Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
૧. કોધપેય્યાલં
1. Kodhapeyyālaṃ
૧૮૧. ઇતો પરેસુ કોધવગ્ગાદીસુ ઉપનન્ધનલક્ખણોતિ કુજ્ઝનવસેન ‘‘અક્કોચ્છિ મં અવધિ મ’’ન્તિઆદિના (ધ॰ પ॰ ૩, ૪) ચિત્તપરિયોનન્ધનલક્ખણો. પુબ્બકાલિકં કોધં ઉપનય્હતિ બન્ધતિ, કુજ્ઝનાકારં પબન્ધતિ ઘટેતિ. આઘાતવત્થુના ચિત્તં બન્ધન્તી વિય હોતીતિ અપરકાલો કોધો ઉપનાહો. સુટ્ઠુ કતં કારણં ઉપકારો સુકતકારણં, તસ્સ પુબ્બકારિતાલક્ખણસ્સ ગુણસ્સ મક્ખનં ઉદકપુઞ્છનિયા વિય સરીરાનુગતસ્સ ઉદકસ્સ પુઞ્છનં વિનાસનં લક્ખણમેતસ્સાતિ સુકતકરણમક્ખનલક્ખણો. તથા હિ સો પરેસં ગુણાનં મક્ખનટ્ઠેન મક્ખોતિ વુચ્ચતિ. બહુસ્સુતેપિ પુગ્ગલે અજ્ઝોત્થરિંસુ, ‘‘ઈદિસસ્સ ચ બહુસ્સુતસ્સ અનિયતા ગહિતા, તવ ચ મમ ચ કો વિસેસો’’તિઆદિના નયેન ઉપ્પજ્જમાનો યુગગ્ગાહી પલાસોતિ આહ ‘‘યુગગ્ગાહલક્ખણો પલાસો’’તિ. તત્થ યુગગ્ગાહો નામ સમધુરગ્ગાહો, અસમમ્પિ અત્તના સમં કત્વા ગણ્હનં. પલાસતીતિ પલાસો, પરેસં ગુણે ડંસિત્વા દન્તેહિ વિય છિન્દિત્વા અત્તનો ગુણેહિ સમે કરોતીતિ અત્થો.
181. Ito paresu kodhavaggādīsu upanandhanalakkhaṇoti kujjhanavasena ‘‘akkocchi maṃ avadhi ma’’ntiādinā (dha. pa. 3, 4) cittapariyonandhanalakkhaṇo. Pubbakālikaṃ kodhaṃ upanayhati bandhati, kujjhanākāraṃ pabandhati ghaṭeti. Āghātavatthunā cittaṃ bandhantī viya hotīti aparakālo kodho upanāho. Suṭṭhu kataṃ kāraṇaṃ upakāro sukatakāraṇaṃ, tassa pubbakāritālakkhaṇassa guṇassa makkhanaṃ udakapuñchaniyā viya sarīrānugatassa udakassa puñchanaṃ vināsanaṃ lakkhaṇametassāti sukatakaraṇamakkhanalakkhaṇo. Tathā hi so paresaṃ guṇānaṃ makkhanaṭṭhena makkhoti vuccati. Bahussutepi puggale ajjhotthariṃsu, ‘‘īdisassa ca bahussutassa aniyatā gahitā, tava ca mama ca ko viseso’’tiādinā nayena uppajjamāno yugaggāhī palāsoti āha ‘‘yugaggāhalakkhaṇo palāso’’ti. Tattha yugaggāho nāma samadhuraggāho, asamampi attanā samaṃ katvā gaṇhanaṃ. Palāsatīti palāso, paresaṃ guṇe ḍaṃsitvā dantehi viya chinditvā attano guṇehi same karotīti attho.
ઉસૂયનલક્ખણાતિ પરેસં સક્કારાદીનિ ખિય્યનલક્ખણા. મચ્છેરસ્સ ભાવો મચ્છરિયં. તઞ્ચ આવાસમચ્છરિયાદિવસેન પઞ્ચવિધન્તિ આહ ‘‘પઞ્ચમચ્છેરભાવો મચ્છરિય’’ન્તિ. મચ્છરાયનલક્ખણન્તિ અત્તનો સમ્પત્તિયા પરેહિ સાધારણભાવે અસહનલક્ખણં. કતપ્પટિચ્છાદનલક્ખણાતિ કતપાપપ્પટિચ્છાદનલક્ખણા. કેરાટિકભાવેન ઉપ્પજ્જમાનં સાઠેય્યન્તિ આહ ‘‘કેરાટિકલક્ખણં સાઠેય્ય’’ન્તિ. અઞ્ઞથા અત્તનો પવેદનપુગ્ગલો કેરાટિકો નેકતિકવાણિજોતિ વદન્તિ. કેરાટિકો હિ પુગ્ગલો આનન્દમચ્છો વિય હોતિ.
Usūyanalakkhaṇāti paresaṃ sakkārādīni khiyyanalakkhaṇā. Maccherassa bhāvo macchariyaṃ. Tañca āvāsamacchariyādivasena pañcavidhanti āha ‘‘pañcamaccherabhāvo macchariya’’nti. Maccharāyanalakkhaṇanti attano sampattiyā parehi sādhāraṇabhāve asahanalakkhaṇaṃ. Katappaṭicchādanalakkhaṇāti katapāpappaṭicchādanalakkhaṇā. Kerāṭikabhāvena uppajjamānaṃ sāṭheyyanti āha ‘‘kerāṭikalakkhaṇaṃ sāṭheyya’’nti. Aññathā attano pavedanapuggalo kerāṭiko nekatikavāṇijoti vadanti. Kerāṭiko hi puggalo ānandamaccho viya hoti.
૧૮૭. યથાભતં નિક્ખિત્તો એવં નિરયેતિ યથા આભતં કઞ્ચિ આહરિત્વા ઠપિતો, એવં અત્તનો કમ્મુના નિક્ખિત્તો નિરયે ઠપિતોયેવાતિ અત્થો.
187.Yathābhataṃ nikkhitto evaṃ nirayeti yathā ābhataṃ kañci āharitvā ṭhapito, evaṃ attano kammunā nikkhitto niraye ṭhapitoyevāti attho.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya / ૧. કોધપેય્યાલં • 1. Kodhapeyyālaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૧. કોધપેય્યાલં • 1. Kodhapeyyālaṃ