Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ (టీకా) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
౧. కోధపేయ్యాలం
1. Kodhapeyyālaṃ
౧౮౧. ఇతో పరేసు కోధవగ్గాదీసు ఉపనన్ధనలక్ఖణోతి కుజ్ఝనవసేన ‘‘అక్కోచ్ఛి మం అవధి మ’’న్తిఆదినా (ధ॰ ప॰ ౩, ౪) చిత్తపరియోనన్ధనలక్ఖణో. పుబ్బకాలికం కోధం ఉపనయ్హతి బన్ధతి, కుజ్ఝనాకారం పబన్ధతి ఘటేతి. ఆఘాతవత్థునా చిత్తం బన్ధన్తీ వియ హోతీతి అపరకాలో కోధో ఉపనాహో. సుట్ఠు కతం కారణం ఉపకారో సుకతకారణం, తస్స పుబ్బకారితాలక్ఖణస్స గుణస్స మక్ఖనం ఉదకపుఞ్ఛనియా వియ సరీరానుగతస్స ఉదకస్స పుఞ్ఛనం వినాసనం లక్ఖణమేతస్సాతి సుకతకరణమక్ఖనలక్ఖణో. తథా హి సో పరేసం గుణానం మక్ఖనట్ఠేన మక్ఖోతి వుచ్చతి. బహుస్సుతేపి పుగ్గలే అజ్ఝోత్థరింసు, ‘‘ఈదిసస్స చ బహుస్సుతస్స అనియతా గహితా, తవ చ మమ చ కో విసేసో’’తిఆదినా నయేన ఉప్పజ్జమానో యుగగ్గాహీ పలాసోతి ఆహ ‘‘యుగగ్గాహలక్ఖణో పలాసో’’తి. తత్థ యుగగ్గాహో నామ సమధురగ్గాహో, అసమమ్పి అత్తనా సమం కత్వా గణ్హనం. పలాసతీతి పలాసో, పరేసం గుణే డంసిత్వా దన్తేహి వియ ఛిన్దిత్వా అత్తనో గుణేహి సమే కరోతీతి అత్థో.
181. Ito paresu kodhavaggādīsu upanandhanalakkhaṇoti kujjhanavasena ‘‘akkocchi maṃ avadhi ma’’ntiādinā (dha. pa. 3, 4) cittapariyonandhanalakkhaṇo. Pubbakālikaṃ kodhaṃ upanayhati bandhati, kujjhanākāraṃ pabandhati ghaṭeti. Āghātavatthunā cittaṃ bandhantī viya hotīti aparakālo kodho upanāho. Suṭṭhu kataṃ kāraṇaṃ upakāro sukatakāraṇaṃ, tassa pubbakāritālakkhaṇassa guṇassa makkhanaṃ udakapuñchaniyā viya sarīrānugatassa udakassa puñchanaṃ vināsanaṃ lakkhaṇametassāti sukatakaraṇamakkhanalakkhaṇo. Tathā hi so paresaṃ guṇānaṃ makkhanaṭṭhena makkhoti vuccati. Bahussutepi puggale ajjhotthariṃsu, ‘‘īdisassa ca bahussutassa aniyatā gahitā, tava ca mama ca ko viseso’’tiādinā nayena uppajjamāno yugaggāhī palāsoti āha ‘‘yugaggāhalakkhaṇo palāso’’ti. Tattha yugaggāho nāma samadhuraggāho, asamampi attanā samaṃ katvā gaṇhanaṃ. Palāsatīti palāso, paresaṃ guṇe ḍaṃsitvā dantehi viya chinditvā attano guṇehi same karotīti attho.
ఉసూయనలక్ఖణాతి పరేసం సక్కారాదీని ఖియ్యనలక్ఖణా. మచ్ఛేరస్స భావో మచ్ఛరియం. తఞ్చ ఆవాసమచ్ఛరియాదివసేన పఞ్చవిధన్తి ఆహ ‘‘పఞ్చమచ్ఛేరభావో మచ్ఛరియ’’న్తి. మచ్ఛరాయనలక్ఖణన్తి అత్తనో సమ్పత్తియా పరేహి సాధారణభావే అసహనలక్ఖణం. కతప్పటిచ్ఛాదనలక్ఖణాతి కతపాపప్పటిచ్ఛాదనలక్ఖణా. కేరాటికభావేన ఉప్పజ్జమానం సాఠేయ్యన్తి ఆహ ‘‘కేరాటికలక్ఖణం సాఠేయ్య’’న్తి. అఞ్ఞథా అత్తనో పవేదనపుగ్గలో కేరాటికో నేకతికవాణిజోతి వదన్తి. కేరాటికో హి పుగ్గలో ఆనన్దమచ్ఛో వియ హోతి.
Usūyanalakkhaṇāti paresaṃ sakkārādīni khiyyanalakkhaṇā. Maccherassa bhāvo macchariyaṃ. Tañca āvāsamacchariyādivasena pañcavidhanti āha ‘‘pañcamaccherabhāvo macchariya’’nti. Maccharāyanalakkhaṇanti attano sampattiyā parehi sādhāraṇabhāve asahanalakkhaṇaṃ. Katappaṭicchādanalakkhaṇāti katapāpappaṭicchādanalakkhaṇā. Kerāṭikabhāvena uppajjamānaṃ sāṭheyyanti āha ‘‘kerāṭikalakkhaṇaṃ sāṭheyya’’nti. Aññathā attano pavedanapuggalo kerāṭiko nekatikavāṇijoti vadanti. Kerāṭiko hi puggalo ānandamaccho viya hoti.
౧౮౭. యథాభతం నిక్ఖిత్తో ఏవం నిరయేతి యథా ఆభతం కఞ్చి ఆహరిత్వా ఠపితో, ఏవం అత్తనో కమ్మునా నిక్ఖిత్తో నిరయే ఠపితోయేవాతి అత్థో.
187.Yathābhataṃ nikkhitto evaṃ nirayeti yathā ābhataṃ kañci āharitvā ṭhapito, evaṃ attano kammunā nikkhitto niraye ṭhapitoyevāti attho.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ • Aṅguttaranikāya / ౧. కోధపేయ్యాలం • 1. Kodhapeyyālaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / అఙ్గుత్తరనికాయ (అట్ఠకథా) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ౧. కోధపేయ్యాలం • 1. Kodhapeyyālaṃ