| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೧೧. ಕೋಧನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
11. Kodhanasuttavaṇṇanā
೬೪. ಏಕಾದಸಮೇ ಸಪತ್ತಕರಣಾತಿ ವಾ ಸಪತ್ತೇಹಿ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಕೋಧನನ್ತಿ ಕುಜ್ಝನಸೀಲಂ। ಕೋಧನೋಯನ್ತಿ ಕುಜ್ಝನೋ ಅಯಂ। ಅಯನ್ತಿ ಚ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಕೋಧಪರೇತೋತಿ ಕೋಧೇನ ಅನುಗತೋ, ಪರಾಭಿಭೂತೋ ವಾ। ದುಬ್ಬಣ್ಣೋವ ಹೋತೀತಿ ಪಕತಿಯಾ ವಣ್ಣವಾಪಿ ಅಲಙ್ಕತಪ್ಪಟಿಯತ್ತೋಪಿ ಮುಖವಿಕಾರಾದಿವಸೇನ ವಿರೂಪೋ ಏವ ಹೋತಿ। ಏತರಹಿ ಆಯತಿಞ್ಚಾತಿ ಕೋಧಾಭಿಭೂತಸ್ಸ ಏಕನ್ತಮಿದಂ ಫಲನ್ತಿ ದೀಪೇತುಂ ‘‘ದುಬ್ಬಣ್ಣೋವಾ’’ತಿ ಅವಧಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಕೋಧಾಭಿಭೂತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
64. Ekādasame sapattakaraṇāti vā sapattehi kātabbā. Kodhananti kujjhanasīlaṃ. Kodhanoyanti kujjhano ayaṃ. Ayanti ca nipātamattaṃ. Kodhaparetoti kodhena anugato, parābhibhūto vā. Dubbaṇṇova hotīti pakatiyā vaṇṇavāpi alaṅkatappaṭiyattopi mukhavikārādivasena virūpo eva hoti. Etarahi āyatiñcāti kodhābhibhūtassa ekantamidaṃ phalanti dīpetuṃ ‘‘dubbaṇṇovā’’ti avadhāraṇaṃ katvā puna ‘‘kodhābhibhūto’’ti vuttaṃ.
ಅಯಸಭಾವನ್ತಿ ಅಕಿತ್ತಿಮಭಾವಂ। ಅತ್ತನೋ ಪರೇಸಞ್ಚ ಅನತ್ಥಂ ಜನೇತೀತಿ ಅನತ್ಥಜನನೋ। ಅನ್ತರತೋತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರತೋ, ಚಿತ್ತತೋ ವಾ। ತಂ ಜನೋ ನಾವಬುಜ್ಝತೀತಿ ಕೋಧಸಙ್ಖಾತಂ ಅನ್ತರತೋ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತೇಯೇವ ಜಾತಂ ಅನತ್ಥಜನನಚಿತ್ತಪ್ಪಕೋಪನಾದಿಭಯಂ ಭಯಹೇತುಂ ಅಯಂ ಬಾಲಮಹಾಜನೋ ನ ಜಾನಾತಿ। ಯನ್ತಿ ಯತ್ಥ। ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಹಿ ಏತಂ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ। ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಕೋಧೋ ಸಹತೇ ನರಂ, ಅನ್ಧತಮಂ ತದಾ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಯನ್ತಿ ವಾ ಕಾರಣವಚನಂ, ಯಸ್ಮಾ ಕೋಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ನರಂ ಸಹತೇ ಅಭಿಭವತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅನ್ಧತಮಂ ತದಾ ಹೋತಿ, ಯದಾ ಕುದ್ಧೋತಿ ಅತ್ಥೋ ಯಂ-ತಂ-ಸದ್ದಾನಂ ಏಕನ್ತಸಮ್ಬನ್ಧಭಾವತೋ। ಅಥ ವಾ ಯನ್ತಿ ಕಿರಿಯಾಪರಾಮಸನಂ। ಸಹತೇತಿ ಯದೇತಂ ಕೋಧಸ್ಸ ಸಹನಂ ಅಭಿಭವನಂ, ಏತಂ ಅನ್ಧತಮಂ ಭವನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಯಂ ನರಂ ಕೋಧೋ ಸಹತೇ ಅಭಿಭವತಿ, ತಸ್ಸ ಅನ್ಧತಮಂ ತದಾ ಹೋತಿ। ತತೋ ಚ ಕುದ್ಧೋ ಅತ್ಥಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಕುದ್ಧೋ ಧಮ್ಮಂ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ।
Ayasabhāvanti akittimabhāvaṃ. Attano paresañca anatthaṃ janetīti anatthajanano. Antaratoti abbhantarato, cittato vā. Taṃ jano nāvabujjhatīti kodhasaṅkhātaṃ antarato abbhantare attano citteyeva jātaṃ anatthajananacittappakopanādibhayaṃ bhayahetuṃ ayaṃ bālamahājano na jānāti. Yanti yattha. Bhummatthe hi etaṃ paccattavacanaṃ. Yasmiṃ kāle kodho sahate naraṃ, andhatamaṃ tadā hotīti sambandho. Yanti vā kāraṇavacanaṃ, yasmā kodho uppajjamāno naraṃ sahate abhibhavati, tasmā andhatamaṃ tadā hoti, yadā kuddhoti attho yaṃ-taṃ-saddānaṃ ekantasambandhabhāvato. Atha vā yanti kiriyāparāmasanaṃ. Sahateti yadetaṃ kodhassa sahanaṃ abhibhavanaṃ, etaṃ andhatamaṃ bhavananti attho. Atha vā yaṃ naraṃ kodho sahate abhibhavati, tassa andhatamaṃ tadā hoti. Tato ca kuddho atthaṃ na jānāti, kuddho dhammaṃ na passatīti.
ಭೂನಂ ವುಚ್ಚತಿ ವುದ್ಧಿ, ತಸ್ಸ ಹನನಂ ಘಾತೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಭೂನಹಚ್ಚಾನಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಹತವುದ್ಧೀನೀ’’ತಿ। ದಮ-ಸದ್ದೇನ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ಪಞ್ಞಾವೀರಿಯೇನ ದಿಟ್ಠಿಯಾತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಕತರೇನ ದಮೇನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅನೇಕತ್ಥೋ ಹಿ ದಮ-ಸದ್ದೋ। ‘‘ಸಚ್ಚೇನ ದನ್ತೋ ದಮಸಾ ಉಪೇತೋ, ವೇದನ್ತಗೂ ವುಸಿತಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೯೫; ಸು॰ ನಿ॰ ೪೬೭) ಏತ್ಥ ಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ ದಮೋತಿ ವುತ್ತೋ ‘‘ಮನಚ್ಛಟ್ಠಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ದಮೇತೀ’’ತಿ ಕತ್ವಾ। ‘‘ಯದಿ ಸಚ್ಚಾ ದಮಾ ಚಾಗಾ, ಖನ್ತ್ಯಾ ಭಿಯ್ಯೋಧ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪೬; ಸು॰ ನಿ॰ ೧೯೧) ಏತ್ಥ ಪಞ್ಞಾ ದಮೋ ‘‘ಸಂಕಿಲೇಸಂ ದಮೇತಿ ಪಜಹತೀ’’ತಿ ಕತ್ವಾ। ‘‘ದಾನೇನ ದಮೇನ ಸಂಯಮೇನ ಸಚ್ಚವಜ್ಜೇನ ಅತ್ಥಿ ಪುಞ್ಞಂ, ಅತ್ಥಿ ಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಆಗಮೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೩೬೫) ಏತ್ಥ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ದಮೋ ‘‘ಉಪವಸನವಸೇನ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದೀನಿ ದಮೇತೀ’’ತಿ ಕತ್ವಾ। ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ ಖೋ ತ್ವಂ, ಪುಣ್ಣ, ಇಮಿನಾ ದಮೂಪಸಮೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸುನಾಪರನ್ತಸ್ಮಿಂ ಜನಪದನ್ತರೇ ವಿಹರಿತು’’ನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೯೬; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೮೮) ಏತ್ಥ ಅಧಿವಾಸನಕ್ಖನ್ತಿ ದಮೋ ‘‘ಕೋಧೂಪನಾಹಮಕ್ಖಾದಿಕೇ ದಮೇತಿ ವಿನೋದೇತೀ’’ತಿ ಕತ್ವಾ। ‘‘ನ ಮಾನಕಾಮಸ್ಸ ದಮೋ ಇಧತ್ಥಿ, ನ ಮೋನಮತ್ಥಿ ಅಸಮಾಹಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೯) ಏತ್ಥ ಅಭಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾದಿಕೋ ಸಮಾಧಿಪಕ್ಖಿಕೋ ಧಮ್ಮೋ ದಮೋ ‘‘ದಮ್ಮತಿ ಚಿತ್ತಂ ಏತೇನಾ’’ತಿ ಕತ್ವಾ। ಇಧಾಪಿ ‘‘ತಂ ದಮೇನ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದೇ, ಪಞ್ಞಾವೀರಿಯೇನ ದಿಟ್ಠಿಯಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ದಮ-ಸದ್ದೇನ ಪಞ್ಞಾವೀರಿಯದಿಟ್ಠಿಯೋ ವುತ್ತಾ।
Bhūnaṃ vuccati vuddhi, tassa hananaṃ ghāto etesanti bhūnahaccāni. Tenāha ‘‘hatavuddhīnī’’ti. Dama-saddena vuttamevatthaṃ vibhāvetuṃ paññāvīriyena diṭṭhiyāti vuttanti dassento ‘‘katarena damenā’’tiādimāha. Anekattho hi dama-saddo. ‘‘Saccena danto damasā upeto, vedantagū vusitabrahmacariyo’’ti (saṃ. ni. 1.195; su. ni. 467) ettha hi indriyasaṃvaro damoti vutto ‘‘manacchaṭṭhāni indriyāni dametī’’ti katvā. ‘‘Yadi saccā damā cāgā, khantyā bhiyyodha vijjatī’’ti (saṃ. ni. 1.246; su. ni. 191) ettha paññā damo ‘‘saṃkilesaṃ dameti pajahatī’’ti katvā. ‘‘Dānena damena saṃyamena saccavajjena atthi puññaṃ, atthi puññassa āgamo’’ti (saṃ. ni. 4.365) ettha uposathakammaṃ damo ‘‘upavasanavasena kāyakammādīni dametī’’ti katvā. ‘‘Sakkhissasi kho tvaṃ, puṇṇa, iminā damūpasamena samannāgato sunāparantasmiṃ janapadantare viharitu’’nti (ma. ni. 3.396; saṃ. ni. 4.88) ettha adhivāsanakkhanti damo ‘‘kodhūpanāhamakkhādike dameti vinodetī’’ti katvā. ‘‘Na mānakāmassa damo idhatthi, na monamatthi asamāhitassā’’ti (saṃ. ni. 1.9) ettha abhisambojjhaṅgādiko samādhipakkhiko dhammo damo ‘‘dammati cittaṃ etenā’’ti katvā. Idhāpi ‘‘taṃ damena samucchinde, paññāvīriyena diṭṭhiyā’’ti vacanato dama-saddena paññāvīriyadiṭṭhiyo vuttā.
ಕೋಧನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Kodhanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಅಬ್ಯಾಕತವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Abyākatavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೧೧. ಕೋಧನಸುತ್ತಂ • 11. Kodhanasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೧೧. ಕೋಧನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 11. Kodhanasuttavaṇṇanā
