हसमयं निवासेत्वा पत्तचीवरमादाय येन बोधिस्स राजकुमारस्स निवेसनं तेनुपसङ्कमि। तेन खो पन समयेन बोधि राजकुमारो बहिद्वारकोट्ठके ठितो होति, भगवन्तं आगमयमानो। अद्दसा खो बोधि राजकुमारो भगवन्तं दूरतोव आगच्छन्तं। दिस्वान ततो पच्‍चुग्गन्त्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा पुरेक्खत्वा येन कोकनदो पासादो तेनुपसङ्कमि। अथ खो भगवा पच्छिमसोपानकळेवरं निस्साय अट्ठासि। अथ खो बोधि राजकुमारो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘अक्‍कमतु, भन्ते, भगवा दुस्सानि, अक्‍कमतु सुगतो दुस्सानि, यं मम अस्स दीघरत्तं हिताय सुखाया’’ति। एवं वुत्ते भगवा तुण्ही अहोसि। दुतियम्पि खो…पे॰… ततियम्पि खो बोधि राजकुमारो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘अक्‍कमतु, भन्ते, भगवा दुस्सानि, अक्‍कमतु सुगतो दुस्सानि, यं मम अस्स दीघरत्तं हिताय सुखाया’’ति। अथ खो भगवा आयस्मन्तं आनन्दं अपलोकेसि। अथ खो आयस्मा आनन्दो बोधिं राजकुमारं एतदवोच – ‘‘संहरन्तु, राजकुमार, दुस्सानि। न भगवा चेलपटिकं ⁷¹ अक्‍कमिस्सति पच्छिमं जनतं तथागतो अनुकम्पती’’ति।

Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena bodhissa rājakumārassa nivesanaṃ tenupasaṅkami. Tena kho pana samayena bodhi rājakumāro bahidvārakoṭṭhake ṭhito hoti, bhagavantaṃ āgamayamāno. Addasā kho bodhi rājakumāro bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna tato paccuggantvā bhagavantaṃ abhivādetvā purekkhatvā yena kokanado pāsādo tenupasaṅkami. Atha kho bhagavā pacchimasopānakaḷevaraṃ nissāya aṭṭhāsi. Atha kho bodhi rājakumāro bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘akkamatu, bhante, bhagavā dussāni, akkamatu sugato dussāni, yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. Evaṃ vutte bhagavā tuṇhī ahosi. Dutiyampi kho…pe… tatiyampi kho bodhi rājakumāro bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘akkamatu, bhante, bhagavā dussāni, akkamatu sugato dussāni, yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ apalokesi. Atha kho āyasmā ānando bodhiṃ rājakumāraṃ etadavoca – ‘‘saṃharantu, rājakumāra, dussāni. Na bhagavā celapaṭikaṃ ⁷² akkamissati pacchimaṃ janataṃ tathāgato anukampatī’’ti.

अथ खो बोधि राजकुमारो दुस्सानि संहरापेत्वा उपरिकोकनदे पासादे आसनं पञ्‍ञपेसि। अथ खो भगवा कोकनदं पासादं अभिरुहित्वा पञ्‍ञत्ते आसने निसीदि सद्धिं भिक्खुसङ्घेन। अथ खो बोधि राजकुमारो बुद्धप्पमुखं भिक्खुसङ्घं पणीतेन खादनीयेन भोजनीयेन सहत्था सन्तप्पेत्वा सम्पवारेत्वा, भगवन्तं भुत्ताविं ओनीतपत्तपाणिं, एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नं खो बोधिं राजकुमारं भगवा धम्मिया कथाय सन्दस्सेत्वा समादपेत्वा समुत्तेजेत्वा सम्पहंसेत्वा उट्ठायासना पक्‍कामि। अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘न, भिक्खवे, चेलपटिका अक्‍कमितब्बा। यो अक्‍कमेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Atha kho bodhi rājakumāro dussāni saṃharāpetvā uparikokanade pāsāde āsanaṃ paññapesi. Atha kho bhagavā kokanadaṃ pāsādaṃ abhiruhitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṅghena. Atha kho bodhi rājakumāro buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappetvā sampavāretvā, bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ, ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho bodhiṃ rājakumāraṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘na, bhikkhave, celapaṭikā akkamitabbā. Yo akkameyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरा इत्थी अपगतगब्भा भिक्खू निमन्तेत्वा दुस्सं पञ्‍ञपेत्वा एतदवोच – ‘‘अक्‍कमथ, भन्ते , दुस्स’’न्ति। भिक्खू कुक्‍कुच्‍चायन्ता न अक्‍कमन्ति। ‘‘अक्‍कमथ, भन्ते, दुस्सं मङ्गलत्थाया’’ति। भिक्खू कुक्‍कुच्‍चायन्ता न अक्‍कमिंसु। अथ खो सा इत्थी उज्झायति खिय्यति विपाचेति – ‘‘कथञ्हि नाम अय्या मङ्गलत्थाय याचियमाना चेलप्पटिकं न अक्‍कमिस्सन्ती’’ति! अस्सोसुं खो भिक्खू तस्सा इत्थिया उज्झायन्तिया खिय्यन्तिया विपाचेन्तिया। अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘गिही, भिक्खवे, मङ्गलिका। अनुजानामि, भिक्खवे, गिहीनं मङ्गलत्थाय याचियमानेन चेलप्पटिकं अक्‍कमितु’’न्ति।

Tena kho pana samayena aññatarā itthī apagatagabbhā bhikkhū nimantetvā dussaṃ paññapetvā etadavoca – ‘‘akkamatha, bhante , dussa’’nti. Bhikkhū kukkuccāyantā na akkamanti. ‘‘Akkamatha, bhante, dussaṃ maṅgalatthāyā’’ti. Bhikkhū kukkuccāyantā na akkamiṃsu. Atha kho sā itthī ujjhāyati khiyyati vipāceti – ‘‘kathañhi nāma ayyā maṅgalatthāya yāciyamānā celappaṭikaṃ na akkamissantī’’ti! Assosuṃ kho bhikkhū tassā itthiyā ujjhāyantiyā khiyyantiyā vipācentiyā. Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Gihī, bhikkhave, maṅgalikā. Anujānāmi, bhikkhave, gihīnaṃ maṅgalatthāya yāciyamānena celappaṭikaṃ akkamitu’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू धोतपादकं अक्‍कमितुं कुक्‍कुच्‍चायन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, धोतपादकं अक्‍कमितु’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū dhotapādakaṃ akkamituṃ kukkuccāyanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, dhotapādakaṃ akkamitu’’nti.

दुतियभाणवारो निट्ठितो।

Dutiyabhāṇavāro niṭṭhito.

२६९. अथ खो भगवा भग्गेसु यथाभिरन्तं विहरित्वा येन सावत्थि तेन चारिकं पक्‍कामि। अनुपुब्बेन चारिकं चरमानो येन सावत्थि तदवसरि। तत्र सुदं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। अथ खो विसाखा मिगारमाता घटकञ्‍च कतकञ्‍च सम्मज्‍जनिञ्‍च आदाय येन भगवा तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍ना खो विसाखा मिगारमाता भगवन्तं एतदवोच – ‘‘पटिग्गण्हातु मे, भन्ते, भगवा घटकञ्‍च कतकञ्‍च सम्मज्‍जनिञ्‍च, यं मम अस्स दीघरत्तं हिताय सुखाया’’ति। पटिग्गहेसि भगवा घटकञ्‍च सम्मज्‍जनिञ्‍च। न भगवा कतकं पटिग्गहेसि। अथ खो भगवा विसाखं मिगारमातरं धम्मिया कथाय सन्दस्सेसि समादपेसि समुत्तेजेसि सम्पहंसेसि। अथ खो विसाखा मिगारमाता भगवता धम्मिया कथाय सन्दस्सिता समादपिता समुत्तेजिता सम्पहंसिता उट्ठायासना भगवन्तं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा पक्‍कामि।

269. Atha kho bhagavā bhaggesu yathābhirantaṃ viharitvā yena sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmi. Anupubbena cārikaṃ caramāno yena sāvatthi tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho visākhā migāramātā ghaṭakañca katakañca sammajjaniñca ādāya yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnā kho visākhā migāramātā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘paṭiggaṇhātu me, bhante, bhagavā ghaṭakañca katakañca sammajjaniñca, yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. Paṭiggahesi bhagavā ghaṭakañca sammajjaniñca. Na bhagavā katakaṃ paṭiggahesi. Atha kho bhagavā visākhaṃ migāramātaraṃ dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi. Atha kho visākhā migāramātā bhagavatā dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.

अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, घटकञ्‍च सम्मज्‍जनिञ्‍च। न, भिक्खवे, कतकं परिभुञ्‍जितब्बं। यो परिभुञ्‍जेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, तिस्सो पादघंसनियो – सक्खरं, कथलं, समुद्दफेणक’’न्ति।

Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ghaṭakañca sammajjaniñca. Na, bhikkhave, katakaṃ paribhuñjitabbaṃ. Yo paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, tisso pādaghaṃsaniyo – sakkharaṃ, kathalaṃ, samuddapheṇaka’’nti.

अथ खो विसाखा मिगारमाता विधूपनञ्‍च तालवण्टञ्‍च ⁷³ आदाय येन भगवा तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍ना खो विसाखा मिगारमाता भगवन्तं एतदवोच – ‘‘पटिग्गण्हातु मे, भन्ते, भगवा विधूपनञ्‍च तालवण्टञ्‍च, यं मम अस्स दीघरत्तं हिताय सुखाया’’ति। पटिग्गहेसि भगवा विधूपनञ्‍च तालवण्टञ्‍च।

Atha kho visākhā migāramātā vidhūpanañca tālavaṇṭañca ⁷⁴ ādāya yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnā kho visākhā migāramātā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘paṭiggaṇhātu me, bhante, bhagavā vidhūpanañca tālavaṇṭañca, yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. Paṭiggahesi bhagavā vidhūpanañca tālavaṇṭañca.

अथ खो भगवा विसाखं मिगारमातरं धम्मिया कथाय सन्दस्सेसि समादपेसि समुत्तेजेसि सम्पहंसेसि…पे॰… पदक्खिणं कत्वा पक्‍कामि। अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, विधूपनञ्‍च तालवण्टञ्‍चा’’ति।

Atha kho bhagavā visākhaṃ migāramātaraṃ dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi…pe… padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, vidhūpanañca tālavaṇṭañcā’’ti.

तेन खो पन समयेन सङ्घस्स मकसबीजनी उप्पन्‍ना होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, मकसबीजनि’’न्ति। चामरिबीजनी उप्पन्‍ना होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, चामरिबीजनी धारेतब्बा। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, तिस्सो बीजनियो – वाकमयं, उसीरमयं, मोरपिञ्छमय’’न्ति।

Tena kho pana samayena saṅghassa makasabījanī uppannā hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, makasabījani’’nti. Cāmaribījanī uppannā hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, cāmaribījanī dhāretabbā. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, tisso bījaniyo – vākamayaṃ, usīramayaṃ, morapiñchamaya’’nti.

२७०. तेन खो पन समयेन सङ्घस्स छत्तं उप्पन्‍नं होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, छत्त’’न्ति।

270. Tena kho pana samayena saṅghassa chattaṃ uppannaṃ hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, chatta’’nti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू छत्तप्पग्गहिता ⁷⁵ आहिण्डन्ति। तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो उपासको सम्बहुलेहि आजीवकसावकेहि सद्धिं उय्यानं अगमासि। अद्दसासुं खो ते आजीवकसावका छब्बग्गिये भिक्खू दूरतोव छत्तप्पग्गहिते आगच्छन्ते। दिस्वान तं उपासकं एतदवोचुं – ‘‘एते खो, अय्या ⁷⁶, तुम्हाकं भदन्ता छत्तप्पग्गहिता आगच्छन्ति, सेय्यथापि गणकमहामत्ता’’ति। ‘‘नाय्या एते भिक्खू, परिब्बाजका’’ति। ‘भिक्खू न भिक्खू’ति अब्भुतं अकंसु। अथ खो सो उपासको उपगते सञ्‍जानित्वा उज्झायति खिय्यति विपाचेति – ‘‘कथञ्हि नाम भदन्ता छत्तप्पग्गहिता आहिण्डिस्सन्ती’’ति! अस्सोसुं खो भिक्खू तस्स उपासकस्स उज्झायन्तस्स खिय्यन्तस्स विपाचेन्तस्स। अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘सच्‍चं किर, भिक्खवे…पे॰… ‘‘सच्‍चं भगवा’’ति…पे॰… विगरहित्वा…पे॰… धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘न, भिक्खवे, छत्तं धारेतब्बं। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū chattappaggahitā ⁷⁷ āhiṇḍanti. Tena kho pana samayena aññataro upāsako sambahulehi ājīvakasāvakehi saddhiṃ uyyānaṃ agamāsi. Addasāsuṃ kho te ājīvakasāvakā chabbaggiye bhikkhū dūratova chattappaggahite āgacchante. Disvāna taṃ upāsakaṃ etadavocuṃ – ‘‘ete kho, ayyā ⁷⁸, tumhākaṃ bhadantā chattappaggahitā āgacchanti, seyyathāpi gaṇakamahāmattā’’ti. ‘‘Nāyyā ete bhikkhū, paribbājakā’’ti. ‘Bhikkhū na bhikkhū’ti abbhutaṃ akaṃsu. Atha kho so upāsako upagate sañjānitvā ujjhāyati khiyyati vipāceti – ‘‘kathañhi nāma bhadantā chattappaggahitā āhiṇḍissantī’’ti! Assosuṃ kho bhikkhū tassa upāsakassa ujjhāyantassa khiyyantassa vipācentassa. Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Saccaṃ kira, bhikkhave…pe… ‘‘saccaṃ bhagavā’’ti…pe… vigarahitvā…pe… dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘na, bhikkhave, chattaṃ dhāretabbaṃ. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु गिलानो होति। तस्स भिक्खुनो विना छत्तं न फासु होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, गिलानस्स छत्तं धारेतु’’न्ति।

Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu gilāno hoti. Tassa bhikkhuno vinā chattaṃ na phāsu hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, gilānassa chattaṃ dhāretu’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू – गिलानस्सेव भगवता छत्तं अनुञ्‍ञातं नो अगिलानस्साति – आरामे आरामूपचारे छत्तं धारेतुं कुक्‍कुच्‍चायन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अगिलानेनपि आरामे आरामूपचारे छत्तं धारेतु’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū – gilānasseva bhagavatā chattaṃ anuññātaṃ no agilānassāti – ārāme ārāmūpacāre chattaṃ dhāretuṃ kukkuccāyanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, agilānenapi ārāme ārāmūpacāre chattaṃ dhāretu’’nti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु सिक्‍काय पत्तं उट्टित्वा दण्डे आलग्गित्वा विकाले अञ्‍ञतरेन गामद्वारेन अतिक्‍कमति। मनुस्सा – ‘एसय्यो चोरो गच्छति, असिस्स विज्‍जोतलती’ति अनुपतित्वा गहेत्वा सञ्‍जानित्वा मुञ्‍चिंसु। अथ खो सो भिक्खु आरामं गन्त्वा भिक्खूनं एतमत्थं आरोचेसि। ‘‘किं पन त्वं, आवुसो, दण्डसिक्‍कं धारेसी’’ति? ‘‘एवमावुसो’’ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम भिक्खु दण्डसिक्‍कं धारेस्ससी’’ति! अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘सच्‍चं भगवा’’ति…पे॰… विगरहित्वा…पे॰… धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘न, भिक्खवे, दण्डसिक्‍का धारेतब्बा। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu sikkāya pattaṃ uṭṭitvā daṇḍe ālaggitvā vikāle aññatarena gāmadvārena atikkamati. Manussā – ‘esayyo coro gacchati, asissa vijjotalatī’ti anupatitvā gahetvā sañjānitvā muñciṃsu. Atha kho so bhikkhu ārāmaṃ gantvā bhikkhūnaṃ etamatthaṃ ārocesi. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, āvuso, daṇḍasikkaṃ dhāresī’’ti? ‘‘Evamāvuso’’ti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma bhikkhu daṇḍasikkaṃ dhāressasī’’ti! Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘saccaṃ bhagavā’’ti…pe… vigarahitvā…pe… dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘na, bhikkhave, daṇḍasikkā dhāretabbā. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु गिलानो होति, न सक्‍कोति विना दण्डेन आहिण्डितुं। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, गिलानस्स भिक्खुनो दण्डसम्मुतिं दातुं। एवञ्‍च पन, भिक्खवे, दातब्बा। तेन गिलानेन भिक्खुना सङ्घं उपसङ्कमित्वा एकंसं उत्तरासङ्गं करित्वा वुड्ढानं भिक्खूनं पादे वन्दित्वा उक्‍कुटिकं निसीदित्वा अञ्‍जलिं पग्गहेत्वा एवमस्स वचनीयो – ‘अहं, भन्ते, गिलानो; न सक्‍कोमि विना दण्डेन आहिण्डितुं। सोहं, भन्ते, सङ्घं दण्डसम्मुतिं याचामी’ति। दुतियम्पि याचितब्बा। ततियम्पि याचितब्बा। ब्यत्तेन भिक्खुना पटिबलेन सङ्घो ञापेतब्बो –

Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu gilāno hoti, na sakkoti vinā daṇḍena āhiṇḍituṃ. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, gilānassa bhikkhuno daṇḍasammutiṃ dātuṃ. Evañca pana, bhikkhave, dātabbā. Tena gilānena bhikkhunā saṅghaṃ upasaṅkamitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā vuḍḍhānaṃ bhikkhūnaṃ pāde vanditvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā evamassa vacanīyo – ‘ahaṃ, bhante, gilāno; na sakkomi vinā daṇḍena āhiṇḍituṃ. Sohaṃ, bhante, saṅghaṃ daṇḍasammutiṃ yācāmī’ti. Dutiyampi yācitabbā. Tatiyampi yācitabbā. Byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo –

‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। अयं इत्थन्‍नामो भिक्खु गिलानो, न सक्‍कोति विना दण्डेन आहिण्डितुं। सो सङ्घं दण्डसम्मुतिं याचति। यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, सङ्घो इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो दण्डसम्मुतिं ददेय्य। एसा ञत्ति।

‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Ayaṃ itthannāmo bhikkhu gilāno, na sakkoti vinā daṇḍena āhiṇḍituṃ. So saṅghaṃ daṇḍasammutiṃ yācati. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho itthannāmassa bhikkhuno daṇḍasammutiṃ dadeyya. Esā ñatti.

‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। अयं इत्थन्‍नामो भिक्खु गिलानो, न सक्‍कोति विना दण्डेन आहिण्डितुं। सो सङ्घं दण्डसम्मुतिं याचति। सङ्घो इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो दण्डसम्मुतिं देति। यस्सायस्मतो खमति इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो दण्डसम्मुतिया दानं, सो तुण्हस्स; यस्स नक्खमति, सो भासेय्य।

‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Ayaṃ itthannāmo bhikkhu gilāno, na sakkoti vinā daṇḍena āhiṇḍituṃ. So saṅghaṃ daṇḍasammutiṃ yācati. Saṅgho itthannāmassa bhikkhuno daṇḍasammutiṃ deti. Yassāyasmato khamati itthannāmassa bhikkhuno daṇḍasammutiyā dānaṃ, so tuṇhassa; yassa nakkhamati, so bhāseyya.

‘‘दिन्‍ना सङ्घेन इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो दण्डसम्मुति। खमति सङ्घस्स, तस्मा तुण्ही, एवमेतं धारयामी’’ति।

‘‘Dinnā saṅghena itthannāmassa bhikkhuno daṇḍasammuti. Khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti.

२७१. तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु गिलानो होति, न सक्‍कोति विना सिक्‍काय पत्तं परिहरितुं। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, गिलानस्स भिक्खुनो सिक्‍कासम्मुतिं दातुं। एवञ्‍च पन, भिक्खवे, दातब्बा। तेन गिलानेन भिक्खुना सङ्घं उपसङ्कमित्वा एकंसं उत्तरासङ्गं करित्वा वुड्ढानं भिक्खूनं पादे वन्दित्वा उक्‍कुटिकं निसीदित्वा अञ्‍जलिं पग्गहेत्वा एवमस्स वचनीयो – ‘अहं, भन्ते, गिलानो; न सक्‍कोमि विना सिक्‍काय पत्तं परिहरितुं। सोहं, भन्ते, सङ्घं सिक्‍कासम्मुतिं याचामी’ति। दुतियम्पि याचितब्बा। ततियम्पि याचितब्बा। ब्यत्तेन भिक्खुना पटिबलेन सङ्घो ञापेतब्बो –

271. Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu gilāno hoti, na sakkoti vinā sikkāya pattaṃ pariharituṃ. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, gilānassa bhikkhuno sikkāsammutiṃ dātuṃ. Evañca pana, bhikkhave, dātabbā. Tena gilānena bhikkhunā saṅghaṃ upasaṅkamitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā vuḍḍhānaṃ bhikkhūnaṃ pāde vanditvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā evamassa vacanīyo – ‘ahaṃ, bhante, gilāno; na sakkomi vinā sikkāya pattaṃ pariharituṃ. Sohaṃ, bhante, saṅghaṃ sikkāsammutiṃ yācāmī’ti. Dutiyampi yācitabbā. Tatiyampi yācitabbā. Byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo –

‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। अयं इत्थन्‍नामो भिक्खु गिलानो, न सक्‍कोति विना सिक्‍काय पत्तं परिहरितुं। सो सङ्घं सिक्‍कासम्मुतिं याचति। यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, सङ्घो इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो सिक्‍कासम्मुतिं ददेय्य। एसा ञत्ति।

‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Ayaṃ itthannāmo bhikkhu gilāno, na sakkoti vinā sikkāya pattaṃ pariharituṃ. So saṅghaṃ sikkāsammutiṃ yācati. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho itthannāmassa bhikkhuno sikkāsammutiṃ dadeyya. Esā ñatti.

‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। अयं इत्थन्‍नामो भिक्खु गिलानो, न सक्‍कोति विना सिक्‍काय पत्तं परिहरितुं। सो सङ्घं सिक्‍कासम्मुतिं याचति। सङ्घो इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो सिक्‍कासम्मुतिं देति। यस्सायस्मतो खमति इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो सिक्‍कासम्मुतिया दानं, सो तुण्हस्स; यस्स नक्खमति, सो भासेय्य।

‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Ayaṃ itthannāmo bhikkhu gilāno, na sakkoti vinā sikkāya pattaṃ pariharituṃ. So saṅghaṃ sikkāsammutiṃ yācati. Saṅgho itthannāmassa bhikkhuno sikkāsammutiṃ deti. Yassāyasmato khamati itthannāmassa bhikkhuno sikkāsammutiyā dānaṃ, so tuṇhassa; yassa nakkhamati, so bhāseyya.

‘‘दिन्‍ना सङ्घेन इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो सिक्‍कासम्मुति। खमति सङ्घस्स, तस्मा तुण्ही, एवमेतं धारयामी’’ति।

‘‘Dinnā saṅghena itthannāmassa bhikkhuno sikkāsammuti. Khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti.

२७२. तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु गिलानो होति, न सक्‍कोति विना दण्डेन आहिण्डितुं, न सक्‍कोति विना सिक्‍काय पत्तं परिहरितुं। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, गिलानस्स भिक्खुनो दण्डसिक्‍कासम्मुतिं दातुं। एवञ्‍च पन, भिक्खवे, दातब्बा । तेन गिलानेन भिक्खुना सङ्घं उपसङ्कमित्वा एकंसं उत्तरासङ्गं करित्वा वुड्ढानं भिक्खूनं पादे वन्दित्वा उक्‍कुटिकं निसीदित्वा अञ्‍जलिं पग्गहेत्वा एवमस्स वचनीयो – ‘अहं, भन्ते, गिलानो; न सक्‍कोमि विना दण्डेन आहिण्डितुं; न सक्‍कोमि विना सिक्‍काय पत्तं परिहरितुं। सोहं, भन्ते, सङ्घं दण्डसिक्‍कासम्मुतिं याचामी’ति। दुतियम्पि याचितब्बा। ततियम्पि याचितब्बा। ब्यत्तेन भिक्खुना पटिबलेन सङ्घो ञापेतब्बो –

272. Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu gilāno hoti, na sakkoti vinā daṇḍena āhiṇḍituṃ, na sakkoti vinā sikkāya pattaṃ pariharituṃ. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, gilānassa bhikkhuno daṇḍasikkāsammutiṃ dātuṃ. Evañca pana, bhikkhave, dātabbā . Tena gilānena bhikkhunā saṅghaṃ upasaṅkamitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā vuḍḍhānaṃ bhikkhūnaṃ pāde vanditvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā evamassa vacanīyo – ‘ahaṃ, bhante, gilāno; na sakkomi vinā daṇḍena āhiṇḍituṃ; na sakkomi vinā sikkāya pattaṃ pariharituṃ. Sohaṃ, bhante, saṅghaṃ daṇḍasikkāsammutiṃ yācāmī’ti. Dutiyampi yācitabbā. Tatiyampi yācitabbā. Byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo –

‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। अयं इत्थन्‍नामो भिक्खु गिलानो, न सक्‍कोति विना दण्डेन आहिण्डितुं, न सक्‍कोति विना सिक्‍काय पत्तं परिहरितुं। सो सङ्घं दण्डसिक्‍कासम्मुतिं याचति। यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, सङ्घो इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो दण्डसिक्‍कासम्मुतिं ददेय्य। एसा ञत्ति।

‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Ayaṃ itthannāmo bhikkhu gilāno, na sakkoti vinā daṇḍena āhiṇḍituṃ, na sakkoti vinā sikkāya pattaṃ pariharituṃ. So saṅghaṃ daṇḍasikkāsammutiṃ yācati. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho itthannāmassa bhikkhuno daṇḍasikkāsammutiṃ dadeyya. Esā ñatti.

‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। अयं इत्थन्‍नामो भिक्खु गिलानो न सक्‍कोति विना दण्डेन आहिण्डितुं, न सक्‍कोति विना सिक्‍काय पत्तं परिहरितुं। सो सङ्घं दण्डसिक्‍कासम्मुतिं याचति। सङ्घो इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो दण्डसिक्‍कासम्मुतिं देति। यस्सायस्मतो खमति इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो दण्डसिक्‍कासम्मुतिया दानं, सो तुण्हस्स; यस्स नक्खमति, सो भासेय्य।

‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Ayaṃ itthannāmo bhikkhu gilāno na sakkoti vinā daṇḍena āhiṇḍituṃ, na sakkoti vinā sikkāya pattaṃ pariharituṃ. So saṅghaṃ daṇḍasikkāsammutiṃ yācati. Saṅgho itthannāmassa bhikkhuno daṇḍasikkāsammutiṃ deti. Yassāyasmato khamati itthannāmassa bhikkhuno daṇḍasikkāsammutiyā dānaṃ, so tuṇhassa; yassa nakkhamati, so bhāseyya.

‘‘दिन्‍ना सङ्घेन इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो दण्डसिक्‍कासम्मुति। खमति सङ्घस्स, तस्मा तुण्ही, एवमेतं धारयामी’’ति।

‘‘Dinnā saṅghena itthannāmassa bhikkhuno daṇḍasikkāsammuti. Khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti.

२७३. तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु रोमन्थको ⁷⁹ होति। सो रोमन्थित्वा रोमन्थित्वा अज्झोहरति। भिक्खू उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘विकालायं ⁸⁰ भिक्खु भोजनं भुञ्‍जती’’ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘एसो, भिक्खवे, भिक्खु अचिरंगोयोनिया चुतो। अनुजानामि, भिक्खवे, रोमन्थकस्स रोमन्थनं। न च, भिक्खवे, बहिमुखद्वारं नीहरित्वा अज्झोहरितब्बं। यो अज्झोहरेय्य, यथाधम्मो कारेतब्बो’’ति।

273. Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu romanthako ⁸¹ hoti. So romanthitvā romanthitvā ajjhoharati. Bhikkhū ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘vikālāyaṃ ⁸² bhikkhu bhojanaṃ bhuñjatī’’ti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Eso, bhikkhave, bhikkhu aciraṃgoyoniyā cuto. Anujānāmi, bhikkhave, romanthakassa romanthanaṃ. Na ca, bhikkhave, bahimukhadvāraṃ nīharitvā ajjhoharitabbaṃ. Yo ajjhohareyya, yathādhammo kāretabbo’’ti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स पूगस्स सङ्घभत्तं होति। भत्तग्गे बहुसित्थानि पकिरियिंसु ⁸³। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम समणा सक्यपुत्तिया ओदने दिय्यमाने न सक्‍कच्‍चं पटिग्गहेस्सन्ति, एकमेकं सित्थं कम्मसतेन निट्ठायती’’ति! अस्सोसुं खो भिक्खू तेसं मनुस्सानं उज्झायन्तानं खिय्यन्तानं विपाचेन्तानं। अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, यं दिय्यमानं पतति, तं सामं गहेत्वा परिभुञ्‍जितुं। परिच्‍चत्तं तं, भिक्खवे, दायकेही’’ति।

Tena kho pana samayena aññatarassa pūgassa saṅghabhattaṃ hoti. Bhattagge bahusitthāni pakiriyiṃsu ⁸⁴. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma samaṇā sakyaputtiyā odane diyyamāne na sakkaccaṃ paṭiggahessanti, ekamekaṃ sitthaṃ kammasatena niṭṭhāyatī’’ti! Assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khiyyantānaṃ vipācentānaṃ. Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, yaṃ diyyamānaṃ patati, taṃ sāmaṃ gahetvā paribhuñjituṃ. Pariccattaṃ taṃ, bhikkhave, dāyakehī’’ti.

२७४. तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु दीघेहि नखेहि पिण्डाय चरति। अञ्‍ञतरा इत्थी पस्सित्वा तं भिक्खुं एतदवोच – ‘‘एहि, भन्ते, मेथुनं धम्मं पटिसेवा’’ति। ‘‘अलं, भगिनि, नेतं कप्पती’’ति। ‘‘सचे खो त्वं, भन्ते, नप्पटिसेविस्ससि, इदानाहं अत्तनो नखेहि गत्तानि विलिखित्वा कुप्पं करिस्सामि – अयं मं भिक्खु विप्पकरोती’’ति। ‘‘पजानाहि त्वं, भगिनी’’ति। अथ खो सा इत्थी अत्तनो नखेहि गत्तानि विलिखित्वा कुप्पं अकासि – अयं मं भिक्खु विप्पकरोतीति। मनुस्सा उपधावित्वा तं भिक्खुं अग्गहेसुं। अद्दसासुं खो ते मनुस्सा तस्सा इत्थिया नखे छविम्पि लोहितम्पि। दिस्वान – इमिस्सायेव इत्थिया इदं कम्मं, अकारको भिक्खूति – तं भिक्खुं मुञ्‍चिंसु। अथ खो सो भिक्खु आरामं गन्त्वा भिक्खूनं एतमत्थं आरोचेसि। ‘‘किं पन त्वं, आवुसो, दीघे नखे धारेसी’’ति? ‘‘एवमावुसो’’ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम भिक्खु दीघे नखे धारेस्ससी’’ति! अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, दीघा नखा धारेतब्बा। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

274. Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu dīghehi nakhehi piṇḍāya carati. Aññatarā itthī passitvā taṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘ehi, bhante, methunaṃ dhammaṃ paṭisevā’’ti. ‘‘Alaṃ, bhagini, netaṃ kappatī’’ti. ‘‘Sace kho tvaṃ, bhante, nappaṭisevissasi, idānāhaṃ attano nakhehi gattāni vilikhitvā kuppaṃ karissāmi – ayaṃ maṃ bhikkhu vippakarotī’’ti. ‘‘Pajānāhi tvaṃ, bhaginī’’ti. Atha kho sā itthī attano nakhehi gattāni vilikhitvā kuppaṃ akāsi – ayaṃ maṃ bhikkhu vippakarotīti. Manussā upadhāvitvā taṃ bhikkhuṃ aggahesuṃ. Addasāsuṃ kho te manussā tassā itthiyā nakhe chavimpi lohitampi. Disvāna – imissāyeva itthiyā idaṃ kammaṃ, akārako bhikkhūti – taṃ bhikkhuṃ muñciṃsu. Atha kho so bhikkhu ārāmaṃ gantvā bhikkhūnaṃ etamatthaṃ ārocesi. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, āvuso, dīghe nakhe dhāresī’’ti? ‘‘Evamāvuso’’ti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma bhikkhu dīghe nakhe dhāressasī’’ti! Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, dīghā nakhā dhāretabbā. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू नखेनपि नखं छिन्दन्ति, मुखेनपि नखं छिन्दन्ति, कुट्टेपि घंसन्ति। अङ्गुलियो दुक्खा होन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, नखच्छेदन’’न्ति। सलोहितं नखं छिन्दन्ति। अङ्गुलियो दुक्खा होन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, मंसप्पमाणेन नखं छिन्दितु’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū nakhenapi nakhaṃ chindanti, mukhenapi nakhaṃ chindanti, kuṭṭepi ghaṃsanti. Aṅguliyo dukkhā honti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, nakhacchedana’’nti. Salohitaṃ nakhaṃ chindanti. Aṅguliyo dukkhā honti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, maṃsappamāṇena nakhaṃ chinditu’’nti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू वीसतिमट्ठं ⁸⁵ कारापेन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न , भिक्खवे, वीसतिमट्ठं कारापेतब्बं। यो कारापेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, मलमत्तं अपकड्ढितु’’न्ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū vīsatimaṭṭhaṃ ⁸⁶ kārāpenti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na , bhikkhave, vīsatimaṭṭhaṃ kārāpetabbaṃ. Yo kārāpeyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, malamattaṃ apakaḍḍhitu’’nti.

२७५. तेन खो पन समयेन भिक्खूनं केसा दीघा होन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘उस्सहन्ति पन, भिक्खवे, भिक्खू अञ्‍ञमञ्‍ञं केसे ओरोपेतु’’न्ति? ‘‘उस्सहन्ति भगवा’’ति । अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे भिक्खुसङ्घं सन्‍निपातापेत्वा…पे॰… भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, खुरं खुरसिलं खुरसिपाटिकं नमतकं सब्बं खुरभण्ड’’न्ति।

275. Tena kho pana samayena bhikkhūnaṃ kesā dīghā honti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Ussahanti pana, bhikkhave, bhikkhū aññamaññaṃ kese oropetu’’nti? ‘‘Ussahanti bhagavā’’ti . Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā…pe… bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, khuraṃ khurasilaṃ khurasipāṭikaṃ namatakaṃ sabbaṃ khurabhaṇḍa’’nti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू मस्सुं कप्पापेन्ति…पे॰… मस्सुं वड्ढापेन्ति… गोलोमिकं कारापेन्ति… चतुरस्सकं कारापेन्ति… परिमुखं कारापेन्ति… अड्ढदुकं ⁸⁷ कारापेन्ति… दाठिकं ठपेन्ति… सम्बाधे लोमं संहरापेन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे , मस्सु कप्पापेतब्बं…पे॰… न मस्सु वड्ढापेतब्बं… न गोलोमिकं कारापेतब्बं… न चतुरस्सकं कारापेतब्बं… न परिमुखं कारापेतब्बं… न अड्ढदुकं कारापेतब्बं… न दाठिका ठपेतब्बा… न सम्बाधे लोमं संहरापेतब्बं। यो संहरापेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū massuṃ kappāpenti…pe… massuṃ vaḍḍhāpenti… golomikaṃ kārāpenti… caturassakaṃ kārāpenti… parimukhaṃ kārāpenti… aḍḍhadukaṃ ⁸⁸ kārāpenti… dāṭhikaṃ ṭhapenti… sambādhe lomaṃ saṃharāpenti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave , massu kappāpetabbaṃ…pe… na massu vaḍḍhāpetabbaṃ… na golomikaṃ kārāpetabbaṃ… na caturassakaṃ kārāpetabbaṃ… na parimukhaṃ kārāpetabbaṃ… na aḍḍhadukaṃ kārāpetabbaṃ… na dāṭhikā ṭhapetabbā… na sambādhe lomaṃ saṃharāpetabbaṃ. Yo saṃharāpeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स भिक्खुनो सम्बाधे वणो होति। भेसज्‍जं न सन्तिट्ठति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं । ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आबाधप्पच्‍चया सम्बाधे लोमं संहरापेतु’’न्ति।

Tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno sambādhe vaṇo hoti. Bhesajjaṃ na santiṭṭhati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ . ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ābādhappaccayā sambādhe lomaṃ saṃharāpetu’’nti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू कत्तरिकाय केसे छेदापेन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, कत्तरिकाय केसा छेदापेतब्बा। यो छेदापेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū kattarikāya kese chedāpenti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, kattarikāya kesā chedāpetabbā. Yo chedāpeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स भिक्खुनो सीसे वणो होति, न सक्‍कोति खुरेन केसे ओरोपेतुं। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आबाधप्पच्‍चया कत्तरिकाय केसे छेदापेतु’’न्ति।

Tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno sīse vaṇo hoti, na sakkoti khurena kese oropetuṃ. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ābādhappaccayā kattarikāya kese chedāpetu’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू दीघानि नासिकालोमानि धारेन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि पिसाचिल्‍लिकाति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, दीघं नासिकालोमं धारेतब्बं। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū dīghāni nāsikālomāni dhārenti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi pisācillikāti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, dīghaṃ nāsikālomaṃ dhāretabbaṃ. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू सक्खरिकायपि मधुसित्थकेनपि नासिकालोमं गाहापेन्ति। नासिका दुक्खा होन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, सण्डास’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū sakkharikāyapi madhusitthakenapi nāsikālomaṃ gāhāpenti. Nāsikā dukkhā honti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, saṇḍāsa’’nti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू पलितं गाहापेन्ति । मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, पलितं गाहापेतब्बं। यो गाहापेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū palitaṃ gāhāpenti . Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, palitaṃ gāhāpetabbaṃ. Yo gāhāpeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

२७६. तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स भिक्खुनो कण्णगूथकेहि कण्णा थकिता होन्ति । भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, कण्णमलहरणि’’न्ति।

276. Tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno kaṇṇagūthakehi kaṇṇā thakitā honti . Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, kaṇṇamalaharaṇi’’nti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू उच्‍चावचा कण्णमलहरणियो धारेन्ति सोवण्णमयं रूपियमयं। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, उच्‍चावचा कण्णमलहरणियो धारेतब्बा। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्साति। अनुजानामि, भिक्खवे, अट्ठिमयं दन्तमयं विसाणमयं नळमयं वेळुमयं कट्ठमयं जतुमयं फलमयं लोहमयं सङ्खनाभिमय’’न्ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāvacā kaṇṇamalaharaṇiyo dhārenti sovaṇṇamayaṃ rūpiyamayaṃ. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, uccāvacā kaṇṇamalaharaṇiyo dhāretabbā. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassāti. Anujānāmi, bhikkhave, aṭṭhimayaṃ dantamayaṃ visāṇamayaṃ naḷamayaṃ veḷumayaṃ kaṭṭhamayaṃ jatumayaṃ phalamayaṃ lohamayaṃ saṅkhanābhimaya’’nti.

२७७. तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू बहुं लोहभण्डं कंसभण्डं सन्‍निचयं करोन्ति। मनुस्सा विहारचारिकं आहिण्डन्ता पस्सित्वा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम समणा सक्यपुत्तिया बहुं लोहभण्डं कंसभण्डं सन्‍निचयं करिस्सन्ति , सेय्यथापि कंसपत्थरिका’’ति! भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, बहुं लोहभण्डं कंसभण्डं सन्‍निचयो कातब्बो। यो करेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

277. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū bahuṃ lohabhaṇḍaṃ kaṃsabhaṇḍaṃ sannicayaṃ karonti. Manussā vihāracārikaṃ āhiṇḍantā passitvā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma samaṇā sakyaputtiyā bahuṃ lohabhaṇḍaṃ kaṃsabhaṇḍaṃ sannicayaṃ karissanti , seyyathāpi kaṃsapattharikā’’ti! Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, bahuṃ lohabhaṇḍaṃ kaṃsabhaṇḍaṃ sannicayo kātabbo. Yo kareyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू अञ्‍जनिम्पि अञ्‍जनिसलाकम्पि कण्णमलहरणिम्पि बन्धनमत्तम्पि कुक्‍कुच्‍चायन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अञ्‍जनिं अञ्‍जनिसलाकं कण्णमलहरणिं बन्धनमत्त’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū añjanimpi añjanisalākampi kaṇṇamalaharaṇimpi bandhanamattampi kukkuccāyanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, añjaniṃ añjanisalākaṃ kaṇṇamalaharaṇiṃ bandhanamatta’’nti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू सङ्घाटिपल्‍लत्थिकाय निसीदन्ति। सङ्घाटिया पत्ता लुज्‍जन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, सङ्घाटिपल्‍लत्थिकाय निसीदितब्बं। यो निसीदेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū saṅghāṭipallatthikāya nisīdanti. Saṅghāṭiyā pattā lujjanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, saṅghāṭipallatthikāya nisīditabbaṃ. Yo nisīdeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु गिलानो होति। तस्स विना आयोगेन ⁸⁹ न फासु होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आयोग’’न्ति। अथ खो भिक्खूनं एतदहोसि – ‘‘कथं नु खो आयोगो कातब्बो’’ति? भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तन्तकं वेमं कवटं ⁹⁰ सलाकं सब्बं तन्तभण्डक’’न्ति।

Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu gilāno hoti. Tassa vinā āyogena ⁹¹ na phāsu hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, āyoga’’nti. Atha kho bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘kathaṃ nu kho āyogo kātabbo’’ti? Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, tantakaṃ vemaṃ kavaṭaṃ ⁹² salākaṃ sabbaṃ tantabhaṇḍaka’’nti.

२७८. तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु अकायबन्धनो गामं पिण्डाय पाविसि। तस्स रथिकाय अन्तरवासको पभस्सित्थ। मनुस्सा उक्‍कुट्ठिमकंसु । सो भिक्खु मङ्कु अहोसि । अथ खो सो भिक्खु आरामं गन्त्वा भिक्खूनं एतमत्थं आरोचेसि। भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, अकायबन्धनेन गामो पविसितब्बो। यो पविसेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, कायबन्धन’’न्ति।

278. Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu akāyabandhano gāmaṃ piṇḍāya pāvisi. Tassa rathikāya antaravāsako pabhassittha. Manussā ukkuṭṭhimakaṃsu . So bhikkhu maṅku ahosi . Atha kho so bhikkhu ārāmaṃ gantvā bhikkhūnaṃ etamatthaṃ ārocesi. Bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, akāyabandhanena gāmo pavisitabbo. Yo paviseyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, kāyabandhana’’nti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू उच्‍चावचानि कायबन्धनानि धारेन्ति – कलाबुकं, देड्डुभकं, मुरजं, मद्दवीणं। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, उच्‍चावचानि कायबन्धनानि धारेतब्बानि – कलाबुकं, देड्डुभकं, मुरजं, मद्दवीणं। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, द्वे कायबन्धनानि – पट्टिकं, सूकरन्तक’’न्ति। कायबन्धनस्स दसा जीरन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, मुरजं मद्दवीण’’न्ति। कायबन्धनस्स अन्तो जीरति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, सोभणं गुणक’’न्ति। कायबन्धनस्स पवनन्तो जीरति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, विध’’न्ति ⁹³।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāvacāni kāyabandhanāni dhārenti – kalābukaṃ, deḍḍubhakaṃ, murajaṃ, maddavīṇaṃ. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, uccāvacāni kāyabandhanāni dhāretabbāni – kalābukaṃ, deḍḍubhakaṃ, murajaṃ, maddavīṇaṃ. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, dve kāyabandhanāni – paṭṭikaṃ, sūkarantaka’’nti. Kāyabandhanassa dasā jīranti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, murajaṃ maddavīṇa’’nti. Kāyabandhanassa anto jīrati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, sobhaṇaṃ guṇaka’’nti. Kāyabandhanassa pavananto jīrati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, vidha’’nti ⁹⁴.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू उच्‍चावचे विधे धारेन्ति सोवण्णमयं रूपियमयं। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, उच्‍चावचा विधा धारेतब्बा। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, अट्ठिमयं…पे॰… सङ्खनाभिमयं सुत्तमय’’न्ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāvace vidhe dhārenti sovaṇṇamayaṃ rūpiyamayaṃ. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, uccāvacā vidhā dhāretabbā. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, aṭṭhimayaṃ…pe… saṅkhanābhimayaṃ suttamaya’’nti.

२७९. तेन खो पन समयेन आयस्मा आनन्दो लहुका सङ्घाटियो पारुपित्वा गामं पिण्डाय पाविसि। वातमण्डलिकाय सङ्घाटियो उक्खिपियिंसु। अथ खो आयस्मा आनन्दो आरामं गन्त्वा भिक्खूनं एतमत्थं आरोचेसि। भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, गण्ठिकं पासक’’न्ति।

279. Tena kho pana samayena āyasmā ānando lahukā saṅghāṭiyo pārupitvā gāmaṃ piṇḍāya pāvisi. Vātamaṇḍalikāya saṅghāṭiyo ukkhipiyiṃsu. Atha kho āyasmā ānando ārāmaṃ gantvā bhikkhūnaṃ etamatthaṃ ārocesi. Bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, gaṇṭhikaṃ pāsaka’’nti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू उच्‍चावचा गण्ठिकायो धारेन्ति सोवण्णमयं रूपियमयं। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, उच्‍चावचा गण्ठिका धारेतब्बा। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, अट्ठिमयं दन्तमयं विसाणमयं नळमयं वेळुमयं कट्ठमयं जतुमयं फलमयं लोहमयं सङ्खनाभिमयं सुत्तमय’’न्ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāvacā gaṇṭhikāyo dhārenti sovaṇṇamayaṃ rūpiyamayaṃ. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, uccāvacā gaṇṭhikā dhāretabbā. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, aṭṭhimayaṃ dantamayaṃ visāṇamayaṃ naḷamayaṃ veḷumayaṃ kaṭṭhamayaṃ jatumayaṃ phalamayaṃ lohamayaṃ saṅkhanābhimayaṃ suttamaya’’nti.

तेन खो पन समयेन भिक्खू गण्ठिकम्पि पासकम्पि चीवरे अप्पेन्ति। चीवरं जीरति । भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, गण्ठिकफलकं पासकफलक’’न्ति। गण्ठिकफलकम्पि पासकफलकम्पि अन्ते अप्पेन्ति। कोट्टो ⁹⁵ विवरियति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, गण्ठिकफलकं अन्ते अप्पेतुं; पासकफलकं सत्तङ्गुलं वा अट्ठङ्गुलं वा ओगाहेत्वा अप्पेतु’’न्ति।

Tena kho pana samayena bhikkhū gaṇṭhikampi pāsakampi cīvare appenti. Cīvaraṃ jīrati . Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, gaṇṭhikaphalakaṃ pāsakaphalaka’’nti. Gaṇṭhikaphalakampi pāsakaphalakampi ante appenti. Koṭṭo ⁹⁶ vivariyati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, gaṇṭhikaphalakaṃ ante appetuṃ; pāsakaphalakaṃ sattaṅgulaṃ vā aṭṭhaṅgulaṃ vā ogāhetvā appetu’’nti.

२८०. तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू गिहिनिवत्थं निवासेन्ति – हत्थिसोण्डकं, मच्छवाळकं, चतुकण्णकं, तालवण्टकं, सतवलिकं। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, गिहिनिवत्थं निवासेतब्बं – हत्थिसोण्डकं, मच्छवाळकं, चतुकण्णकं, तालवण्टकं, सतवलिकं। यो निवासेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

280. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū gihinivatthaṃ nivāsenti – hatthisoṇḍakaṃ, macchavāḷakaṃ, catukaṇṇakaṃ, tālavaṇṭakaṃ, satavalikaṃ. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, gihinivatthaṃ nivāsetabbaṃ – hatthisoṇḍakaṃ, macchavāḷakaṃ, catukaṇṇakaṃ, tālavaṇṭakaṃ, satavalikaṃ. Yo nivāseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू गिहिपारुतं पारुपन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, गिहिपारुतं पारुपितब्बं। यो पारुपेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū gihipārutaṃ pārupanti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, gihipārutaṃ pārupitabbaṃ. Yo pārupeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू संवेल्‍लियं निवासेन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि रञ्‍ञो मुण्डवट्टीति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, संवेल्‍लियं निवासेतब्बं। यो निवासेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū saṃvelliyaṃ nivāsenti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi rañño muṇḍavaṭṭīti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, saṃvelliyaṃ nivāsetabbaṃ. Yo nivāseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

२८१. तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू उभतोकाजं हरन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि रञ्‍ञो मुण्डवट्टीति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, उभतोकाजं हरितब्बं। यो हरेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, एकतोकाजं अन्तराकाजं सीसभारं खन्धभारं कटिभारं ओलम्बक’’न्ति।

281. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū ubhatokājaṃ haranti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi rañño muṇḍavaṭṭīti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, ubhatokājaṃ haritabbaṃ. Yo hareyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, ekatokājaṃ antarākājaṃ sīsabhāraṃ khandhabhāraṃ kaṭibhāraṃ olambaka’’nti.

२८२. तेन खो पन समयेन भिक्खू दन्तकट्ठं न खादन्ति। मुखं दुग्गन्धं होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं।

282. Tena kho pana samayena bhikkhū dantakaṭṭhaṃ na khādanti. Mukhaṃ duggandhaṃ hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ.

‘‘पञ्‍चिमे , भिक्खवे, आदीनवा दन्तकट्ठस्स अखादने। अचक्खुस्सं, मुखं दुग्गन्धं होति, रसहरणियो न विसुज्झन्ति, पित्तं सेम्हं भत्तं परियोनन्धति, भत्तमस्स नच्छादेति – इमे खो, भिक्खवे, पञ्‍च आदीनवा दन्तकट्ठस्स अखादने।

‘‘Pañcime , bhikkhave, ādīnavā dantakaṭṭhassa akhādane. Acakkhussaṃ, mukhaṃ duggandhaṃ hoti, rasaharaṇiyo na visujjhanti, pittaṃ semhaṃ bhattaṃ pariyonandhati, bhattamassa nacchādeti – ime kho, bhikkhave, pañca ādīnavā dantakaṭṭhassa akhādane.

‘‘पञ्‍चिमे, भिक्खवे, आनिसंसा दन्तकट्ठस्स खादने। चक्खुस्सं, मुखं न दुग्गन्धं होति, रसहरणियो विसुज्झन्ति, पित्तं सेम्हं भत्तं न परियोनन्धति, भत्तमस्स छादेति – इमे खो, भिक्खवे, पञ्‍च आनिसंसा दन्तकट्ठस्स खादने। अनुजानामि, भिक्खवे, दन्तकट्ठ’’न्ति।

‘‘Pañcime, bhikkhave, ānisaṃsā dantakaṭṭhassa khādane. Cakkhussaṃ, mukhaṃ na duggandhaṃ hoti, rasaharaṇiyo visujjhanti, pittaṃ semhaṃ bhattaṃ na pariyonandhati, bhattamassa chādeti – ime kho, bhikkhave, pañca ānisaṃsā dantakaṭṭhassa khādane. Anujānāmi, bhikkhave, dantakaṭṭha’’nti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू दीघानि दन्तकट्ठानि खादन्ति, तेहेव सामणेरं आकोटेन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न , भिक्खवे, दीघं दन्तकट्ठं खादितब्बं। यो खादेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, अट्ठङ्गुलपरमं दन्तकट्ठं, न च तेन सामणेरो आकोटेतब्बो। यो आकोटेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū dīghāni dantakaṭṭhāni khādanti, teheva sāmaṇeraṃ ākoṭenti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na , bhikkhave, dīghaṃ dantakaṭṭhaṃ khāditabbaṃ. Yo khādeyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, aṭṭhaṅgulaparamaṃ dantakaṭṭhaṃ, na ca tena sāmaṇero ākoṭetabbo. Yo ākoṭeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स भिक्खुनो अतिमटाहकं दन्तकट्ठं खादन्तस्स कण्ठे विलग्गं होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, अतिमटाहकं दन्तकट्ठं खादितब्बं। यो खादेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, चतुरङ्गुलपच्छिमं ⁹⁷ दन्तकट्ठ’’न्ति।

Tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno atimaṭāhakaṃ dantakaṭṭhaṃ khādantassa kaṇṭhe vilaggaṃ hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, atimaṭāhakaṃ dantakaṭṭhaṃ khāditabbaṃ. Yo khādeyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, caturaṅgulapacchimaṃ ⁹⁸ dantakaṭṭha’’nti.

२८३. तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू दायं आलिम्पेन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि दवडाहकाति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, दायो आलिम्पितब्बो। यो आलिम्पेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

283. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū dāyaṃ ālimpenti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi davaḍāhakāti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, dāyo ālimpitabbo. Yo ālimpeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन विहारा तिणगहना होन्ति, दवडाहे डय्हमाने विहारा डय्हन्ति। भिक्खू कुक्‍कुच्‍चायन्ति पटग्गिं दातुं, परित्तं कातुं। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, दवडाहे डय्हमाने पटग्गिं दातुं, परित्तं कातु’’न्ति।

Tena kho pana samayena vihārā tiṇagahanā honti, davaḍāhe ḍayhamāne vihārā ḍayhanti. Bhikkhū kukkuccāyanti paṭaggiṃ dātuṃ, parittaṃ kātuṃ. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, davaḍāhe ḍayhamāne paṭaggiṃ dātuṃ, parittaṃ kātu’’nti.

२८४. तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू रुक्खं अभिरुहन्ति, रुक्खा रुक्खं सङ्कमन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि मक्‍कटाति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, रुक्खो अभिरुहितब्बो। यो अभिरुहेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

284. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū rukkhaṃ abhiruhanti, rukkhā rukkhaṃ saṅkamanti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi makkaṭāti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, rukkho abhiruhitabbo. Yo abhiruheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स भिक्खुनो कोसलेसु जनपदे सावत्थिं गच्छन्तस्स अन्तरामग्गे हत्थी परियुट्ठाति। अथ खो सो भिक्खु रुक्खमूलं उपधावित्वा कुक्‍कुच्‍चायन्तो रुक्खं न अभिरुहि। सो हत्थी अञ्‍ञेन अगमासि। अथ खो सो भिक्खु सावत्थिं गन्त्वा भिक्खूनं एतमत्थं आरोचेसि। भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, सति करणीये पोरिसं रुक्खं अभिरुहितुं आपदासु यावदत्थ’’न्ति।

Tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno kosalesu janapade sāvatthiṃ gacchantassa antarāmagge hatthī pariyuṭṭhāti. Atha kho so bhikkhu rukkhamūlaṃ upadhāvitvā kukkuccāyanto rukkhaṃ na abhiruhi. So hatthī aññena agamāsi. Atha kho so bhikkhu sāvatthiṃ gantvā bhikkhūnaṃ etamatthaṃ ārocesi. Bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sati karaṇīye porisaṃ rukkhaṃ abhiruhituṃ āpadāsu yāvadattha’’nti.

२८५. तेन खो पन समयेन यमेळकेकुटा नाम ⁹⁹ भिक्खू द्वे भातिका होन्ति ब्राह्मणजातिका कल्याणवाचा कल्याणवाक्‍करणा। ते येन भगवा तेनुपसङ्कमिंसु, उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदिंसु। एकमन्तं निसिन्‍ना खो ते भिक्खू भगवन्तं एतदवोचुं – ‘‘एतरहि, भन्ते, भिक्खू नानानामा नानागोत्ता नानाजच्‍चा नानाकुला पब्बजिता। ते सकाय निरुत्तिया बुद्धवचनं दूसेन्ति। हन्द मयं, भन्ते, बुद्धवचनं छन्दसो आरोपेमा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… ‘‘कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, एवं वक्खथ – ‘हन्द मयं, भन्ते, बुद्धवचनं छन्दसो आरोपेमा’ति। नेतं, मोघपुरिसा, अप्पसन्‍नानं वा पसादाय…पे॰… विगरहित्वा…पे॰… धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘न, भिक्खवे, बुद्धवचनं छन्दसो आरोपेतब्बं। यो आरोपेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, सकाय निरुत्तिया बुद्धवचनं परियापुणितु’’न्ति।

285. Tena kho pana samayena yameḷakekuṭā nāma ¹⁰⁰ bhikkhū dve bhātikā honti brāhmaṇajātikā kalyāṇavācā kalyāṇavākkaraṇā. Te yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘etarahi, bhante, bhikkhū nānānāmā nānāgottā nānājaccā nānākulā pabbajitā. Te sakāya niruttiyā buddhavacanaṃ dūsenti. Handa mayaṃ, bhante, buddhavacanaṃ chandaso āropemā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… ‘‘kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, evaṃ vakkhatha – ‘handa mayaṃ, bhante, buddhavacanaṃ chandaso āropemā’ti. Netaṃ, moghapurisā, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… vigarahitvā…pe… dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘na, bhikkhave, buddhavacanaṃ chandaso āropetabbaṃ. Yo āropeyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, sakāya niruttiyā buddhavacanaṃ pariyāpuṇitu’’nti.

२८६. तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू लोकायतं परियापुणन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। अस्सोसुं खो भिक्खू तेसं मनुस्सानं उज्झायन्तानं खिय्यन्तानं विपाचेन्तानं। अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अपि नु खो, भिक्खवे, लोकायते सारदस्सावी इमस्मिं धम्मविनये वुद्धिं विरुळ्हिं वेपुल्‍लं आपज्‍जेय्या’’ति? ‘‘नोहेतं भन्ते’’। ‘‘इमस्मिं वा पन धम्मविनये सारदस्सावी लोकायतं परियापुणेय्या’’ति? ‘‘नोहेतं भन्ते’’। ‘‘न, भिक्खवे, लोकायतं परियापुणितब्बं। यो परियापुणेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

286. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū lokāyataṃ pariyāpuṇanti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khiyyantānaṃ vipācentānaṃ. Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Api nu kho, bhikkhave, lokāyate sāradassāvī imasmiṃ dhammavinaye vuddhiṃ viruḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyyā’’ti? ‘‘Nohetaṃ bhante’’. ‘‘Imasmiṃ vā pana dhammavinaye sāradassāvī lokāyataṃ pariyāpuṇeyyā’’ti? ‘‘Nohetaṃ bhante’’. ‘‘Na, bhikkhave, lokāyataṃ pariyāpuṇitabbaṃ. Yo pariyāpuṇeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू लोकायतं वाचेन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, लोकायतं वाचेतब्बं। यो वाचेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū lokāyataṃ vācenti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, lokāyataṃ vācetabbaṃ. Yo vāceyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

२८७. तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू तिरच्छानविज्‍जं परियापुणन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति । भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, तिरच्छानविज्‍जा परियापुणितब्बा। यो परियापुणेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

287. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū tiracchānavijjaṃ pariyāpuṇanti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti . Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, tiracchānavijjā pariyāpuṇitabbā. Yo pariyāpuṇeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू तिरच्छानविज्‍जं वाचेन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘न, भिक्खवे, तिरच्छानविज्‍जा वाचेतब्बा। यो वाचेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū tiracchānavijjaṃ vācenti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Na, bhikkhave, tiracchānavijjā vācetabbā. Yo vāceyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

२८८. तेन खो पन समयेन भगवा महतिया परिसाय परिवुतो धम्मं देसेन्तो खिपि। भिक्खू – ‘जीवतु, भन्ते, भगवा; जीवतु सुगतो’ति – उच्‍चासद्दं महासद्दं अकंसु। तेन सद्देन धम्मकथा अन्तरा अहोसि। अथ खो भगवा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘अपि नु खो, भिक्खवे, खिपिते ‘जीवा’ति वुत्तो ¹⁰¹ तप्पच्‍चया जीवेय्य वा मरेय्य वा’’ति? ‘‘नोहेतं भन्ते’’। ‘‘न, भिक्खवे, खिपिते ‘जीवा’ति वत्तब्बो। यो वदेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

288. Tena kho pana samayena bhagavā mahatiyā parisāya parivuto dhammaṃ desento khipi. Bhikkhū – ‘jīvatu, bhante, bhagavā; jīvatu sugato’ti – uccāsaddaṃ mahāsaddaṃ akaṃsu. Tena saddena dhammakathā antarā ahosi. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘api nu kho, bhikkhave, khipite ‘jīvā’ti vutto ¹⁰² tappaccayā jīveyya vā mareyya vā’’ti? ‘‘Nohetaṃ bhante’’. ‘‘Na, bhikkhave, khipite ‘jīvā’ti vattabbo. Yo vadeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन मनुस्सा भिक्खूनं खिपिते ‘जीवथ भन्ते’ति वदन्ति। भिक्खू कुक्‍कुच्‍चायन्ता नालपन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम समणा सक्यपुत्तिया ‘जीवथ भन्ते’ति वुच्‍चमाना नालपिस्सन्ती’’ति! भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘गिही, भिक्खवे, मङ्गलिका। अनुजानामि, भिक्खवे, गिहीनं ‘जीवथ भन्ते’ति वुच्‍चमानेन ‘चिरं जीवा’ति वत्तु’’न्ति।

Tena kho pana samayena manussā bhikkhūnaṃ khipite ‘jīvatha bhante’ti vadanti. Bhikkhū kukkuccāyantā nālapanti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma samaṇā sakyaputtiyā ‘jīvatha bhante’ti vuccamānā nālapissantī’’ti! Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Gihī, bhikkhave, maṅgalikā. Anujānāmi, bhikkhave, gihīnaṃ ‘jīvatha bhante’ti vuccamānena ‘ciraṃ jīvā’ti vattu’’nti.

२८९. तेन खो पन समयेन भगवा महतिया परिसाय परिवुतो धम्मं देसेन्तो निसिन्‍नो होति। अञ्‍ञतरेन भिक्खुना लसुणं खायितं होति। सो – मा भिक्खू ब्याबाधिंसूति – एकमन्तं निसीदि। अद्दसा खो भगवा तं भिक्खुं एकमन्तं निसिन्‍नं। दिस्वान भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘किं नु खो सो, भिक्खवे, भिक्खु एकमन्तं निसिन्‍नो’’ति ? ‘‘एतेन, भन्ते, भिक्खुना लसुणं खायितं। सो – मा भिक्खू ब्याबाधिंसूति – एकमन्तं निसिन्‍नो’’ति। ‘‘अपि नु खो, भिक्खवे ¹⁰³, तं खादितब्बं, यं खादित्वा एवरूपाय धम्मकथाय परिबाहियो अस्सा’’ति? ‘‘नोहेतं भन्ते’’। ‘‘न, भिक्खवे, लसुणं खादितब्बं। यो खादेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्सा’’ति।

289. Tena kho pana samayena bhagavā mahatiyā parisāya parivuto dhammaṃ desento nisinno hoti. Aññatarena bhikkhunā lasuṇaṃ khāyitaṃ hoti. So – mā bhikkhū byābādhiṃsūti – ekamantaṃ nisīdi. Addasā kho bhagavā taṃ bhikkhuṃ ekamantaṃ nisinnaṃ. Disvāna bhikkhū āmantesi – ‘‘kiṃ nu kho so, bhikkhave, bhikkhu ekamantaṃ nisinno’’ti ? ‘‘Etena, bhante, bhikkhunā lasuṇaṃ khāyitaṃ. So – mā bhikkhū byābādhiṃsūti – ekamantaṃ nisinno’’ti. ‘‘Api nu kho, bhikkhave ¹⁰⁴, taṃ khāditabbaṃ, yaṃ khāditvā evarūpāya dhammakathāya paribāhiyo assā’’ti? ‘‘Nohetaṃ bhante’’. ‘‘Na, bhikkhave, lasuṇaṃ khāditabbaṃ. Yo khādeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.

तेन खो पन समयेन आयस्मतो सारिपुत्तस्स उदरवाताबाधो होति। अथ खो आयस्मा महामोग्गल्‍लानो येनायस्मा सारिपुत्तो तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं सारिपुत्तं एतदवोच – ‘‘पुब्बे ते, आवुसो सारिपुत्त, उदरवाताबाधो केन फासु होती’’ति? ‘‘लसुणेन मे, आवुसो’’ति ¹⁰⁵। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आबाधप्पच्‍चया लसुणं खादितु’’न्ति।

Tena kho pana samayena āyasmato sāriputtassa udaravātābādho hoti. Atha kho āyasmā mahāmoggallāno yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca – ‘‘pubbe te, āvuso sāriputta, udaravātābādho kena phāsu hotī’’ti? ‘‘Lasuṇena me, āvuso’’ti ¹⁰⁶. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ābādhappaccayā lasuṇaṃ khāditu’’nti.

२९०. तेन खो पन समयेन भिक्खू आरामे तहं तहं पस्सावं करोन्ति। आरामो दुस्सति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, एकमन्तं पस्सावं कातु’’न्ति । आरामो दुग्गन्धो होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, पस्सावकुम्भि’’न्ति। दुक्खं निसिन्‍ना पस्सावं करोन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, पस्सावपादुक’’न्ति। पस्सावपादुका पाकटा होन्ति। भिक्खू हिरियन्ति पस्सावं कातुं…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, परिक्खिपितुं तयो पाकारे – इट्ठकापाकारं, सिलापाकारं, दारुपाकार’’न्ति। पस्सावकुम्भी अपारुता दुग्गन्धा होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अपिधान’’न्ति।

290. Tena kho pana samayena bhikkhū ārāme tahaṃ tahaṃ passāvaṃ karonti. Ārāmo dussati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ekamantaṃ passāvaṃ kātu’’nti . Ārāmo duggandho hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, passāvakumbhi’’nti. Dukkhaṃ nisinnā passāvaṃ karonti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, passāvapāduka’’nti. Passāvapādukā pākaṭā honti. Bhikkhū hiriyanti passāvaṃ kātuṃ…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, parikkhipituṃ tayo pākāre – iṭṭhakāpākāraṃ, silāpākāraṃ, dārupākāra’’nti. Passāvakumbhī apārutā duggandhā hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, apidhāna’’nti.

२९१. तेन खो पन समयेन भिक्खू आरामे तहं तहं वच्‍चं करोन्ति। आरामो दुस्सति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि , भिक्खवे, एकमन्तं वच्‍चं कातु’’न्ति। आरामो दुग्गन्धो होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, वच्‍चकूप’’न्ति। वच्‍चकूपस्स कूलं लुज्‍जति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चिनितुं तयो चये – इट्ठकाचयं, सिलाचयं, दारुचय’’न्ति। वच्‍चकूपो नीचवत्थुको होति, उदकेन ओत्थरिय्यति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उच्‍चवत्थुकं कातु’’न्ति। चयो परिपतति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चिनितुं तयो चये – इट्ठकाचयं, सिलाचयं, दारुचय’’न्ति। आरोहन्ता विहञ्‍ञन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तयो सोपाने – इट्ठकासोपानं, सिलासोपानं, दारुसोपान’’न्ति। आरोहन्ता परिपतन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आलम्बनबाह’’न्ति। अन्ते निसिन्‍ना वच्‍चं करोन्ता परिपतन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, सन्थरित्वा मज्झे छिद्दं कत्वा वच्‍चं कातु’’न्ति । दुक्खं निसिन्‍ना वच्‍चं करोन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, वच्‍चपादुक’’न्ति। बहिद्धा पस्सावं करोन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, पस्सावदोणिक’’न्ति। अवलेखनकट्ठं न होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अवलेखनकट्ठ’’न्ति। अवलेखनपिठरो न होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अवलेखनपिठर’’न्ति। वच्‍चकूपो अपारुतो दुग्गन्धो होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अपिधान’’न्ति। अज्झोकासे वच्‍चं करोन्ता सीतेनपि उण्हेनपि किलमन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, वच्‍चकुटि’’न्ति। वच्‍चकुटिया कवाटं न होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, कवाटं पिट्ठसङ्घाटं उदुक्खलिकं उत्तरपासकं अग्गळवट्टिं कपिसीसकं सूचिकं घटिकं ताळच्छिद्दं आविञ्छनच्छिद्दं आविञ्छनरज्‍जु’’न्ति। वच्‍चकुटिया तिणचुण्णं परिपतति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, ओगुम्फेत्वा उल्‍लित्तावलित्तं कातुं – सेतवण्णं काळवण्णं गेरुकपरिकम्मं मालाकम्मं लताकम्मं मकरदन्तकं पञ्‍चपटिकं चीवरवंसं चीवररज्‍जु’’न्ति।

291. Tena kho pana samayena bhikkhū ārāme tahaṃ tahaṃ vaccaṃ karonti. Ārāmo dussati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi , bhikkhave, ekamantaṃ vaccaṃ kātu’’nti. Ārāmo duggandho hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, vaccakūpa’’nti. Vaccakūpassa kūlaṃ lujjati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, cinituṃ tayo caye – iṭṭhakācayaṃ, silācayaṃ, dārucaya’’nti. Vaccakūpo nīcavatthuko hoti, udakena otthariyyati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, uccavatthukaṃ kātu’’nti. Cayo paripatati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, cinituṃ tayo caye – iṭṭhakācayaṃ, silācayaṃ, dārucaya’’nti. Ārohantā vihaññanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tayo sopāne – iṭṭhakāsopānaṃ, silāsopānaṃ, dārusopāna’’nti. Ārohantā paripatanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ālambanabāha’’nti. Ante nisinnā vaccaṃ karontā paripatanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, santharitvā majjhe chiddaṃ katvā vaccaṃ kātu’’nti . Dukkhaṃ nisinnā vaccaṃ karonti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, vaccapāduka’’nti. Bahiddhā passāvaṃ karonti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, passāvadoṇika’’nti. Avalekhanakaṭṭhaṃ na hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, avalekhanakaṭṭha’’nti. Avalekhanapiṭharo na hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, avalekhanapiṭhara’’nti. Vaccakūpo apāruto duggandho hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, apidhāna’’nti. Ajjhokāse vaccaṃ karontā sītenapi uṇhenapi kilamanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, vaccakuṭi’’nti. Vaccakuṭiyā kavāṭaṃ na hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, kavāṭaṃ piṭṭhasaṅghāṭaṃ udukkhalikaṃ uttarapāsakaṃ aggaḷavaṭṭiṃ kapisīsakaṃ sūcikaṃ ghaṭikaṃ tāḷacchiddaṃ āviñchanacchiddaṃ āviñchanarajju’’nti. Vaccakuṭiyā tiṇacuṇṇaṃ paripatati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ogumphetvā ullittāvalittaṃ kātuṃ – setavaṇṇaṃ kāḷavaṇṇaṃ gerukaparikammaṃ mālākammaṃ latākammaṃ makaradantakaṃ pañcapaṭikaṃ cīvaravaṃsaṃ cīvararajju’’nti.

२९२. तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु जरादुब्बलो वच्‍चं कत्वा वुट्ठहन्तो परिपतति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, ओलम्बक’’न्ति। वच्‍चकुटि अपरिक्खित्ता होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, परिक्खिपितुं तयो पाकारे – इट्ठकापाकारं, सिलापाकारं, दारुपाकार’’न्ति। कोट्ठको न होति…पे॰… (‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, कोट्ठक’’न्ति। कोट्ठकस्स कवाटं न होति) ¹⁰⁷ …पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, कवाटं पिट्ठसङ्घाटं उदुक्खलिकं उत्तरपासकं अग्गळवट्टिं कपिसीसकं सूचिकं घटिकं ताळच्छिद्दं आविञ्छनच्छिद्दं आविञ्छनरज्‍जु’’न्ति। कोट्ठके तिणचुण्णं परिपतति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, ओगुम्फेत्वा उल्‍लित्तावलित्तं कातुं – सेतवण्णं काळवण्णं गेरुकपरिकम्मं मालाकम्मं लताकम्मं मकरदन्तकं पञ्‍चपटिक’’न्ति। परिवेणं चिक्खल्‍लं होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, मरुम्बं पकिरितु’’न्ति। न परियापुणन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, पदरसिलं ¹⁰⁸ निक्खिपितु’’न्ति। उदकं सन्तिट्ठति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, उदकनिद्धमन’’न्ति। आचमनकुम्भी न होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आचमनकुम्भि’’न्ति। आचमनसरावको न होति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आचमनसरावक’’न्ति। दुक्खं निसिन्‍ना आचमेन्ति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आचमनपादुक’’न्ति। आचमनपादुका पाकटा होन्ति, भिक्खू हिरियन्ति आचमेतुं…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, परिक्खिपितुं तयो पाकारे – इट्ठकापाकारं, सिलापाकारं, दारुपाकार’’न्ति। आचमनकुम्भी अपारुता होति, तिणचुण्णेहिपि पंसुकेहिपि ओकिरिय्यति…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अपिधान’’न्ति।

292. Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu jarādubbalo vaccaṃ katvā vuṭṭhahanto paripatati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, olambaka’’nti. Vaccakuṭi aparikkhittā hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, parikkhipituṃ tayo pākāre – iṭṭhakāpākāraṃ, silāpākāraṃ, dārupākāra’’nti. Koṭṭhako na hoti…pe… (‘‘anujānāmi, bhikkhave, koṭṭhaka’’nti. Koṭṭhakassa kavāṭaṃ na hoti) ¹⁰⁹ …pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, kavāṭaṃ piṭṭhasaṅghāṭaṃ udukkhalikaṃ uttarapāsakaṃ aggaḷavaṭṭiṃ kapisīsakaṃ sūcikaṃ ghaṭikaṃ tāḷacchiddaṃ āviñchanacchiddaṃ āviñchanarajju’’nti. Koṭṭhake tiṇacuṇṇaṃ paripatati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ogumphetvā ullittāvalittaṃ kātuṃ – setavaṇṇaṃ kāḷavaṇṇaṃ gerukaparikammaṃ mālākammaṃ latākammaṃ makaradantakaṃ pañcapaṭika’’nti. Pariveṇaṃ cikkhallaṃ hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, marumbaṃ pakiritu’’nti. Na pariyāpuṇanti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, padarasilaṃ ¹¹⁰ nikkhipitu’’nti. Udakaṃ santiṭṭhati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, udakaniddhamana’’nti. Ācamanakumbhī na hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ācamanakumbhi’’nti. Ācamanasarāvako na hoti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ācamanasarāvaka’’nti. Dukkhaṃ nisinnā ācamenti…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ācamanapāduka’’nti. Ācamanapādukā pākaṭā honti, bhikkhū hiriyanti ācametuṃ…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, parikkhipituṃ tayo pākāre – iṭṭhakāpākāraṃ, silāpākāraṃ, dārupākāra’’nti. Ācamanakumbhī apārutā hoti, tiṇacuṇṇehipi paṃsukehipi okiriyyati…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, apidhāna’’nti.

२९३. तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू एवरूपं अनाचारं आचरन्ति – मालावच्छं रोपेन्तिपि रोपापेन्तिपि, सिञ्‍चन्तिपि सिञ्‍चापेन्तिपि, ओचिनन्तिपि ओचिनापेन्तिपि, गन्थेन्तिपि गन्थापेन्तिपि, एकतोवण्टिकमालं करोन्तिपि कारापेन्तिपि, उभतोवण्टिकमालं करोन्तिपि कारापेन्तिपि, मञ्‍जरिकं करोन्तिपि कारापेन्तिपि, विधूतिकं करोन्तिपि कारापेन्तिपि, वटंसकं करोन्तिपि कारापेन्तिपि, आवेळं करोन्तिपि कारापेन्तिपि, उरच्छदं करोन्तिपि कारापेन्तिपि। ते कुलित्थीनं कुलधीतानं कुलकुमारीनं कुलसुण्हानं कुलदासीनं एकतोवण्टिकमालं हरन्तिपि हरापेन्तिपि, उभतोवण्टिकमालं हरन्तिपि हरापेन्तिपि, मञ्‍जरिकं हरन्तिपि हरापेन्तिपि, विधूतिकं हरन्तिपि हरापेन्तिपि, वटंसकं हरन्तिपि हरापेन्तिपि, आवेळं हरन्तिपि हरापेन्तिपि, उरच्छदं हरन्तिपि हरापेन्तिपि। ते कुलित्थीहि कुलधीताहि कुलकुमारीहि कुलसुण्हाहि कुलदासीहि सद्धिं एकभाजनेपि भुञ्‍जन्ति, एकथालकेपि पिवन्ति, एकासनेपि निसीदन्ति, एकमञ्‍चेपि तुवट्टेन्ति, एकत्थरणापि तुवट्टेन्ति, एकपावुरणापि तुवट्टेन्ति, एकत्थरणपावुरणापि तुवट्टेन्ति, विकालेपि भुञ्‍जन्ति, मज्‍जम्पि पिवन्ति, मालागन्धविलेपनम्पि धारेन्ति, नच्‍चन्तिपि, गायन्तिपि, वादेन्तिपि, लासेन्तिपि; नच्‍चन्तियापि नच्‍चन्ति, नच्‍चन्तियापि गायन्ति, नच्‍चन्तियापि वादेन्ति, नच्‍चन्तियापि लासेन्ति…पे॰… लासेन्तियापि नच्‍चन्ति, लासेन्तियापि गायन्ति, लासेन्तियापि वादेन्ति, लासेन्तियापि लासेन्ति; अट्ठपदेपि कीळन्ति, दसपदेपि कीळन्ति, आकासेपि कीळन्ति, परिहारपथेपि कीळन्ति, सन्तिकायपि कीळन्ति, खलिकायपि कीळन्ति, घटिकायपि कीळन्ति, सलाकहत्थेनपि कीळन्ति, अक्खेनपि कीळन्ति, पङ्गचीरेनपि कीळन्ति, वङ्ककेनपि कीळन्ति, मोक्खचिकायपि कीळन्ति, चिङ्गुलकेनपि कीळन्ति, पत्ताळ्हकेनपि कीळन्ति, रथकेनपि कीळन्ति, धनुकेनपि कीळन्ति , अक्खरिकायपि कीळन्ति, मनेसिकायपि कीळन्ति, यथावज्‍जेनपि कीळन्ति; हत्थिस्मिम्पि सिक्खन्ति, अस्सस्मिम्पि सिक्खन्ति, रथस्मिम्पि सिक्खन्ति, धनुस्मिम्पि सिक्खन्ति; थरुस्मिम्पि सिक्खन्ति; हत्थिस्सपि पुरतो धावन्ति, अस्सस्सपि पुरतो धावन्ति, रथस्सपि पुरतो धावन्तिपि आधावन्तिपि; उस्सेळेन्तिपि, अप्फोटेन्तिपि, निब्बुज्झन्तिपि, मुट्ठीहिपि युज्झन्ति; रङ्गमज्झेपि सङ्घाटिं पत्थरित्वा नच्‍चकिं एवं वदन्ति – ‘‘इध, भगिनि, नच्‍चस्सू’’ति; नलाटिकम्पि देन्ति; विविधम्पि अनाचारं आचरन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘न, भिक्खवे, विविधं अनाचारं आचरितब्बं। यो आचरेय्य, यथाधम्मो कारेतब्बो’’ति।

293. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū evarūpaṃ anācāraṃ ācaranti – mālāvacchaṃ ropentipi ropāpentipi, siñcantipi siñcāpentipi, ocinantipi ocināpentipi, ganthentipi ganthāpentipi, ekatovaṇṭikamālaṃ karontipi kārāpentipi, ubhatovaṇṭikamālaṃ karontipi kārāpentipi, mañjarikaṃ karontipi kārāpentipi, vidhūtikaṃ karontipi kārāpentipi, vaṭaṃsakaṃ karontipi kārāpentipi, āveḷaṃ karontipi kārāpentipi, uracchadaṃ karontipi kārāpentipi. Te kulitthīnaṃ kuladhītānaṃ kulakumārīnaṃ kulasuṇhānaṃ kuladāsīnaṃ ekatovaṇṭikamālaṃ harantipi harāpentipi, ubhatovaṇṭikamālaṃ harantipi harāpentipi, mañjarikaṃ harantipi harāpentipi, vidhūtikaṃ harantipi harāpentipi, vaṭaṃsakaṃ harantipi harāpentipi, āveḷaṃ harantipi harāpentipi, uracchadaṃ harantipi harāpentipi. Te kulitthīhi kuladhītāhi kulakumārīhi kulasuṇhāhi kuladāsīhi saddhiṃ ekabhājanepi bhuñjanti, ekathālakepi pivanti, ekāsanepi nisīdanti, ekamañcepi tuvaṭṭenti, ekattharaṇāpi tuvaṭṭenti, ekapāvuraṇāpi tuvaṭṭenti, ekattharaṇapāvuraṇāpi tuvaṭṭenti, vikālepi bhuñjanti, majjampi pivanti, mālāgandhavilepanampi dhārenti, naccantipi, gāyantipi, vādentipi, lāsentipi; naccantiyāpi naccanti, naccantiyāpi gāyanti, naccantiyāpi vādenti, naccantiyāpi lāsenti…pe… lāsentiyāpi naccanti, lāsentiyāpi gāyanti, lāsentiyāpi vādenti, lāsentiyāpi lāsenti; aṭṭhapadepi kīḷanti, dasapadepi kīḷanti, ākāsepi kīḷanti, parihārapathepi kīḷanti, santikāyapi kīḷanti, khalikāyapi kīḷanti, ghaṭikāyapi kīḷanti, salākahatthenapi kīḷanti, akkhenapi kīḷanti, paṅgacīrenapi kīḷanti, vaṅkakenapi kīḷanti, mokkhacikāyapi kīḷanti, ciṅgulakenapi kīḷanti, pattāḷhakenapi kīḷanti, rathakenapi kīḷanti, dhanukenapi kīḷanti , akkharikāyapi kīḷanti, manesikāyapi kīḷanti, yathāvajjenapi kīḷanti; hatthismimpi sikkhanti, assasmimpi sikkhanti, rathasmimpi sikkhanti, dhanusmimpi sikkhanti; tharusmimpi sikkhanti; hatthissapi purato dhāvanti, assassapi purato dhāvanti, rathassapi purato dhāvantipi ādhāvantipi; usseḷentipi, apphoṭentipi, nibbujjhantipi, muṭṭhīhipi yujjhanti; raṅgamajjhepi saṅghāṭiṃ pattharitvā naccakiṃ evaṃ vadanti – ‘‘idha, bhagini, naccassū’’ti; nalāṭikampi denti; vividhampi anācāraṃ ācaranti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘na, bhikkhave, vividhaṃ anācāraṃ ācaritabbaṃ. Yo ācareyya, yathādhammo kāretabbo’’ti.

तेन खो पन समयेन आयस्मन्ते उरुवेलकस्सपे पब्बजिते सङ्घस्स बहुं लोहभण्डं दारुभण्डं मत्तिकाभण्डं उप्पन्‍नं होति। अथ खो भिक्खूनं एतदहोसि – ‘‘किं नु खो भगवता लोहभण्डं अनुञ्‍ञातं, किं अननुञ्‍ञातं; किं दारुभण्डं अनुञ्‍ञातं, किं अननुञ्‍ञातं; किं मत्तिकाभण्डं अनुञ्‍ञातं, किं अननुञ्‍ञात’’न्ति? भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, ठपेत्वा पहरणिं सब्बं लोहभण्डं, ठपेत्वा आसन्दिं पल्‍लङ्कं दारुपत्तं दारुपादुकं सब्बं दारुभण्डं, ठपेत्वा कतकञ्‍च कुम्भकारिकञ्‍च सब्बं मत्तिकाभण्ड’’न्ति।

Tena kho pana samayena āyasmante uruvelakassape pabbajite saṅghassa bahuṃ lohabhaṇḍaṃ dārubhaṇḍaṃ mattikābhaṇḍaṃ uppannaṃ hoti. Atha kho bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘kiṃ nu kho bhagavatā lohabhaṇḍaṃ anuññātaṃ, kiṃ ananuññātaṃ; kiṃ dārubhaṇḍaṃ anuññātaṃ, kiṃ ananuññātaṃ; kiṃ mattikābhaṇḍaṃ anuññātaṃ, kiṃ ananuññāta’’nti? Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ṭhapetvā paharaṇiṃ sabbaṃ lohabhaṇḍaṃ, ṭhapetvā āsandiṃ pallaṅkaṃ dārupattaṃ dārupādukaṃ sabbaṃ dārubhaṇḍaṃ, ṭhapetvā katakañca kumbhakārikañca sabbaṃ mattikābhaṇḍa’’nti.

खुद्दकवत्थुक्खन्धको पञ्‍चमो।

Khuddakavatthukkhandhako pañcamo.

तस्सुद्दानं –

Tassuddānaṃ –

रुक्खे थम्भे च कुट्टे च, अट्टाने गन्धसुत्तिया।

Rukkhe thambhe ca kuṭṭe ca, aṭṭāne gandhasuttiyā;

विगय्ह मल्‍लको कच्छु, जरा च पुथुपाणिका॥

Vigayha mallako kacchu, jarā ca puthupāṇikā.

वल्‍लिकापि च पामङ्गो, कण्ठसुत्तं न धारये।

Vallikāpi ca pāmaṅgo, kaṇṭhasuttaṃ na dhāraye;

कटि ओवट्टि कायुरं, हत्थाभरणमुद्दिका॥

Kaṭi ovaṭṭi kāyuraṃ, hatthābharaṇamuddikā.

दीघे कोच्छे फणे हत्थे, सित्था उदकतेलके।

Dīghe kocche phaṇe hatthe, sitthā udakatelake;

आदासुदपत्तवणा, आलेपोम्मद्दचुण्णना॥

Ādāsudapattavaṇā, ālepommaddacuṇṇanā.

लञ्छेन्ति अङ्गरागञ्‍च, मुखरागं तदूभयं।

Lañchenti aṅgarāgañca, mukharāgaṃ tadūbhayaṃ;

चक्खुरोगं गिरग्गञ्‍च, आयतं सरबाहिरं॥

Cakkhurogaṃ giraggañca, āyataṃ sarabāhiraṃ.

अम्बपेसिसकलेहि, अहिच्छिन्दि च चन्दनं।

Ambapesisakalehi, ahicchindi ca candanaṃ;

उच्‍चावचा पत्तमूला, सुवण्णो बहला वली॥

Uccāvacā pattamūlā, suvaṇṇo bahalā valī.

चित्रा दुस्सति दुग्गन्धो, उण्हे भिज्‍जिंसु मिड्ढिया।

Citrā dussati duggandho, uṇhe bhijjiṃsu miḍḍhiyā;

परिभण्डं तिणं चोळं, मालं कुण्डोलिकाय च॥

Paribhaṇḍaṃ tiṇaṃ coḷaṃ, mālaṃ kuṇḍolikāya ca.

थविका अंसबद्धञ्‍च, तथा बन्धनसुत्तका।

Thavikā aṃsabaddhañca, tathā bandhanasuttakā;

खिले मञ्‍चे च पीठे च, अङ्के छत्ते पणामना॥

Khile mañce ca pīṭhe ca, aṅke chatte paṇāmanā.

तुम्बघटिछवसीसं, चलकानि पटिग्गहो।

Tumbaghaṭichavasīsaṃ, calakāni paṭiggaho;

विप्फालिदण्डसोवण्णं, पत्ते पेसि च नाळिका॥

Vipphālidaṇḍasovaṇṇaṃ, patte pesi ca nāḷikā.

किण्णसत्तु सरितञ्‍च, मधुसित्थं सिपाटिकं।

Kiṇṇasattu saritañca, madhusitthaṃ sipāṭikaṃ;

विकण्णं बन्धिविसमं, छमाजिरपहोति च॥

Vikaṇṇaṃ bandhivisamaṃ, chamājirapahoti ca.

कळिम्भं मोघसुत्तञ्‍च, अधोतल्‍लं उपाहना।

Kaḷimbhaṃ moghasuttañca, adhotallaṃ upāhanā;

अङ्गुले पटिग्गहञ्‍च, वित्थकं थविकबद्धका॥

Aṅgule paṭiggahañca, vitthakaṃ thavikabaddhakā.

अज्झोकासे नीचवत्थु, चयो चापि विहञ्‍ञरे।

Ajjhokāse nīcavatthu, cayo cāpi vihaññare;

परिपति तिणचुण्णं, उल्‍लित्तअवलित्तकं॥

Paripati tiṇacuṇṇaṃ, ullittaavalittakaṃ.

सेतं काळकवण्णञ्‍च, परिकम्मञ्‍च गेरुकं।

Setaṃ kāḷakavaṇṇañca, parikammañca gerukaṃ;

मालाकम्मं लताकम्मं, मकरदन्तकपाटिकं॥

Mālākammaṃ latākammaṃ, makaradantakapāṭikaṃ.

चीवरवंसं रज्‍जुञ्‍च, अनुञ्‍ञासि विनायको।

Cīvaravaṃsaṃ rajjuñca, anuññāsi vināyako;

उज्झित्वा पक्‍कमन्ति च, कथिनं परिभिज्‍जति॥

Ujjhitvā pakkamanti ca, kathinaṃ paribhijjati.

विनिवेठियति कुट्टेपि, पत्तेनादाय गच्छरे।

Viniveṭhiyati kuṭṭepi, pattenādāya gacchare;

थविका बन्धसुत्तञ्‍च, बन्धित्वा च उपाहना॥

Thavikā bandhasuttañca, bandhitvā ca upāhanā.

उपाहनत्थविकञ्‍च, अंसबद्धञ्‍च सुत्तकं।

Upāhanatthavikañca, aṃsabaddhañca suttakaṃ;

उदकाकप्पियं मग्गे, परिस्सावनचोळकं॥

Udakākappiyaṃ magge, parissāvanacoḷakaṃ.

धम्मकरणं द्वे भिक्खू, वेसालिं अगमा मुनि।

Dhammakaraṇaṃ dve bhikkhū, vesāliṃ agamā muni;

दण्डं ओत्थरकं तत्थ, अनुञ्‍ञासि परिस्सावनं॥

Daṇḍaṃ ottharakaṃ tattha, anuññāsi parissāvanaṃ.

मकसेहि पणीतेन, बह्वाबाधा च जीवको।

Makasehi paṇītena, bahvābādhā ca jīvako;

चङ्कमनजन्ताघरं , विसमे नीचवत्थुको॥

Caṅkamanajantāgharaṃ , visame nīcavatthuko.

तयो चये विहञ्‍ञन्ति, सोपानालम्बवेदिकं।

Tayo caye vihaññanti, sopānālambavedikaṃ;

अज्झोकासे तिणचुण्णं, उल्‍लित्तअवलित्तकं॥

Ajjhokāse tiṇacuṇṇaṃ, ullittaavalittakaṃ.

सेतकं काळवण्णञ्‍च, परिकम्मञ्‍च गेरुकं।

Setakaṃ kāḷavaṇṇañca, parikammañca gerukaṃ;

मालाकम्मं लताकम्मं, मकरदन्तकपाटिकं॥

Mālākammaṃ latākammaṃ, makaradantakapāṭikaṃ.

वंसं चीवररज्‍जुञ्‍च, उच्‍चञ्‍च वत्थुकं करे।

Vaṃsaṃ cīvararajjuñca, uccañca vatthukaṃ kare;

चयो सोपानबाहञ्‍च, कवाटं पिट्ठसङ्घाटं॥

Cayo sopānabāhañca, kavāṭaṃ piṭṭhasaṅghāṭaṃ.

उदुक्खलुत्तरपासकं, वट्टिञ्‍च कपिसीसकं।

Udukkhaluttarapāsakaṃ, vaṭṭiñca kapisīsakaṃ;

सूचिघटिताळच्छिद्दं, आविञ्छनञ्‍च रज्‍जुकं॥

Sūcighaṭitāḷacchiddaṃ, āviñchanañca rajjukaṃ.

मण्डलं धूमनेत्तञ्‍च, मज्झे च मुखमत्तिका।

Maṇḍalaṃ dhūmanettañca, majjhe ca mukhamattikā;

दोणि दुग्गन्धा दहति, उदकट्ठानं सरावकं॥

Doṇi duggandhā dahati, udakaṭṭhānaṃ sarāvakaṃ.

न सेदेति च चिक्खल्‍लं, धोवि निद्धमनं करे।

Na sedeti ca cikkhallaṃ, dhovi niddhamanaṃ kare;

पीठञ्‍च कोट्ठके कम्मं, मरुम्बा सिला निद्धमनं॥

Pīṭhañca koṭṭhake kammaṃ, marumbā silā niddhamanaṃ.

नग्गा छमाय वस्सन्ते, पटिच्छादी तयो तहिं।

Naggā chamāya vassante, paṭicchādī tayo tahiṃ;

उदपानं लुज्‍जति नीचं, वल्‍लिया कायबन्धने॥

Udapānaṃ lujjati nīcaṃ, valliyā kāyabandhane.

तुलं कटकटं चक्‍कं, बहू भिज्‍जन्ति भाजना।

Tulaṃ kaṭakaṭaṃ cakkaṃ, bahū bhijjanti bhājanā;

लोहदारुचम्मखण्डं, सालातिणापिधानि च॥

Lohadārucammakhaṇḍaṃ, sālātiṇāpidhāni ca.

दोणिचन्दनि पाकारं, चिक्खल्‍लं निद्धमनेन च।

Doṇicandani pākāraṃ, cikkhallaṃ niddhamanena ca;

सीतिगतं पोक्खरणिं, पुराणञ्‍च निल्‍लेखणं॥

Sītigataṃ pokkharaṇiṃ, purāṇañca nillekhaṇaṃ.

चातुमासं सयन्ति च, नमतकञ्‍च ¹¹¹ नधिट्ठहे।

Cātumāsaṃ sayanti ca, namatakañca ¹¹² nadhiṭṭhahe;

आसित्तकं मळोरिकं, भुञ्‍जन्तेकं तुवट्टेय्युं॥

Āsittakaṃ maḷorikaṃ, bhuñjantekaṃ tuvaṭṭeyyuṃ.

वड्ढो बोधि न अक्‍कमि, घटं कतकसम्मज्‍जनि।

Vaḍḍho bodhi na akkami, ghaṭaṃ katakasammajjani;

सक्खरं कथलञ्‍चेव, फेणकं पादघंसनी॥

Sakkharaṃ kathalañceva, pheṇakaṃ pādaghaṃsanī.

विधूपनं तालवण्टं, मकसञ्‍चापि चामरी।

Vidhūpanaṃ tālavaṇṭaṃ, makasañcāpi cāmarī;

छत्तं विना च आरामे, तयो सिक्‍काय सम्मुति॥

Chattaṃ vinā ca ārāme, tayo sikkāya sammuti.

रोमसित्था नखा दीघा, छिन्दन्तङ्गुलिका दुक्खा।

Romasitthā nakhā dīghā, chindantaṅgulikā dukkhā;

सलोहितं पमाणञ्‍च, वीसति दीघकेसता॥

Salohitaṃ pamāṇañca, vīsati dīghakesatā.

खुरं सिलं सिपाटिकं, नमतकं खुरभण्डकं।

Khuraṃ silaṃ sipāṭikaṃ, namatakaṃ khurabhaṇḍakaṃ;

मस्सुं कप्पेन्ति वड्ढेन्ति, गोलोमिचतुरस्सकं॥

Massuṃ kappenti vaḍḍhenti, golomicaturassakaṃ.

परिमुखं अड्ढदुकञ्‍च, दाठिसम्बाधसंहरे।

Parimukhaṃ aḍḍhadukañca, dāṭhisambādhasaṃhare;

आबाधा कत्तरिवणो, दीघं सक्खरिकाय च॥

Ābādhā kattarivaṇo, dīghaṃ sakkharikāya ca.

पलितं थकितं उच्‍चा, लोहभण्डञ्‍जनी सह।

Palitaṃ thakitaṃ uccā, lohabhaṇḍañjanī saha;

पल्‍लत्थिकञ्‍च आयोगो, वटं सलाकबन्धनं॥

Pallatthikañca āyogo, vaṭaṃ salākabandhanaṃ.

कलाबुकं देड्डुभकं, मुरजं मद्दवीणकं।

Kalābukaṃ deḍḍubhakaṃ, murajaṃ maddavīṇakaṃ;

पट्टिका सूकरन्तञ्‍च, दसा मुरजवेणिका।

Paṭṭikā sūkarantañca, dasā murajaveṇikā;

अन्तो सोभं गुणकञ्‍च, पवनन्तोपि जीरति॥

Anto sobhaṃ guṇakañca, pavanantopi jīrati.

गण्ठिका उच्‍चावचञ्‍च, फलकन्तेपि ओगाहे।

Gaṇṭhikā uccāvacañca, phalakantepi ogāhe;

गिहिवत्थं हत्थिसोण्डं, मच्छकं चतुकण्णकं॥

Gihivatthaṃ hatthisoṇḍaṃ, macchakaṃ catukaṇṇakaṃ.

तालवण्टं सतवलि, गिहिपारुतपारुपं।

Tālavaṇṭaṃ satavali, gihipārutapārupaṃ;

संवेल्‍लि उभतोकाजं, दन्तकट्ठं आकोटने॥

Saṃvelli ubhatokājaṃ, dantakaṭṭhaṃ ākoṭane.

कण्ठे विलग्गं दायञ्‍च, पटग्गि रुक्खहत्थिना।

Kaṇṭhe vilaggaṃ dāyañca, paṭaggi rukkhahatthinā;

यमेळे लोकायतकं, परियापुणिंसु वाचयुं॥

Yameḷe lokāyatakaṃ, pariyāpuṇiṃsu vācayuṃ.

तिरच्छानकथा विज्‍जा, खिपि मङ्गलं खादि च।

Tiracchānakathā vijjā, khipi maṅgalaṃ khādi ca;

वाताबाधो दुस्सति च, दुग्गन्धो दुक्खपादुका॥

Vātābādho dussati ca, duggandho dukkhapādukā.

हिरियन्ति पारुदुग्गन्धो, तहं तहं करोन्ति च।

Hiriyanti pāruduggandho, tahaṃ tahaṃ karonti ca;

दुग्गन्धो कूपं लुज्‍जन्ति, उच्‍चवत्थु चयेन च॥

Duggandho kūpaṃ lujjanti, uccavatthu cayena ca.

सोपानालम्बनबाहा अन्ते, दुक्खञ्‍च पादुका।

Sopānālambanabāhā ante, dukkhañca pādukā;

बहिद्धा दोणि कट्ठञ्‍च, पिठरो च अपारुतो॥

Bahiddhā doṇi kaṭṭhañca, piṭharo ca apāruto.

वच्‍चकुटिं कवाटञ्‍च, पिट्ठसङ्घाटमेव च।

Vaccakuṭiṃ kavāṭañca, piṭṭhasaṅghāṭameva ca;

उदुक्खलुत्तरपासो, वट्टिञ्‍च कपिसीसकं॥

Udukkhaluttarapāso, vaṭṭiñca kapisīsakaṃ.

सूचिघटिताळच्छिद्दं, आविञ्छनच्छिद्दमेव च।

Sūcighaṭitāḷacchiddaṃ, āviñchanacchiddameva ca;

रज्‍जु उल्‍लित्तावलित्तं, सेतवण्णञ्‍च काळकं॥

Rajju ullittāvalittaṃ, setavaṇṇañca kāḷakaṃ.

मालाकम्मं लताकम्मं, मकरं पञ्‍चपटिकं।

Mālākammaṃ latākammaṃ, makaraṃ pañcapaṭikaṃ;

चीवरवंसं रज्‍जुञ्‍च, जरादुब्बलपाकारं॥

Cīvaravaṃsaṃ rajjuñca, jarādubbalapākāraṃ.

कोट्ठके चापि तथेव, मरुम्बं पदरसिला।

Koṭṭhake cāpi tatheva, marumbaṃ padarasilā;

सन्तिट्ठति निद्धमनं, कुम्भिञ्‍चापि सरावकं॥

Santiṭṭhati niddhamanaṃ, kumbhiñcāpi sarāvakaṃ.

दुक्खं हिरि अपिधानं, अनाचारञ्‍च आचरुं।

Dukkhaṃ hiri apidhānaṃ, anācārañca ācaruṃ;

लोहभण्डं अनुञ्‍ञासि, ठपयित्वा पहरणिं॥

Lohabhaṇḍaṃ anuññāsi, ṭhapayitvā paharaṇiṃ.

ठपयित्वा सन्दिपल्‍लङ्कं, दारुपत्तञ्‍च पादुकं।

Ṭhapayitvā sandipallaṅkaṃ, dārupattañca pādukaṃ;

सब्बं दारुमयं भण्डं, अनुञ्‍ञासि महामुनि॥

Sabbaṃ dārumayaṃ bhaṇḍaṃ, anuññāsi mahāmuni.

कतकं कुम्भकारञ्‍च, ठपयित्वा तथागतो।

Katakaṃ kumbhakārañca, ṭhapayitvā tathāgato;

सब्बम्पि मत्तिकाभण्डं, अनुञ्‍ञासि अनुकम्पको॥

Sabbampi mattikābhaṇḍaṃ, anuññāsi anukampako.

यस्स वत्थुस्स निद्देसो, पुरिमेन यदि समं।

Yassa vatthussa niddeso, purimena yadi samaṃ;

तम्पि संखित्तं उद्दाने, नयतो तं विजानिया॥

Tampi saṃkhittaṃ uddāne, nayato taṃ vijāniyā.

एवं दससता वत्थू, विनये खुद्दकवत्थुके।

Evaṃ dasasatā vatthū, vinaye khuddakavatthuke;

सद्धम्मट्ठितिको चेव, पेसलानञ्‍चनुग्गहो॥

Saddhammaṭṭhitiko ceva, pesalānañcanuggaho.

सुसिक्खितो विनयधरो, हितचित्तो सुपेसलो।

Susikkhito vinayadharo, hitacitto supesalo;

पदीपकरणो धीरो, पूजारहो बहुस्सुतोति॥

Padīpakaraṇo dhīro, pūjāraho bahussutoti.

खुद्दकवत्थुक्खन्धकं निट्ठितं।

Khuddakavatthukkhandhakaṃ niṭṭhitaṃ.

Next: ६. सेनासनक्खन्धकं • 6. Senāsanakkhandhakaṃ

Footnotes:

1. गामपोद्दवा (सी॰), गामपूतवा (स्या॰)

2. gāmapoddavā (sī.), gāmapūtavā (syā.)

3. कुड्डे (सी॰ स्या॰)

4. kuḍḍe (sī. syā.)

5. अट्ठाने (सी॰ स्या॰)

6. aṭṭhāne (sī. syā.)

7. ओसण्हेन्ति (सी॰ स्या॰)

8. osaṇhenti (sī. syā.)

9. समज्‍जा (अभिधानगन्थेसु)

10. samajjā (abhidhānaganthesu)

11. यथा च (क॰)

12. yathā ca (ka.)

13. बाहियलोमिं (क॰)

14. bāhiyalomiṃ (ka.)

15. निब्बट्टबीजं (सी॰ स्या॰)

16. nibbaṭṭabījaṃ (sī. syā.)

17. जा॰ १.२.१०५-१०६; अ॰ नि॰ ४.६७ इदं वत्थु आगतं

18. jā. 1.2.105-106; a. ni. 4.67 idaṃ vatthu āgataṃ

19. सिरिंसपानि (सी॰ स्या॰)

20. siriṃsapāni (sī. syā.)

21. चन्दनसारस्स (सी॰ स्या॰)

22. वाहित्वा (सी॰)

23. वाहित्वा (स्या॰)

24. सञ्‍जयो बेल्‍लट्ठिपुत्तो (सी॰)

25. नाथपुत्तो (सी॰)

26. candanasārassa (sī. syā.)

27. vāhitvā (sī.)

28. vāhitvā (syā.)

29. sañjayo bellaṭṭhiputto (sī.)

30. nāthaputto (sī.)

31. चली (क॰)

32. calī (ka.)

33. सउदकं (क॰)

34. saudakaṃ (ka.)

35. परिवट्टित्वा (स्या॰)

36. parivaṭṭitvā (syā.)

37. कवाटो पणामेतब्बो (क॰)

38. kavāṭo paṇāmetabbo (ka.)

39. घटिकटाहेन (स्या॰)

40. ghaṭikaṭāhena (syā.)

41. कठिनं कठिनरज्‍जुं (सी॰ स्या॰)

42. kaṭhinaṃ kaṭhinarajjuṃ (sī. syā.)

43. ओगुम्बेत्वा (सी॰ स्या॰)

44. ogumbetvā (sī. syā.)

45. धम्मकरणं (सी॰ स्या॰), धमकरणं (क॰)

46. dhammakaraṇaṃ (sī. syā.), dhamakaraṇaṃ (ka.)

47. बव्हाबाधा (सी॰)

48. bavhābādhā (sī.)

49. पीठसंघाटं (क॰)

50. pīṭhasaṃghāṭaṃ (ka.)

51. तिणच्छादनेन छादेति (क॰)

52. tiṇacchādanena chādeti (ka.)

53. इदं पदं कत्थचि नत्थि

54. इदं पदं कत्थचि नत्थि

55. idaṃ padaṃ katthaci natthi

56. idaṃ padaṃ katthaci natthi

57. वाहन्ति (क॰)

58. vāhanti (ka.)

59. न एकत्थरणे

60. न एकपावुरणे

61. न एकत्थरणपावुरणे (स्या॰)

62. na ekattharaṇe

63. na ekapāvuraṇe

64. na ekattharaṇapāvuraṇe (syā.)

65. अनावासाय (स्या॰)

66. anāvāsāya (syā.)

67. सुंसुमारगिरे (सी॰ स्या॰), संसुमारगिरे (क॰)

68. कोकनुदो (क॰)

69. suṃsumāragire (sī. syā.), saṃsumāragire (ka.)

70. kokanudo (ka.)

71. चेलपत्तिकं (सी॰)

72. celapattikaṃ (sī.)

73. तालवण्डञ्‍च (क॰)

74. tālavaṇḍañca (ka.)

75. छत्तं पग्गहेत्वा (क॰)

76. अय्यो (क॰)

77. chattaṃ paggahetvā (ka.)

78. ayyo (ka.)

79. रोमट्ठको (क॰)

80. कथं हि नाम विकालायं(क॰)

81. romaṭṭhako (ka.)

82. kathaṃ hi nāma vikālāyaṃ(ka.)

83. विप्पकिरीयिंसु (सी॰), परिकिरिंसु (स्या॰)

84. vippakirīyiṃsu (sī.), parikiriṃsu (syā.)

85. वीसतिमट्टं (सी॰)

86. vīsatimaṭṭaṃ (sī.)

87. अड्ढुरकं (सी॰), अड्ढरुकं (स्या॰)

88. aḍḍhurakaṃ (sī.), aḍḍharukaṃ (syā.)

89. आयोगा (सी॰ स्या॰)

90. वेमकं वट्टं (सी॰), वेमकं वटं (स्या॰)

91. āyogā (sī. syā.)

92. vemakaṃ vaṭṭaṃ (sī.), vemakaṃ vaṭaṃ (syā.)

93. वीथन्ति (सी॰ स्या॰)

94. vīthanti (sī. syā.)

95. कोणो (सी॰ स्या॰)

96. koṇo (sī. syā.)

97. चतुरङ्गुलं पच्छिमं (क॰)

98. caturaṅgulaṃ pacchimaṃ (ka.)

99. यमेळुतेकुला नाम (सी॰), मेट्ठकोकुट्ठा नाम (स्या॰)

100. yameḷutekulā nāma (sī.), meṭṭhakokuṭṭhā nāma (syā.)

101. वुत्ते (क॰)

102. vutte (ka.)

103. भिक्खवे भिक्खुना (स्या॰)

104. bhikkhave bhikkhunā (syā.)

105. अथ खो आयस्मा सारिपुत्तो आयस्मन्तं महामोग्गल्‍लानं एतदवोच ‘‘पुब्बे खो मे आवुसो मोग्गल्‍लान उदरवाताबाधो लसुणेन फासु होती’’ति (क॰)

106. atha kho āyasmā sāriputto āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ etadavoca ‘‘pubbe kho me āvuso moggallāna udaravātābādho lasuṇena phāsu hotī’’ti (ka.)

107. (अनुजानामि भिक्खवे कोट्ठकन्ति। कोट्ठको नीचवत्थुको होति…पे॰… अनुजानामि भिक्खवे उच्‍चवत्थुकं कातुन्ति। चयो परिपतति…पे॰… अनुजानामि भिक्खवे चिनितुं तयो चये इट्ठकाचयं सिलाचयं दारुचयन्ति। आरोहन्ता विहञ्‍ञन्ति…पे॰… अनुजानामि भिक्खवे तयो सोपाने इट्ठकासोपानं सिलासोपानं दारुसोपानन्ति। आरोहन्ता परिपतन्ति…पे॰… अनुजानामि भिक्खवे आलम्बनबाहन्ति। कोट्ठकस्स कवाटं न होति।) (स्या॰ कं॰)

108. पट्टसिलं (क॰)

109. (anujānāmi bhikkhave koṭṭhakanti. koṭṭhako nīcavatthuko hoti…pe… anujānāmi bhikkhave uccavatthukaṃ kātunti. cayo paripatati…pe… anujānāmi bhikkhave cinituṃ tayo caye iṭṭhakācayaṃ silācayaṃ dārucayanti. ārohantā vihaññanti…pe… anujānāmi bhikkhave tayo sopāne iṭṭhakāsopānaṃ silāsopānaṃ dārusopānanti. ārohantā paripatanti…pe… anujānāmi bhikkhave ālambanabāhanti. koṭṭhakassa kavāṭaṃ na hoti.) (syā. kaṃ.)

110. paṭṭasilaṃ (ka.)

111. गन्धपुप्फं (स्या॰)

112. gandhapupphaṃ (syā.)

Related texts:

अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / चूळवग्ग-अट्ठकथा • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / खुद्दकवत्थुकथा • Khuddakavatthukathā

टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / खुद्दकवत्थुकथावण्णना • Khuddakavatthukathāvaṇṇanā

टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / खुद्दकवत्थुकथावण्णना • Khuddakavatthukathāvaṇṇanā

टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / खुद्दकवत्थुकथावण्णना • Khuddakavatthukathāvaṇṇanā

टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / खुद्दकवत्थुकथा • Khuddakavatthukathā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact