Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya |
૧૧. કોધનસુત્તં
11. Kodhanasuttaṃ
૬૪. ‘‘સત્તિમે , ભિક્ખવે, ધમ્મા સપત્તકન્તા સપત્તકરણા કોધનં આગચ્છન્તિ ઇત્થિં વા પુરિસં વા. કતમે સત્ત? ઇધ, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ એવં ઇચ્છતિ – ‘અહો વતાયં દુબ્બણ્ણો અસ્સા’તિ! તં કિસ્સ હેતુ? ન, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ વણ્ણવતાય નન્દતિ. કોધનોયં 1, ભિક્ખવે, પુરિસપુગ્ગલો કોધાભિભૂતો કોધપરેતો, કિઞ્ચાપિ સો હોતિ સુન્હાતો સુવિલિત્તો કપ્પિતકેસમસ્સુ ઓદાતવત્થવસનો 2; અથ ખો સો દુબ્બણ્ણોવ હોતિ કોધાભિભૂતો. અયં, ભિક્ખવે, પઠમો ધમ્મો સપત્તકન્તો સપત્તકરણો કોધનં આગચ્છતિ ઇત્થિં વા પુરિસં વા.
64. ‘‘Sattime , bhikkhave, dhammā sapattakantā sapattakaraṇā kodhanaṃ āgacchanti itthiṃ vā purisaṃ vā. Katame satta? Idha, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ dubbaṇṇo assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa vaṇṇavatāya nandati. Kodhanoyaṃ 3, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto, kiñcāpi so hoti sunhāto suvilitto kappitakesamassu odātavatthavasano 4; atha kho so dubbaṇṇova hoti kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, paṭhamo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ એવં ઇચ્છતિ – ‘અહો વતાયં દુક્ખં સયેય્યા’તિ! તં કિસ્સ હેતુ? ન, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ સુખસેય્યાય નન્દતિ. કોધનોયં, ભિક્ખવે, પુરિસપુગ્ગલો કોધાભિભૂતો કોધપરેતો, કિઞ્ચાપિ સો પલ્લઙ્કે સેતિ ગોનકત્થતે પટલિકત્થતે કદલિમિગપવરપચ્ચત્થરણે સઉત્તરચ્છદે ઉભતોલોહિતકૂપધાને; અથ ખો સો દુક્ખઞ્ઞેવ સેતિ કોધાભિભૂતો. અયં, ભિક્ખવે, દુતિયો ધમ્મો સપત્તકન્તો સપત્તકરણો કોધનં આગચ્છતિ ઇત્થિં વા પુરિસં વા.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ dukkhaṃ sayeyyā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa sukhaseyyāya nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto, kiñcāpi so pallaṅke seti gonakatthate paṭalikatthate kadalimigapavarapaccattharaṇe sauttaracchade ubhatolohitakūpadhāne; atha kho so dukkhaññeva seti kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, dutiyo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ એવં ઇચ્છતિ – ‘અહો વતાયં ન પચુરત્થો અસ્સા’તિ! તં કિસ્સ હેતુ? ન, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ પચુરત્થતાય નન્દતિ . કોધનોયં , ભિક્ખવે, પુરિસપુગ્ગલો કોધાભિભૂતો કોધપરેતો, અનત્થમ્પિ ગહેત્વા ‘અત્થો મે ગહિતો’તિ મઞ્ઞતિ , અત્થમ્પિ ગહેત્વા ‘અનત્થો મે ગહિતો’તિ મઞ્ઞતિ. તસ્સિમે ધમ્મા અઞ્ઞમઞ્ઞં વિપચ્ચનીકા ગહિતા દીઘરત્તં અહિતાય દુક્ખાય સંવત્તન્તિ કોધાભિભૂતસ્સ. અયં, ભિક્ખવે, તતિયો ધમ્મો સપત્તકન્તો સપત્તકરણો કોધનં આગચ્છતિ ઇત્થિં વા પુરિસં વા.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ na pacurattho assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa pacuratthatāya nandati . Kodhanoyaṃ , bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto, anatthampi gahetvā ‘attho me gahito’ti maññati , atthampi gahetvā ‘anattho me gahito’ti maññati. Tassime dhammā aññamaññaṃ vipaccanīkā gahitā dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti kodhābhibhūtassa. Ayaṃ, bhikkhave, tatiyo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ એવં ઇચ્છતિ – ‘અહો વતાયં ન ભોગવા અસ્સા’તિ! તં કિસ્સ હેતુ? ન, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ ભોગવતાય નન્દતિ. કોધનસ્સ, ભિક્ખવે, પુરિસપુગ્ગલસ્સ કોધાભિભૂતસ્સ કોધપરેતસ્સ, યેપિસ્સ તે હોન્તિ ભોગા ઉટ્ઠાનવીરિયાધિગતા બાહાબલપરિચિતા સેદાવક્ખિત્તા ધમ્મિકા ધમ્મલદ્ધા, તેપિ રાજાનો રાજકોસં પવેસેન્તિ કોધાભિભૂતસ્સ. અયં, ભિક્ખવે, ચતુત્થો ધમ્મો સપત્તકન્તો સપત્તકરણો કોધનં આગચ્છતિ ઇત્થિં વા પુરિસં વા.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ na bhogavā assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa bhogavatāya nandati. Kodhanassa, bhikkhave, purisapuggalassa kodhābhibhūtassa kodhaparetassa, yepissa te honti bhogā uṭṭhānavīriyādhigatā bāhābalaparicitā sedāvakkhittā dhammikā dhammaladdhā, tepi rājāno rājakosaṃ pavesenti kodhābhibhūtassa. Ayaṃ, bhikkhave, catuttho dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ એવં ઇચ્છતિ – ‘અહો વતાયં ન યસવા અસ્સા’તિ! તં કિસ્સ હેતુ? ન, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ યસવતાય નન્દતિ. કોધનોયં, ભિક્ખવે, પુરિસપુગ્ગલો કોધાભિભૂતો કોધપરેતો, યોપિસ્સ સો હોતિ યસો અપ્પમાદાધિગતો, તમ્હાપિ ધંસતિ કોધાભિભૂતો. અયં, ભિક્ખવે, પઞ્ચમો ધમ્મો સપત્તકન્તો સપત્તકરણો કોધનં આગચ્છતિ ઇત્થિં વા પુરિસં વા.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ na yasavā assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa yasavatāya nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto, yopissa so hoti yaso appamādādhigato, tamhāpi dhaṃsati kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, pañcamo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ એવં ઇચ્છતિ – ‘અહો વતાયં ન મિત્તવા અસ્સા’તિ! તં કિસ્સ હેતુ? ન, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ મિત્તવતાય નન્દતિ. કોધનં, ભિક્ખવે, પુરિસપુગ્ગલં કોધાભિભૂતં કોધપરેતં, યેપિસ્સ તે હોન્તિ મિત્તામચ્ચા ઞાતિસાલોહિતા, તેપિ આરકા પરિવજ્જન્તિ કોધાભિભૂતં. અયં, ભિક્ખવે, છટ્ઠો ધમ્મો સપત્તકન્તો સપત્તકરણો કોધનં આગચ્છતિ ઇત્થિં વા પુરિસં વા.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ na mittavā assā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa mittavatāya nandati. Kodhanaṃ, bhikkhave, purisapuggalaṃ kodhābhibhūtaṃ kodhaparetaṃ, yepissa te honti mittāmaccā ñātisālohitā, tepi ārakā parivajjanti kodhābhibhūtaṃ. Ayaṃ, bhikkhave, chaṭṭho dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ એવં ઇચ્છતિ – ‘અહો વતાયં કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા અપાયં દુગ્ગતિં વિનિપાતં નિરયં ઉપપજ્જેય્યા’તિ! તં કિસ્સ હેતુ? ન, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ સુગતિગમને નન્દતિ. કોધનોયં, ભિક્ખવે, પુરિસપુગ્ગલો કોધાભિભૂતો કોધપરેતો કાયેન દુચ્ચરિતં ચરતિ, વાચાય દુચ્ચરિતં ચરતિ, મનસા દુચ્ચરિતં ચરતિ. સો કાયેન દુચ્ચરિતં ચરિત્વા વાચાય…પે॰… કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા અપાયં દુગ્ગતિં વિનિપાતં નિરયં ઉપપજ્જતિ કોધાભિભૂતો. અયં, ભિક્ખવે, સત્તમો ધમ્મો સપત્તકન્તો સપત્તકરણો કોધનં આગચ્છતિ ઇત્થિં વા પુરિસં વા. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, સત્ત ધમ્મા સપત્તકન્તા સપત્તકરણા કોધનં આગચ્છન્તિ ઇત્થિં વા પુરિસં વા’’તિ.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati – ‘aho vatāyaṃ kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyā’ti! Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa sugatigamane nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati. So kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya…pe… kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, sattamo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā. Ime kho, bhikkhave, satta dhammā sapattakantā sapattakaraṇā kodhanaṃ āgacchanti itthiṃ vā purisaṃ vā’’ti.
‘‘કોધનો દુબ્બણ્ણો હોતિ, અથો દુક્ખમ્પિ સેતિ સો;
‘‘Kodhano dubbaṇṇo hoti, atho dukkhampi seti so;
‘‘તતો કાયેન વાચાય, વધં કત્વાન કોધનો;
‘‘Tato kāyena vācāya, vadhaṃ katvāna kodhano;
કોધાભિભૂતો પુરિસો, ધનજાનિં નિગચ્છતિ.
Kodhābhibhūto puriso, dhanajāniṃ nigacchati.
ઞાતિમિત્તા સુહજ્જા ચ, પરિવજ્જન્તિ કોધનં.
Ñātimittā suhajjā ca, parivajjanti kodhanaṃ.
ભયમન્તરતો જાતં, તં જનો નાવબુજ્ઝતિ.
Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.
‘‘કુદ્ધો અત્થં ન જાનાતિ, કુદ્ધો ધમ્મં ન પસ્સતિ;
‘‘Kuddho atthaṃ na jānāti, kuddho dhammaṃ na passati;
અન્ધતમં તદા હોતિ, યં કોધો સહતે નરં.
Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ kodho sahate naraṃ.
‘‘યં કુદ્ધો ઉપરોધેતિ, સુકરં વિય દુક્કરં;
‘‘Yaṃ kuddho uparodheti, sukaraṃ viya dukkaraṃ;
પચ્છા સો વિગતે કોધે, અગ્ગિદડ્ઢોવ તપ્પતિ.
Pacchā so vigate kodhe, aggidaḍḍhova tappati.
યતો પતાયતિ કોધો, યેન કુજ્ઝન્તિ માનવા.
Yato patāyati kodho, yena kujjhanti mānavā.
કોધેન અભિભૂતસ્સ, ન દીપં હોતિ કિઞ્ચનં.
Kodhena abhibhūtassa, na dīpaṃ hoti kiñcanaṃ.
‘‘તપનીયાનિ કમ્માનિ, યાનિ ધમ્મેહિ આરકા;
‘‘Tapanīyāni kammāni, yāni dhammehi ārakā;
તાનિ આરોચયિસ્સામિ, તં સુણાથ યથા તથં.
Tāni ārocayissāmi, taṃ suṇātha yathā tathaṃ.
‘‘કુદ્ધો હિ પિતરં હન્તિ, હન્તિ કુદ્ધો સમાતરં;
‘‘Kuddho hi pitaraṃ hanti, hanti kuddho samātaraṃ;
કુદ્ધો હિ બ્રાહ્મણં હન્તિ, હન્તિ કુદ્ધો પુથુજ્જનં.
Kuddho hi brāhmaṇaṃ hanti, hanti kuddho puthujjanaṃ.
‘‘યાય માતુ ભતો પોસો, ઇમં લોકં અવેક્ખતિ;
‘‘Yāya mātu bhato poso, imaṃ lokaṃ avekkhati;
તમ્પિ પાણદદિં સન્તિં, હન્તિ કુદ્ધો પુથુજ્જનો.
Tampi pāṇadadiṃ santiṃ, hanti kuddho puthujjano.
હન્તિ કુદ્ધો પુથુત્તાનં, નાનારૂપેસુ મુચ્છિતો.
Hanti kuddho puthuttānaṃ, nānārūpesu mucchito.
‘‘અસિના હન્તિ અત્તાનં, વિસં ખાદન્તિ મુચ્છિતા;
‘‘Asinā hanti attānaṃ, visaṃ khādanti mucchitā;
રજ્જુયા બજ્ઝ મીયન્તિ, પબ્બતામપિ કન્દરે.
Rajjuyā bajjha mīyanti, pabbatāmapi kandare.
‘‘ઇતાયં કોધરૂપેન, મચ્ચુપાસો ગુહાસયો;
‘‘Itāyaṃ kodharūpena, maccupāso guhāsayo;
તં દમેન સમુચ્છિન્દે, પઞ્ઞાવીરિયેન દિટ્ઠિયા.
Taṃ damena samucchinde, paññāvīriyena diṭṭhiyā.
તથેવ ધમ્મે સિક્ખેથ, મા નો દુમ્મઙ્કુયં અહુ.
Tatheva dhamme sikkhetha, mā no dummaṅkuyaṃ ahu.
દન્તા કોધં પહન્ત્વાન, પરિનિબ્બન્તિ અનાસવા’’તિ 25. એકાદસમં;
Dantā kodhaṃ pahantvāna, parinibbanti anāsavā’’ti 26. ekādasamaṃ;
અબ્યાકતવગ્ગો છટ્ઠો.
Abyākatavaggo chaṭṭho.
તસ્સુદ્દાનં –
Tassuddānaṃ –
અબ્યાકતો પુરિસગતિ, તિસ્સ સીહ અરક્ખિયં;
Abyākato purisagati, tissa sīha arakkhiyaṃ;
કિમિલં સત્ત પચલા, મેત્તા ભરિયા કોધેકાદસાતિ.
Kimilaṃ satta pacalā, mettā bhariyā kodhekādasāti.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૧૧. કોધનસુત્તવણ્ણના • 11. Kodhanasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૧૧. કોધનસુત્તવણ્ણના • 11. Kodhanasuttavaṇṇanā